Phân tích nước tiểu.ppt

1. PHÂN TÍCH NƯỚC TIỂU
BS Nguyễn Minh Hiển
BS Trần Minh Hoàng
BM Nội Tổng Quát – ĐHYK Phạm Ngọc Thạch

2. • Urinalysis is to Nephrology what the ECG
is to Cardiology
- Sheets and Lyman, 1986-

3. MỤC TIÊU BÀI GIẢNG
• Kể tên các xét nghiệm nước tiểu thông thường
• Trình bày giá trị bình thường của trị số tổng
phân tích nước tiểu
• Trình bày định nghĩa, nguyên nhân tiểu đạm
• Trình bày định nghĩa, nguyên nhân tiểu máu
• Ứng dụng các xét nghiệm nước tiểu vào LS

4. Case 1
• Bệnh nhân nam 70 tuổi có tiền sử hút thuốc lá 40
gói/năm nhập cấp cứu với triệu chứng mệt mỏi. Khám
có HA 160/80 mmHg không thay đổi theo tư thế và nghe
được âm thổi vùng thượng vị, không phù. Xét nghiệm có
creatinine 5 mg/dl, 1 tháng trước là 1 mg/dl

5. Case 1
• Xét nghiệm nước tiểu
• Màu vàng sậm
• PH 5,5 Urobilinogen (-)
• SG 1,025 Leu (-)
• Bld (-) Nitrite (-)
• Pro (-) WBC 2/QTX40
• Glu (-) RBC 3/QTX40
• Keton (-) Bacteria (-)
• Bilirubin (-) Ít trụ hyaline và ít trụ hạt

6. Case 1
• Chẩn đoán
• 1. Viêm cầu thận cấp
• 2. Viêm ống thận mô kẽ cấp
• 3. Hoại tử ống thận cấp
• 4. Hẹp động mạch thận 2 bên

7. Case 2
• Bệnh nhân 70 tuổi nhập viện với THA và
ĐTĐ nhập viện cấp cứu với triệu chứng
mệt mỏi. Khám lâm sàng thấy da khô và
suy kiệt. Xét nghiệm creatinine 5 mg/dl (1
tháng trước là 1 mg/dl). Ngoài ra, còn
giảm 3 dòng tế bào máu và calcium máu
tăng 11 mg/dl

8. Case 2
• Xét nghiệm nước tiểu
• Màu vàng sậm
• PH 5,5 Urobilinogen (-)
• SG 1,010 Leu (-)
• Bld (-) Nitrite (-)
• Pro (-) WBC 2/QTX40
• Glu (-) RBC 3/QTX40
• Keton (-) Bacteria (-)
• Bilirubin (-) Nhiều trụ hyaline và ít trụ hạt
• UACR 0,3 mg/g UPCR 4 mg/g

9. Case 2
• Chẩn đoán
• 1. Viêm cầu thận cấp
• 2. Viêm ống thận mô kẽ cấp
• 3. Hoại tử ống thận cấp
• 4. Đa u tủy

10. Case 3
• Bệnh nhân 50 tuổi có tiền sử đau họng
gần đây nhập cấp cứu với triệu chứng phù
chân. Khám lâm sàng ghi nhận HA
190/120 mmHg, phù 2+. Xét nghiệm
creatinine máu 5 mg/dl (1 tháng trước là 1
mg/dl)

11. Case 3
• Xét nghiệm nước tiểu
• Màu coca
• PH 5,5 Urobilinogen (-)
• SG 1,020 Leu (-)
• Bld (3+) Nitrite (-)
• Pro (3+) WBC 2/QTX40
• Glu (-) RBC 100/QTX40
• Keton (-) Bacteria (-)
• Bilirubin (-) Nhiều trụ hạt và trụ HC rải rác

12. Case 3
• Chẩn đoán
• 1. Viêm cầu thận cấp
• 2. Viêm ống thận mô kẽ cấp
• 3. Hoại tử ống thận cấp
• 4. Đa u tủy

13. Case 4
BN 55 tuổi nhập viện vì phù toàn thân
Thời gian phù 1 tháng, tăng dần
Khởi phát phù Mi mắt (sáng)  mặt  chân  bụng
Cân nặng Tăng 8 kg/tháng
Lượng nước tiểu Giảm dần, còn ~ 600 ml/ngày
Tính chất nước tiểu Vàng sậm, nhiều bọt lâu tan
Triệu chứng khác Khó thở khi nằm, ho khan không sốt. Không đau ngực
Điều trị Chưa
Tiền căn bản thân Đái tháo đường 20 năm, thuốc uống, tái khám không
thường xuyên
Không hút thuốc lá, không rượu bia
Tiền căn gia đình Không ai bệnh thận, bệnh lí tim mạch.
Mẹ đái tháo đường đã mất vì xuất huyết não

