4. O nacemento da literatura:O nacemento da literatura:
as primeiras civilizaciónsas primeiras civilizacións
Nas primeiras civilizacións elaboráronse un conxunto de
relatos que trataban de explicar de maneira exemplar os
grandes temas que terían acollida na literatura (a orixe das
cousas, a creación da vida e o seu sentido, o alén, o ben e
o mal…). Proporcionaban unha primeira interpretación do
mundo e da vida humana, do seu comezo e causas.
Expresan a ideoloxía dunha sociedade e manteñen os seus
valores e ideais, as regras e as prácticas tradicionais sen as
que todo se fragmentaría.
5. A creación de Adán, deA creación de Adán, de
Miguel ÁngelMiguel Ángel
6. O nacemento da literatura:O nacemento da literatura:
as primeiras civilizaciónsas primeiras civilizacións
As imaxes e os símbolos que aparecen na literatura
son considerados imaxes do inconsciente colectivo
ou mitos. Jung afirma que as analoxías entre os
mitos antigos e os relatos que aparecen na literatura
moderna non son triviais ou accidentais. Existen
porque a mente inconsciente do home moderno
conserva a capacidade de crear símbolos que noutro
tempo encontrou expresión nas crenzas, ritos e
mitos do home primitivo.
8. O nacemento da literatura:O nacemento da literatura:
as primeiras civilizaciónsas primeiras civilizacións
A literatura da antigüidade mostra o mesmo modelo. Estas
narracións serán diferentes en relación cos pobos que as
crean, mais hai paralelismo entre elas. En xeral hai
referencias a un pasado metahistórico, imaxinario,
pertencente ao ámbito do marabilloso. É o que acontece
cos mitos da creación (as figuras do creador: Iavé, Path,
Anu, Brahma, Odín…), cosmogonías e teogonías
transmitidos ao longo de xeracións de xeito oral que polo
seu simbolismo e prestixio poético ( e pola utilización do
propio poder) constituíron a gran materia prima das artes e
obras literarias.
9. A orixe da Vía Láctea.A orixe da Vía Láctea.
TintorettoTintoretto
10.
11.
12.
13. O nacemento da literatura:O nacemento da literatura:
as primeiras civilizaciónsas primeiras civilizacións
Pensemos no motivo recorrente do diluvio universal
(recreación do mundo coa formación dunha nova
humanidade), ou nas similitudes do mundo de ultratumba,
infernos e paraísos, o poder do destino, das guerras
divinas polo reparto do poder, etc.
14. Invención da escrituraInvención da escritura
(a perpetuación da palabra a través do tempo)(a perpetuación da palabra a través do tempo)
Ocorreu cara ao 3500 a. C.
As primeiras formas de
escritura xurdiron da
necesidade de tomar
anotacións de carácter
económico (colleitas, cobros
de impostos...)
O uso da escritura permitiu á
humanidade abrir o camiño
para o desenvolvemento das
ciencias, leis, relixión,
filosofía ou literatura.
As primeiras formas de
escritura naceron en
Mesopotamia e Exipto.
15. MesopotamiaMesopotamia
(actuais Siria, Irak e Turquía)(actuais Siria, Irak e Turquía)
Escritura cuneiforme,
desenvolta polos
sumerios (rexión de
Sumer, parte
meridional de
Mesopotamia antiga).
Sistema de pictogramas
gravados sobre táboas
de arxila que se foron
simplificando co tempo.
16.
17.
18. MesopotamiaMesopotamia
A pesar da invención da escritura polos sumerios no 3000
AC (Mesopotamia), non sabemos se estes cultivaron a arte
de escribir para expresar emocións ou se só se limitaron á
escritura de oracións, himnos, códigos xurídicos ou rexistros
de diversas utilidades como datos sobre colleitas, ciclos
lunares, etc.
20. De Oriente a OccidenteDe Oriente a Occidente
A humanidade
avanzou na dirección
do sol, sendo as
literaturas orientais
as máis antigas.
21. Características xerais dasCaracterísticas xerais das
literaturas antigasliteraturas antigas
Gran dependencia das crenzas relixiosas (politeísmo-
monoteísmo)
Forte compoñente mítico e fantástico.
Recompilan, frecuentemente, tradicións e lendas
anteriores.
A miúdo, son obras realizadas a través do tempo.
