1. Üretim Planlama ve Programlama
• Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte
Ü
– Ne zaman ve
– Ne kadar
talep edileceğini belirlemek ve buradan
hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim
faktörlerini de
– Zaman
– Miktar ve
– Nitelikler
yönünden planlamak durumundadırlar
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 1
2. • Rekabet edebilmek için, Pazar talebi ile
uzun dönemli üretim planlaması arasında
bir denge kurulmalıdır.
• Uzun ve orta dönemli planların yapılması,
stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları
ve iyi bir kapasite planlaması talepteki
değişikliğin etkilerini azaltır.
• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl
kullanılacağı, örgütün başarısını direk
etkiler ve burada üretim planlama
sistemi yardımcı bir araçtır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 2
3. • İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek
için birtakım l l
i i bi t k planlar yapılır. l
• İşletme p
ş politikası-stratejisi diye tanımlanan
j y
uzun zaman dilimini kapsayan planların
yanı sıra
• Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal
ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen,
talep öngörülerini esas alan p
p g planlar da söz
konusudur.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 3
4. Planning Tasks and Responsibilities
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 4
5. Planlama dönemleri ve sorumluluklar
Sorumlu:
Kısa-dönem planlar Üretim
Görev atamaları Yöneticileri
Sipariş verme
p ş
Görev programlama Orta-dönem planlar
sevkiyatlar Satış planlama Sorumlu: Üst
Üretim planlama ve bütçeleme yönetim
Sorumlu: İşgücü,
İşgücü stok ve taşaron
Uzun-dönem planlar
U dö l l
Üretim düzeylerini saptama
AR-GE
yöneticileri, Üretim-iş planlarını analiz etme
Yeni ürün planları
nezaretçiler, Sermaye harcamaları
ustabaşı
Tesis kuruluş yeri ve yayılma
Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl
Planlama Ufku
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 5
6. Üretim planlama
• Gelecek belli bir dönem boyunca üretim
düzeyinin belirlenmesi çabasıdır
çabasıdır.
• Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne
zaman üretilmesi gerektiği, üretim
kapasitesinin kullanımı ve kapasite ile
çıktıların dengelenmesi konularını
kapsamaktadır.
kapsamaktadır
• Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz,
gerekirse düzeltilir.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 6
7. Üretim programlama
• Hangi ü ü ü ne zaman, ne miktarda ve
a g ürünün e a a , e a da e
nerelerde işlem görerek üretileceği üretim
programlamanın kapsamına girer girer.
• Programlar bağlayıcıdır, zorunlu
olmadıkça değiştirilmez.
• Üretim planlama ve programlama üretim
öncesi faaliyetleri, üretim kontrolü ise
üretim esnası ve sonrası faaliyetleri
kapsar.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 7
8. Üretim planlama
• Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde
yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle
gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak
tüketici taleplerini karşılamaktır
karşılamaktır.
• Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve;
pazarlama ve fi
l finans planlarını etkilediğinden
l l tkil diği d
bölümler arasında birlik sağlayabilmelidir.
• Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok
bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına
veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin
karşılanamamasına yol açar. Verimlilik azalır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 8
9. Üretim planlama ve programlama süreci
1. Talep öngörümü
2. Bütünleşik-toplam
2 Bütünleşik toplam üretim planlaması
(Aggregate production planning)
3. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması ile
birlikte
(Master production scheduling)
4. Malzeme ihtiyaç planlaması →detaylı kapasite planlaması
(Material Requirements Planning) (MRP)
5. Kısa dönem programlama →kısa dönem kapasite kontrolü
Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı faaliyetlerin detayı
olmalı,
aşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 9
10. Bütünleşik Üretim Planlaması
ş
• BÜP genellikle bir y gibi orta dönemde,
g yıl g ,
beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama
çabasıdır.
• Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür.
• Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme
g p y
çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç
birleştirilmiş ürün grubu için yapıldığından
bütünleşik ya da toplam planlama deyimi
kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı
yapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton
adedi
çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs.. gibi)
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 10
11. Bütünleşik üretim p
ş planlaması
• Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var?
p y y ç
• İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin
edilecek?
• Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl
dengelenecek?
sorularını cevaplanmaya çalışır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 11
12. Bütünleşik üretim p
ş planlaması
• Bu amaçla ş sorular cevaplanır:
ç şu p
1. İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir?
2.
2 Kaynak kapasitesi ne k d d ?
K kk it i kadardır?
3. Talebi karşılamak için üretim aylık ne
ş ç y
kadar değiştirilmelidir?
4.
4 Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar
satın alınmalıdır?
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 12
13. Bütünleşik plan ve ilişkileri
ş p ş
Pazar Ürün
Araştırma ve teknoloji
A k l ji
Ve talep kararları
talep Süreç
öngörüleri, planlama ve kapasite
siparişler kararları işgücü
Eldeki
hammaddeler
Bütünleşik plan Eldeki stok
Dış kapasite
Taşaronlar
Ana üretim programı
Ve MRP sistemleri
Detaylı
iş programları
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 13
14. Bütünleşik üretim p
ş planının özellikleri
• Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin
miktar ve zamanını saptar
saptar.
• Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır.
• Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle
adet saat
ifade eder.
• Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır Arz
kullanır.
veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı
verir.
• Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi
sabittir, değiştirilemez varsayar.
• T l bi d ği k veya mevsimsel olduğu
Talebin değişken i l ld ğ
durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep
değişmez olsa plan kolaylıkla hazırlanır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 14
15. Amaçları
• Talebi karşılamak
• Kapasiteyi etkin
kullanmak
k llanmak
• Envanter politikasına
uymak
• Maliyetleri minimize
etmek
– işgücü
şg
– envanter
– Tesis ve ekipman
– taşeron
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 15
16. Bütünleşik p
ş planlama stratejileri
j
• Kapasiteyi veya talebi değiştirme stratejileri
izlenebilir:
• Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir
1. Üretim miktarını değiştirmek
– Fazla mesai
– Eksik çalışma
– Taşeron
ş
– Fason
2. İşgücü miktarını değiştirme
– İşe alma , işten çıkarma
– Part-time
– Geçici işgören
3. Stok dü
3 St k düzeylerini d ği ti
l i i değiştirme
– Stoklama
– stoksuzluk
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 16
17. Bütünleşik p
ş planlama stratejileri
j
• Talep seçenekleri- talebi değiştir:
– Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış
geliştirme)
– Farklı ürün üretme (mevsimlik talep
durumunda tamamlayıcı ürünler üretme)
y )
– Yüksek talep dönemlerinde talebi geç
karşılama (talep edenin beklemesi)
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 17
18. Aggregate Scheduling Options -
Advantages and Disadvantages
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Changing Changes in Inventory Applies mainly
inventory levels human resources holding costs; to production,
are gradual, not
gradual Shortages may not service
service,
abrupt result in lost operations
production sales
changes
Varying Avoids use of Hiring, layoff, Used where size
workforce size other alternatives and training of labor pool is
by hiring or costs large
layoffs
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 18
19. Advantages/Disadvantages -
Continued
C i d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Varying
i Matches seasonal
h l Overtime
i Allows
ll
production rates fluctuations premiums, tired flexibility within
through overtime without workers, may not the aggregate
or idl time
idle i hiring/training
hi i / i i meet d
demandd plan
l
costs
Subcontracting Permits Loss of quality Applies mainly
flexibility d
fl ibili and control; reduced
l d d in
i production
d i
smoothing of the profits; loss of settings
firm's output future business
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 19
20. Advantages/Disadvantages -
Continued
C i d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Using part time
part-time Less costly and High Good for
workers more flexible turnover/training unskilled jobs in
than full-time costs; quality areas with large
workers suffers; temporary labor
scheduling pools
difficult
Influencing Tries to use Uncertainty in Creates
demand excess capacity. demand. Hard to marketing ideas.
