1. Mga ilang dula sa Panahon ng Okupasyon ng Mga kastila
Larong Patula
1. Karagatan
2. Duplo
3. Juego de Prenda/ Ensilada
Dulang Panlibangan
1. Karilyo – Pagpapagalaw ng anino ng mga pira-pirasong kartong hugistao sa likod ng kumot na puti na may ilaw. Habang pinapagalaw ang hugistaong karton ay sinasabayan ng salaysay gaya ng kurido, awit, dulang
panrelihiyon o alamat. Karilyo- Maynila, Rizal, Batangas at Laguna Titires
– Ilocos Norte, Pangasinan, Bataan, Capiz, Negros Gagalo o Kikimut –
Pampanga, Tarlac Aliala – La Union
2. Senaculo – nagsasalaysay ng buhay at kamatayan nin Hesukristo. Ito ay
Pasyong itinatanghal sa entablado.
3. “Sugat” o Salubong – ito ay ginaganap tuwing Araw ng Pagkabuhay ni
Hesuskristo. Ang salubong ay tumutukoy sa muling pagkikita ni Birhen
Maria at ni Hesukristo. May awitan ng mga anghel at pagpupuring tula at
awitin na sinasambit. Hanggang sa kasalukuyan ang tradisyong ito pa rin ay
buhay at ginagawa sa Pilipinas.
4. Tibag – pagtatanghal tuwing Buwan ng Mayo, sa paghahanap ni Reyna
Elena sa Krus na pinagpakuan kay Kristo
5. Flores de Mayo (Santa Cruzan)– pagpaparada sa krus na pinagpakuan ni
Hesus sa lansangan at paghahatid nito sa simbahan. Marangyang parada ng
mga sagala at konsorte na kumakatawan sa iba’t ibang tauhan sa bibliya.
6.Panunuluyan – isinasagawa bago mag- alas-12 ng gabi ng kapaskuhan.
Natutungkol ito sa paghahanap ng matutuluyan ni Maria at Jose upang
iluwal ang sanggol na si Hesus.
7. Panubong – mahabang tula na nagpaparangal sa may kaarawan o
kapistahan.Masasaksihan ito sa Quezon at sa Marinduque
8. Pangaluluwa – dulang panrelihiyon na isinagawa tuwing Araw ng mga
Patay (Todos Los Santos). Bisperas pa lang (Oct 31) ay gumagala na ang
mga kaluluwa at bumibisita sa mga bahay-bahay at humihingi ng limos
habang kumakanta.
9. Moriones – ( Mindoro at Marinduque) ginaganap tuwing mahal na araw.
Miyerkules hanggang biyernes santo. Nagsusuot na maskarang may
iba’ibang kulay. Kumakatawan ito sa Senturyong Romano . Pinakabayani si
Longinus, taong bulag ang isang mata na gumaling nang matuluan ng dugo
ni Hesus nang tinusok ng sibat si Hesus sa krus.
10. Moro-moro – Itinatanghal sa entablado tuwing araw ng Pista upang
magdulot ng aliw. Itinatanghal ang pag-aaway ng Muslim at Kristiyano .
11. Sarswela (Zarzuela)- komedya o melodramang may kasamang awit at
tugtog, may tatlong yugto at naghihinggil sa mga punong damdamin ng taopag-ibig, kapopootan, paghihiganti, kasakiman, kalupitan o suliraning
panlipunan o pampulitika.
10. Tulang Panromansa (Metrical Romance) Awit - isang uri ng tulang
pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang bawat saknong, na ang
bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig, at ang tradisyonal na
dulong tugma ay isahan (aaaa, bbbb, cccc, at iba pa). Inilalahad ng awit ang
pag-ibig ng magsintahan o magkabiyak, ang pag-ibig ng anak sa magulang,
at ang pag-ibig sa lupang sinilangan.
11. Tulang Panromansa (Metrical Romance) Korido -binabaybay na
'Corrido' noong panahon ng Espanyol. Mahabang salaysay na nasa berso
(patula) na itinatanghal ang katangiang (karangalan, katapangan,
pagkamaginoo, kabayanihan, atbp.) ng mga dugong bughaw. Nagtataglay
kung minsan ng mga hindi kapani-paniwalang saysay.
12. Pagkakaiba Ng Awit Sa Korido: AWIT KORIDO Mabagal ang bigkas
Mabilis ang bigkas 12 pantig 8 pantig Saliw ng gitara o bandurya kumpas
na martsa May kapani-paniwalang daloy ng kwento Kinawiwilihan dahil sa
mga mala- pantasyang temang taglay
13. Florante at Laura ni Francisco Balagtas, Buhay ni Segismundo ni
Eulogio Juan de Tandiona, Doce Pares na Kaharian ng Francia ni Jose de la
Cruz, Mariang Kalabasa Prinsipe Igmidio at Prinsesa Clarian Mga
Halimbawa ng Awit

