1. การบริ หารงานตามหลักสังคหวัตถุในพระพุทธศาสนา
๑. บทนํา
งานวิจยในโลกนี้ มีผลเป็ นจริงอยู่ใ นระยะหนึ่ง สมัยหนึ่งก็ต้อ งเปลี่ยนแปลงเพราะ
ั
กาลเวลาผ่านไปมีทฤษฎีใหม่มาล้มล้าง ทฤษฎีเก่าหรือความเชื่อเก่าก็ตกไป เช่น ทฤษฎีทาง
วิทยาศาสตร์ของอริสโตเติลที่ว่า โลกเป็ นศูนย์กลางของจักรวาล ในขณะที่โคเปอร์นิคสเห็นว่า ั
ดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของระบบสุรยะจักรวาล ต่อมา กาลิเลโอ นักดาราศาสตร์และนักฟิ สกส์
ิ ิ
๑
ยุคใหม่ชาวอีตาลี ได้คนพบแล้วสนับสนุนแนวคิดของโคเปอร์นิคส
้ 0 ั
กาลิเลโอ ได้คนพบทฤษฎีใหม่เกียวกับการตกลงของวัตถุทมน้ําหนัก ไม่เท่ากันแต่จะ
้ ่ ่ี ี
ลงถึงพืนดินพร้อมกัน ซึ่งแตกต่างจาก ทฤษฎีทอริสโตเติลเคยอธิบายไว้วา “การ ทีสงของตกลง
้ ่ี ่ ่ ิ่
สู่พ้นดินนัน เป็นเรืองของการเคลือนทีตามธรรมชาติ มิได้มเรืองของแรงมาเกียวข้อง หากเป็ น
ื ้ ่ ่ ่ ี ่ ่
เพราะโลกเป็ นศูนย์กลางของจักรวาล ทุกสิงจึงต้อ งเคลือ นทีเ่ ข้าสู่ศูนย์กลางของโลก” ๒ หรือ
่ ่
อธิบายให้เข้าใจง่ายก็คอ วัตถุทมมวลต่างกัน เมือปล่อยให้ตกลงมา วัตถุทหนักจะตกถึงพื้นก่อน
ื ี่ ี ่ ี่
๓
2
กาลิเลโอได้ทําการทดลอง ณ หอเอนแห่งเมืองปิซา (Piza) โดยพิสูจน์ให้เห็นว่า วัตถุ
ต่างชนิดตกลงสู่พนโลก ด้วยความเร่งทีเท่ากัน แนวความคิดนี้ถูกนําไปพัฒนาต่อโดย เซอร์ไอ
้ื ่
แซค นิวตัน นักคณิตศาสตร์ชาวอังกฤษในยุคต่อมา ๔ กาลิเลโอได้ทําการปล่อยวัตถุท่มมวล
3 ี ี
ต่างกัน ๒ ชิน ในเวลาพร้อมกัน ซึ่งวัตถุดงกล่าว ได้ตกลงมาภายใต้แรงโน้มถ่วงโลก และถึงพื้น
้ ั
เกือบจะพร้อมๆ กัน ซึ่งเป็นการพิสูจน์วาความคิดของอริสโตเติลนันไม่ถูกต้อง ๕
่ ้ 4
จากข้อความข้างต้นนี้จะเห็นว่าความรูทางด้านวิทยาศาสตร์ยงมีการเปลี่ยนแปลงอยู่
้ ั
ตลอดเวลา แต่ห ลัก ธรรมที่พ ระพุ ท ธองค์ทรงค้น พบแล้ว นํ า มาสอนสาวกยัง คงให้ผ ลตามที่
พระองค์ตรัสไว้ทุกประการไม่เคยเปลียนแปลง ทนต่อการพิสูจน์ เช่น หลักสังคหวัตถุน้ี ซึ่งเป็ น
่
หลักคําสอนที่พระพุทธองค์วางไว้เพื่อเป็ นแนวทางแก่การปฏิบตต่อกันของสาวกให้เกิดความ
ั ิ
ไมตรีต่อกันเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของกันและกัน หลักสังคหวัตถุ การสงเคราะห์กนและกัน
ั
๑
สํานักกิจการอวกาศแห่ง ชาติ กระทรวงเทคโนโลยีส ารสนเทศและการสื่อ สาร, อ้างใน
http://www.space.mict.go.th/astronomer.php?name=galileo (๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕).
๒
สํานักงานกองทุนกองทุนสนับสนุนการวจย (สกว.), จุฬาลงกรณ์มหาวทยาลย และวชาการ
ิั ิ ั ิ
ดอทคอม, อ้างใน http://www.vcharkarn.com/varticle/40783 (๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕).
๓
สานกกจการอวกาศแห่งชาติ กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร, อ้างแล้ว.
ํ ั ิ
๔
สํานักงานกองทุนกองทุนสนับสนุนการวจย (สกว.), จุฬาลงกรณ์มหาวทยาลย และวชาการ
ิั ิ ั ิ
ดอทคอม, อ้างแลว. ้
๕
สํานักกิจการอวกาศแห่งชาติ กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร, อ้างแล้ว.

