Recommandé
Contenu connexe
Similaire à ปัจจัยในกิริยากิตก์
Similaire à ปัจจัยในกิริยากิตก์ (20)
Plus de Theeraphisith Candasaro
Plus de Theeraphisith Candasaro (20)
ปัจจัยในกิริยากิตก์
- 1. ปจจัยในกิริยากิตก ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ก. กิตปจจัย ๑. อนฺต ปจจุบัน อยู , เมื่อ - ลงปจจัยประจําหมวดธาตุกอน - ธาตุนอกจาก ๘ หมวด ใหลง อ เอ ย เณ ปจจัย - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - เฉพาะธาตุหมวด ทิวฺ สุ กี คหฺ ให ลงปจจัยประจําหมวดธาตุกอน แลวลง ณาเป ปุงลิงค : แจกอยาง ปุริส บางครั้งแจกอยาง ภวนฺต อิตถีลิงค : ลง อี แลว แจกอยาง นารี นปุงสกลิงค : แจกอยาง กุล ๒. ตวนฺตุ อดีต แลว, ครั้น...แลว - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ธาตุ ๒ ตัวขึ้นไป ใหลบที่สุดธาตุ แลวซอน ตฺ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลง ณฺย หรือ ณาปย ปจจัย ประจําวาจกกอน ปุงลิงค – นปุงสกลิงค : ภควนฺตุ อิตถีลิงค : แปลง นฺตุ เปน ตฺ ลง อี แลวแจก อยาง นารี ๓. ตาวี อดีต แลว, ครั้น...แลว - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ธาตุ ๒ ตัวขึ้นไป ใหลบที่สุดธาตุ แลวซอน ตฺ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลง ณฺย หรือ ณาปย ปจจัย ประจําวาจกกอน ปุงลิงค : แจกอยาง เสฏฐี อิตถีลิงค : ลง อินี ปจจัย แลวแจกอยาง นารี นปุงสกลิงค : รัสสะ อี เปน อิ แลวแจกอยาง อกฺขิ
- 2. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ข. กิจจปจจัย ๑. อนีย บอก ความ จําเปน พึง - ลงเฉพาะสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ธาตุมี มฺ, รฺ เปนที่สุด แปลง น แหง อนีย เปน ณ - ลงเฉพาะอกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - บทปลง เปน นปุงสกลิงค เอก. - ลงเฉพาะสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลง ณาเป ปจจัยประจําวาจก ปุงลิงค : แจกอยาง ปุริส อิตถีลิงค : แจกอยาง กฺญา นปุงสกลิงค : แจกอยาง กุล ๒. ตพฺพ บอก ความ จําเปน พึง - ลงเฉพาะสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ธาตุตัวเดียว มี อา เปนที่สุด ลง ตพฺพ ไดเลย - ธาตุตัวเดียว มี อิ อี เปนที่สุด แปลง อิ อี เปน เอ เอา เอ เปน อย แลวลง อิ อาคม - ธาตุตัวเดียว มี อุ อู เปนที่สุด แปลง อุ อู เปน โอ เอา โอ เปน อว แลวลง อิ อาคม - ธาตุมี มฺ เปนที่สุด ลบที่สุดธาตุ แลวซอน นฺ เปน นฺตพฺพ - ธาตุมี สฺ เปนที่สุด ลบที่สุดธาตุ แลวแปลง ตพฺพ เปน ฏฐพฺพ - ธาตุมี ธฺ, ภฺ เปนที่สุด ลบที่สุด ธาตุ แลวแปลง ตพฺพ เปน ทฺธพฺพ - ธาตุ ๒ ตัวขึ้นไป ลบที่สุดธาตุ แลวซอน ตฺ - ลงเฉพาะอกัมมธาตุ - ลง อิ อาคม ทายธาตุ - บทปลง เปน นปุงสกลิงค เอก. - ลงเฉพาะสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลง เณ ณาเป ปจจัยประจําวาจก - ธาตุหมวด ทิวฺ สุ กี คหฺ ใหลง ปจจัยประจําหมวดธาตุกอน แลว ลง ณาเป ปจจัย ปุงลิงค : แจกอยาง ปุริส อิตถีลิงค : ลง อา แลว แจกอยาง กฺญา นปุงสกลิงค : แจกอยาง กุล