2. 14. Ibong Adarna Don Juan Teñoso Salita at Buhay ni Mariang Alimango,
Bernardo Carpio ni Jose de la Cruz Prinsipe Florennio ni Ananias Zorilla
Buhay na Pinagdaanan ni Donya Maria sa Ahas Mga Halimbawa ng Korido
Sangguniang Aklat: • a. Panitikan ng Lahi, Belvez • b. Panitikan ng
Pilipinas, Tumangan • c. Panitikang Panrehiyon ng Pilipinas, Villafuerte • d.
Panitikang Antolohiya, Arrogante • e. Panitikang Filipino , Salazar
.
Kaligirang Panlipunan ng Pilipinas sa Panahon ng
Okupasyon ng mga Hapon
Sa pagdating ng mga Hapones sa ating bansa, dala nila ang kanilang
propaganda na ang mga hapon ay dumating sa Pilipinas bilang kapatid na
siyang magpapalaya sa mga Pilipino. Ngunit taliwas ang propagandang
kanilang pinangangalandakan sapagkat laganap noon ang pagmamaltratong
inabot ng mga Pilipino sa kamay ng mga hapon. Pinatunayan ito ng mga
salaysay ng mga dumanas ng karahasan--- pagmamaltrato, pambubugbog,
pagpatay ng mga kaanak at panggagahasa.[1]
Mayroong pinaniniwalaang tatlong pangunahing dahilan para sakupin ng
mga Hapones ang Pilipinas. Una, para maprotektahan ang imperyo ng mga
hapon mula sa mga US military bases. Kinailangan nilang pigilin ito sa
pamamgitan ng pagsakop sa Pilipinas na lumalabas na isang teritoryo ng
Amerika sa panahong iyon. Ikalawa, ang Pilipinas ay nasa tugmang
posisyon sa Timog-Silangang Asya na kinakailangan ng mga Hapon sa
kanilang pag-abante sa katimugan. Makakatulong din ng malaki ito sa
pagprotekta ng kanilang mga supply lines at para palakasin ang depensa ng
hukbong hapon. At ikatlo, sa Pilipinas matatgpuan ang mga hilaw na
materyales na kailangan ng bansang hapon para sa digmaan.[2]Ang lahat ng
ito ay para sa itatagauyod ng depensang pangmilitar ng mga haon at siyang
kumukontrol sa pamamahala ng Pilipinas.[3]
Ninais din ng mga hapon na makuha ang respeto nga Pilipino gaya ng
respetong binigay ng mga ito sa mga Amerikano. Ngunit nahirapan silang
makuha ang simpatya ng mga Pilipino. Sinasabing gawa ng mahabang
panahon ng pagkababad sa kulturang kanluranin ang mga Pilipino ay
nakalimot na sa kanyang pagiging Asyano. Gayundin, ang pagiging highly
literate ng mga Pilipino ay nagsilbing sagabal sa pagsakop ng hindi lamang
bansa gayundin ng kamalayan ng mga Pilipino. Ang problemang ito ang
nagbunsod sa pagkabuo ng isang cultural policy sa panahon ng pananakop
ng Japanese Invasion Army.
Nakapaloob sa cultural policy na ito ang paglalatag ng mga programa na
makakatulong sa ikabubuti ng pagsasamahang Pilipino-Hapon. Kabilang sa
mga polisiyang ito ang pagpapatuloy ng pamahahala ng mga Pilipino ng
sariling gobyerno ngunit kumikilala sa hapon[4] bilang bagong mananakop.
At bilang pampalubag-loob ay idineklara ni Prime Minister Hideki Tojo na
ibabalik ang kasarinlang hinihiling ng mga Pilipino kung
makikipagtulungan na ng lubusan ang mga Pilipino sa mga
Hapon.[5] Kabilang din sa polisiyang ito ang pagtatatag ng Bagong
Pilipinas o New Philippines.[6] Ang unang hakbang na kinakailangan ay
ang paglalatag ng mga pundasyong ispirituwal na siyang sentro ng kultura
at siyang tanging sandigan ng politika, ekonomiya, industriya at edukasyon
ng bansa.[7]
Upang mapabilis ang pagpapasunod sa mga Pilipino sa mga polisiyang ito,
ninais ng mga Hapon na makontrol ang kaisipan ng mga Pilipino at ito’y sa
pamamagitan ng pagmanipula sa edukasyon. Ang Ang Administrasyong
Pangmilitar ay nag-isyu ng Order No. 2 noong 1942 na naglalayong na
baguhin
ang
edukasyon
sa
Pilipinas
para
sa
kanilang
kapakinabangan.[8] Kasama sa mga kautusang ito ang pagtuturo ng wikang
Hapon sa Pilipinas sa pag-asang maaari pang mabura sa isipan ng mga
Pilipino ang Ingles.[9] Nais ng mga Hapon na madebelop sa mga Pilipino
ang ideyang ang mga Hapon ang siyang makapangyarihang lider sa Asya.
Noong panahong iyon ay idineklarang opisyal na wika ang Niponggo
kasama ng Tagalog at idinagdag sa mga curriculum sa mga paaralan.[10]
Malaki ang ipinakitang suporta ng mga Hapon sa pagdebelop ng mga
Pilipino ng kaisipang maka-Pilipino at maka-Asyano. Nagagawa ng mga
kampanya na sumusuporta sa paggamit ng Tagalog bilang pamansang wika.
Ang wikang Ingles ay tinanggal bilang opisyal na wika at ang mga aklat o
anumang nagpapakita ng suporta sa Amerika ay sinesensor.
Napakalaki rin ng epektong idinulot ng sensurang Hapon sa panitikan sa
panahong iyon. Sa sobrang higpit nito ay maraming mga literary
periodicals ang napahinto sa paglalathala. Dahil sa pagliit ng bilang ng mga
peryodiko ay nagkaroon ng kakulangan sa espasyo para sa mga akdang
pampanitikan sa Ingles. Taliwas naman ito sa lubos na pagyabong ng mga
akdang pampanitikang Tagalog. Mas lamang ang mga akdang pampanitikan
sa Tagalog sapagkat supotado ito ng mga Hapon. Walang puwang sa
paglalathala ang mga akdang pampanitikan sa Ingles kung kaya’t maraming
mga manunulat sa Ingles ang lumipat sa pagsusulat sa Tagalog para lamang
makapagpalathala.
Ipinagbawal ng mga Hapon ang pagpasok ng mga Hollywood movies sa
Pilipinas. Tanging mga lumang pelikulang Ingles at Tagalog lamang ang

