1. Δεκάλογοσ Ι
Του Krzysztof Kieslowski
Η πόλθ ωσ το όριο μεταξφ ιδιωτικοφ και
δθμόςιου μεταξφ οικείου και ανοίκειου
2010
Γιακουμάτου Τερζηα
12/10/2010

2. Δεκάλογοσ Ι
Του Krzysztof Kieslowski
Η πόλη ωσ το όριο μεταξύ ιδιωτικού και δημόςιου μεταξύ
οικείου και ανοίκειου
Τερέζα Γιακουμάτου
Αθήνα Οκτώβριος 2010

3. Σκημοθεσία: Krzysztof Kieslowski
Παραγωγή: Ryszard Chutkovski
Yoram Globus
Σεμάριο: Krzysztof Kieslowski
Krzysztof Piesiewicz
Πρωταγωμιστές: Henryk Baranowski
Wojciech Klata
Maja Komorowska
Μουσική: Zbigniew Preisner
Φωτογραφία: Wieslaw Zdort
Μομτάζ: Ewa Smal
Διαμομή: Πολωμική τηλεόραση
Κυκλοφορία: 10/12/1988
Διάρκεια: 53 λεπτά
Χώρα: Πολωμία
Γλώσσα: Πολωμικά
Κόστος: $10.0001

4. Εισαγωγικά
Ο Κιςλόφςκι ζηθςε ζντονα τθν ταραγμζνθ πολιτικά δεκαετία του '70 και κλείνει τθν
πολωνικι του περίοδο, με τον «Δεκάλογο», μια ςειρά ταινιϊν που γυρίςτθκαν για
λογαριαςμό τθσ πολωνικισ τθλεόραςθσ, το 1988 και είναι εμπνευςμζνεσ από τισ Δζκα
Εντολζσ.
Τα ςενάρια γράφτθκαν μετά από παραίνεςθ του Πιεςίεβιτσ, ςτενοφ του φίλου και
μόνιμου ςυν-ςεναριογράφου των ταινιϊν του από το 1984 και μετά, ενϊ ςκθνο-
κετικθκαν από τον ίδιο. Δζκα Εντολζσ - ςυνκιματα μιασ κοινωνίασ που δείχνει να
προςπακεί να ςτθριχκεί επάνω τουσ ενϊ αυτζσ καταρρζουν.
Σφμφωνα με τθν ερευνιτρια του ζργου του Ruth Perimutter ο Δεκάλογοσ αποτελεί ζνα
ορόςθμο ςτο μζςον τθσ ςκθνοκετικισ του πορείασ κακϊσ κάνει τθ μετάβαςθ από το
ντοκιμαντζρ ςτθ μυκοπλαςία. (Perimutter, 1997)2
Ο Κιςλόφςκι ςυνοψίηει τουσ λόγουσ δθμιουργίασ αυτισ τθσ μίνι ςειράσ: «Για ζξι
χιλιάδεσ χρόνια οι Δζκα Εντολζσ ζχουν βρεκεί ςτο απυρόβλθτο και ζχουν επιβιϊςει.
Παρόλα αυτά εμείσ είμαςτε που τισ καταπατάμε κάκε μζρα. Οι άνκρωποι νιϊκουν ότι
κάτι δεν πάει καλά ςτθ ηωι τουσ. Υπάρχει μια περιρρζουςα ατμόςφαιρα που ςτρζφει
τϊρα τουσ ανκρϊπουσ ςε άλλεσ αξίεσ. Θζλουν να ανακεωριςουν και να επαναφζρουν
τα βαςικά ερωτιματα γφρω από τθ ηωι και αυτόσ είναι μάλλον ο αλθκινόσ λόγοσ για
τον οποίο ικελα να πω αυτζσ τισ ιςτορίεσ»(Stok, 1993)3
.
Ο Στάνλεϊ Κιοφμπρικ (Kubrick, 19914
) αναφερόμενοσ ςτο Δεκάλογο ςθμειϊνει πωσ ο
Κιςλόφςκι ζχει τθν εξαιρετικά ςπάνια ικανότθτα να δραματοποιεί τισ ιδζεσ του παρά
απλϊσ να ςυηθτά για αυτζσ. Κςωσ θ εναςχόλθςθ του Κιςλόφςκι με το ντοκιμαντζρ να
τον ζχει προικίςει με τθν ικανότθτα, να αφθγείται ζνα γεγονόσ με αμεςότθτα ςτο
κεατι, κυμίηοντάσ του όμωσ ότι πρόκειται για ταινία μυκοπλαςίασ με πολφ διακριτικό
τρόπο.