Convertéronse, ás veces, en textos sagrados, con
carácter preceptivo (obrigatorio).
Acostuman falar de heroes, personaxes antigos ou
míticos e famosos antepasados.
Tentan ser modelos de explicación do mundo ou dar
pautas de comportamento.
22. PoliteísmoPoliteísmo
Crenza na existencia de
múltiples divindades
organizadas nunha
xerarquía.
Este universo
sobrenatural descríbese
mediante mitos, lendas e
obras sagradas.
Correspóndese con
sociedades igualmente
xerarquizadas (Exipto,
India)
23. MonoteísmoMonoteísmo
Crenza na existencia
dun só deus.
As relixións
monoteístas máis
estendidas son o
xudaísmo,
cristianismo e
islamismo.
24. O mitoO mito
“O país que non
teña lendas está
condenado a morrer
de frío”
“O pobo que careza
de mitos, xa está
morto”.
25. O mitoO mito
O mito sería o modo antigo de
explicación da realidade da
existencia humana antes de que
apareceran as grandes relixións
monoteístas.
Estes relatos, configuradores de
mitos e relixións, transmitidos
oralmente, constituíron a grande
materia prima coa que se
elaboraron as artes e as obras
literarias.
As narracións serán diferentes
nos distintos pobos, pero terán
paralelismos e elementos comúns.
26. Semellanzas nas mitoloxíasSemellanzas nas mitoloxías
e relixiónse relixións
Mito do creador: Iavé
(hebreo), Path (exipcio),
Brahma (India), Odín
(nórdicos)...
Creación (sopro, o baleiro,
unha semente, un desexo...).
Diluvio universal (bíblico
Noé, hindú Manu, azteca
Tata, grego Deucalión...)
Similitudes do mundo de
ultratumba, infernos e
paraísos, o destino (fatum,
moiras, parcas, nornas...)
29. ¿Por que a escaseza e/ou desaparición¿Por que a escaseza e/ou desaparición
destes materiais nas literaturasdestes materiais nas literaturas
antigas?antigas?
Procesos imperialistas de ocupación e
colonización (España en América/ países
europeos en África) explica a desfeita de
materiais culturais de interese mitolóxico-
literario ou, en todo caso, a súa escaseza.
Tentativa de recuperación a partir do s. XX cos
novos procesos de descolonización e liberación.
30. Literaturas antigasLiteraturas antigas
Literatura
mesopotámica.
Literatura india.
Literatura chinesa.
Literatura exipcia
Literatura iraniana.
Literatura árabe.
Literatura viquinga.
Literatura celta.
Literatura hebrea.
Literatura greco-latina.
31. Literatura mesopotámicaLiteratura mesopotámica
Código de Hammurabi (código de
leis recollido nunha estela de
basalto negro (Museo do Louvre):
tema de propiedade, dereito de
familia, penas... A súa base é a Lei
do Talión.
Exemplos: se unha casa mal feita
causa a morte dun fillo do
propietario, a falta págase coa
morte do fillo do construtor / Se a
muller non foi correcta e vixiante
e hai erro na súa conduta, se
disipa o patrimonio, se descoidou
a atención do seu marido, esta
muller será botada á auga.
32. A muller en MesopotamiaA muller en Mesopotamia
As mulleres non estaban sometidas aos homes, senón que
gozaban dun certo estatus de igualdade. No famoso Código de
leis de Hammurabi, as mulleres posuían importantes dereitos,
como poder comprar e vender, ter representación xurídica ou
testemuñar libremente. Moitas mulleres actuaron como
escribas no palacio do rei e as raíñas eran respectadas como
tales chegando mesmo a exercer a rexencia dos seus fillos
menores de idade, asinaban os documentos e vivían en
palacios con escravos e servos. Podían asemade exercer
diversos empregos e participar na vida pública das cidades.
33. Literatura mesopotámica: oLiteratura mesopotámica: o
primeiro texto literarioprimeiro texto literario .
O que é considerado o primeiro texto literario é o Poema de
Gilgamesh, escrito arredor do ano 2000 a.C. en caracteres
cuneiformes e do que se conservan 12 tablillas de arxila.
Aínda que incompleta, nela podemos encontrar xa algúns
temas que serán recorrentes na historia da literatura: a
procura da inmortalidade e do sentido da vida e da dor
humana, a viaxe aventureira… É un texto que aínda que ten
moito de lenda e de mitoloxía, podemos consideralo
plenamente literario.