Discounts draw match demand to Overbooking
new customers
customers. supply exactly
exactly. used in some
businesses.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 20
21. Advantage/Disadvantage -
Continued
C i d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Back d i
B k ordering May
M avoid id Customer must
C Many companies
M i
during high- overtime. Keeps be willing to backorder.
demand periods capacity constant wait, but
goodwill is lost.
d ill i l t
Counterseasonal Fully utilizes May require Risky finding
p
products and resources; allows skills or
; p
products or
service mixing stable workforce. equipment services with
outside a firm's opposite demand
areas of patterns.
expertise.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 21
22. • St k dü
Stok düzeyini değiştirme il i ü ü
i i d ği ti ile: işgücü
düzeyindeki değişimler dereceli olur, ani işe
alma, i t çıkarma olmaz, ani ü ti
l işten k l i üretim
değişiklikleri olmaz. Stok tutma maliyeti artar,
stoksuzluk durumunda satış kaybı olabilir. İmalat
t k l kd d t k b l bili İ l t
sejtörüne uygun, hizmette uygun değil.
• İ alma ve işten çıkarma ile işgücü düzeyini
İşe
değiştirme: Diğer seçenekleri kullanma zorunda
kalmayız, işe alma, çıkarma ve eğitim maliyetleri
olur.İşgücü arzının piyasada bol olduğu
durumda kullanılır.
23. • Fazla mesai veya eksik çalışma ile üretim
miktarını değiştirmek: işe alma ve eğitme
maliyeti olmadan talepteki mevsimlik değişimler
karşılanır. Fazla mesai ücretleri, işgücünün
y g
yorgun olması sonucu kalite problemleri oluşur.
p ş
Fazla mesai dahi talebi karşılayamayabilir.
Planda esnekliğe izin verir.
• Taşeron/fason kullanmak: firmanın çıktı
düzeyini düzgünleştirir, esneklik sağlar, kalite
kontrol gücü kaybolur, kar azalabilir, ileride
işletme pozisyonunu kaybedebilir, işyapma
kapasitesi azalabilir. Y i ü ti yaparken,
k it i l bili Yeni üretim k
üretim miktarını ayarlamada uygulanır.
24. • Part time işgücü kullanma: full-time dan daha
Part-time full time
az maliyetli ve esneklik fazla. İşgücü devri ve
eğitim maliyetleri fazla kalite etkilenebilir
fazla, etkilenebilir,
programlama güçtür. Geçici işçilerin çok olduğu
beceri istemeyen işler için uygundur
uygundur.
• Talebi etkilemek: fazla kapasiteyi kullanmaya
çalışır. İndirimler yeni müşteri çeker. T l t
l İ di i l i ü t i k Talepte
belirsizlik olması, arz ile talebi her zaman
dengeleyememek d
d l k dezavantajdır. Y i
t jd Yeni
pazarlama fikirleri ortaya çıkabilir. Fazla yer
satma (overbooking) b
t ( b ki ) bazı işletmelerde
i l t l d
kullanılabilir.
25. • Siparişleri geç karşılama: fazla mesai
yapılmamış olur. Kapasite sabitlenir. Müşteri
beklemeye razı olmalı, ancak iyi niyet
olmalı
kaybolabilir. Çoğu firma uygular.
• Zıt mevsimlik ürünler/hizmet sunma:
kaynakların kullanımını artırır. Dengeli, sabit
işgücüne olanak verir Firmanın uzman olduğu
verir.
alanın dışından beceri ve ekipman gerektirebilir.
Farklı dönemlerde zıt talebe sahip ürünleri
bulmak zordur.