Δεν μποροφμε παρά να αναφζρουμε τθ ςυμβολι τθσ μουςικισ του Preisner ςτθν
επιτυχία. Ο Preisner με τθν εςωςτρεφι μουςικι χαμθλϊν τόνων τθσ ταινίασ, θ οποία
αφινει χϊρο ςτθ ςιωπι να αναπνεφςει, ςυντονίηεται με το όραμα του ςκθνοκζτθ.

5. Η υπόθεση
Στθν πρϊτθ ταινία τθσ ςειράσ, «Αγάπα Τον Ζνα Και Μοναδικό Θεό» που
παρουςιάηουμε εδϊ, ζνασ πανεπιςτθμιακόσ κακθγθτισ γλωςςολογίασ μακαίνει ςτο
μικρό του γιο να ςκζφτεται με βάςθ τθ λογικι και του διδάςκει τθν επιςτθμονικι
μζκοδο, όμωσ τελικά ζρχεται αντιμζτωποσ με τθν απρόβλεπτθ μοίρα. Η φφςθ
περιφρονεί τθ λογικι, με τραγικά αποτελζςματα. Αναδεικνφεται μζςα από τθν
υπόκεςθ το ηιτθμα τθσ πανάκειασ που υπόςχεται θ επιςτιμθ, ο ζνασ και μοναδικόσ
κεόσ ςτθ ηωι του πατζρα…
Η πόλη στον Δεκάλογο Ι
Οι ιςτορίεσ του Δεκαλόγου μιλοφν για πρόςωπα που ηουν ςτο ίδιο ςφμπλεγμα
κατοικιϊν ςτθ Βαρςοβία. Ο Κιςλόφςκι γεννικθκε ςτθν Βαρςοβία όπου και ζηθςε το
μεγαλφτερο μζροσ τθσ ηωισ του και θ πρωτεφουςα είναι το ςκθνικό για αρκετζσ ταινίεσ
του (Woodward, 2006)5
. Στον ίδιο άρεςε θ χϊρα του και οι κάτοικοι τθσ όπωσ μασ
εκμυςτθρεφεται: «Η αγάπθ μου για τθν Πολωνία κυμίηει λίγο πολφχρονο γάμο, όπου οι
δυο ςφηυγοι γνωρίηουν τα πάντα ο ζνασ για τον άλλο, βαριοφνται κάμποςο ο ζνασ τον
άλλο, αλλά, ζτςι και πεκάνει ο πρϊτοσ, φςτερα από λίγο τον ακολουκεί ο δεφτεροσ.
Μου είναι αδφνατον να φανταςτϊ τθ ηωι μου χωρίσ τθν Πολωνία. Δυςκολεφομαι πάρα
πολφ να βολευτϊ ςτθ Δφςθ, όπου ηω τϊρα, παρόλο που οι ςυνκικεσ είναι καυμάςιεσ.
Δεν αιςκάνομαι κακόλου πολίτθσ του κόςμου. Εξακολουκϊ να αιςκάνομαι Πολωνόσ».
(Μποφρασ, 20066
)
Τα ςυγκροτιματα αυτϊν των κατοικιϊν κυμίηουν ζντονα ανάλογα ςυμπλζγματα
εργατικϊν κατοικιϊν ι τα λεγόμενα «προςφυγικά» που βρίςκονται ςε διάφορα μζρθ
τθσ Ακινασ με τθ διαφορά ότι ςυμπεριλαμβάνουν και αρκετοφσ ανοιχτοφσ χϊρουσ. Θα
πρζπει να ςθμειωκεί ότι για τθν Πολωνία ςτθν προ του 1980 εποχι είχαν ταυτιςτεί με
τθν ζννοια τθσ κοινωνικισ καταξίωςθσ (Woodward, 2006, 468) ενϊ αργότερα
ταυτίηονται περιςςότερο με τθν ζννοια λφςθσ ςτεγαςτικϊν αναγκϊν. Επιπρόςκετα

6. παρατθροφμε ότι θ καταςκευι των ςυγκροτθμάτων εμποδίηει το άπλωμα τόςο τθσ
δικισ μασ ματιάσ όςο και των κατοίκων τουσ, κακϊσ τα ςυγκροτιματα τοποκετοφνται
περιμετρικά ςτο χϊρο. Κςωσ μία ζνδειξθ ότι υπάρχουν όρια, κανόνεσ. Μπορεί να
υψϊνονται κακ’ φψοσ με μία ανκρϊπινθ καταςκευαςτικι αλαηονεία, αλλά περικλείουν
ζνα χϊρο, τον περιορίηουν.
