CÁCH LY VÀ LẤY MẪU BỆNH PHẨM XÉT NGHIỆM COVID 19

1. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
CÁCH LẤY MẪU BỆNH PHẨM
XÉT NGHIỆM COVID-19
BS DƯ QUỐC MINH QUÂN
Khoa Hồi sức cấp cứu, Bệnh viện Chợ Rẫy
BỘ Y TẾ
BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
ĐÀO TẠO LIÊN TỤC TRỰC TUYẾN
ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN COVID-19 TẠI CÁC BỆNH VIỆN

2. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
NỘI DUNG
• Nhắc lại về virus SARS-CoV-2
• Các phương pháp xét nghiệm SARS-CoV-2
• Cách lấy mẫu bệnh phẩm xét nghiệm

3. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
• Virus hình cầu, d ~ 125 nm
• 4 protein cấu trúc chính: protein
gai (S- spike), protein màng (M),
protein vỏ (E), và nucleocapsid
(N)
• Protein gai đóng vai trò trong quá
trình xâm nhập vật chủ
• Khả năng đột biến tăng dần theo
số lượng bệnh
CẤU TRÚC VIRUS SARS-COV-2
SARS- CoV 2 Structure. Contributed by Rohan Bir Singh, MD; Made with Biorender.com

4. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÂM NHẬP VÀ GÂY BỆNH CỦA VIRUS
REVIEW ARTICLE NATURE MEDICINE
Receptor-binding
domain (RBD) of
spike protein binds
to ACE2
SARS-CoV-2
Spike
protein
TMPRSS2
ACE2
Host cell
Viral entry mechanism
of SARS-CoV-2 Direct cytotoxic
effect
ACE2
Host cell
ACE2
downregulated
Angiotensin II
type 1 receptor
y/remodeling
n
asoconstriction
ascular permeability
Angiotensin I
↑ Angiotensin II
1
Dysregulation of
the RAAS
2
Endothelial cell damage
and thromboinflammation
3
Dysregulated immune
response
4
Angiotensin 1-9
Angiotensin 1-7
Endothelial cell
damage and
apoptosis
eron
signaling by -2
ve innate
immunity
Cytokine-release
syndrome
Blood vessel
Inflammation
s
Endothelial inflammation
↓ Fibrinolysis
↑
↑ IL-6
Fα
↑ D-dimer
Fig. 1 | Pathophysiology of COVID-19. SARS-CoV-2 enters host cells through interaction of its spike protein with the entry receptor ACE2 in the presence
of TMPRSS2 (far left). Proposed mechanisms for COVID-19 caused by infection with SARS-CoV-2 include (1) direct virus-mediated cell damage; (2)

5. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
• Khoảng thời gian ủ bệnh:
• 2-14 ngày
• Trung bình 4-5 ngày
• Đã có những báo cáo cho thấy
thời gian ủ bệnh kéo dài tới 27
ngày
• Ở các bệnh nhân có triệu chứng,
97,5% có biểu hiện trong 11,5
ngày đầu
THỜI GIAN Ủ BỆNH
Virus
IncubationPeriod
(typical cases)
Novel Coronavirus
(COVID-19)
2-14 or 0-24 days *
SARS
2-7 days, as long as 10 days
MERS 5 days (range: 2-14)
Swine Flu
1-4 days, as long as 7 days
Seasonal Flu 2 days(1-4 range)
Lauer SA, Grantz KH, Bi Q, et al. The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases:
Estimation and Application. Ann Intern Med. 2020 May 5;172(9):577–82.

6. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
CHẨN ĐOÁN MẮC COVID-19
Theo “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị COVID-19 do chủng vi rút
Corona mới (SARS-CoV-2)” – Bộ Y Tế Việt Nam 2021:
1.2. Trường hợp bệnh xác định
• Là trường hợp bệnh nghi ngờ hoặc bất cứ người nào có xét nghiệm
dương tính với vi rút SARS-CoV-2 bằng kỹ thuật real – time RT-PCR
được thực hiện bởi các cơ sở xét nghiệm do Bộ Y tế cho phép khẳng
định.

7. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÉT NGHIỆM TRONG CHẨN ĐOÁN
NUÔI CẤY VIRUS
Phòng xét nghiệm chuyên sâu đạt An
toàn sinh học cấp 3 (BLS03)
Mục đích: phát hiện virus sống, nghiên
cứu
GIẢI TRÌNH TỰ GENE
Xác định toàn bộ gen của virus
Khẳng định và mô tả đặc điểm virus
Nghiên cứu
XÉT NGHIỆM PCR
Khuếch đại acid nucleic NAAT: RT-
PCR, các kĩ thuật khuếch đại đẳng
nhiệt
XÉT NGHIỆM MIỄN DỊCH
• Phát hiện kháng nguyên của virus
• Phát hiện kháng thể virus
Hiện nay không được áp dụng cho
mục đích sàng lọc và chẩn đoán

8. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
LẤY MẪU BỆNH PHẨM

9. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
MẪU BỆNH PHẨM ĐƯỜNG HÔ HẤP
• Dành cho xét nghiệm PCR, xét nghiệm kháng nguyên, nuôi cấy và giải
trình tự.
• Yêu cầu có tối thiểu 01 mẫu bệnh phẩm đường hô hấp như sau
Bệnh phẩm đường hô hấp dưới:
• Đờm;
• Dịch nội khí quản, dịch phế nang,
dịch màng phổi ...;
• Tổ chức phổi, phế quản, phế
nang.
Bệnh phẩm đường hô hấp trên
• Mẫu ngoáy dịch tỵ hầu (ưu tiên)
• Mẫu ngoáy dịch họng;
• Mẫu dịch rửa mũi/tỵ hầu;
• Mẫu dịch súc họng.

10. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KHU VỰC LẤY MẪU
• Bộ Y Tế VN: Mang trang phục phòng hộ đầy đủ khi tiến hành lấy mẫu
• CDC Hoa Kì: Thiết lập khu vực cho đối tượng nghi nhiễm cần lấy mẫu
• Nhân viên y tế trong bán kính 6 feet (~ 2m): mang trang phục phòng hộ
đầy đủ
• Người vận chuyển mẫu bệnh phẩm (không tham gia quá trình lấy mẫu
và không tiếp xúc trong bán kính 2m): mang khẩu trang
• Tối ưu sử dụng PPE:
• Tiết kiệm nguồn lực
• Giảm tiêu hao sức lực cho nhân viên lấy mẫu
• Hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm

11. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KHU VỰC LẤY MẪU
KHU VỰC LẤY MẪU
KHU VỰC NGHỈ
PHÒNG ĐỆM
KV TẬP KẾT
Có khu vực tập kết, mặc và tháo PPE tại buồng đệm sạch/nhiễm
Lưu thông 1 chiều
Sau lấy mẫu, Tháo PPE và ra về
Đối tượng nghi mắc

12. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
NGƯỜI LẤY MẪU
• Lấy mẫu bệnh
phẩm hô hấp trên:
nhân viên y tế (bất
kì) đã được đào
tạo cách lấy mẫu
bệnh phẩm
• Các loại bệnh
phẩm thu thập tại
đường hô hấp dưới
cần phối hợp với
các bác sĩ

13. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KỸ THUẬT LẤY MẪU
• Bệnh nhân ngồi yên, mặt hơi ngửa
• Nghiêng đầu bệnh nhân ra sau khoảng 70 độ, đỡ phía sau cổ bệnh nhân.
• Tay kia đưa nhẹ nhàng que lấy mẫu vào mũi, vừa đẩy vừa xoay giúp que
lấy mẫu đi dễ dàng vào sâu 1 khoảng bằng 1⁄2 độ dài từ cánh mũi đến dái
tai cùng phía.
• Giữ que lấy mẫu tại chỗ lấy mẫu trong vòng 5 giây để đảm bảo dịch thấm
tối đa.
• Từ từ xoay và rút que lấy mẫu ra.
• Cho đầu que lấy mẫu vào ống đựng bệnh phẩm có chứa môi trường vận
chuyển ; bẻ cán que
• Đóng nắp, xiết chặt, bọc ngoài bằng giấy parafin (nếu có).
Mẫu ngoáy dịch tỵ hầu

14. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KỸ THUẬT LẤY MẪU
nằm ngang.
Thu thập mẫu
ưu ý: Thu thập mẫu không đúng cách hoặc lượng mẫu không đủ có
dẫn đến kết quả không chính xác.
Tư thế bệnh nhân có thể ngồi hoặc nằm, đầu nghiêng về phía sau
góc 70o
.
Nhẹ nhàngđưa đầuque lấy mẫu qua lỗmũi,đẩy dọc sàn mũi tớikho
Mẫu ngoáy dịch tỵ hầu

15. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KỸ THUẬT LẤY MẪU
• Yêu cầu bệnh nhân há miệng to.
• Dùng dụng cụ đè nhẹ nhàng lưỡi bệnh nhân.
• Đưa que lấy mẫu vào vùng hầu họng, miết và xoay tròn nhẹ 3 đến 4
lần tại khu vực 2 bên vùng a-mi-đan và thành sau họng để lấy được
dịch và tế bào vùng họng.
• Sau khi lấy bệnh phẩm, que lấy mẫu được chuyển vào ống chứa 3ml
môi trường vận chuyển
Mẫu ngoáy dịch họng

16. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
ARTICLE IN PRESS
+Model
ACCI-304; No. of Pages 6
S. Schverdfinger, I. Carboni Bisso, R. Famiglietti et al.
Figure 2 Closed suction device.
12. Connect ventilator tubing to the c
device.
13. (Second operator) Connect the loose
long piece of T63 tubing to the room v
14. Open the tracheal suction system secu
15. (Second operator) Unclamp the Koche
16. (Second operator) Restart ventilation.
17. Take a respiratory sample by aspiratin
18. Close the tracheal suction system secu
19. Disconnect the tracheal aspiration coll
the short T63 piece from the closed as
20. Set the alarms, secure adequate FiO
the humidification system is working.
21. Labeled the microbiological sample wi
as well as with the legend ‘‘COVID-19
processing.
22. Dof personal protective equipment.
• Gắn hệ thốn g hút đàm kín
• Sử dụng bình lấy mẫu hút
đàm kết nối với hệ thống hút
đàm kín
• Đúng nhất sau khi gắn 1 bộ
hút đàm kín mới
• Đơn vị xét nghiệm PCR phải
có năng lực tách mẫu từ mẫu
đàm
LẤY MẪU Ở BỆNH NHÂN ĐÃ ĐẶT NKQ

17. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
CHUYỂN MẪU BỆNH PHẨM
• Bệnh phẩm sau khi thu thập được chuyển đến phòng xét nghiệm trong
thời gian ngắn nhất
• Bệnh phẩm được bảo quản tại 2-8°C và chuyển tới phòng xét nghiệm
trong thời gian sớm nhất, đảm bảo không quá 48 giờ sau khi thu thập.
Nếu do điều kiện không thể chuyển mẫu trong vòng 48 giờ sau khi thu
thập, mẫu phải được bảo quản âm 70°C.
• Bệnh phẩm khi vận chuyển phải được đóng gói kỹ trong 3 lớp bảo
vệ, theo quy định của Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế.

18. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
KĨ THUẬT XÉT NGHIỆM

19. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÉT NGHIỆM KHUẾCH ĐẠI ACID NUCLEIC
• Tiêu chuẩn vàng cho chẩn đoán bệnh nhân COVID-19 hiện nay
• Phát hiện vật chất di truyền của virus
• Các kĩ thuật:
• Reverse transcription polymerase chain reaction (RT-PCR)
• Khuếch đại đẳng nhiệt, bao gồm:
• Nicking endonuclease amplification reaction (NEAR)
• Transcription mediated amplification (TMA)
• Loop-mediated isothermal amplification (LAMP)
• Helicase-dependent amplification (HDA)
• Clustered regularly interspaced short palindromic repeats (CRISPR)
• Strand displacement amplification (SDA)

20. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÉT NGHIỆM REAL TIME RT-PCR
Kevadiya, B.D., Machhi, J., Herskovitz, J. et al. Diagnostics for SARS-CoV-2 infections.Nat. Mater. 20, 593–605 (2021)

21. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÉT NGHIỆM RT-LAMP
• Khuếch đại đẳng nhiệt qua trung gian vòng lặp RT (RT – LAMP) RT – LAMP dựa
trên công nghệ nano.
• Các xét nghiệm dựa trên LAMP được phát hiện bằng mức độ đục hoặc bằng
phương pháp so màu hoặc huỳnh quang
Kevadiya, B.D., Machhi, J., Herskovitz, J. et al. Diagnostics for SARS-CoV-2 infections.Nat. Mater. 20, 593–605 (2021)

22. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
LƯU Ý TRONG DIỄN GIẢI KẾT QUẢ
• Sự phát hiện RNA của virus trong mẫu bệnh phẩm hô hấp của bệnh
nhân đã hồi phục không đồng nghĩa với việc người đó đang ở tình
trạng có thể lây nhiễm cho người khác.
• Phương pháp real-time RT-PCR chỉ phát hiện sự có mặt của RNA,
KHÔNG PHẢI các vi hạt chứa vi rút có tính chất lây nhiễm
• Điều quan trọng cần nhớ là việc phiên giải các kết quả xét nghiệm luôn
phải được kết hợp với lâm sàng

23. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XÉT NGHIỆM KHÁNG NGUYÊN
• Phương pháp miễn dịch, ít phức tạp, áp dụng ngay tại điểm chăm sóc
• Kết quả trong vòng 15-30 phút, sử dụng mẫu bệnh phẩm dịch hô hấp.
• Độ chính xác của xét nghiệm phát hiện kháng nguyên phụ thuộc vào chất
lượng mẫu và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình xét nghiệm
• Khi thực hiện xét nghiệm cần đánh giá nguy cơ và thực hành an toàn

24. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
THỰC HIỆN TEST NHANH
• Lấy mẫu bệnh phẩm
hô hấp
• Cho vào chai, có
dung dịch extraction
• Nhỏ giọt vào que test
nhanh
• Thời gian đọc kết quả
15-30 phút tùy thuộc
hãng/kit

25. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
SỬ DỤNG XÉT NGHIỆM KHÁNG NGUYÊN
• Hỗ trợ trong việc giám sát, phát hiện, chẩn đoán mắc COVID-19
• Áp dụng tại các cơ sở đủ năng lực thực hiện
• Triển khai tùy theo điều kiện thực tế tại từng cơ sở
• Việc lấy mẫu, thực hiện xét nghiệm tại phòng xét nghiệm hoặc các
điểm giám sát lưu động phải bảo đảm an toàn
BỘ Y TẾ
Số: /QĐ-BYT
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
Hà Nội, ngày tháng 4 năm 2021
QUYẾT ĐỊNH
Ban hành Hướng dẫn sử dụng sinh phẩm xét nghiệm
nhanh kháng nguyên vi rút SARS-CoV-2
BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ
Căn cứ Nghị định số 75/2017/NĐ-CP ngày 20/6/2017 của Chính phủ quy
định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế;
Theo đề nghị của Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế,
QUYẾT ĐỊNH:
Điều 1. Phê duyệt kèm theo Quyết định này “Hướng dẫn sử dụng sinh phẩm
xét nghiệm nhanh kháng nguyên vi rút SARS-CoV-2”
Điều 2. Hướng dẫn này được áp dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh, y tế
dự phòng và các phòng xét nghiệm trên toàn quốc.

26. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
GỘP MẪU TRONG XÉT NGHIỆM
• Xét nghiệm PCR có khả năng thực hiện gộp mẫu
• 3 cách
• Lấy mẫu từ các ống môi trường chứa bệnh phẩm vào 1 ống
• Lấy mẫu ARN từ các mẫu lẻ về chung 1 ống
• Gộp các que lấy mẫu riêng lẻ của các đổi tượng khác nhau vào 1 ống có
chứa môi trường vận chuyển
• Lưu ý: Gộp mẫu chỉ áp dụng khi tỷ lệ mắc thấp, không áp dụng cho
bệnh nhân đang điều trị COVID, các trường hợp khác theo QĐ
3486/BYT → 1817/QĐ-BYT: 27/4/2021

27. KHOA HỒI SỨC CẤP CỨU – BỆNH VIỆN CHỢ RẪY
XIN CẢM ƠN