3. paulit-ulit na ipinapalabas. Nagpalabas din ng mga Pelikulang Hapon.
Samantala ang industriya ng pelikula sa panahong iyon ay baldado mula sa
paggawa ng mga bagong pelikula. Ang kakulangang ito ng mga pelikula
ang nagbigay-daan sa pagyabong ng Dulaang Pilipino. Ang okupasyon ito
ng mga Hapon ay nagbunsod sa masiglang panahon ng Tanghalang
Pilipino.[11]
II.
Ang Dulaang Pilipino sa Ilalim ng Okupasyon ng mga
Hapon
Mayroong dalawang uri ng dula ang nadebelop sa panahong iyon,
ang legitimate atillegitimate. Ngunit ito ay batay sa pagtataya ng mga
tradisyunal. Ang legitimate plays ay binubuo ng mga dulang susmusunod sa
kumbensyon ng pagsulat at pagtatanghal nito samantala sa illegitimate
plays naman pabilang ang mga stageshows.[12]
Ang paggamit sa live stageshows bilang entertainment ng Japanese
Propaganda Corps, na binubuo ng mga sibilyan na inaatasang manipulahin
ang kultura ng mga nasasakupang bansa ng mga Hapon, ay nagging
matagumpay lalo na sa pagtagos sa kamalayan ng mga Pilipino. Kasama sa
propagandang ito ang pagtatayo ng mga Revue Companies sa bansa sa
pangunguna ni Hidemi Kon ng Japanese Propaganda Corps. Kinuha niya
ang isang Italian national na si Carpi[13] upang mag-organisa ng isang
kompanya na magtatanghal sa iba’t ibang bahagi ng bansa at pinangalanan
itongInternational Revue Company na binubuo ng iba’t ibang nasyonalidad
ng mga artista.
Ang mga artista sa pelikula ay nagbuo rin ng kanilang mga sariling grupo
ng revue company at nagsimulang magpalabas sa kalagitnaan ng taong
1942. Noong una ang mga stageshows ay mgamusical variety shows lamang
na binubuo ng mga kantahan, sayawan at mga dula na itinatanghal sa
pagitan ng dalawang pelikulang ipinalalabas. Sa kadahilanang, paulit-ulit na
lamang ang mga pelikula ang tanging inaantabayanan na lamang ng mga
manonood ay ang mga stageshows. Sa kalaunan ay hiniwalay ang bahaging
musikal ng kanilang palabas mula sa mga dula.
Ang mga sumusunod ay ang mga pangalan ng mga revue companies na
naitatag sa panahong iyon:
Grupo
Tagapagtatag/Tagapangulo
Filipinas Revue
Joe Climaco
Sampaguita Revue
Lou Salvador
Silos Follies
Manuel Silos
Philippine Artists League
Lamberto Avellana
Tanghalan
Life
Dalisay
Avenue
Avenue
Thelma’s Stageshow
United Artists
Ramon Estrella
Roque Stage Revue
Roque Family
Capitol
Artists’ Guild Show Company
Palace Variety Revue
Radio Variety Revue Company
Filipino Players’ Show
Fernando Poe, Sr.
Associated Artists
Fernando Poe, Sr.
Star Revue Company
Jose Dayrit
Lyric
Lyric
Lyric,
Palace
Palace
Palace
State
Capitol
Line Star
Namayagpag ng husto ang mga stageshows,una sapagkat walang ibang
kahati ito sa pagbibigayng aliw sa mga manonood sa panahong iyon.
Ikalawa, naghahanap ng paraan para makapaglibang at makapagsaya ng
kahit papaano ang mga tao sa kabila ng digamaan at pananakop ng mga
Hapon sa bansa. Ikatlo, maaaring ipagpalagay na ang mga Pilipibno noon
ay binalingan ang stageshow bilang paraan ng pagtakas sa realidad ng
buhay--- ang kawalan ng trabaho at pagdarahop sa buhay. Ikaapat,
nakahatak din ng husto ng mga manonood ang stageshow sapagkat ang mga
nagsisiganap ay ang mga kilalang artista rin sa pelikula.
Ang stageshow ay kombinasyon ng mga pagpapatawa, musika, mga sayaw
at dula. Ang mga palabas na ito ay itinanghal sa mga sinehan sa kalakhang
Maynila.[14] Isang halimbawa nito ay ang regular na pagpapalabas arawaraw ng mga stageshows sa Metropolitan Theater na tinawag naStraight
Vaudville Fantasy.[15]
Ang mga stage shows sa panahong ito ay nagsilbing hanapbuhay para sa
mga artista ng tanghalan na nawalan ng hanapbuhay nang lumaganap ang
pelikulang Amerikano. Gayundin nagsilbi rin itong pang-aliw sa publiko
upang maibsan ang tensyon na kanilang nararamdaman. Dinudumog ang
mga stageshow sa panahong ito sapagkat inaaliw nito ang mga taong ligalig
sa digmaan. Naging lunsaran din ito ng mga adhikaing pangmakabayan.
Sinasabing naglalaman diumano ito ng mga nakatagong mensahe ng
panghihikayat sa mga Pilipino upang makiisa sa pinaglalaban ng mga
kapwa Pilipinong ayaw sa mga Hapon (HUKBALAHAP) noong panahong
iyon.[16]
Noong 1942 hindi lamang mga vaudeville fantasies ang ipinalalabas, isang
halimbawa na rito ang programa ng Metropolitan Theater.[17] Nagkaroon
ng ekspirementasyon sa programa na naglalaro sa dalawang uri ng palabas
--- isang oras ng stageshow na hinahalinhinan ng programa ng kundiman at