- 3. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ข. กิจจปจจัย (ตอ) ๒. ตพฺพ (ตอ) - ธาตุ ๒ ตัวขึ้นไป ไมแปลง จะ คงไว ใหลง อิ อาคม ทายธาตุ - เฉพาะหมวด กี ธาตุ ใหลง นา ปจจัยประจําหมวดธาตุกอน
- 4. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ค. กิตกิจจปจจัย ๑. มาน ปจจุบัน เมื่อ, อยู - ลงปจจัยประจําหมวดธาตุกอน - ธาตุนอกแบบ ใหลงปจจัยประจํา วาจกกอน แลวลง อ หรือ ย คั่น - บางครั้ง แปลง มาน เปน อาน - ลง ย ปจจัย อิ อาคม หนา ย - ถาแปลง ย กับที่สุดธาตุ ไมตอง ลง อิ อาคม - ไมพบที่ใช มาน ปจจัย - ลง ณฺย ณาปย ปจจัยกอน - ลงปจจัยประจําหมวดธาตุกอน - ลง ณาเป ปจจัย และ ย ปจจัย ทั้ง อิ อาคม หนา ย มีรูปเปน อาปย ปุงลิงค : แจกอยาง ปุริส อิตถีลิงค : ลง อา แลว แจกอยาง กฺญา นปุงสกลิงค : แจกอยาง กุล ๒. ต อดีต แลว - ลงหลังอกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ธาตุมี นฺ, มฺ, รฺ เปนที่สุด ลบที่สุด ธาตุ คงไวแต ต ปจจัย - ธาตุมี อา เปนที่สุด ลง อิ ปจจัย คง ต ปจจัยไว - ธาตุมี จฺ, ชฺ, ปฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ตฺต - ธาตุมี ทฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน นฺน (หรือแปลง ต ปจจัย เปน นฺน แลวลบที่สุดธาตุ) - ธาตุมี ธฺ, ภฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ทฺธ - ธาตุมี มฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน อนฺต - ลงหลังสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลงหลังอกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - บทปลง เปน นปุงสกลิงค เอก. - ลงหลังอกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ไมพบที่ใช - ลงหลังสกัมมธาตุ - ไมตองลงปจจัยประจําหมวดธาตุ - ลง เณ ณาเป ปจจัยประจําวาจก และ อิ อาคม ไมตองลง ย ปจจัย ปุงลิงค : แจกอยาง ปุริส อิตถีลิงค : ลง อา แลว แจกอยาง กฺญา นปุงสกลิงค : แจกอยาง กุล
- 5. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ค. กิตกิจจปจจัย (ตอ) ๒. ต (ตอ) - ธาตุมี รฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ณฺณ - ธาตุมี สฺ, ฉฺ, ชฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ฏฐ - ธาตุมี หฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ฬฺห - ธาตุมี ชฺ, ฺช เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน คฺค - ธาตุมี สฺ เปนที่สุด แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน กฺก หรือ กฺข ไดบาง - ลงหลัง ปจฺ ธาตุ แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน กฺก - ลงหลัง ฑหฺ ธาตุ แปลง ต ปจจัย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ฑฺฒ - ลงหลัง กรฺ ธาตุ ที่มี อภิ, ปริ, ปุร, อุป, สํ อุปสัคบทหนา แปลง กรฺ เปน ขรฺ ไดบาง แลวลบ รฺ เสีย - แปลง ต ปจจัย เปน น หรือ ณ ไดบาง
