Vận dụng nguyên tắc phù hợp trong phần hạch toán chi phí

1. Vận dụng nguyên tắc phù hợp trong phần hạch toán chi phí
Việt Nam đang tham gia trong một sân chơi sôi động của nền kinh tế thế giới với nhiều
lĩnh vực thuộc nhiều khía cạnh trong đó có hoạt động kế toán tài chính. Trong điều kiện
hội nhập kế toán Việt Nam phải tuân theo những thông lệ chung của kế toán quốc
tế. Trên cơ sở đó kế toán Việt nam đang dần được hoàn thiện với một hệ thống các chuẩn
mực kế toán được xây dựng để phù hợp với yêu cầu hội nhập. Các chuẩn mực này quy
định và hướng dẫn cụ thể các nguyên tắc và yêu cầu kế toán cơ bản giúp cho việc ghi
chép kế toán theo các chuẩn mực và chế độ kế toán đã ban hành, đảm bảo các thông tin
kế toán được trung thực và hợp lý. Trong hệ thống các nguyên tắc kế toán cơ bản được
thừa nhận rộng rãi có nguyên tắc phù hợp.
Nguyên tắc này cho biết việc ghi nhận doanh thu và chi phí phải phù hợp với nhau. Vì cơ
sở của nguyên tắc dựa vào kỳ kế toán nên hạch toán chi phí phải căn cứ vào thời gian
đem lại lợi ích cho doanh nghiệp. Điều này là hết sức cần thiết cho các doanh nghiệp vì
có liên quan trực tiếp đến lợi ích của họ. Việc xác định các khoản chi phí hợp lý trong kỳ
tương ứng với phần doanh thu sẽ giúp doanh nghiệp tính toán chính xác thu nhập chịu
thuế TNDN, làm căn cứ để tính thuế TNDN phải nộp nhà nước.
Việc đánh giá nguyên tắc này còn dựa vào phương pháp kế toán mà doanh nghiệp áp
dụng. Hầu hết các doanh nghiệp đều sử dụng một trong hai phương pháp kế toán làm nền
tảng cho hệ thống kế toán: Kế toán dồn tích (Accrual basis) và Kế toán dựa trên dòng tiền
(Cash basis). Chế độ kế toán Việt Nam quy định các doanh nghiệp phải hạch toán dựa
trên phương pháp kế toán dồn tích nhằm đảm bảo tính phù hợp giữa doanh thu và chi phí.
Accrual basis, từ nguyên gốc theo tiếng Anh, được dịch sang tiếng Việt theo Chuẩn mực
kế toán Việt Nam là Kế toán dồn tích. Tuy nhiên, có thể hiểu một cách đơn giản, Accrual
basis là phương pháp kế toán dựa trên cơ sở Dự thu – Dự chi. Theo định nghĩa của Chuẩn
mực kế toán chung (VAS 01), “mọi nghiệp vụ kinh tế, tài chính của doanh nghiệp liên
quan đến tài sản, nợ phải trả, nguồn vốn chủ sở hữu, doanh thu, chi phí phải được ghi sổ
kế toán vào thời điểm phát sinh, không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hay thực tế chi
tiền hoặc tương đương tiền”.
Một ví dụ điển hình của phương pháp Kế toán dồn tích là hoạt động bán chịu. Doanh thu
được ghi nhận vào sổ kế toán khi phát hành hoá đơn, giao hàng thay vì vào thời điểm thu
được tiền. Tương tự, một khoản chi phí phát sinh và được ghi nhận khi hàng đã được đặt
mua hoặc đã chấm công cho công nhân thay vì thời điểm thanh toán tiền. Do đó, điểm
yếu chính của phương pháp Kế toán dồn tích đó là công ty phải trả thuế thu nhập trước
khi thực nhận được tiền từ doanh thu bán hàng hoá và dịch vụ.
Phương pháp Kế toán thuế dồn tích được lựa cho hầu hết các doanh nghiệp có khối lượng
doanh thu cao, không phân biệt bán chịu hay bán thu tiền ngay, và có kết cấu phức tạp.
Thêm vào đó, những doanh nghiệp trong quá trình hoạt động có liên quan đến Hàng hoá
tồn kho phải áp dụng phương pháp này; và việc áp dụng Kế toán dồn tích là thực sự cần