4. dinagdaga ng muling pagpapalabas ng mga magagandang pelikula tulad
ng Ang Maestro o Prinsesa Uduja.
Pagdating sa kasuotan sa mga pagtitipon at iba pang mga okasyon ang
kadalasang isinusuot ng mga manonood ay barong tagalog para sa mga
lalaki at balintawak (isa itong impormal na katutubong kasuotan para sa
mga babae na kadalasang isinusuot kapag may okasyon) naman para sa mga
babae. At ang Kimigayo ang pambansang awit ng Hapon ay itinutugtog
bago umpisahan ang mga palabas sa tanghalan panahong iyon.[18] Ito’y
bilang pagpapaalala sa mga Pilipino sa presensya ng isang bagong
mananakop. Kadalasan itong unang piyesang tinutugtog pagkatapos
ngopening number at ang standard opening piece sa mga konsyerto,
asembleya at iba pang mga pagdiriwang.[19]
Ayon kay Julian C. Balmaseda sa kanyang talumpati noong Setyembre 8,
1943 sa Institute of National Language, napansin ng publiko ang kanilang
mga napapanood ng panahong iyon ay hindi dulang matatawag o
illegitimate.
“The public presently noticed that what they saw in these showhouses were
not real dramas, but their mixedup dialogues taken at random here and
there and which were staged withsong hits from old songs of musical films,
and also with comical talks that sprang from the imaginatin of Tuging and
Puging, Lopito and Lopita and other theatrical clowns. It was also the
public who then looked for legitimate stage shows and in order to respond
to this demand the Dramatic Philippines was organized at Metropolitan
Theater”.[20]
Kung kaya’t bilang tugon sa mga manonood na naghahanap ng mga
lehitimong dula nagsimulang magpalabas ang Dramatic Philippines[21] sa
pamumuno ni Narciso Pimentel Jr. noong Pebrero 2, 1943 (staging area ng
grupo ang Metropolitan Theater). Naipalabas ng grupo ang kauna-unahang
mga lehitimong dula ng panahong iyon. Ang dalawang isang yugtong dula
ang Sino ba Kayo? na mula sa iskrip ni Julian C. Balmaseda at isinalin sa
tagalog ni Fransico Soc Rodrigo at angHelp Wanted ni Domingo
Nolasco.[22] Napakainit ng pagtanggap ng mga manonood sa dulang Sino
ba Kayo? Kung kaya’t naipalabas ito ng dalawangpu’t walong (28) beses at
ang kasamang pelikula lamang nito ang napapalitan.
Mula 1943 hanggang Enero 1944 ay dalawangpung dula ang naipalabas ng
Dranmatic Philippines sa Metropolitan Theater bilang stage area. Kabilang
sa mga dulang ito ay ang mga sumusunod:
Mga dulang nasa wikang Pilipino ( karamihan ay mula
sa orihinal sa ingles at isinalin sa Pilipino at iba naman ay orihinal na akda)

Paa ng Kuwago – adaptasyon ni Francisco Soc Rodrigo mula sa The
Monkey’s Paw ni W.W. Jacobs

Sino ba kayo? – isang yugtong dula sa panulat ni Julian Balmaseda
sa Ingles at isinalin sa Tagalog ni Francisco Soc Rodrigo sa direksyon ni
Narciso Pimentel Jr.

Ang Asawa ng Abogado – isang adaptasyon ng orihinal na dula ni F.
Liongson sa Espanyol at isinalin sa Tagalog

Sa Pula, Sa Puti – isang yugtong dula sa panulat ni Francisco Soc
Rodrigo sa Tagalog na orihinal sa Ingles. Sa panahon ng Hapon ito ay
itinanghal sa direksyon ni Narciso Pimentel Jr. ng Dramatic Philippines

Martir sa Golgota – isinalin at inadapt ni Francisco Soc Rodrigo sa
Tagalog mula sa Pasyon sa Ingles ng Ateneo sa panulat ni Rev. Hunter
Guthrie at Rev. Joseph A. Mulrey sa Ingles.