14. Case 4

15. Case 4
• Xét nghiệm nước tiểu
• Màu vàng
• PH 5,5 Urobilinogen (-)
• SG 1,020 Leu (-)
• Bld (-) Nitrite (-)
• Pro (3+) WBC 2/QTX40
• Glu (-) RBC 3/QTX40
• Keton (-) Bacteria (-)
• Bilirubin (-) Trụ mỡ (+)
• Đạm niệu 24 giờ 5g Albumin máu 25 g/L

16. Protein niệu tăng,
tổn thương thận
Thời gian sau khi tiểu
15 phút
5 phút 5 phút
Đạm niệu

17. Case 4
• Chẩn đoán
• 1. Viêm cầu thận cấp
• 2. Viêm ống thận mô kẽ cấp
• 3. Hoại tử ống thận cấp
• 4. Bệnh thận đái tháo đường

18. PHÂN TÍCH NƯỚC TIỂU
Vi thể
Đại thể
Sinh hóa
Màu sắc và
thể tích
Tế bào, trụ, tinh thể,
vi trùng
pH, độ thẩm thấu, protein, urê,
creatinine, glucose…

19. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU
Mục đích Xét nghiệm Thời điểm
lấy nước tiểu
Các chỉ số sinh
hóa, lí tính
Tổng phân
tích nước tiểu
Mẫu nước tiểu đầu
tiên buổi sáng
Khảo sát vi thể tìm
hồng cầu, tế bào
khác, trụ, tinh thể
Soi cặn lắng
nước tiểu
Mẫu nước tiểu bất kì
Mẫu nước tiểu 3 giờ
(cặn Addis)
Định lượng đạm
niệu
Đạm niệu 24
giờ
Mẫu nước tiểu 24 giờ

20. THỜI ĐIỂM LẤY NT

21. KĨ THUẬT LẤY NT GIỮA DÒNG

22. KĨ THUẬT LẤY NT GIỮA DÒNG

23. KĨ THUẬT LẤY NT KHÁC
QUA THÔNG TIỂU CHỌC DÒ BÀNG QUANG TRÊN XƯƠNG MU

24. THỜI ĐIỂM LẤY NT
Nước tiểu 24 giờ
Nước tiểu 3 giờ
(cặn Addis)
NT đầu
tiên buổi
sáng
NT bất
kì buổi
sáng

25. Đại thể
• Bình thường: màu vàng trong
• Màu đỏ hoặc màu xá xị: tiểu máu hoặc tiểu
myoglobin, hemoglobin
• Màu vàng sậm hay cam do bilirubin
• Màu vàng đục do đạm, tinh thể, tiểu mủ
• Màu sữa : tiểu dưỡng trấp
• Màu cam do thuốc như rifampicin
• Màu xanh do methylene blue
• Màu đỏ nhạt do ăn củ cải đỏ (1 số người)

26. TỔNG PHÂN TÍCH (TPT) NT

27. TPTNT
Thông số Trị số bình thường
Tỉ trọng 1,003 – 1,03
pH 4,5 – 7,8
Protein < 10 mg/dl
Hồng cầu
(phản ứng peroxidase của heme)
Âm tính
Bạch cầu
(phản ứng leucocyte esterase)
Âm tính
Nitrite Âm tính
Glucose Âm tính
Ceton Âm tính
Urobilinogen <17 μmol/l (0,2 – 1,0 mg/dl)
Bilirubin Âm tính

28. TPTNT
Thông số Ý nghĩa
Tỉ trọng Cô đặc NT
pH Điều hòa toan kiềm
Protein Tổn thương thận thoát protein ra NT
Hồng cầu
(phản ứng peroxidase của heme)
Chảy máu từ thận – hệ niệu
Bạch cầu
(phản ứng leucocyte esterase)
Viêm, nhiễm trùng niệu
Nitrite Nhiễm trùng niệu
Glucose Tái hấp thu glucose
Ceton Đái tháo đường không kiểm soát …
Urobilinogen Bài tiết dịch mật
Bilirubin Bài tiết dịch mật