2. ๒
เป็นหลักทีจําเป็นต่อสังคมที่อยู่ร่วมกันโดยเฉพาะ ทาน การให้สงของแก่ผร่วมงาน เป็ นการให้
่ ิ่ ู้
กําลัง ใจแก่ ผู้ร่วมงาน ซึ่งการให้กําลัง ใจแก่ ผู้ร่วมงานมีหลายวิธี การใช้วาจาไพเราะ สุภ าพ
อ่อ นโยนก็เ ป็ น วิธีหนึ่ งที่ช่วยให้ผู้ร่ วมงานเกิด ความประทับ ใจ มีกํา ลังใจที่จะทํา งานอย่า งมี
ความสุข การช่วยเหลือซึ่งกันและกัน การวางตนให้เสมอต้นเสมอปลายหรือการเอาตนเข้าไป
เชือมประสานกับเพื่อนร่วมงานคือการเอาใจเขามาใส่ใจเรา เป็ นอีกวิธหนึ่งที่ก่อให้เกิดความรัก
่ ี
ความสามัคคีในองค์กร หลักธรรมนี้ยงไม่มทฤษฎีสมัยใหม่ของใครมาล้มล้างได้จนเวลาล่วงมา
ั ี
สองพันปีเศษแล้ว
ในบทความนี้ผู้เขียนจะได้อ ธิบายให้เห็นว่าหลักสังคหวัตถุสามารถนํ ามาใช้ในการ
บริหารงานได้ผลจริง และเพื่อให้ทราบว่าพระพุทธเจ้าได้วางหลักการนี้ไ ว้อย่างไร มีอ ะไรบ้าง
ถ้าปฏิบตตามแล้วจะมีผลจะเป็ นอย่างไร จึงทําให้หลักการนี้ให้ผลสําเร็จแก่ผปฏิบตตามจนถึง
ั ิ ู้ ั ิ
ั ั
ปจจุบน
๒. ความหมายของสังคหวัตถุ
สังคหวัตถุ หมายถึง เรื่องทีจะสงเคราะห์กน, คุณเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวใจของผูอ่นไว้
่ ั ้ ื
ได้, หลักการสงเคราะห์ คือช่วยเหลือกันยึดเหนี่ยวใจกันไว้ และเป็นเครื่องเกาะกุมประสานโลก
คือสังคมแห่งหมู่สตว์ไว้ดุจสลักยึดรถทีกําลังแล่นไปให้คงเป็นรถและวิงแล่นไปได้ มี ๔ อย่าง คือ
ั ่ ่
ั ้
ทาน การแบ่งปนเอือเฟื้ อเผือแผ่กน ปิยวาจา พูดจาน่ารัก น่านิยมนับถือ อัตถจริยา การบําเพ็ญ
่ ั
ประโยชน์ สมานัตตตา ความมีตนเสมอ คือ ทําตัวให้เข้ากันได้ เช่น ไม่ถอตัว ร่วมสุขร่วมทุกข์
ื
๖
กัน5
๓. วิ เคราะห์การบริ หารตามหลักสังคหวัตถุ ๔
๓.๑ การบริ หารตามหลักทาน
หลักของทาน การให้สงของของตนแก่คนที่ควรให้ สถาบันครอบครัวการให้สงของ
ิ่ ิ่
ั ั ั
เป็ นสิ่งที่หวหน้าครอบครัวต้องเรียนรู้ คือต้อ งรู้จกการให้โดยเฉพาะการแบ่งปนทรัพย์สินหรือ
มรดกให้ แ ก่ ส มาชิก ในครอบครัว ต้ อ งทํ า ด้ ว ยความยุ ติธ รรมปราศจากอคติ ทานในทาง
พระพุทธศาสนามี ๒ อย่าง คือ อามิสทาน การให้สงของ และธรรมทาน การให้ธรรมะ ๗ ทาน
ิ่ 6
เป็นหลักพืนฐานการบําเพ็ญบุญของชาวพุทธ คือหลักบุญกิรยาวัตถุ ๓ ได้แก่ ทาน ศีล ภาวนา ๘
้ ิ 7
๖
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต), พจนานุกรมพทธศาสน์ ฉบบประมวลศพท์, พมพ์ครง
ุ ั ั ิ ั้
ท่ี ๑๖, (กรุงเทพมหานคร : โรงพมพ์ บรษท สหธรรมก จากด, ๒๕๕๔), หน้า ๔๑๒.
ิ ิ ั ิ ํ ั
๗
องฺ.ทุก. (ไทย) ๒๐/๑๔๒/๑๒๐. ดเพมเตมใน พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต), พจนานุกรมพทธ
ู ิ่ ิ ุ
ศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม, พมพ์ครงท่ี ๑๒, (กรุงเทพมหานคร : โรงพมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวทยาลย,
ิ ั้ ิ ิ ั
๒๕๔๖), หน้า ๖๒.
๘
ที.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๐๕/๒๖๙.