“En definitiva, podemos dicir que entre o 3000 e o 2000 a. C.
iníciase a literatura. A partir desa data irán aparecendo obras literarias
en Mesopotamia, Exipto, Asia Menor, India, Palestina, China, etc...
34.
35. Poema de GilgameshPoema de Gilgamesh
.
Narración sumeria en verso sobre as
peripecias do rei Gilgamesh.
Ao inicio, Gilgamesh é un rei tiránico,
cuxos súbditos se queixan aos deuses,
cansos da súa luxuria desenfreada, que
o leva a forzar ao seu gusto ás mulleres
da súa cidade, Uruk. Os deuses atenden
esta queixa creando a Enkidu, un home
salvaxe destinado a enfrontarse a
Gilgamesh. Pero cando ambos traban
combate, en vez de darse morte fanse
amigos para sempre e emprenden
xuntos perigosas aventuras.
36. Poema dePoema de
GilgameshGilgamesh .
Columna VI do texto babilónico.
Las lágrimas corren por la cara de Gilgamesh
(al tiempo que dice):
—« (Voy a recorrer) un camino
por el que nunca he andado.
(Voy a emprender un viaje)
desconocido para mí.
(...) Debiera estar contento,
con el corazón gozoso (...).
(Si triunfo te haré sentar en) un trono.»
Ellos le trajeron su armadura,
(...) poderosas espadas,
el arco y el carcaj,
y se lo pusieron en sus manos.
Él cogió las azuelas,
(...) su temblor,
(el arco) de Anshan;
puso la espada en su cinturón.
Podían comenzar el viaje.
37. .
As relacións comerciais propiciaron a circulación da materia
literaria, o intercambio de historias e relatos. Isto explica que todo
este material fose coñecido polos autores do Antigo Testamento ou
polo gregos da época micénica e deixase a súa pegada na Biblia e
en Homero.
Os personaxes de Gilgamesh presentan un repertorio bastante
completo (tres niveis: divino, heroico e humano) nunha sociedade
piramidal, cunha autoridade civil e relixiosa que detentan un poder
absoluto.
Asuntos e motivos recorrentes noutras composicións:
-O diluvio
-O motivo da viaxe como alegoría da vida (Ulises). Aparecen
analoxías con Hércules no tocante ás diferentes peripecias e probas
que ten que superar na viaxe.
-A loita contra o mal
-A vida eterna arrebatada por unha serpe
-O tópico do carpe diem
38.
39.
40.
41. Literatura indiaLiteratura india
Vedas: libros sagrados da India
Os himnos relixiosos que os sacerdotes
da antiga India empregaban para invitar
aos deuses aos sacrificios, as fórmulas
máxicas para afastar enfermidades, as
crenzas do pobo... consérvanse en catro
libros chamados Veda. ( Veda significa
“ciencia”.)
Os libros Veda están escritos en lingua
sánscrita e son libros
fundamentalmente relixiosos, pero
tamén hai descricións de paisaxes e
relatos de heroes, cheos de fantasía e
imaxinación.
42. Literatura indiaLiteratura india
Na India, cando os reis ían á guerra,
adoitaban levar con eles un poeta-recitador,
chamado suta, que durante as batallas
conducía o carro do mesmo rei. Os sutas
cantaban as fazañas dos reis e dos
guerreiros heroicos. As peripecias dos
heroes, as súas loitas con monstros e as súas
forzas sobrehumanas son o tema de dous
extensos poemas épicos indios: o
Mahabharata e o Ramayana. Estes poemas
gustaban moito ao pobo e facíanse lecturas
públicas, ata nas festas relixiosas, porque
hai partes moi amplas que falan de teoloxía,
de coñecementos filosóficos e de moral.
43. Literatura indiaLiteratura india
O Ramayana é un poema épico
(50.000 versos), escrito por Valmiki.
Narra as loitas do príncipe Rama para
rescatar á súa fiel esposa Sita do poder
do demos.
O Mahabharata ten unha
extensión descomunal, máis de
200.000 versos. É o resultado do
traballo poético de moitas xeracións.
É máis unha enciclopedia da
sabedoría sagrada e profana que a
narración dunhas loitas.
44. Literatura indiaLiteratura india
A recompilación máis famosa
e antiga de fábulas é a de
Pantchatantra (Os cinco libros)
de gran influencia na
literatura universal.