26. İki zıt strateji
Level Chase
Strategy
gy Strategy
gy
Sabit üretim hızı Üretimin
talebi
izlemesi
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 26
27. Bütünleşik p
ş planlama stratejileri
j
• Chase-talebi izleme stratejisi
– Ü ti h
Üretim hızının t l bi çok yakından i l
talebi k k d izlemesi ve stok
i t k
düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve işten
ç
çıkarma maliyeti artar)
y )
• Level-sabit üretim hızı stratejisi
– Her gün aynı miktarı üretmek
g y
– İşgücü düzeyi aynı kalır
– Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar
– kolay
• Mixed-hybrid-karma strateji
– İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.
örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 27
28. Bütünleşik planlama yöntemleri
• Grafik & şema yöntemleri
– Anlaşılması kolay, popüler
– deneme & yanılma yaklaşımına dayanır
• Kantitatif-matematiksel yöntemler
– Doğrusal programlama
– Ulaştırma modeli
– Doğrusal karar kuralı
– Yönetim katsayılar modeli
– Simülasyon ....vs
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 28
29. Grafik yaklaşım
• Pl l
Planlamacılar t üb sezgi ve maliyet
l tecrübe, i li t
verilerini kullanarak bütünleşik planlar
ortaya çıkarabilirler.
• Alternatif planları göstermek için g
p g ç grafikler
kullanılır.
• Grafikte talep ile üretim kapasitesi
karşılaştırılır.
• Deneme yanılmayı esas alan basit
an lma basit,
popüler bir planlama tekniğidir.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 29
30. Grafik yaklaşım
• Talebi her dönem için öngörüle
• Her dönem için kapasiteyi; normal
ç ş ,
çalışma, fazla mesai ve taşeron
ş
kullanma durumunda belirle
• İşgücü işe alma ve çıkarma stoklama
İşgücü, çıkarma,
maliyetlerini belirle
• Stok düzeyleri ve işgücü için firma
politikasını dikkate al.
• Alt
Alternatif planlar h
tif l l hazırla ve t l
l toplam
maliyetlerini karşılaştır.
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 30
31. örnek
• Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC
ş
işletmesinde:
• Normal üretim kapasitesi ayda 2200
• Dö
Dönem b başı stok 1000 i ve h ay
t k ise her
normal kapasite kadar üretilirse:::
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 31
32. Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü ve plan1
ay talep Küm üretim Küm Dönem satış
talep üretim sonu stok kaybı
Ocak 1500 1500 2200 3200 1700 0
Ş 1000 2500 2200 5400 2900 0
M 1900 4400 2200 7600 3200 0
N 2600 7000 2200 9800 2800 0
My 2800 9800 2200 12000 2200 0
H 3100 12900 2200 14200 1300 0
T 3200 16100 2200 16400 300 0
Ağ 3000 19100 2200 18600 0 500
Ey 2000 21100 2200 21300 200 0
Ek 1000 22100 2200 23500 1400 0
K 1800 23900 2200 25700 1800 0
A 2200 26100 2200 27900 1800 0
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 32
33. 30000
25000
20000
15000
10000
küm talep
5000 küm üretim
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 33
34. maliyetler
• Birim maliyet: 7.000 pb
• Birim başına aylık stoklama maliyeti: 140
• Birim aylık satış kaybı: 9.000
• Fazla mesai(ilave birim başına):650 pb
• Eksik çalışma (birim başına): 300
• Üretim miktarını değiştirme mal (birim başına): 500
35. Üretim planı1(level) için maliyetler
ay üretim Ürt.mal stok Stok mal Satış Sat.kayM
kaybı
Ocak 2200 15.400.000 1700 238.000
Ş 2200 “ 2900 406.000
M 2200 “ 3200 448.000
N 2200 “ 2800 392.000
My 2200 “ 2200 308.000
H 2200 “ 1300 182.000
T 2200 “ 300 42.000
Ağ 2200 “ 0 0 500 4.500.000
Ey 2200 “ 200 28.000
Ek 2200 “ 1400 196.000
196 000
K 2200 “ 1800 252.000
A 2200 “ 1800 252.000
252 000
TOP 26.400 184.800.000 2.744.000 4.500.000
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 35
36. Üretim planı2(karma)
ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı
Ocak
O k 1500 1500 2500 1000 0
Ş 2500 1500 4000 1500 0
M 4400 1500 5500 1100 0
N 7000 2800 8300 1300 0
My 9800 2800 11100 1300 0
H 12900 2800 13900 1000 0
T 16100 2800 16700 600 0
Ağ 19100 2800 19500 400 0
Ey 21100 2200 21700 600 0
Ek 22100 2200 23900 1800 0
K 23900 2200 26100 2200 0
A 26100 1500 27600 1500 0
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 36
37. 30000
25000
20000
15000
10000 küm talep
küm üretim
5000
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 37
38. Üretim planı 2(karma) maliyetler
ay üretim Ür.mal
Ür mal D.