3. ๓
การให้ทานตามหลักพุทธศาสนาเป็นการจํากัดกิเลสอย่างหยาบ คือ กําจัดความตระหนี่ออกจาก
จิตใจของตน นอกจากนี้ผู้ท่ชอบให้ทานยังเป็ นที่รก ของผูรบ อีก ดังพระพุทธพจน์ว่า ททมาโน
ี ั ้ั
ปิ โ ย โหติ ผู้ใ ห้ย่ อ มเป็ น ที่ร ัก ” หรือ “ททํ มิตฺ ต านิ คนฺ ถ ติ ผู้ใ ห้ ย่ อ มผูก ใจหมู่ ม ิต รไว้ไ ด้ ” ๑๐
๙
เนื้อความคาถาในคัมภีรวสุทธิมรรคกล่าวถึงอานิสงส์ของการให้วา
์ิ ่
การให้ ปราบคนที่ใคร ๆ ปราบไม่ไ ด้ (ก็ไ ด้) การให้ ยังสิ่ง
ประสงค์ทงปวงให้สําเร็จ (ก็ไ ด้) ด้วย การให้กบการเจรจา
ั้ ั
ไพเราะ (ประกอบกันทําให้) คนทังหลายเงยก็ม ี ก้มก็ม ี ๑๑
้ 10
การให้วตถุสงของสามารถผูกสัมพันธไมตรีข องคนที่เป็ นบริวารไว้ชวนิรนดร เช่น
ั ิ่ ั่ ั
เรื่องของนายปุณณะ คนใช้หรือทาสของเมณฑกเศรษฐี ปู่ของนางวิสาขามหาอุบาสิก า ด้วย
ความผูกพันในเจ้านายทําให้นายปุณณะอธิษฐานขอให้เกิดมาเป็ นทาสของเจ้านายทุกภพทุก
ชาติ ๑๒ นายประสิทธิ ์ กาญจนวัฒน์ เพื่อนร่วมงานของนายชิน โสภณพนิช ผูก่อตังธนาคาร
11 ้ ้
กรุงเทพ ความเป็นผูให้ของนายชิน ทําให้นายประสิทธิ ์ ซาบซึ้งนํ้าใจของเพื่อนจึงไม่ยอมไปทํางาน
้
ทีอ่น นายประสิทธ์กล่าวว่าบางครังนายชินซื้อหุนแล้วแบ่งให้โดยที่นายประสิทธิไม่ได้ลงทุนร่วม
่ ื ้ ้ ์
เลย แต่นายชินก็แบ่งให้ เป็นนํ้าใจทีทํา ให้นายประสิทธิ ์ประทับใจอยู่ตลอดและเป็นเหตุให้เขาอยู่
่
๑๓
ช่วยนายชินตลอดมา 12
การให้มหลายอย่างหลายวิธไม่ได้หมายถึงการให้วตถุสงของอย่างเดียว การช่วยงาน
ี ี ั ิ่
ตามสมควรแก่โอกาส การมีน้ําใจต่อกันบนท้องถนนของผูขบขียานพาหนะ การลุกให้คนแก่หรือ
้ ั ่
สตรีนงขณะอยู่บนรถโดยสารประจําทาง การแนะนําสิงที่เป็ นประโยชน์ต่อการดําเนินชีวต การ
ั่ ่ ิ
ให้อภัยแก่ผทําความผิดทีกลับตัวแล้ว หรือการให้อภัยแก่กนและกันไม่ผกอาฆาตปองร้ายกันกับ
ู้ ่ ั ู
ผูท่มกรณีทะเลาะวิวาทกัน ก็ถอว่าเป็ นการให้เหมือนกัน โดยเฉพาะการให้อภัยนัน ถือว่าเป็ น
้ ี ี ื ้
การให้ท่ประเสริฐ ทําให้ไม่ต้องมีเวรต่อกันและกันต่อไปอันเป็ นเรื่อ งที่ทนทุกข์ทรมานไปนาน
ี
แสนนาน มีผลเทียบเท่ากับการให้ทานซึ่งถือว่าชนะการให้ทุกอย่าง ดังพระพุทธพจน์ว่า “สพฺพา
ทานํ ธรรมทานํ ชินาติ การให้ทานชนะการให้ทงปวง” ๑๔
ั้
การผูกพยาบาทอาฆาตต่อกันก็เป็นการก่อเวรไม่มทสนสุด ดังพระพุทธพจน์วา
ี ่ี ้ิ ่
“อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ อหาสิ เม
๙
องฺ.ป�ฺจก. (บาล)ี ๒๒/๓๕/๓๕, องฺ.ป�ฺจก. (ไทย) ๒๒/๓๕/๕๖.
๑๐
ส.ํ ส. (บาล)ี ๑๕/๒๔๖/๑๕๘, สํ.ส. (ไทย) ๑๕/๒๔๖/๓๕๓.อง.ป�ฺจก. (ไทย) ๒๕/๑๘๙/๕๔๔.
๑๑
พระพุทธโฆสเถระ, วิสุทธิ ม รรค, ภาค ๒, แปลโดย สภาว ิชาการมหามกุฏราชวทยาลย .
ิ ั
วิสุทฺธ.ิ (ไทย) ๒/๖๘.
๑๒
ดรายละเอยดใน ขุ.ธ.อ. (ไทย) ๖/๒๐๕-๒๑๑.