Δεν είναι τυχαία θ επιλογι του ςκθνοκζτθ να τοποκετιςει τουσ ιρωζσ του ςε ζναν
βιωμζνο χϊρο. Κατορκϊνει να μασ περάςει τθν αίςκθςθ οικειότθτασ που ςαφϊσ ζχει
ειςχωριςει ςτισ εικόνεσ του (Σωτθροποφλου, 2004).7
Σιγά - ςιγά ο κεατισ των
τθλεταινιϊν αρχίηει να νιϊκει οικεία με τθν τοποκεςία, κοινι ςε κάκε ωριαίο επειςόδιο
του Δεκαλόγου. Η ταφτιςθ με τουσ κατοίκουσ του ςυγκροτιματοσ ζρχεται αβίαςτθ. Δεν
παρακολουκοφμε απλά το δράμα τουσ, το βιϊνουμε. Ο ςκθνοκζτθσ προςπακεί από τον
μικρόκοςμο του ςυγκροτιματοσ πολυκατοικιϊν να προςεγγίςει τα ερωτιματα τθσ
ηωισ. Παλινδρομεί με αυτόν τον τρόπο από το ατομικό ςτο ςυλλογικό, από το μζςα ςτο
ζξω, από το ορατό ςτο αόρατο, από το απλό ςτο ςφνκετο. Ο Κιςλόφςκι αποςπά το
μζγιςτο από το ελάχιςτο, μιλϊντασ για τον ζνα και μοναδικό κεό, για τον κάνατο, για
τθν πανάκεια που υπόςχεται θ επιςτιμθ, για τουσ αλγόρικμουσ των υπολογιςτϊν που
κα λφςουν όλα μασ τα προβλιματα.
Το τοπίο είναι οικείο για τουσ κατοίκουσ των βορείων χωρϊν. Εκτεταμζνοι χϊροι
καλυμμζνοι με χιόνι. Τα εςωτερικά ςκθνικά δεν δείχνουν να αλλάηουν ςθμαντικά. Οφτε
φαίνονται καταςκευαςμζνα. Πρόκειται για τα αυκεντικά διαμερίςματα ενόσ
ςυγκροτιματοσ πικανϊσ κρατικϊν κατοικιϊν. Τα διαμερίςματα αυτά ζχουν
περιοριςμζνουσ χϊρουσ αφοφ ζχουν χτιςτεί με τθ λογικι τθσ εξοικονόμθςθσ χϊρου.
Απουςιάηουν τα χρϊματα από τουσ τοίχουσ. Αυτό το ςκθνικό μασ διευκολφνει να
επικεντρωκοφμε ςτουσ χαρακτιρεσ και ςτθν υπόκεςθ. Ζχουμε να κάνουμε με
πραγματικοφσ ανκρϊπουσ, παρακολουκοφμε τισ αγωνίεσ τουσ κι αναγκαςτικά πλζον
ςυμμετζχουμε κακϊσ ζρχονται αντιμζτωποι με τα μεγάλα ερωτιματα τθσ περιπζτειασ
τθσ ηωισ.
Μζςα από πρακτικζσ και ςυμβολικζσ πρακτικζσ, κάκε ηωντανό ςϊμα παράγει τον εαυτό
του και ταυτόχρονα παράγει χϊρο, μασ υπενκυμίηει ο Henri Lefebvre (Lefebvre, 1991)8
,

7. ενϊ ο Michel de Certeau υπερκεματίηει υποςτθρίηοντασ ότι τα ςϊματα δεν υπάρχουν
απλά ςτον χϊρο, αλλά μάλλον ο χϊροσ είναι το μζςο μζςω του οποίου τα ςϊματα
μποροφν να ςυνδεκοφν και να επικοινωνιςουν (De Certeau,1998) 9
.
Τα ςυγκροτιματα κατοικιϊν είναι ορατά από τα παράκυρα των διαμεριςμάτων τόςο
όςο και ςτα λιγοςτά εξωτερικά πλάνα τθσ ταινίασ. Παρατθροφμε αντίςτοιχα
ςυγκροτιματα να προβάλλονται και από τα παράκυρα του διαμερίςματοσ τθσ κείασ. Ο
ςκθνοκζτθσ αρζςκεται να χρθςιμοποιεί κάδρα παρακφρων για να μασ τοποκετιςει ςτο
χϊρο.