Ang Kahapong Nagbalik- isinalin at inadapt ni Francisco Soc
Rodrigo mula sa orihinal nito sa Espanyol ang El Pasada Que Vuelve ni
Francisco Liongson

Tia Upeng – salin mula sa Ingles ang Charley’s Aunt

Ulilang Tahanan –orihinal sa Ingles ni Wilfrido Ma. Guerrero noong
1940 at isinalin sa Pilipino ni Juan C. Laya. Isinapelikula ng Premiere
Productions sa direksyon ni Gerardo de Leon at ipinalabas noong Hunyo
1994 sa Capitol Theater sa pamagat na House For Sale, The Foresaken
House. Itinanghal sa Metropolitan Theater noong Enero 1944 sa Tagalog
Taong 1943 katapusan ng Marso, nag-anunsyo ang management ng
Metropolitan Theater na hindi na magpapalabas ng mga pelikula sapagkat
simula sa araw na iyon ay mga dulang tagalog at Philharmonic Prominade
na lamang ang magpupuno ng kanilang mga programa.
III.
Ang Sensura ng mga Dula
Ang lahat ng mga pagtatanghal sa panahong ito ay nasa ilalim ng sensura
ng Japanese Propaganda Corps gaya ng radyo at ng mga publikasyon. Ang
mga iskrip ay kinakailangang ipasa muna sa mga kinauukulan at tsaka
lamang makakapagsimulang mag-rehearse kapag napahintulutan na aito. At
hindi lamang iyon, isang araw bago ang pagtatanghal ay pinapanood pa ito
ng mgacensors.

5. Mga Uri ng Dulang Pinahihintulutan[23]
Tradisyunal na dula- hinihikayat ng mga awtoridad na hapon ang mga
revue company na bigyang-pokus ang pagpapalabas ng mga tradisyunal na
porma ng dula gaya ng sarsuwela o di kaya ng mga dulang may mga
katutubong mga tagpuan. Halimbawa ukol sa mga buhay ng mga muslim at
iba mga pangkat-etniko upang lalong maigiit sa mga Pilipino manonood
ang pagiging mga Pilipino at Asyano. May mga dula rin na may
temang batay sa mga awit, korido, mga katutubong alamat at mga epiko.
Historikal na dula- pinahihintulutan din ng sensura ang ganitong mga dula
na nagpapakita ng pagiging makabayan. May mga dulang nagtatanghal ng
buhay ni Rizal at iba pang mga rebolusyunaryo.
Dula ng Propaganda- Nais ng mga awtoridad na bigyang-diin
ang pagtatanghal ng mga dulang nagtatampok sa mga buhay ng mga
mahihirap lalo na ng mga magsasaka at mga mangingisda.
Dulang nagtatampok ng mga Ordinaryong Tao- Naapakaraming mga
dula na nagtatampok ng iba’t ibang mga buhay ng ordinaryong tao sa
lungsod. Ang mga tema ay ukol sa mga di-pagkakaunawaan sa pamilya at
ang pang-araw-araw na pakikipagsaplaran ng isang tao para lamang
mabuhay. Ito ay maaring repleksyon ng kahirapan ng buhay sa panahong
iyon. Isang halimbawa dito ay ang dulang satirikong Bigas ay tungkol sa
pagkaubos ng bigas na totoong nangyari sa panahong iyon.
Musical Fantasy- itoy mga dulang nagtatapok ng mga tema ng romansa,
makukulay na mga kasuotan at mga kapanapanabik na mg
pakikipagsapalaran kung kaya’t mas naging popular ang uring ito. Mas
epektibo ito sapagkat may pagka-eskapista, na siyang kailangan sa panahon
ng digmaan.
Dulang Relihiyoso- isinasaagawa parin sa panahong iyon ang mga dula
tuwing semana santa sa lahat ng mga teatro sa kamaynilaan gaya ng
senakulo o mga dulang may temang relihiyoso.
Dulang Tagalog at Dulang Salin- karamihan sa mgga dulaang naipalabas
ay mga salin sa Tagalog mula sa orihinal nito sa Ingles at mga dulang
nasusulat sa orihinal sa Tagalog sapagkat hinihikayat ng mga awtoridad na
mga Hapon ang paggamit ng Tagalog bilang pangunahing wika.
Dula sa Ingles- sa simula pa lamang ng okupasyon ng Hapon ay
ipinagbawal na ang pagpapalabas ng mga ito ngunit sa kahuli-hulihang taon
ng pananakop ay muling naitanghal ang mga dulang nasa wikang Ingles.
Dula sa Espanyol- may mga mangilan-nguilan parin mga Spanish Drama
groups ang nagtanghal parin sa mga college auditorium.
Opera at operettas- itinatanghal ito sa Metropolitan Theater. Ito ay
pinaunlad upang magkaroon ng sopistikadong panlasa ang mga Pilipino
pagdating sa musika.
Iba pang mga musikal na pagtatanghal- Bukod sa mga opera at operettas
ay may iba pang mga espesyal pang mga konsyerto gaya ng May Time
Music Festival na itinanghal noong Mayo 30, 1942 sa Saint
Theresa’s College Auditorium.
IV. Ang Dalawang Panig ng Pagtingin Ukol sa Dulaang lumaganap sa
panahon ng Hapon
A. Ang Pananaw ng mga Pilipino sa dulaan sa panahong iyon
Mayroong dalawang pangunahing kritisismo ukol sa dulaan sa panahong
ito. Una, ito ay walang iba kundi mga pinagtagpi-tagping mga porma ng
sining. Ayon kay Manuel Z. Arguilla (isang batikang manunulat na
nagtrabaho bilang censor ng mga stageshows sa panahon ng mga Hapon,
As vaudeville, they are passable. As burlesque,they are useless.
As musical comedies, they are extremely inane. As melodramas,
they are uninteresting. As plays their value is absolutely nil. As
presentations of Filipino life on stage, they are unfaithful
and untrue. They lack vigor, character and seriousness. They
are formless and invertebrate. They do not bare, even
in the slightest degree, the usual earmarks of lasting literature:
beauty of language,sincerity of characterization and versimilitude
of plot[24]
Ang ikalawang kritisismo ay ang mga pagtatanghal sa panahong iyon ay
mahihinang uri sapagkat walang banghay, walang lohika o maayos na
pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Ayon kay Amadeo R. Dacanay:
Stageshows were generally half-baked improvisatios and
some directions even resorted to buying stories.In addition ,
the actors were mostly had or indifferent, as if they had
never been introduced to the rudiments of acting.[25]