ู ี
๑๓
http://www.gotomanager.com (๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๕).
๑๔
ขุ.ธ. (บาล)ี ๒๕/๓๕๔/๓๕, ขุ.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๕๔/๑๔๔.

4. ๔
เย จ ตํ อุปนยฺหนฺ ติ เวรํ เตสํ น สมฺมติ
ผูทเี่ ข้าไปผูกเวรว่า ผูนนได้ด่าเรา ได้ฆาเรา
้ ้ ั้ ่
ได้เบียดเบียนเรา เวรของพวกเขาย่อมไม่ระงับ” ๑๕
จากพระพุทธพจน์เหล่านี้แสดงให้เห็นว่า การผูกพยาบาท อาฆาตต่อกันไม่สามารถ
ทําให้เวรกรรมสินสุดได้ และไม่สามารถทําศัตรูให้เป็นมิตรได้ การให้อภัยแก่กนเป็ นแนวทางใน
้ ั
การตัดเวรตัดกรรมกับเจ้ากรรมนายเวรที่ดีสุด มีคุ ณค่ามากเปรียบเสมือ นการให้ธรรมทาน
เพราะฉะนันผูบริหารจึงไม่ควรผูกเวรกับใครเพราะนอกจากจะทําให้เสียเพื่อนร่วมงานร่วมธุรกิจ
้ ้
แล้วยังเป็นการสร้างเจ้ากรรมนายเวรใหม่ให้กบตัวเองด้วย
ั
๓.๒ การบริ หารตามหลักปิ ยวาจา
คําพูดไพเราะ หรือการใช้วาจาสุภาพอ่อนโยนกับเพื่อนร่วมงานกับคนในครอบครัว
ู้ ั ้ ึ
จะทําให้ผฟงรูสกประทับใจและมีกําลังในการทํางาน การใช้คําพูดมีประโยชน์ต่อการบริหารงาน
หรือต่อการดําเนินชีวตเป็ นอย่างยิ่ง สุนทรภู่ นักกวีเอกของโลกได้ประพันธ์บทกลอนเกี่ยวกับ
ิ
การใช้วาจาไว้หลายสํานวน เช่น ว่า
อันอ้อยตาลหวานลินแล้วสินซาก
้ ้
แต่ลมปากหวานหูไม่รหายู้
แม้นเจ็บอื่นหมื่นแสนจะแคลนคลาย
เจ็บจนตายเพราะเหน็บให้เจ็บใจ
อีกบทหนึ่งว่า
ถึงบางพูด พูดดีเป็นศรีศกดิ ์
ั
มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต
แม้นพูดชัวตัวตายทําลายมิตร
่
จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา ๑๖ 15
ในชาดกมีเรื่องโคนันทิวสาล เป็ นตัวอย่าง โคนันทิวสาล เป็ นสัตว์กตัญ�ูต่อเจ้าของ
ิ ิ
เป็นวัวมีกําลังพิเศษสามาราถลากเกวียนร้อยเล่มได้ อยู่มาวันหนึ่งโคนันทิวสาลคิดสงสารเจ้าของ
ิ
ทีลําบากทํางานหนักเพราะฐานะยากจน จึงบอกพราหมณ์ผเู้ ป็นเจ้าของว่าให้ไปท้าพนันแข่งขัน
่
ลากเกวียนที่บรรทุกของเต็มทุกเล่ม จํานวนหนึ่งร้อ ยเล่มกับ เศรษฐีว่า วัวของเขาสามารถลาก
เกวียนให้เคลื่อนทีจากเกวียนเล่มสุดท้ายไปถึงทีทเี่ กวียนเล่มแรกจอดอยู่ได้ เจ้าของก็ไปท้าพนัน
่ ่
แต่พอถึงวันแข่งขันเจ้าของกลับใช้วาจาไม่สุภาพกับโคตัวเองทังๆ ที่โคไม่เคยเป็ นอย่างนันมา
้ ้
๑๕
ขุ.ธ. (บาล)ี ๒๕/๓/๘, ขุ.ธ. (ไทย) ๒๕/๓/ ๒๔.
๑๖
กลอนสุนทรภู่ รวมกลอนสุนทรภู่ อ้างใน http://www.zoneza.com (๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕).