70 contos onde un sabio
propón os relatos que han de
ler os fillos do rei para que
vaian aprendendo as normas
morais e o modo de actuar.
45. A muller no “A muller no “Pantchatantra”Pantchatantra”
Sobre este tema atopei este artigo no blogue
Literatura 301. Podedes lelo aquí:
http://literaturaterranova.blogspot.com.es/2013/10/p
anchatantra-la-mujer.html
Aquí podemos ler unha fábula:
http://dinora-lu.blogspot.com.es/2015/09/el-
panchatantra.html
46. Literatura chinesaLiteratura chinesa
A literatura máis antiga
e rica.
Durante moito tempo
descoñecida en Europa
Confucio: popular e
sinxelo.
Lao-Tsé: aristocrático e
cunha poesía máis
difícil de entender.
47. Literatura chinesaLiteratura chinesa
China permaneceu illada durante miles de anos, ata que as
viaxes de Marco Polo, o famoso comerciante italiano,
descubrírona aos occidentais europeos. Ata hoxe hai
dificultades para traducila, por ser a lingua chinesa tan
distinta das linguas que nos son familiares.
Gran parte desta literatura milenaria perdeuse. Como os
chineses escribían sobre táboas de bambú que non resistían
o paso dos séculos, foi necesario copiar os escritos unha e
outra vez. Ademais, no ano 213 a. de C., o fundador da
dinastía Tsin mandou queimar todos os libros existentes,
excepto algúns tratados de carácter técnico e histórico. Dous
séculos máis tarde, e baixo outra dinastía, intentouse copiar
e conservar os libros que quedaran.
48. Frases Confucio e Lao-TséFrases Confucio e Lao-Tsé
Confucio: “Se xa sabes o que tes que facer e
non o fas, entón estás peor que antes” / “O
silencio é un amigo que nunca traizoa” / “ O
sabio sabe que ignora”.
49. Frases Confucio e Lao-TséFrases Confucio e Lao-Tsé
Lao-Tsé: “Saber que non se sabe, iso é humildade.
Pensar que un sabe o que non sabe, iso é enfermidade”
/ “O que domina aos outros é forte, o que se domina a
si mesmo é poderoso”
50. A muller na antiga ChinaA muller na antiga China
Na antiga China, unha nena recén nada traía moito
menos alegría á familia que un neno; de feito, a nena
queda no chan vestida con farrapos durante tres
días, coidándoa só para impedir que morra; se
elixían non collela ao terceiro día, quedaba alí ata a
súa morte.
Normalmente, asignábanselle os traballos máis
desprezables e esgotadores, sobre todo no rural.
«Escucha a tu esposa, pero nunca creas lo que dice».
“Sin educación la mujer tiene su mejor personalidad”.
51. Literatura exipciaLiteratura exipcia
Os textos conservados do antigo
Exipto, considerados
propiamente literarios son os
de carácter relixioso,
mitolóxico e didáctico.
O exemplo máis antigo das
cancións que cantaban os
arpistas nos banquetes
funerarios era “ Come, bebe e
sé feliz, antes de que sexa
tarde” (tópico latino «carpe
diem»)
52. Literatura exipciaLiteratura exipcia
Libro dos mortos: texto funerario
composto por un conxunto de
fórmulas máxicas ou sortilexios
que axudaban ao defunto a
protexerse na súa estancia na
Duat (inframundo da mitoloxía
exipcia), a superar as probas
establecidas por 42 xuíces na
antesala de Osiris, deus da
resurrección, e a viaxar a Aaru, o
Paraíso da mitoloxía exipcia.
O Libro foi escrito sobre obxectos
ás veces, foron inscritos en
paredes de tumbas e sarcófagos.
53. A muller en ExiptoA muller en Exipto
As mulleres tiveron gran liberdade de movementos.
Podían exercer multitude de oficios, andar
libremente polas rúas, comprar e vender, recibir
herdanzas e ter acceso á educación, aínda que as
campesiñas desenvolvían un traballo
extremadamente duro.
https://historiae2014.wordpress.com/2015/03/25/mujer-antiguo-
egipto/
https://www.ecured.cu/La_mujer_en_el_Antiguo_Egipto
http://cisav.mx/la-libertad-de-las-mujeres-en-el-antiguo-egipto/
54.