6. Ngunit ayon din kay Dacanay bagaman may mga kahinaang tinataglay ang
dulaan sa panahong iyon ay may mga grupo pa rin na nagsisikap para
makapagtanghal ng mga lehitimong dula o produksyon gaya ng Dramatic
Philippines. Sa kabila ng pagbabawal ng mga Hapon sa paggamit ng Ingles
ay binigyang pokus pa rin ng grupo ang pagsasalin ng mga sa Ingles sa
Tagalog.
B. Ang Pagtingin ng mga Hapon sa Dula
Para sa mga Hapon na nakapanood ng mga musical shows sa panahong iyon
ang nagsabing walang sariling tradisyon ng dulaan sa Pilipinas. Sapagkat
ang mga musical shows diumano ay mga imitasyon lamang ng kulturang
Amerikano.[26] Ganito rin ang palagay ng Chairman ng Department of
Information (Dramatic Section) na si Kodama Hidemi na ang isang
magandang dula ay magagawa lamang kung may matatag na pambansang
kamalayan ang isang bansa at epektibo ito kapag nilalaman nito ang mithiin
at paniniwala ng mga mamamayan.
The important mission of drama through amusement and in deepening the
Ground of national culture which is conducive to the elevation of the
Standard of life. Therefore it comes as a naturalconclusion that drama
should exist for the nation and not merely a vulgar and capricious past
time.[27]
IV.
Ang Dulaan Bilang Propaganda
A. Ang Pagtatatag ng Philippine National Theater o PNT
Para magkaroon ng pagbabago sa hindi magandang pagtingin sa dulaan sa
panahong iyon at upang mapataas ang lebel nito ay itinatag ng mga artista
ng dulaan ang Philippine National Theater, Incorporated (naging PNT sa
kalaunan) noong October 14, 1943 sa proklamasyon ng Republika ng
Pilipinas. Nakapailalim sa PNT ang Dramatic Philippines, Musical
Philippines at Metropolitan Theater.
Ang ilan sa kanilang mga proyekto ay ang pagdadaos ng mga patimpalak sa
pagsulat ng iskrip na tumatalakay sa mga paksa ditto sa Pilipinas upang
pasiglahin at mapaunlad ang kultura ng bansa sa kabuuan.
Nagpalabas din ang samahang ito ng isang magasin ang Backstage noong
Nobyembre 1943. Nagbibigay ito ng mga pag-uulat ukol sa mga aktibidad
sa dulaan at ng mga artista. Ito ay nasa wikang Ingles at may ilang bahagi
rin naman na nasa Tagalog. Ang huling isyu ay noong Hulyo 8, 1944 sanhi
ng mataas na singil sa paglilimbag.
Ang PNT ay naging lunsaran para lumaganap ng husto ang teatro bilang
propaganda . Isa na rito ang mga pagdadaos ng mga iba’t ibang paligsahan
na nagbigay-daan sa maraming produksyon ng mga akdang makabayan.
Kabilang dito ang mga awiting Martsa Laurel ni Lucio D. San Pedro; Doon
sa Kung Saan Matamis ang Mangga at Kundiman ng Bayan ni Leon T.
Ignacio.[28] Isang patunay lamang na ang Metropolitan Theater bilang
kanlungan ay may malaking kontribusyon sa propaganda.
B. Ang Paglaban/Pagtutol sa Dulaan
Sa mga stageshows sa panahong ito ay mga paglaban o pagtutol din na
ikinakabit ang mga direktor at aktor sa kanilang mga dayalogo o di kaya’y
mga eksena. Isa ito sa kanilang mga paraan na kahit paano ay maisahan nila
ang mga Hapon. Isang halimbawa nito ay ang satirical comedy skits nina
Tugo at Pugo na ginagawang katatawanan ang mga Hapon.[29]
Ang historikal na dulang Tandang Sora ay may pagpapakita rin ng pagtutol
laban sa mga Hapon. Ang dula ay tungkol sa isang babaeng bayani na
lumaban laban sa mga kastila na ang tanging mithiin ay ang lumaya ang
bayan. Pianayagan itong itanghal ng board of censors ngunit may ilang
torture scenes ang inalis. Narito ang isang paglalarawan sa pagtatanghal ng
naturang dula sa direksyon ni Avellana:
Tandang Sora was presented without those scenes, but even
without them, the people quickly grasped the motive of the PAL
(Philippine Artist League) in presenting this stirring drama.
Close to the end of the play, there was a brief glimpse of the flag
Of the Katipuanan. Since during those early days of the Japanese
Occupation the Filipino Flag was not be exhibited on the pain of
Punishment, it was disconcerting to the Japanese authorities that
the audience of the Avenue rosesilently at the sight of the Katipunan
Flag on stage. Although the audience jammed the theater everyday,
Avellana was ordered to replace Tandang Sora with a comedy”.[30]
Ang teatro sa panahong ito ay nagging isang lunan ng mga taong laban sa
mga Hapon. Naging lugar ito kung saan sila nagkakaroon ng
malayang komunikasyon ng patago. Sinasabing 80% ng mga tao sa teatro
noong panahong iyon ay kabilang sa anti-Japanaese Underground
movement at 15% naman ang nakikipagtulungan lamang.