5. ๕
ั
ก่อน คือใช้คําว่า เจ้าโคโกงจงลากเกวียนไป โคได้ฟ งแล้วก็หมดกําลังใจจึงยืนอยู่กบที่ไม่ยอม
ั
ลากเกวียนไป ทําให้เจ้าของแพ้การพนัน พอกลับมาถึงบ้านเจ้าของเสียใจมากนังซึมเศร้าอยู่ โค
่
นันทิวสาลเห็นเจ้าของนังคอตกด้วยความเสียใจ จึงเข้าไปปลอบว่า พ่อไม่ต้อ งเสียใจให้ไปท้า
ิ ่
ั
พนันใหม่ แต่คราวนี้พ่อต้องใช้คําพูดดีๆ ไม่ให้พูดว่า โคโกง เพราะเขาไม่ชอบ เจ้าของฟงแล้วจึง
ไปท้าพนันใหม่ คราวนี้เจ้าของพูดกับโคด้วยคําไพเราะ ทํา ให้โคมีกําลังใจ ลากเกวียนไปได้รบ ั
๑๗
ชัยชนะ16
ู้ ั
จากตัวอย่างนี้แสดงให้เห็นว่า การใช้วาจาสุภาพอ่อนโยน ทําให้ผฟ งเกิดสบายใจมี
กําลังใจพร้อมที่จะทํางานทุกอย่างแม้จะยากลําบากก็ไ ม่ยอมย่อท้อ ไม่ว่าแต่ก ารใช้คําสุภ าพ
อ่อนโยนกับมนุษย์เท่านันแม้แต่สตว์เดรัจฉานยังต้องการคําพูดไพเราะ สุภาพอ่อนโยน
้ ั
การทีสมเด็จพระนารายณ์มหาราชตอบปฏิเสธเมื่อพระเจ้าหลุยส์ท่ี ๑๔ ของฝรังเศส
่ ่
ส่งศาสนทูตมาเชิญให้เข้ารีตคือเข้านับถือศาสนาคริสต์ด้วยพระองค์ทรงใช้วาจาที่ไพเราะว่า ถ้า
เป็ นพระประสงค์ของพระเจ้า พระองค์คงจะดลใจให้เข้านับถือเอง การที่พระเจ้าไม่ทรงดลใจ
อย่างนันคงเป็นเพราะพระประสงค์ของพระเจ้าที่ไม่ต้องการให้เข้ารีตด้วย การตอบปฏิเสธของ
้
สมเด็จพระนารายณ์มหาราชในครังนันไม่ทําให้ฝรั ่งเศสเสียใจอะไร ไม่ได้ทําให้ความสัมพันธ์ต่อ
้ ้
กันลดน้อยลง ลักษณะอย่างนี้ถอว่าเป็นการใช้ปิยวาจาในการบริหารทีประสบความสําเร็จอย่างยิง ๑๘
ื ่ ่
17
ู้ ั
ปิ ยวาจา ไม่ได้หมายความว่า วาจาอ่อนหวานเป็ นที่รก แก่ผฟ งอย่างเดียว วาจาที่
ั
ู้ ั
เปล่งออกไปแล้วทําให้ผฟงได้สติ ได้ขอคิดสะกิดใจสามารถเปลี่ยนมุมมอง เปลี่ยนความคิดผิด
้
เป็ นความคิดถูกก็ถือว่า ปิ ยวาจา เช่นเดียวกัน ยกตัวอย่างที่พ ระองค์ทรงใช้วาจาโต้ตอบข้อ
กล่าวหาของเวรัญชพราหมณ์ทไปกล่าวหาพระองค์ต่างๆ เช่น ว่าพระองค์เป็นคนชอบกําจัด คือ
่ี
ทําลายประเพณีเดิมๆ ของพวกพราหมณ์ พระองค์ทรงยอมรับว่าพระองค์ชอบกําจัด แต่ทรง
กําจัดในความหมายของพระองค์คอชอบกําจัดกิเลส กําจัดความแข็งกระด้าง ความก้าวร้าว ด้วย
ื
การวางหลักพระวินยให้พระสาวกได้ใช้เป็ นเครื่องฝึ กหัดปรับปรุงพฤติกรรมให้ดงามน่ าเลื่อมใส
ั ี
ลีลาการใช้วาจาตอบโต้ในลักษณะอย่างนี้ของพระองค์ทําให้เวรัญชพราหมณ์ยอมรับนับถือและ
ยอมมอบตัวเป็นสาวก รับเอาพระรัตนตรัยเป็นทีพงตลอดไป ๑๙
่ ่ึ 18
๓.๓ การบริ หารตามหลักอัตถจริ ยา
ั้ ่
อัตถจริยา คือ การประพฤติให้เป็นประโยชน์ทงฝายตนเองและคนอื่น หมายความว่า
ต้องไม่ให้เสียประโยชน์ทงสองฝ่าย ผูบริหารต้องพัฒนาตนเองหรือสร้างฐานะของตนให้มนคง
ั้ ้ ั่
เสียก่อน และในขณะเดียวกันก็ไม่ละเลยประโยชน์ของเพื่อนร่วมงานหรือของคนรอบข้างหรือ
ประโยชน์ทเี่ ป็นสาธารณชนทัวไป เช่น เข้าร่วมกิจกรรมส่วนรวมอย่างสมํ่าเสมอ ตามโอกาส อัน
่
๑๗
ขุ.ชา.อ. (บาล)ี ๑/๑๓๗-๑๓๙. ขุ.ชา.อ. (ไทย) ๑/๕๐-๕๒.
๑๘
http://th.wikipedia.org/wiki (๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๕)
๑๙
ว.ิ ม.อ. (ไทย) ๑/๑๐๐.