D S St.mal
St mal Ür.mik.
Ür mik Fazla Eksik
stok değ mesai çalışma
O 1500 10.500.000 1000 140.000 - - 210.000
Ş 1500 “ 1500 210.000 - - 210.000
M 1500 “ 1100 154.000 - - 210.000
N 2800 19.600.000 1300 182.000 650.000 390.000 -
M 2800 “ 1300 182.000 - “ -
H 2800 “ 1000 140.000 - “ -
T 2800 “ 600 84.000 - “ -
Ağ 2800 “ 400 56.000 - “ -
Ey 2200 15.400.000 600 84.000 300.000 - -
Ek 2200 “ 1800 252.000
252 000 - - -
K 2200 “ 2200 308.000 - - -
A 1500 10.500.000 1500 210.000 350.000 - 210.000
26600 186.200.000 2.002.000 1300.000 1950.000 840.000
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 38
39. Planları karşılaştırma
• Plan1-level
maliyet 192.044.000
maliyet=192 044 000
• Plan2-karma
maliyet=192.292.000
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 39
40. Örnek:Densepack ocak-haziran talebi
• Ocak:1280
• Şubat: 640
• Mart: 900
• Nisan:1200
• Mayıs:2000
• Haziran: 1400
• Aralık sonunda çalışan :300 kişi
• Aralık sonunda eldeki stok:500
• Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir
• İşe alma maliyeti:500 $/işgücü
• İşten çıkarma mal :1000$/işgücü
mal.:1000$/işgücü
• Envanter mal:80$/birim/ay
• K= işgücü başına günlük üretim
• 22 i ü ü d 76 i i 245 bi i ü t i i
işgününde işçi birim üretmiş ise
• K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 40
41. ay talep Net talep Küm işgünü
talep
1280-500=780
Ocak 1280 780 20
Şubat 640 640 1420 24
Mart
M t 900 900 2320 18
Nisan 1200 1200 3520 26
Mayıs 2000 2000 5520 22
1400+600=2000
haziran 1400 7520 15
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 41
42. Plan 1-chase-üretimin talebi izlemesi
1 chase üretimin
• Sıfır stok, işe alma ve işten çıkarma ile
ş ş ç
İşgücü başına Gerekli
ay
y işgünü Net talep
şg p aylık üretim
işgücü
20x0,14653= 780/2,931=
Ocak 20 780 2,931
2 931 267
Şubat 24 640 3,517 182
Mart 18 900 2,638 342
Nisan 26 1200 3,810 315
Mayıs 22 2000 3,224 621
Haziran 15 2000 2,198 910
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 42
43. Aralık sonunda 300 çalışan var ise
Ay
A işgücü
i ü ü İşe
İ İşten
İ t İşgücü
İ ü ü Top
T Küm
Kü Küm
Kü stok
t k
alma çıkarma başına üretim üretim talep
aylık
üretim
300- 2,931 267x2,93 783 780
O 267 267=33 1=783 3
267- 3,517 640 1423 1420
Ş 182 182=85 3
342- 2,638 2325 2320
M 342 182=160
902 5
342- 3,810 3525 3520
N 315 315=27
1200 5
621- 3,224
, 5527 5520
M 621 315=306
315 306
2002 7
910- 2,198 7527 7520
H 910 621=289
2000 7
top 755 145 30
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 43
44. maliyetler
y
• M= 755x500+145x1.000+30x80=524.900
• Haziran sonunda 600 birim stok istenir:
mal=600x80=48.000
• Top mal= 524.900+48.000=572.900
• Dönem başı stok(500) maliyete girmez
• Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi
azaltılabilir.