55. Literatura árabeLiteratura árabe
A literatura árabe xorde no século VI. O Corán, do s. VII, é a
principal fonte literaria.
O período anterior á escritura do Corán e ao auxe do Islám é
coñecido entre os musulmáns como JAHILIYYAH ou período da
ignorancia. Aínda que o termo refírese especialmente á
ignorancia relixiosa, remite tamén á escasa literatura escrita,
aínda que non á literatura de tradición oral, que foi considerable;
así, contos como o de «Simbad» e o de «Antar bin Shaddad» foron
probablemente frecuentes no medio oral e rexistrados por escrito
máis tarde.
56. LiteraturaLiteratura
árabe : Oárabe : O
CoránCorán
O Corán (contén a palabra de Alá revelada a Mahoma a través do arcanxo
Gabriel): esta obra marcou o período de formación desta literatura.
A lingua usada no Corán é árabe clásico e segue sendo considerado o modelo
lingüístico por antonomasia.
Non só é a primeira obra cunha extensión significativa que utiliza a lingua
árabe senón que tamén supón un enriquecemento estrutural respecto das
primitivas mostras de literatura árabe.
Os seus 114 suras ou capítulos, que conteñen un total de 6236 ayat (versos), así
o demostran: no seu interior é posible encontrar doutrina xurídica, narracións,
homilías, parábolas, apelacións directas a Deus, instrucións e, mesmo,
comentarios sobre como ten que ser interpretado e lido o propio texto.
57. Literatura árabe:Literatura árabe: As mil eAs mil e
unha noitesunha noites
Colección de contos fantásticos, de orixe
diversa, que nos transmite a historia do
sultán persa que ía matando as súas
mulleres nas noites de vodas, e Sherezade,
que conseguiu salvar a vida (aprazar a
morte) grazas á fascinación dos seus
contos, é unha fonte de información
importante para o coñecemento do mundo
árabe medieval.
Un bo exemplo das carencias en ficción da
prosa árabe é que as famosas historias de
Aladino e Alí Babá, habitualmente
coñecidas como parte de “Las mil y una
noches”, non o foron en realidade en orixe.
Simbad si forma parte da obra.
58. A muller na Literatura árabeA muller na Literatura árabe
Aínda que non tivo un papel
importante, a súa presenza foi
continuada. As primeiras poetas foron
al-Khansa e Layla al-Akhyaliyyah, do
século VII. Cultivaban sobre todo a
«ritha», elexía.
As mulleres desempeñaron un
importante papel como personaxes
nesta literatura, como se ve en «Sirat
al- amirah Dhat al-Himmah», obra
épica áraba cunha muller guerreira
como protagonista principal e co caso
de Scheherazade, contadora de
historia en «Las mil e unha noites»
para salvar a súa vida.
59. ConclusiónConclusión
O misterio maior do ser humano é o enigma sobre a súa
propia existencia. Desde o seu nacemento, contempla a
vida desde o seu contexto e circunstancia,
preguntándose quen é, quen son os outros, por que está
no mundo, cal é a súa misión e por que ha de morrer.
Para mitigar a súa anguria, a humanidade inventou
narracións protagonizadas por deuses que lle revelaran
as respostas que ela non era capaz de atopar. Pero as
fazañas non eran suficientemente cribles, polo que
despois entraron en xogo os heroes, homes e mulleres
dotados de poderes sobrenaturais, pero normais e
imperfectos como os seres humanos. Así, a vida para os
humanos, foi adquirindo algo de sentido a través das
narracións orais e logo da escritura.
60. TAREFASTAREFAS
Procurar un conto diferente de «As mil e unha noites»
e contárllelo na aula aos outros compañeiros e
compañeiras.
Escribe unha frase en escritura de pictogramas. O teu
nome aquí.
61. TAREFASTAREFAS
Ler un álbum ilustrado para contárllelo aos teus
compañeiros e compañeiras:
.- Po Yen Chang: Pictograma. El origen de la escritura
china. Thule
.- Rocío Martínez: Nanaquë. Thule
.- Rocío Martínez: El secreto de Tartesos. Thule
.- Alfred Tenyson: La dama de Shalott. Thule
.- Rocío Martínez: Mi princesa Himlce. Thule
.- Rocío Martínez: Dalila y Dimna. Thule
.- Bernat Castany Prado: La legión perdida.Thule
.- Salva Rubio: Vinland. Thule