6. ๖
่
ควร ไม่เห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนฝายเดียว การทําอย่างนี้จะทําให้เพื่อนร่วมงานและคนรอบข้าง
เกิดความประทับใจ แสดงถึงความมีน้ํ าใจของผูบริหาร หรือผูนําองค์กร ผูนําครอบครัว เมื่อถึง
้ ้ ้
คราวต้องทําประโยชน์ ตนบ้างที่ต้อ งใช้ค นช่วยเป็ นจํานวนมาก ก็สามารถที่จะขอกําลังความ
ช่วยเหลือจากเพื่อนร่วมงานและคนรอบข้างได้ และคนเหล่านันก็พร้อมทีจะช่วยเหลืออย่างภูมใจ
้ ่ ิ
อย่างเต็มใจ หรือถึงแม้วาการทําเพื่อประโยชน์ของคนอื่นโดยไม่หวังผลตอบแทนใดๆ ก็เป็ นการ
่
ประพฤติประโยชน์ในความหมายนี้เหมือนกัน
ในเรื่อ งนี้พ ระพุ ทธองค์ท รงทําเป็ นตัวอย่างมาแล้วตอนที่พระองค์ท รงบํ ารุง ภิก ษุ
อาพาธรูปหนึ่ง พระองค์เห็นภิกษุอาพาธถูกพวกภิกษุทอดทิงให้อยู่ตามลําพังจึงเสด็จไปช่วยทํา
้
ั
ชําระร่างกายแล้วแสดงพระธรรมเทศนาให้ฟ ง หลังจากนันพระองค์จึงตรัสพระดํารัส ว่า ใคร
้
ั ั
ต้องการหรือปรารถนาจะอุปฏฐากพระองค์ขอให้อุปฏฐากภิกษุอาพาธ แล้วรับสั ่งให้ภิกษุดูแลกัน
และกันเพราะว่าพวกเราได้สละครอบครัวญาติพน้องมาแล้ว ถ้าเราไม่ดูแลกันใครจะมาดูแล ๒๐
่ี 19
๓.๔ การบริ หารตามหลักสมานัตตตา
สมานัตตตา คือ การนํ าตนเข้าไปเชื่อสมานกับคนอื่น หรือการวางตนให้เสมอต้น
เสมอปลายกับคนอื่นไม่ว่าจะเป็ นคนในครอบครัว เพื่อนร่วมงาน ร่วมสถาบันต่างๆ ในอาฬวก
สูตร ตอนทีพระองค์ไปทรมานอาฬวกยักษ์ดุราย พระองค์ทรงทําตามทียกษ์สง่ั คือ ยักษ์สงให้ทํา
่ ้ ่ ั ั่
อะไรพระองค์กทําตาม คือ ตอนแรกพระองค์ประทับอยู่ในที่พกของยักษ์ ยักษ์จงสั ่งให้พระองค์
็ ั ึ
ออกมาจากที่พก พระองค์กเสด็จออกมา ยักษ์ส ั ่งให้พระองค์เข้าไป พระองค์กเสด็จเข้าไป ทํา
ั ็ ็
อย่างนี้ถึงสามครัง ครังที่ส่ยกษ์สงพระองค์เหมือนเดิม แต่พระองค์ไม่ยอมทําตามแล้วบอกกับ
้ ้ ี ั ั่
ยักษ์วา เธอจะทําอะไรก็ทําฉันจะไม่ออกไปอีกแล้ว ยักษ์พูดว่า เขาจะจับพระองค์ทเี่ ท้าแล้วขว้าง
่
ั่
ไปฟากฝงมหาสมุทรด้านโน้น พระองค์ตรัสว่า ในโลกนี้พร้อ มทังเทวโลก มารโลก พรหมโลก
้
พระองค์ยงไม่เห็นใครที่จะทํากับพระองค์ได้อย่างนัน ว่าแล้วจึงสั ่งให้ยกษ์ทําในสิงที่อ ยากทํา
ั ้ ั ่
ั ั
ยักษ์เห็นว่าคงทําอะไรพระพุทธเจ้าไม่ได้จงถามปญหากับพระองค์ พระองค์แก้ปญหาได้จนทําให้
ึ
อาฬวกยักษ์พอใจและยอมเป็นสาวก ๒๑ 20
จากตัวอย่างนี้แสดงให้เห็นว่า การลดความต้องการในส่วนของตนแล้วไปเพิมให้คน
่
รอบข้างสามารถทําให้คนไม่ดกลายเป็นคนดีได้ ถึงแม้วาผูท่เราจะเพิมให้นันมีเจตนาไม่ดกตาม
ี ่ ้ ี ่ ้ ี ็
การทําอย่างนันประสบความสําเร็จอย่างยิงใหญ่ดงอาฬวกยักษ์น้ี
้ ่ ั
การเอาใจเขามาใส่ใจเราเป็ นเรื่องสําคัญในการผูกมิตรไมตรีกบผู้อ่นหรือกับคนรัก
ั ื
ตัวอย่างการนําตนเข้าไปสมานกับคนอื่น เช่น ภรรยากับสามี ภรรยาควรคอยสอบถามเอาใจใส่
สามีและคอยให้กําลังใจ อาทิ ถ้าสามีกลับจากที่ทํางาน ภรรยาเห็นก็ควรจะเข้ามาทักทายด้วย
๒๐
พระภกษุรปนนช่อว่า พระปตคตตตสสะ ดรายละเอยดใน ขุ.ธ.อ. (ไทย) ๒/๑๗๗-๑๘๐.