Διαφαίνεται μία αντίςτιξθ ανάμεςα ςτο εςωτερικό, το οικείο που παρζχει προςταςία
(τουλάχιςτον ςτο πρϊτο μζροσ τθσ ταινίασ) και το εξωτερικό, με το χιονιςμζνο τοπίο
που ελλοχεφει ο κάνατοσ, (ςκθνι με νεκρό ςκφλο). Η ζννοια του κανάτου ειςάγεται
μετά από τθ βόλτα του μικροφ ζξω από το διαμζριςμα.
Στα πρϊτα λεπτά τθσ ταινίασ ζχουμε ζνα εντυπωςιακό βερτικάλ πλάνο τθσ
πολυκατοικίασ που ηουν οι πρωταγωνιςτζσ μασ. Αυτό το κατακόρυφο πλάνο ςαρϊνει
κακϋ φψοσ τθν πολυκατοικία χαρίηοντασ ζνα μνθμειακό χαρακτιρα ςτο κτίριο ενϊ
παράλλθλα αποδίδει τθν αίςκθςθ τθσ αςθμαντότθτασ του ανκρϊπου. Ταυτόχρονα
ςτρζφει τθ ματιά μασ προσ τον ουρανό για να ακολουκιςει θ ςκθνι όπου ςυναντοφμε
το παιδί –ιρωα τθσ ταινίασ να παρακολουκεί ζνα χτυπθμζνο περιςτζρι. Νωρίτερα το
είχαμε δει «διαμεςολαβθμζνο» μζςω μιασ οκόνθσ τθλεόραςθσ, όπωσ κα το δοφμε και
ςτο τζλοσ τθσ ταινίασ.
Στα αρχικά πλάνα ςυναντοφμε κι ζνα πρόςωπο που εμφανίηεται ςτο παραςκινιο
ςχεδόν ςε όλεσ τισ ιςτορίεσ, ζνα άλλο ςυνεκτικό ςτοιχείο των ιςτοριϊν, ζνασ απλόσ
παρατθρθτισ κα πουν οι περιςςότεροι κριτικοί. Ζνασ πανεπόπτθσ με τθ μορφι ενόσ
άςτεγου, ο οποίοσ ζρχεται ςε οπτικι επαφι με τουσ ιρωεσ των ιςτοριϊν του
Δεκαλόγου. Στθν ταινία μασ τον βλζπουμε να ςκουπίηει ζνα δάκρυ πριν τθν κορφφωςθ
του δράματοσ αλλά ποτζ δεν επεμβαίνει. Η προβολι ενόσ Θεανκρϊπου κα
υποςτθρίξουν μερικοί, επθρεαςμζνοι από τθ κρθςκευτικότθτα τθσ αφιγθςθσ. Ενϊ
κάποιοι άλλοι κα κυμθκοφν τουσ αγγζλουσ του Βζντερσ. Ο Κιςλόφςκι πάντωσ

8. αναφερόταν ςε αυτόν με τθν ονομαςία ο άγγελοσ του πεπρωμζνου (Woodward, 2006,
468).
Η πόλθ εμφανίηεται πζρα από τα ςυγκροτιματα πολυκατοικιϊν και ςτα πλάνα όπου οι
ιρωεσ μετακινοφνται με λεωφορεία. Το μοτίβο είναι μεγάλα ςυγκροτιματα,
απρόςωπα και ψυχρά, με κυρίαρχο χρϊμα το γκρίηο και περιοριςμζνεσ νθςίδεσ
χρωμάτων ανάμεςα ςτα οποία παρεμβάλλονται κενοί χϊροι καλυμμζνοι με χιόνι.
Ακόμθ και το ςχολείο του μικροφ παρουςιάηεται ωσ ζνασ τυπικόσ απρόςωποσ δθμόςιοσ
χϊροσ.
Στθ ςάλα του ςκακιοφ ειςάγεται το μοτίβο του απρόςμενου. Ο πατζρασ προκρίνει μία
μθ αναμενόμενθ κίνθςθ ςτθ ςκακιζρα κι ζτςι κερδίηει τθν παρτίδα. Το αναπάντεχο κα
το ςυναντιςουμε εκ νζου ςε μία ςκθνι όπου ο υπολογιςτισ εκκινεί από μόνοσ του.