2. thiết đối với những doanh nghiệp phát sinh các hoạt động bán chịu, khi đó nó sẽ đảm bảo
tính Phù hợp giữa doanh thu và chi phí phát sinh trong một kỳ kế toán nhất định.
Xem xét về chi phí thì theo chuẩn mực kế toán số 01 quy định chi phí là tổng giá trị các
khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình thức các khoản tiền chi ra, các
khoản khấu trừ tài sản hoặc phát sinh các khoản nợ dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu,
không bao gồm khoản phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu. Chi phí bao gồm các chi
phí sản xuất kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh thông
thường của doanh nghiệp và các chi phí khác. Các chi phí được ghi nhận trong Báo cáo
kết quả hoạt động kinh doanh phải tuân thủ nguyên tắc phù hợp giữa doanh thu và chi
phí.
Như vậy, chuẩn mực đã quy định rõ ràng về các yếu tố chi phí. Và với nghị định
164/2003-NĐ-CP quy định chi tiết thi hành luật thuế Thu nhập doanh nghiệp và thông tư
128/2003/TT-BTC hướng dẫn thi hành nghị định 164/2003-NĐ-CP đã cụ thể hóa nguyên
tắc chi phí phải phù hợp với doanh thu. Theo đó thì chỉ có các khoản chi phí hợp lý mới
được trừ để tính thu nhập chịu thuế, cụ thể bao gồm:
+ Chi phí khấu hao TSCĐ sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ
với mức trích khấu hao được tính vào chi phí hợp lý theo quyết định của Bộ trưởng Bộ
Tài chính về chế độ quản lý, sử dụng và trích khấu hao TSCĐ:
Hạch toán :
Nợ TK 641,642
Có TK 214
+ Chi phí nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, hàng hóa sử dụng vào sản xuất
kinh doanh hàng hóa, dịch vụ liên quan đến doanh thu và thu nhập chịu thuế trong kỳ tính
theo định mức tiêu hao vật tư hợp lý và giá thực tế xuất kho. Theo chuẩn mực kế toán số
02 “ Hàng tồn kho”: khi bán hàng tồn kho, giá gốc của hàng tồn kho đã bán được ghi
nhận là chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ phù hợp với doanh thu liên quan đến chúng
được ghi nhận, cụ thể hạch toán:
Nợ TK 111, 112, 131
Có TK 511
Có TK 333.1
đồng thời ghi:
Nợ TK 632
Có TK 156,155
Hay theo chuẩn mực kế toán số 15 “ Hợp đồng xây dựng”, nội dung chi phí của hợp đồng
xây dựng xác định chi phí của hợp đồng xây dựng bao gồm chi phí liên quan đến hợp
đồng trong suốt giai đoạn kể từ khi ký hợp đồng cho đến khi kết thúc hợp đồng. Cụ thể
gồm các khoản :

3. - Chi phí liên quan trực tiếp đến từng hợp đồng (Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí
nhân công trực tiếp, chi phí máy thi công, chi phí thuê nhà xưởng, máy móc…)
- Chi phí chung liên quan đến hoạt động của các hợp đồng và có thể phân bổ cho từng
hợp đồng cụ thể ( chi phí bảo hiểm, chi phí quản lý chung trong xây dựng…)
- Chi phí khác có thể thu lại từ khách hàng theo các điều khoản của hợp đồng (chi phí
giải phóng mặt bằng, chi phí triển khai..)
Hạch toán:
Nợ TK 621,622,623,627
Nợ TK 133
Có TK liên quan
Kết chuyển xác định giá thành công trình :
Nợ TK 154
Có TK 621,622,623,627
đồng thời ghi bút toán xác định doanh thu tương ứng tùy trường hợp hợp đồng xây dựng
được thanh toán theo tiến độ kế hoạch hay thanh toán theo giá trị khối lượng thực hiện.
+ Chi phí tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp, tiền ăn ca theo quy định của Bộ
luật lao động. Theo quy định khoản 1.c, Điều 9 của Luật thuế thu nhập doanh nghiệp thì
các cơ sở kinh doanh ( trừ các DNNN) nếu chưa xây dựng được tổng quỹ lương, tiền
công và các khoản phụ cấp theo hướng dẫn của nhà nước thì được trả lương theo hợp
đồng lao động nhưng phải đảm bảo tốc độ tăng tiền lương, tiền công không vượt quá tốc
độ tăng thu nhập chịu thuế.
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK 334
+ Chi phí nghiên cứu khoa học, công nghệ, chi thưởng sáng kiến cải tiến mà sáng kiến
này mang lại hiệu quả, chi phí cho đào tạo lao động theo chế độ quy định, chi cho y tế
trong nội bộ cơ sở kinh doanh….
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK liên quan
+ Chi phí dịch vụ mua ngoài, thuê ngoài khác phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất
kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có chứng từ, hóa đơn theo chế độ quy định, chi phí về công
tác phí, phụ cấp tầu xe đi nghỉ phép theo quy định của Bộ luật lao động…:
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK liên quan