7. Sa kabuuan naging matagumpay ang mga artista ng teatro sa panahong ito
sapagkat nailarawan nila ng sa kanilang mga pagtatanghal ang mga
kondisyong panlipunan sa ilalim ng okupasyon ng mga Hapon. Sa kalaunan
ang mga pagtatanghal na ito ay naging propaganda laban sa mga Hapon.
Ang mga gawaing ito ng protesta ng pagtatanghal ay parehong kalahok ang
mga gumaganap at ang mga manonood.
V.
Ang Pagsasakonteksto ng Dulang Condemned! Ni Wilfrido
Ma. Guerrero
A. Buod ng Dulang Condemned!
Nagsimula ang dula sa ilang oras na lamang ay bibitayin na si Pablo
Gonzales sa salang pagpatay sa isang lalaking nagtangkang gahasain ang
kanyang kasintahan na si Cristina. Habang naghihintay ng kanyang oras ng
pagbitay ay isa-isang nagdatingan ang mga taong nagging malapit sa kanya.
Ang unang bisita niya ay ang paring nagsilbing tagapagpaalala niya sa mga
salita ng Diyos sa tuwing nalulungkot siya sa kanyang sinapit at kapag
natatakot siya sa tuwing maaalala ang sasapiting pagbitay. Ang ikalawa
naman niyang bisita ay ang kanyang kababatang si Andres Gorospe.
Naligayahan ng husto si Pablo sa pagbisita niya sapagkat bumabalik muli sa
kanya ang alaala ng kanyang kabataan noong bago pa mamatay ang
kanyang ama. Sang-ayon kay Andres hindi kayang pumatay ni Pablo
sapagkat takot ito sa balisong, lalong hindi sugarol at lasenggo. Ngunit si
Pablo mismo ang umamin na nag-iba siya mula nang lumayas siya sa
kanyang Tia Chedeng noong maglalabing-apat na taon siya noon. Sa
kanilang usapan naisalaysay ni Pablo ang nangyari sa kanya nang mamatay
ang kanyang ama. Nang mamatay ang kanyang ama, iniwan siya ng
kanyang ina na si Angela sa kanyang Tia Chedeng at nagumon sa
pagsusugal at sumama sa isang Marcos Nable. Sa pananaw ni Pablo ang ina
niya ang puno’t dulo ng kanyang kasawian sa buhay. Para sa kanya ay hindi
siya mabibitay kung hindi siya napariwara dahil sa paglalayasa at hindi siya
maglalayas kung may inang magbibigay sa kanya ng pag-aaruga at
pagmamalasakit. Ang ina niya ang kanyang sinisisi sa lahat ng mga
nangyari sa buhay niya. Ang ikatlo niyang bisita ay si Simeon Sereno na
nagging barkada niya sa lahat ng kalokohan. Para kay Pablo si Simon ang
naglapit sa kanya sa kasamaan. Kung kaya’t galit siya noong una at hindi
niya pinapasok ngunit wala rin nagawa si Pablo nang magpumilit na
pumasok si Simeon sa kinaroroonang piitan ni Pablo. Nais na Makita ni
Simeon si Pablo kahit sa huling pagkakataon para humingi ng tawad sa
lahat ng mga bagay na nagawa niyang nakasama kay Pablo. Ang ikaapat na
bisita naman ay ang kanyang Tia Chedeng na walang tigil sa paggabay sa
kanya. Kahit sa kahuli-hulihang pagkakataon ay pinatunayan nito ang
pagmamalasakit sa pag-abot nito sa kanya ng isang kuwintas na may
krusipiho. At kinukulit siya nitong mangumpisal upang mahugasan ang
lahat ng kanyang mga pagkakasala sa pamamagitan ng paghingi ng
kapatawaran sa Panginoon. Ang ikalimang bisita ay si Cristina na nagnanais
na siya ay pakasalan ni Pablo kahit sa huling pagkakataon. Ngunit
nagdadalawang-isip si Pablo sapagkat ayaw niyang masira ang kinabukasan
ni Cristina st maging balo kaagad ng isang mamamatay tao. Pero mag-iiba
ang desisyon ni Pablo sa huli. Sa muling pagdating ng pari ay hihilingin ni
Pablo na ikasal sila ng pari sa halip na mangumpisal siya. Nakasal ang
dalawa, ilang minuto na lamang ang nalalabi bago ang takdanmg oras ng
pagbitay nang biglang dumating ang kanyang ina. Ang kanyang huling
bisita ay ang ina niyang si Angela ang konprontasyon ng dalawa ay
nagbigay-daan sa paglilinaw ng isang masalimuot na nakaraan. Ang lahat
ng mga hinanakit ni Pablo sa ina ay dinaan sa mga sumbat. Pinagtapat ng
kanyang ina ang buong katotohanan sa likod ng mga masalimuot na
pangyayari at kahit huli na ang lahat ay nakuha na rin ni Pablong patawarin
ang kanyang ina bago pa man siya mamatay.
B. Ang Teorya ni Eagleton bilang framework sa Pagsusuri ng dulang
Condemned!
Ang gagamiting framework sa pagsasakonteksto ng dulang Condemned! Ni
Wilfrido Ma. Guerrero ay ang teorya ni Terry Eagleton.[31] Gaya ng mga
historical at biograpikal na mga kritiko, ang mga Marxista ay interesado din
sa sosyolohikal na konteksto ng panitikan (sociological context of
Literature). Para sa mga Marxista ang tekstong pampanitikan (literary text)
ay produkto ng kasaysayan. At ang kasaysayan ay siyang nagdedetermina
ng panglipunan at pang-ekonomiyang sitwasyon ng isang bansa na may
malaking impluwensya naman sa literature na siya rin na
makikita/papaimbulog sa mga akdang pampanitikan. Ngunit ang isang
Marxistang kritiko ay mas interesado sa pagkatas ng mga themes of
interests sa mga social historians.[32]