Στθ ςκθνι του πανεπιςτθμίου παρατθροφμε ζνα τυπικό αμφικζατρο, ζναν οικείο χϊρο
αλλά τον βλζπουμε μζςα από κατακερματιςμζνα πλάνα. Η κζαςθ του πατζρα μζςα
από τα μάτια του παιδιοφ με διαδοχικά αποςπαςματικά κάδρα αποδίδει ςτον πατζρα
τουσ ανκρϊπινουσ περιοριςμοφσ που φαίνεται ο ίδιοσ να ζχει παραγνωρίςει.
Τα άςχθμα νζα αναγγζλλονται ουςιαςτικά με τουσ ιχουσ τθσ πυροςβεςτικισ και μζςα
από τα παράκυρα του διαμερίςματοσ αλλά ο πατζρασ δεν τα αντιλαμβάνεται. Κακϊσ
όμωσ θ ανθςυχία του εντείνεται οι διάδρομοι τθσ πολυκατοικίασ ςκοτεινιάηουν κι
αρχίηουν να λειτουργοφν ωσ λαβφρινκοσ. Ανεβοκατεβαίνει τισ ςκάλεσ ςε μία
διαδικαςία επιμικυνςθσ του χρόνου, ενϊ ουςιαςτικά αρνείται να ςυλλάβει τθν
πικανότθτα του λάκουσ.
Παρατθροφμε ςτθ ςυνζχεια τον πατζρα να τρζχει γεμάτοσ αγωνία μζςα ςτο δάςοσ των
πολυκατοικιϊν. Αποδίδεται με αυτόν τον τρόπο θ ζννοια του εγκλωβιςμοφ, θ οποία
επιτείνεται από τουσ ςκοτεινοφσ διαδρόμουσ τθσ πολυκατοικίασ τθσ κακθγιτριασ
αγγλικϊν. Κακϊσ τρζχει το δάςοσ των πολυκατοικιϊν υψϊνεται γφρω του απειλθτικό
ςαν τςιμεντζνια τείχθ, ζνδειξθ ότι τα όρια κα επιβλθκοφν με τθ βία. Ακόμα και οι γονείσ
των ςυμμακθτϊν του γιοφ του ςυμπεριφζρονται εχκρικά και τον αποκόπτουν. Αυτι θ
εχκρότθτα των ενοίκων, που τθν παρατθροφμε και ςτθ ςκθνι του αςανςζρ
ερμθνεφεται από τον Perimutter, (Perimutter 1997,56)10
ωσ ζνδειξθ μιασ

9. καταπιεςμζνθσ κοινωνίασ. Η άνοδοσ κάκε ςκάλασ ςθματοδοτεί και τθν αφξθςθ τθσ
ελπίδασ θ οποία όμωσ ακολουκείται από τθν κατακριμνιςθ.
Όταν το δράμα κα ολοκλθρωκεί, το διαμζριςμα κα ςκοτεινιάςει εντελϊσ
ςυμμετζχοντασ ςτο δράμα τθσ ςυνειδθτοποίθςθσ και του γκρεμίςματοσ όλων των
ςτακερϊν του πατζρα. Μζνει το πράςινο φωσ τθσ οκόνθσ να υπογραμμίηει τθν
απελπιςία. Η επόμενθ ςκθνι τθσ θμιτελοφσ εκκλθςίασ όπου καταφεφγει με τα
αναπάντθτα ερωτιματα κορυφϊνει το ςυναίςκθμα των κεατϊν που τον
παρακολουκοφν ςτθν πορεία του προσ τθ ςυντριβι.