- 6. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ค. กิตกิจจปจจัย (ตอ) ๓. ตูนาทิ- ปจจัย ไดแก ตูน ตฺวา ตฺวาน อดีต แลว, ครั้น...แลว (เปนอัพยย- ปจจัย แจกวิภัตติ ไมได) - ใชไดทั้งสกัมมธาตุ และอกัมม ธาตุ - มีอํานาจทํานองเดียวกับ ต ปจจัย - ลงหลังธาตุตัวเดียว ใหคงธาตุ และปจจัยไว - ลงหลังธาตุ ๒ ตัว ถาคงธาตุและ ปจจัยไว ตองลง อิ อาคม ทายธาตุ - ถามีอุปสัคอยูหนา ใหแปลง ตูนาทิปจจัย เปน อาย - ธาตุมี มฺ เปนที่สุด และมีอุปสัค นําหนา แปลงตูนาทิปจจัย เปน ย แลวแปลง ย กับพยัญชนะที่สุด ธาตุ เปน มฺม - ธาตุมี ทฺ เปนที่สุด และมีอุปสัค นําหนา แปลงตูนาทิปจจัย เปน ย แลวแปลง ย กับพยัญชนะที่สุด ธาตุ เปน ชฺช - ธาตุมี ธฺ, ภฺ เปนที่สุด แปลง ตูนาทิปจจัย เปน ย แลวแปลง ย กับพยัญชนะที่สุดธาตุ เปน ทฺธา หรือ พฺภ - ธาตุมี หฺ เปนที่สุด แปลง พยัญชนะที่สุดธาตุกับ ย เปน ยฺห - ลง ย ปจจัย ทั้ง อิ อาคม หนา ย - ลง เณ ณย ณาเป ณาปย กอน เฉพาะที่ลง ณย และ ณาปย ตอง ลง อิ อาคม - ธาตุหมวด ทิวฺ สุ กี และ คหฺ ให ลงปจจัยประจําหมวดธาตุกอน จึง ลงปจจัยประจําวาจก
- 7. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ค. กิตกิจจปจจัย (ตอ) ๓. ตูนาทิ- ปจจัย (ตอ) - เฉพาะ ทิสฺ ธาตุ แปลง ตฺวา เปน สฺวา แปลง ตฺวาน เปน สฺวาน - ธาตุตัวเดียวมี อิ อี เปนที่สุด ให แปลงเปน อย - ธาตุตัวเดียวมี อุ อู เปนที่สุด ให แปลงเปน อว - กรณีคงธาตุไวอยางเดิมไมแปลง นิยมใชแต ตฺวา เชน สุตฺวา - ถาจะคงธาตุไว ใหลงปจจัย ประจําหมวดธาตุของตน แลวลง อิ อาคม และตูนาทิปจจัย - ศัพทตอไปนี้ ลง ตฺวา ปจจัย แปลง ตฺวา เปน ย แลวเอา ย กับ อิ ธาตุ (ถึง, เปนไป) เปนรูปพิเศษ อนุ+(อิ ธาตุ+ย)+อาย = อนฺวาย ป+(อิ ธาตุ+ย)+เอจฺจ = เปจฺจ ปฏิ+(อิ ธาตุ+ย)+อิจฺจ = ปฏิจฺจ - ธาตุมี มฺ, นฺ เปนที่สุด ใหแปลง ที่สุดธาตุ เปน นฺ - ธาตุบางตัวมีอุปสัคเปนบทหนา ใหแปลงไดเปนพิเศษ ดังนี้ ก. ตฺวา เปน อา ปฏิ+สํ+ขา+ตฺวา=ปฏิสงฺขา น+อา+ปุจฺฉฺ+ตฺวา=อนาปุจฺฉา
- 8. ปจจัย กาล สําเนียง วาจก ลิงค กัตตุวาจก กัมมวาจก ภาววาจก เหตุกัตตุวาจก เหตุกัมมวาจก ค. กิตกิจจปจจัย (ตอ) ๓. ตูนาทิ- ปจจัย (ตอ) ข. ตฺวา เปน ยาน สํ+อว/โอ+อิกฺขฺ+อิ+ตฺวา= สมฺเวกฺขิยาน ค. ตฺวา เปน อิย น+ปฏิ+อว/โอ+อิกฺขฺ+ตฺวา= อปจฺจเวกฺขิย ง. ตฺวา เปน ตุง แลวแปลง ตุง เปน ฏุง อภิ+หรฺ+ตฺวา=อภิหฏุง