azaltılabilir 755-2=753 işçi işe alınırsa işten çıkarma
alınırsa,
144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569.540 olur…
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 44
45. Plan2-level-sabit işgücü-stoksuzluk
Plan2 level sabit işgücü stoksuzluk yok
• İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok.
• Minimum kaç kişi gerekli?
İşgücü başına Gerekli kişi
ay Küm talep küm. üretim sayısı
780 780/2,931=267
O 2,931
Ş 1420 6,448 221
M 2320 9,086
9 086 256
N 3520 12,896 273
M 5520 16,120 343
H 7520 18,318
18 318 411max
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 45
46. 411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 111 kişi işe
alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi:
Ay İşgücü başına Aylık top. Küm. Net stok
aylık üretim Küm.
Küm
Üretim (2)
Ü talep
(1)
(2)= (1)x411
Üretim
2,931 780
O 1205 1205 425
3,517 1420
Ş 1445 2650 1230
M 2,638 1084 3734 2320 1414
N 3,810
3 810 1566 5300 3520 1780
M 3,224 1325 6625 5520 1105
H 2,198 903 7528 7520 8
top
t 5962
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 46
47. • Dönem sonu envanter: 5962+600=6562
• M li t
Maliyet=envanter mal+ i alma mal.
t l+ işe l l
• Maliyet=6562x80 + 111x500=580.460
y
• Pl 1 569 540 idi
Plan 569.540
• Plan 2 580.460 ikisi birbirine yakın
y
• İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 47
48. Plan 3- karma strateji
3
Ay
A İşgücü başına
İ ü üb
• Sadece 1 kez kişi sayısını Küm aylık üretim
değiştirsek
• Ocak nisan
Ocak-nisan arası 1 dönem,
talep
780 2,931
mayıs –haziran arası 2. dönem O
olsa
1420 3,517
• İlk 4 ay kü ül tif t l 3520
kümülatif talep Ş
• İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim:
M 2320 2,638
2,931+3,517+2,638+3,810=12,896
, , , , ,
• 3520/12,896=272,95 kişi≈273
N 3520 3,810
• 5-6 aylar için
• Küm talep=4000
M 5520 3,224
• Üretim:3,224+2,198=5,422
• 4000/5,422=737,7 kişi gerekli
H 7520 2,198
2 198
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 48
49. Karma strateji
Ay
A Küm
Kü İşgücü
İ ü ü İşe
İ İşten
İ t Kişi başı Üretim
Ü ti Küm
Kü stok
t k
talep alma çıkarma üretim(2 üretim
(1) (1).(2)
780 2,931
, 800 800
O 273 27 20
1420 3,517 960 1760
Ş 273 340
2320 2,638 720 2480
M 273 160
35 0
3520 3,8 0
3,810 1040
0 0 3520
N 273 0
5520 3,224 2379 5899
M 738 465 379
7520 2,198 1622 7521
H 738 1
top 465 27 900
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 49
50. Karma strateji maliyeti
İşten çık.+işe alma+stok
27x1000+465x500+(900+600)x80 379.500
27x1000+465x500+(900+600)x80=379 500
Bu sonuç aynı zamanda doğrusal
p og a a a sonucu elde edilen optimal
programlama so ucu e de ed e opt a
strateji
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 50
51. Örnek: çatı malzemeleri imalatçısı
• Çatı malzemeleri ay talep gün Günlük
talep
imalatçısı, 6 aylık çatı
O 900 22 41
kaplama malzemesi
öngörülerini tablodaki Ş 700 18 39
gibi hazırladı. M 800 21 38
• Ort. Talep= 6200/124 N 1200 21 57
• Ort. Talep=50 birim/gün May 1500 22 68
H 1100 20 55
top
p 6200 124
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 51
52. Öngörülen talep ve ortalama talep
g p p
70
Forecast
Level production using
60 Demand
P o u nra p r w rkin d y
average monthly
ro ctio te e o n a g
50 forecast demand
40
30
t
20
d
10
0
Jan Feb Mar Apr
p May
y Jun
22 18 21 21 22 20
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 52
53. Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak
sabit işgücü
üretim
ü i Küm
Kü Küm
Kü Dönem
Dö
ay talep stok sonu stok
50.Gün üretim talep
O 1100 1100 900 900 200 200
Ş 900 2000 700 1600 200 400
M 1050 3050 800 2400 250 650
N 1050 4100 1200 3600 -150
150 500
M 1100 5200 1500 5100 -400 100
H 1000 6200 1100 6200 -100 0
1850
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 53
54. Kümülatif talep grafiği
Plan 1
7,000
ve mand (Units) 6,000
Reduction of
Cumulative level
5,000
5 000 production using iinventory
t
4,000 average monthly
forecast
f t
umulativ Dem
3,000 requirements
2,000 Cumulative forecast
C f
requirements
1,000
Cu
Excess inventory
Jan Feb Mar Apr May Jun
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 54
55. Maliyet verileri
• Stoklama mal= 5 pb/birim/ay
• Fason mal= 10 pb/birim
mal
• Ortalama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün)
• Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne)
• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim
• Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim
• Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 55
56. Plan 1 maliyeti
• Gü d 50 bi i sabit ü ti i i sabit
Günde birim bit üretim için, bit
işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem
başı stok yok, fason yok..)
• Günde 50 birim üretim için g
ç gerekli işgücü:
şg
50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli
80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi
• Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb
• Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600
• Toplam maliyet=49600+9250=58.850 p
p y pb
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 56
57. Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu
dönemdeki kadar işgücü tutup kalanını
tutup,
fason karşılamak
Günlük t l
Gü lük talep
ay talep gün
O 900 22 41
Ş 700 18 39
M 800 21 38 min
N 1200 21 57
My 1500 22 68
H 1100 20 55
top
p 6200 124
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 57
58. Plan 2 maliyet
• 38 adet x 1,6 saat= 60,8 saat gerekli
• 60,8/8= 7,6 kişi gerekli
• 7 full-time , 1 part-time
• İşletme içi üretim= 38birim/günx124 gün=4712
• 6200- 4712= 1488 birim fason
• İşgücü mal= 7,6kişix40 pb/günx124gün=37696
g g g
• Fason mal=1488 birimx 10pb/birim=14880
• Toplam maliyet=37696+14880=52576
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 58
59. Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi
talebe eşitleme
Üretim Üretimi art. İşten
ay talep (işe alma)
toplam
mal çıkarma
900x1,6x5=
O 900 7200
--- --- 7200
Ş 700 5600 --- 200x15= 8600
3000
M 800 6400 100x10= ---- 7400
1000
N 1200 9600 4000 ---- 13600
y
My 1500 12000 3000 ---- 15000
H 1100 8800 ---- 6000 14800
top 6200 49600 8000 9000 66600
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 59
60. karşılaştırma
Plan 1 Plan 2 Plan 3
Stoklama 9250 0 0
Norm çalış. 49600 37696 49600
Fazla çal. 0 0 0
İşe alma
ş 0 0 8000
İşten çık. 0 0 9000
Fason
F 0 14880 0
toplam
p 58850 52576 66600
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 60
61. ödev
• Aynı örnekte 8 kişi ile çalışılıp,
g
gerektiğinde fazla mesai yapılması halinde
ğ y p
planı hazırlayıp maliyetini hesaplayınız
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 61
62. ödev2
• B d l b i l t
Buzdolabı imalatçısı fifirma ay talep
Ocak-Haziran arası için
bütünleşik plan
ş p Ocak 400
hazırlamak istemektedir.