Η ειδωλολατρία τθσ επιςτιμθσ και τθσ λογικισ τον ζχει οδθγιςει ςτθν Φβρθ και ωσ
τραγικόσ ιρωασ κα ακολουκιςει τθ μοίρα του και κα οδεφςει ςτθν πτϊςθ, αφοφ
πρϊτα κυςιάςει το γιό του, ωσ άλλοσ Αβραάμ τον Ιςαάκ. Τα επτά ςτάδια τθσ κλίψθσ
αναπαρίςτανται με μοναδικζσ εικόνεσ, θ άρνθςθ (ςτισ ςκθνζσ με τθ μθτζρα ςυμμακθτι
του μικροφ Πάβελ όπου δθλϊνει με ςιγουριά ότι αποκλείεται να ζχει ςπάςει ο πάγοσ),
θ διαπραγμάτευςθ, (το άρπαγμα από τθν ελπίδα και το τρζξιμο ςτουσ διαδρόμουσ των
πολυκατοικιϊν) οι ενοχζσ (όταν τθλεφωνεί ςτθ γυναίκα του), το άγχοσ, (θ κρίςθ
ςτθκάγχθσ ςτθ ςκάλα), θ κατάκλιψθ (όταν ιδρϊνει ςτο πράςινο φωσ τθσ οκόνθσ), θ
οργι (θ καταλθκτικι ςκθνι τθσ εκκλθςίασ), αλλά και το τελικό ςτάδιο τθσ αποδοχισ με
τθ ςκθνι τθσ κοινωνίασ με μία όςτια πάγου να πιζηει το μζτωπό του.
Οι όροι τθσ αρχαίασ τραγωδίασ αναγνωρίηονται ςτο ζργο του Κιςλόφςκι. Άτθ είναι θ
τφφλωςθ του νου του ανκρϊπου. Τθν παρακολουκοφμε ςτο πρϊτο μζροσ. Αυτι οδθγεί
ςτθν φβρθ, ςτο ξεπζραςμα του ανκρϊπινου μζτρου (ςκθνι ςτο Πανεπιςτιμιο). Η φβρθ
φζρνει τθ νζμεςθ, δθλαδι τθν οργι του κεοφ. Τζλοσ, τίςθ είναι θ εκδίκθςθ του κείου
με τθ ςυμφορά που ςτζλνει ςτον άνκρωπο ωσ τιμωρία για τθν υβριςτικι ςυμπεριφορά.

10. ΔΔΚΑΛΟΓΟΣ Ι
Του Krzysztof Kieslowski
Στοιχεία ταιμίας:
Σκημοθεσία:Krzysztof Kieslowski
Σεμάριο:Krzysztof Kieslowski -Krzysztof
Piesiewicz
Ηθοποιοί: Henryk Baranowski
Wojciech Klata, Maja omorowska
Οπερατέρ: Wieslaw Zdort
Μουσική: Zbigniew Preisner
Παραγωγή: Ryszard Chutkowski, Yoram
Globus
Γλώσσα: Πολωμικά
Διάρκεια: 55 λεπτά x 10 επεισόδια

11. Παραπομπζσ
1
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Decalogue Προσπελάστηκε online 20-10-2010
2
Perimutter, R. 1997. Testament of the Father: Kieslowski's The Decalogue. Film Criticism,
22(2), σσ. 51-65. Retrieved from Academic Search Complete database.
3
Stok, D., 1993, ed. Kieslowski on Kieslowski. London/Boston: Faber &Faber, 1993.σσ. 140-143
4
Kubrick, The foreword to Kieslowski & Piesiewicz, Decalogue: The Ten Commandments,
London: Faber & Faber, 1991.Προσπελάστηκε online 20-10-2010 http://www.visual-
memory.co.uk/amk/doc/0078.html
5
Woodward, S., 2006. Quarterly Review of Film & Video; Nov2006, Vol. 23 Issue 5, σσ.466-472.
Retrieved from Academic Search Complete database.
6
Μπούρας, Δ., 2006. Καλοκαιριμό ραμτεβού με τη «Βερόμικα», άρθρο στημ Καθημεριμή,
Hμερομημία δημοσίευσης: 11-06-06 προσπελάστηκε online 12-10-2010
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_11/06/2006_186905
7
Σωτηροπούλου Χ.,2004. Κιμούμεμα Τοπία, Μεταίχμιο σ. 16
8
Lefebvre, H., 1991 [1974] The Production of Space. Oxfrord: Blackwell προσπελάστηκε online
20-10-2010
http://www.google.com/books?hl=el&lr=&id=SIXcnIoa4MwC&oi=fnd&pg=PP11&dq=Lefebvre,+H.
,+1991+[1974]+The+Production+of+Space.+Oxford:+Blackwell&ots=8WMB8ovwG6&sig=y4XoJIuR
3mhG7P7mnFowgYetFNE#v=onepage&q&f=false
9
De Certeau, M.,1988. The Practice of Everyday Life. Berkeley, Los Angeles & London:
California University Press σ.89
10
Perimutter, R. 1997. Testament of the Father: Kieslowski's The Decalogue. Film Criticism,
22(2), 56. Retrieved from Academic Search Complete database.