ิ ู ั้ ื ู ิ ั ิ ู ี
๒๑
ดรายละเอยดใน ขุ.อต.ิ (ไทย) ๒๕/๑๙๑/๕๔๕.
ู ี ิ

7. ๗
ถ้อยคําทีแสดงถึงความเป็นห่วง เช่นว่า งานเป็นอย่างไรบ้าง วันนี้เหนื่อยไหม งานหนักไหม มา
่
เหนื่อยๆ ดื่มนํ้ าเย็นๆ สักแก้วก่อ นนะ ว่าแล้วก็นํานํ้ าดื่ม มาให้สามี ลัก ษณะ อย่างนี้ เรียกว่า
ภรรยาเอาตัวเข้าไปสมานกับสามี หรือ กรณีบุตรธิดากับบิดามารดา เช่น ลูกกลับจากโรงเรียน
ก่อนบิดามารดา ก็ช่วยทํางานบ้านรอ ถ้าเห็นบิดามารดากลับจากที่ทํางานก็วางงานของตนไว้
ก่อนเข้าไปไหว้และถามบิดามารดาด้วยถ้อยคําสุภาพอ่อนโยน อาทิ หวัดดีครับหวัดดีคะพ่อ แม่
วันนี้ทํางานเหนื่อยไหม ดื่มนํ้าก่อนนะหรือทานของว่างก่อนนะ หนูจะจัดให้ หรือถามว่า พ่อ แม่
ปวดเมื่อยตรงไหน หนูจะนวดให้ อย่างนี้ถอว่า ลูกได้เอาตัวเองเข้าไปสมานกับพ่อแม่
ื
ถ้าครอบครัวใดปฏิบติอ ย่างนี้จะทําให้ค นในครอบครัวมีค วามสุข อยู่ด้วยกันด้วย
ั
ความรักความเมตตาต่อกัน แต่ละคนก็จะมีกําลังในการทําหน้าทีของตนอย่างเต็มที่ และงานก็จะ
่
ประสบความสําเร็จ
ตัวอย่างเรื่องสามีเอาตัวเองไปเชือมสมานกับภรรยา ลดประโยชน์หรือความต้องการ
่
ของตนเพื่อความสุขของภรรยา เช่น เรื่องนางพญาปลาดุก ตอนที่พระนางพิมพาเถรี จะเสด็จ
ปรินิพพาน พระนางได้ไปทูลลาพระผูมพระภาค แล้วขอขมาโทษล่วงเกินเผื่อว่าจะมีอยู่บ้างด้วย
้ ี
้ ้ ั ั
ความพลังพลาด ทังในอดีตชาติและในชาติปจจุบน พระนางได้พูดถึงอดีตชาติตอนทีเป็ นปลาดุก
่
ขณะที่นางตังครรภ์ นางคิดอยากกินหญ้าอ่อน เพื่อบํารุงร่างกาย นางปลาดุกจึงบอกปลาดุกผู้
้
สามีให้ไปคาบเอาหญ้าอ่อนมาให้ ด้วยความรัก ที่ม ีต่อ ภรรยา สามีก ็ไป ไปถึงทุ่งนาแห่งหนึ่ง
ขณะนันมีพวกเด็กเลี้ยงวัวยืนอยู่เป็ นจํานวนมาก ปลาดุกพระโพธิสตว์กหาจังหวะอยู่ พอพวก
้ ั ็
เด็กเผลอ ปลาดุกก็กระโดดกัดเอาหญ้าอ่อน พอพวกเด็กเห็นเท่านัน ก็พากันรุมจับปลาดุกอย่าง
้
ชุลมุน เอาไม้ตทหางปลาดุกจนหางขาด ปลาดุกพยายามหนีจนรอดชีวตมาได้แต่กได้รบบาดเจ็บ
ี ่ี ิ ็ ั
สาหัส พอไปถึงก็คลายหญ้าอ่อนออกให้ภรรยาแล้วนอนหันหางให้ภรรยาดูบาดแผล ไม่นานนักก็
สลบไปเพราะทนพิษบาดแผลไม่ไหว พระนางพิมพาเถรีเล่าเรื่องนี้เพื่อจะขอขมาสมเด็จพระผูม ี ้
พระภาคเจ้า ว่าในชาตินันพระนางได้ทําให้พระองค์ลําบากเพราะความอยากของนาง ขอให้
้
พระองค์ผเู้ คยเป็นพระสวามีอดโทษให้ ขออย่าได้เป็นเวรภัยต่อนาง และชาติน้กเ็ ป็นชาติสุดท้าย
ี
๒๒
แล้ว ต่อไปจะไม่ได้พบกันอีกแล้ว 21
จากตัวอย่างนี้เป็นการใช้สมานัตตตาคือการเอาตนเข้าไปเชื่อมสมานกับคนรอบข้าง
เป็นการลดความต้องการในส่วนของตนแล้วไปเพิมให้กบคนรอบข้าง ไม่วาจะเป็นสามีกบภรรยา
่ ั ่ ั
หรือบิดามารดากับบุตรธิดา เป็นต้น ถ้าครอบครัวใดหรือองค์กรใดปฏิบตอย่างนี้ จะนํ าความสุข
ั ิ
ความเจริญรุ่งเรืองมาสู่องค์กรและครอบครัวตลอดไป
๒๒
พระพรหมโมลี (วลาส ญาณวโร ป.ธ. ๙), วิ มุตติ รตนมาลี, อ้างใน เวบบลอกบ้านพ่พลอย,
ิ ็ ็ ี
http://bannpeeploy.exteen.com/ (๒๖ สิงหาคม ๒๕๕๕).