Firma aşağıdaki verileri Şubat 500
hazırlamıştır.
hazırlamıştır
• Üretimin öngörülen talebi Mart 550
karşılaması için işgücünü
a ş a as ç şgücü ü
değiştirerek bir plan Nisan 700
hazırlayınız. (aralıkta 8
işgören var) Mayıs 800
• Planın maliyetini
hesaplayınız. haziran 700
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 62
63. • Maliyetler:
– Stoklama m=8 pb/buzdolabı/ay
– İşgücü ücreti=12 pb/saat (8 saat normal çalışma)
– İşe
İ alma (üretimi artırma)= 40 pb/kişi
– İşten çıkarma= 80 pb/kişi
• Diğer veriler:
– Mevcut işgücü (aralık)= 8 kişi
– İşçilik saati/buzdolabı=4 saat
İ
– Aylık işgünü=20 gün
– Dönem b
Dö başı stok=250 b d l b
t k 250 buzdolabı
– Dönem sonu stok= 0 buzdolabı
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 63
65. Non-Financial
Non Financial Criteria
• Operations perspective:
– Smooth & even flow is easy to manage
• Human resources perspective:
– Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so
y , g ,
employee morale should be fine
• Marketing p p
g perspective:
– All demand met, so no customer service issues
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 65
67. Non-Financial
Non Financial Criteria
• O
Operations perspective:
ti ti
– Can operations ramp up & back down this quickly?
– M h more diffi lt t accomplish
Much difficult to li h
• Human resources perspective:
– Will employees t l t b i hi d & fi d so rapidly?
l tolerate being hired fired idl ?
– What about training & learning curve issues?
• M k ti perspective:
Marketing ti
– All demand is met (assuming no strikes)
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 67
68. Örnek
• Bir f b ik üretim, talep, k
Bi fabrika ü ti t l kapasite ve maliyete ili ki verileri
it li t ilişkin il i
aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma
tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız.
Mart Nisan Mayıs
Talep 800 1.000 750
Kapasite
Normal 700 700 700
Fazla Mesai 50 50 50
Fason 150 150 130
Dönem Başı Stok 100
Maliyetler
Normal Çalışma 40 pb/br
Fazla Mesai 50 pb/br
Fason 70 pb/r
Stoklama 2 pb/br/ay
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 68
69. Farnsworth’s Transportation Table
Period 1 Period 2 Period 3 Unused Total Capacity
(Mar) (Apr) (May) Capacity Available
(Dummy) (Supply)
Beginning 0 2 4 0
Inventory 100 100
Regular 40 42 44 0
Period 1
700 700
Overtime 50 52 54 0
50 50
P
Subcontract 70 72 74 0
150 150
Regular X 40 42 0
Period 2
700 700
Overtime 50 52 0
X 50 50
Subcontract 70 72 0
X 50 100 150
Regular 40 0
X X 700 700
Period 3
Overtime
O ti 50 0
X X 50 50
Subcontract 70 0
X x 130
Total
T t l 800 1000 750 230 2780
Demand
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 69
70. Comparison of Three Major Aggregate
Planning Methods
Techniques Approaches Aspects
Charting/graphica Trial and error Simple to understand, easy to
l methods use. Many solutions; one
y
chosen may not be optimal
Transportation Optimization
p LP software available;permits
sensitivity analysis and
method
constraints. Linear function
may not be realistic
Simple, easy to implement;
Management
M t Heuristic tries to mimic manager’s
manager s
coefficient decision process; uses
model regression
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 70