4. + Tiền thuê TSCĐ hoạt động theo hợp đồng thuê. Theo chuẩn mực kế toán số 06 “ Thuê
tài sản” nội dung ghi nhận thuê tài sản trong báo cáo tài chính của bên cho thuê:
Đối với hoạt động cho thuê tài chính : các chi phí trực tiếp ban đầu để tạo ra doanh thu tài
chính như tiền hoa hồng và chi phí pháp lý phát sinh khi đàm phán ký kết hợp đồng
thường do bên cho thuê chi trả và được ghi nhận ngay vào chi phí trong kỳ khi phát sinh
hoặc được phân bổ dần vào chi phí theo thời hạn cho thuê tài sản phù hợp với việc ghi
nhận doanh thu.
Nợ TK 635
hoặc Nợ TK 242
Nợ TK 133.1
Có TK 111, 112
Đối với tài sản cho thuê hoạt động:
+ Chi phí cho thuê hoạt động bao gồm cả khấu hao tài sản cho thuê, được ghi nhận là chi
phí trong kỳ khi phát sinh
+ Chi phí trực tiếp ban đầu để tạo ra doanh thu từ nghiệp vụ cho thuê hoạt động được ghi
nhận ngay vào chi phí trong kỳ khi phát sinh hoặc phân bổ dần vào chi phí trong suốt thời
hạn cho thuê phù hợp với việc ghi nhận doanh thu cho thuê hoạt động.
Nợ TK 627 (nếu chi phí cho thuê nhỏ)
Nợ TK 242 (Chi phí cho thuê phát sinh liên quan nhiều năm tài chính)
Nợ TK 133.1
Có TK 214 ( 214.1, 214.3)
Có TK 334,111,112…
+ Các khoản chi như chi cho lao động nữ, chi bảo vệ cơ sở, các khoản trích lập BHXH,
BHYT, KPCĐ thro tỷ lệ quy định, chi bảo hộ lao động hoặc chi trang phục theo số thực
chi nhưng không quá 500.000đồng/người/năm:
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK liên quan
+ Chi phí trả lãi tiền vay vốn sản xuất, kinh doanh hàng hóa dịch vụ của ngân hàng, các
tổ chức tín dụng, các tổ chức tín dụng kinh tế theo lãi suất thực tế căn cứ vào hợp đồng
vay. Chi trả lãi tiền vay của các đối tượng khác theo lãi suất thực tế khi ký hợp đồng vay
nhưng không quá 1,2 lần mức lãi suất cho vay cùng thời điểm của ngân hàng thương mại
có quan hệ giao dịch với cơ sở kinh doanh:
Hạch toán:
Nợ TK 635
Có TK liên quan

5. + Các khoản về trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, dự phòng công nợ khó đòi, dự
phòng giảm giá chứng khoán, trích lập dự phòng trợ cấp mất việc làm theo quy định các
mức trích lập này không được vượt quá số lợi nhuận phát sinh của doanh nghiệp:
Hạch toán:
Nợ TK 632,642,635
Có TK 159, 139, 129, 351
+ Chi phí về tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ trong kỳ bao gồm: chi phí bảo quản, đóng gói,
vận chuyển, bốc xếp, thuê kho bãi, bảo hành sản phẩm, hàng hóa:
Hạch toán:
Nợ TK 641,642…
Có TK liên quan
+ Chi phí quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại, tiếp tân, khánh tiết, chi phí giao dịch, đối
ngoại, chi hoa hồng môi giới, chi phí hội nghị và các loại chi phí khác theo số thực chi
nhưng tối đa không vượt quá 10% tổng số các khoản chi phí hợp lý:
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK liên quan
+ Các khoản thuế, phí, lệ phí có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh mà doanh
nghiệp thực nộp vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật:
Hạch toán:
Nợ TK 641,642
Có TK 333
+ Chi phí quản lý kinh doanh do công ty ở nước ngoài phân bổ cho cơ sở thường trú tại
Việt Nam theo tỷ lệ quy định.
Qua việc quy định cụ thể chi tiết các khoản mục chi phí như trên để các doanh nghiệp khi
tiến hành áp dụng nguyên tắc phù hợp trong hạch toán sẽ đảm bảo tính chính xác thông
tin phản ánh trên báo cáo tài chính. Tuy nhiên nếu có sự bất hợp lý nào trong quá trình
xác định chi phí thì khoản chi phí đó sẽ bị loại trừ ra khỏi phần chi phí hợp lý. Như các
khoản chi phí khấu hao TSCĐ vượt mức khấu hao theo chế độ quy định, chi phí NVL
nhiên liệu vượt định mức tiêu hao hợp lý, chi phí lãi tiền vay vượt mức khống chế, chi
phí quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại vượt quá 10% tổng chi phí hợp lý (không bao gồm
giá vốn hàng bán)….
Nguyên tắc phù hợp cùng với các nguyên tắc khác luôn được quán triệt và thực hiện đầy
đủ sẽ giúp cho công tác kế toán được thuận lợi, xác định chính xác nghĩa vụ của mỗi
doanh nghiệp đối với nhà nước căn cứ vào các khoản chi phí đã được hạch toán hạch toán

6. đúng, đủ và kịp thời. Hơn nữa, việc vận dụng linh hoạt nguyên tắc này trong thực tế góp
phần nâng cao năng lực đội ngũ kế toán trong xu thế mới.
Kế Toán | Kế Toán Thuế | Kế Toán Viên