8. Ngunit hindi rin lamang mga repleksyon ng panlipunan at pangekonomiyang kondisyon ang literature kundi bahagi rin ito ng isang buong
sistema ng mga panlipunang ugnayan at moda ng produksyon na nagemerge sa pagdaloy ng kasaysayan.
Sa sanaysay ni Terry Eagleton sa Literature and History ipinaliwanag niya
na ang literature ay bahagi ng isang power structure o ng isang struktura ng
kapangyarihan ng kasaysayan. At ang susi sa pag-unawa sa panitikan ay
ang magkaroon ng rebolusyunaryong pag-unawa hinggil sa kasaysayan
mismo.[33] At para maunawaan naman ang kasaysayan ay binalangkas ni
Eagleton ang mga ugnayan ng mga pangunahing bahagi ng kasaysayang
panlipunan (relationship of the components of social history) mula sa
perspektibang Marxista ang 1) base at superstructure,2) literature at
superstructure,at 3) literature at ideology.
Kung tataluntunin ang ganitong pagbasa maaaring sabihin na ang
Condemned! Bilang isang akdang pampanitikan na nalikha sa panahon ng
okupasyon ng Hapon ay produktong iniluwal mismo ng panitikang
nagsasalamin ng mga panglipunan at pang-ekonomiyang kondisyon sa
panahong iyon.
Nagsimula sa pagtalakay si Eagleton sa ugnayan ng lipunan at ng
superstructure ng lipunan sa pag-aaral ni Karl Marx at Frederick Engels
na Consciousness
does
not
determine
life:
life
determines
consciousness.[34] Sa madaling salita, ang panlipunang kalagayan ng isang
tao ay makikita o madedetermina sa kung paano siya kumikilos, kung paano
mag-isip at paano niya ituring ang sarili. Ang mga ugnayang panlipunan ng
mga tao ay nadedetermina sa pamamagitan ng kanilang mga material na
pangangailangan (material necessity).[35] Sa paglipas ng panahon ang
dibisyon sa paggawa sa isang lipunan (mode of production) ay
nagbabago.[36]
Sa puntong ito maaaring sabihin na ang isang awtor bilang bahagi ng isang
institusyong panlipunan o superstructure ay may kapasidad na ilarawan ang
kairalang panlipunan ng panahon na kanyang kinabibilangan. At ang
akdang pampanitikan na kanyang iniluwal na sumasalamin sa panglipunan
at pang-ekonomiyang kalagayan ng kanyang bansa ay maaaring
magdetermina ng posisyon ng manunulat sa lipunan. Sa kaso ng dulang
Condemned! Makikita ang isang depektibong paglalarawan sa buhay ng
isang ordinaryong tao. Mapapansin na hindi gagap ni Wilfrido Ma.
Guerrero ang kilos, ugali at gawi ng masa tulad ng kanyang nais na
talakayin sa karakter ni Pablo Gonzales sapagkat mas gamay niya ang
pagtalakay sa middle-class sapagkat siya’y pabilang sa antas na ito. Ang
mga katangiang tinataglay ng tauhang si Pablo Gonzales ay ang persepsyon
ni Wilfrido Ma.Guerrero ng isang indibiduwal na mula sa mababang antas
ng lipunan. Makikita ito sa mariin niyang pag-giit sa dula ng kahalagahan
ng edukasyon sa isang tao, ang pagiging intelektuwal ay isa lamang sa
mga determinant factor ng isang middle class. Isa pang salik na tinutukoy
ni Guerrero ay ang pagkakaroon ng takot sa Diyos at relihiyoso na
sinasabing wala sa isang di-aral sapagkat padalos-dalos sa mga kilos at gawi
at lalong walang takot sa Diyos.
Ang dulang Condemned! Ay nasa orihinal sa Ingles ngunit dahil sa
panahong iyon ng pananakop ng mga Hapon, para maitanghal ay isinalin
muna ang iskrip sa Tagalog bilang Salarin!Noong 27 Nobyembre 1943 sa
Capitol theater sa direksyon ni Fernando Poe Sr. Isinagawa ito sa
kadahilanang pinagabawal nang mga Hapon ang paggamit ng Ingles bilang
wika sa mga performance text o teksto sa pagtatanghal. Ngunit kapansinpansin ang pagiging eskapista ng tema ng dula sa kadahilanang wala itong
pagtalakay sa realidad --- sa tensyon o pakikibaka ng mga Pilipino sa mga
mananakop na Hapon.
http://umpp.blogspot.com/2011/08/ang-dulang-pilipino-sa-panahon-ng.html