29. TIỂU ĐẠM
• TPTNT : xét nghiệm định tính/bán định lượng
• Tiểu đạm : Đạm niệu 24 giờ > 150 mg
• Tiểu đạm ngưỡng thận hư : Đạm niệu 24 giờ > 3,5 g

30. NGUYÊN NHÂN TIỂU ĐẠM
BỆNH LÍ
BÌNH THƯỜNG TRƯỚC THẬN CẦU THẬN ỐNG THẬN
Loại Protein
niệu
Bence-Jones Albumin Protein TLPT
thấp
Lượng Protein
niệu
Thay đổi Thường >
2g/24 giờ
Thường <
2g/24 giờ

31. KHẢO SÁT VI THỂ NƯỚC TIỂU

32. GIÁ TRỊ LÂM SÀNG
CỦA PHÂN TÍCH NT
PROTEIN
PROTEIN
GLUCOSE
GLUCOSE
HỒNG CẦU
HỒNG CẦU

33. TIỂU MÁU
TOÀN DÒNG
TIỂU MÁU
CUỐI DÒNG
TIỂU MÁU
ĐẦU DÒNG

34. TIẾP CẬN BN TIỂU MÁU
Triệu chứng Mục đích
Tính chất tiểu máu
Đầu dòng, cuối dòng, toàn dòng ? Định khu vị trí chảy máu
Kèm cục máu đông ? Nguyên nhân niệu khoa?
Triệu chứng đau hông lưng, sốt, tiểu
gắt, tiểu buốt
Nhiễm trùng tiểu, sỏi niệu ?
Triệu chứng khác : phù, tiểu nhiều bọt,
tiểu ít, viêm đường hô hấp trên…
Nguyên nhân tiểu máu nhu mô
thận ?
Tiền căn dùng thuốc Thuốc kháng đông, thuốc gây
viêm BQ?
Tiền căn khác : nghề nghiệp, tiếp xúc
hóa chất, hút thuốc lá, tiền căn gia đinh
Yếu tố nguy cơ ung thư biểu mô
niệu
Nguyên nhân bệnh lí thận di
truyền

35. TIẾP CẬN BN TIỂU MÁU
THÂN NHIỆT HUYẾT ÁP BAN XUẤT HUYẾT
PHÙ KHÁM BỤNG KHÁM CQSD/TLT
THẬN TO, ĐAU, CHẠM THẬN,
ÂM THỔI ĐM THẬN ?
XH ÂM ĐẠO, PHÌ ĐẠI TLT,
LOÉT CQSD NGOÀI?
TIỂU MÁU DO TỔN
THƯƠNG THẬN?

36. TIỂU MÁU
• TPTNT : bán định lượng, heme peroxidase (+)
KHẲNG ĐỊNH BẰNG SOI CẶN LẮNG NT
• Soi tươi cặn lắng nước tiểu > 3 hồng cầu/quang
trường lớn (QT 40)
• Cặn Addis : suất thải hồng cầu > 3.000 HC/phút
• Tiểu máu đại thể : > 30.000 HC/phút

37. TRỤ HỒNG CẦU, HỒNG CẦU BIẾN DẠNG :
TIỂU MÁU NGUỒN GỐC CẦU THẬN
TRỤ
HỒNG
CẦU
HỒNG CẦU
GAI
(ACANTHOCYTE)

38. Bệnh lí thận ….

39. Hội chứng lâm sàng

40. Tài liệu tham khảo
• Giovanni B. Fogazzi and Giuseppe Garigali. Chapter 4: Urinalysis.
Comprehensive Clinical Nephrology, 5th edition (2015). Elsevier Saunders.
• Katrina Chau, Holly Hutton, Adeera Levin. Chapter 26 : Laboratory
Assessment of Kidney Disease: Glomerular Filtration Rate, Urinalysis, and
Proteinuria. Brenner & Rector’s The Kidney, 10th edition (2016). Elsevier.
• J. A. Simerville et al. Urinalysis: A Comprehensive Review. Am Fam
Physician (2005); 71(6) : 1153 – 1162
• Collège Universitaire des Enseignants en Néphrologie. Néphrologie, 7e
édition (2016). Ellipses.
• Trần Thị Bích Hương. Các xét nghiệm cơ bản trong thận học. Triệu Chứng
Học Nội Khoa. Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh (2012). Nhà Xuất
Bản Y học.

41. CẢM ƠN SỰ CHÚ Ý THEO DÕI