8. ๘
๔. บทสรุป
การบริหารงานตามหลักสังคหวัตถุในพระพุทธศาสนาเป็ นหลักการยึดเหนี่ยวจิตใจ
ของกัน และกัน เป็ น ทัง ศาสตร์แ ละศิล ป์ ในการผูก มิต รไมตรีต่ อ กัน ผู้บ ริห ารควรยึด เอาเป็ น
้
แนวทางในการบริหารงานในครอบครัวและในองค์กรทีรบผิดชอบอยู่หลักการนี้พระพุทธองค์ทรง
่ั
รับรองหรือเป็นพุทธพจน์ทไม่มความหมาย ๒ นัย หมายความว่าพระพุทธพจน์ท่ตรัสไว้ไม่มนัย
่ี ี ี ี
เป็นอย่างอื่นจากทีทรงพยากรณ์ไว้ ความสําเร็จของงานคือจุดหมายสูงสุดของการบริหาร การที่
่
มีศตรูเพียงหนึ่งคนก็ถอว่ามาก การที่เรารู้จกคนเพียงคนเดียวก็ถอว่าน้อยมาก การที่จะไม่ม ี
ั ื ั ื
ศัตรู และการที่จ ะรู้จ ักคนหลายคน มีหลักการและวิธีการที่พ ระพุ ทธองค์ไ ด้ว างไว้แ ล้วชื่อ ว่า
หลักสังคหวัตถุ เป็นหลักคําสอนทีให้ประโยชน์อนยิงใหญ่แก่ผปฏิบตตามตังแต่อดีตเมื่อสองพัน
่ ั ่ ู้ ั ิ ้
ั ั
กว่าปีจนถึงปจจุบนยังไม่มทฤษฎีใดมาล้มล้างได้
ี

9. ๙
บรรณานุกรม
๑. ภาษาบาลี – ไทย :
ก. ข้อมูลปฐมภูมิ
มหาจุ ฬ าลงกรณราชวิ ท ยาลั ย . พระไตรปิ ฎกภาษาบาลี ฉบับ มหาจุ ฬ าเตปิ ฏกํ .
กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๐๐.
__________. พระไตรปิ ฎกภาษาไทย ฉบับ มหาจุ ฬ าลงกรณราชวิ ทยาลั ย .
กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
__________. อรรถกถาบาลี ฉบับมหาจุฬาอฏฺฐกถา. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์วญญาณ
ิ
, ๒๔๙๙,๒๕๓๓-๒๕๓๔.
มหามกุฏราชวิทยาลัย. พระไตรปิ ฎกพร้อมอรรถกถาแปล. ชุด ๙๑ เล่ม. กรุงเทพมหานคร :
โรงพิมพ์มหา มกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๔.
ข. ข้อมูลทุติยภูมิ
(๑) หนังสือภาษาบาลี
พระพุ ท ธโฆสเถระ. วิ สุ ท ธิ ม รรคแปล ภาค ๒. แปลโดย สภามหามกุ ฏ ราชวิท ยาลัย ,
กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๘.
(๒) หนังสือภาษาไทย
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์. พิมพ์ครังที่
้
๑๖. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ บริษท สหธรรมิก จํากัด, ๒๕๕๔.
ั
พระธรรมปิ ฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). พจนานุ กรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. พิม พ์ค รังที่
้
๑๒. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๖.
(๓) อิ นเทอร์เน็ต
พระพรหมโมลี (วิลาส ญาณวโร ป.ธ. ๙). วิ มุต ติ รตนมาลี. อ้างใน เว็บบล็อกบ้านพี่พลอย.
http://bannpeeploy.exteen.com/ (๒๖ สิงหาคม ๒๕๕๕).
สํ า นั ก กิจ การอวกาศแห่ ง ชาติ กระทรวงเทคโนโลยีส ารสนเทศและการสื่อ สาร. อ้ า งใน
http://www.space.mict.go.th/astronomer.php?name=galileo (๒๓ สิงหาคม
๒๕๕๕).

10. ๑๐
สํานักงานกองทุนกองทุนสนับสนุ นการวิจย (สกว.). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และวิชาการ
ั
ดอทคอม. อ้างใน http://www.vcharkarn.com/varticle (๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕).
กลอนสุนทรภู่ รวมกลอนสุนทรภู่. อ้างใน http://www.zoneza.com (๒๓ สิงหาคม ๒๕๕๕).
http://th.wikipedia.org/wiki (๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๕)
http://www.gotomanager.com (๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๕).