1. T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ)
GRAFİK VE FOTOĞRAF
PİNHOLE (İĞNE DELİĞİ) KAMERA
ANKARA 2007

2. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı
ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli
olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek
ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

3. İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1 ................................................................................................... 3
1. FOTOĞRAFIN BULUNUŞU.............................................................................................. 3
1.1. Tanımı ve Önemi .......................................................................................................... 3
1.2. Fotoğrafı Bulan Kişiler ve İlk Fotoğrafçılar ................................................................. 4
1.3. İlk Fotoğraf Örnekleri ................................................................................................. 17
1.4. Fotoğrafın Evrim Süreci.............................................................................................. 33
1.4.1. Karanlık Kutu-Kamera Obscura .......................................................................... 33
1.4.2. Fotoğrafın Optik Evrimi ...................................................................................... 33
1.4.3. Fotoğrafın Kimyasal Evrimi ................................................................................ 34
1.4.4. Fotoğraf Makine Teknolojisinin Gelişim Süreci ................................................. 37
1.5. Fotoğrafın İlk Kullanım Alanları ................................................................................ 42
1.6. Fotoğrafın Yaygınlaşması ........................................................................................... 46
1.6.1. Dünyada fotoğrafın gelişimi ................................................................................ 46
1.5.2. Türkiye’de Fotoğrafın Gelişimi........................................................................... 49
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 61
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 62
ÖĞRENME FAALİYETİ– 2 ................................................................................................. 65
2. PİNHOLE KAMERA......................................................................................................... 65
2.1. Karanlık Kutu (Kamera Obscura) ............................................................................... 65
2.1.1. Görüntü Oluşumu ................................................................................................ 65
2.1.2. Karanlık Kutunun Yapısı..................................................................................... 68
2.1.3. İlk Karanlık Kutu Örnekleri................................................................................. 69
2.1.4. Karanlık Kutunun Gelişimi.................................................................................. 73
1.2. İlk Fotoğraf Makineleri............................................................................................... 75
2.2.1.Tanımı................................................................................................................... 75
2.2.2. Amacı................................................................................................................... 77
2.2.3. Başlıca özellikleri ................................................................................................ 77
2.2.4. Mekanik yapısı .................................................................................................... 90
2.2.5. Dijital Yapısı........................................................................................................ 91
2.2.6.Çalışma Prensipleri............................................................................................... 92
2.2.7. Kullanımı ............................................................................................................. 98
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 103
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 105
ÖĞRENME FAALİYETİ- 3 ................................................................................................ 106
3. PİNHOLE KAMERAYLA ÇEKİM YAPMAK .............................................................. 106
3.1. Diyafram ................................................................................................................... 106
3.2. Enstantane ................................................................................................................. 106
3.3. Objektif ..................................................................................................................... 107
UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 113
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 115
MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 116
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 117
KAYNAKLAR..................................................................................................................... 119
i

4. AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
MODÜLÜN KODU 213GIM012
ALAN Grafik ve Fotoğraf
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Pinhole (İğne Deliği) Kamera
Bu modül, fotoğrafın gelişimini,tarihini ve pinhole
MODÜLÜN TANIMI
(karanlık kutunu)’ün nasıl yapıldığını anlatan bir öğrenme
materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖNKOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur.
YETERLİK Pinhole (iğne deliği) kamerayı ve tarihini öğrenebilmek.
Genel amaç
MODÜLÜN AMACI
Uygun çekim ortamı sağlandığında, Pinhole kamera ile
tekniğine uygun çekim yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Fotoğrafın günümüze kadar olan tarihsel gelişim
sürecini doğru analiz edebileceksiniz.
2. Pinhole kamerayı tekniğine uygun olarak
hazırlayabilecek siniz.
3. Hazırladığı Pinhole kamerayla tekniğine uygun olarak
çekim yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM Donanımİğne , karton mukavva, zımpara, folyo, siyah
ORTAMLARI VE sprey boya, siyah bir kapak (örtücü)
DONANIMLARI Ortam Çekim ortamı, karanlık oda
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen
ÖLÇME VE
ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek kendi
DEĞERLENDİRME
kendinizi değerlendireceksiniz.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı ( test, çoktan
seçmeli, doğru yanlış vb.) uygulayarak modül uygulamaları
ile kazandığınız bilgileri ölçerek değerlendireceksiniz.
ii

5. GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnsanoğlunun yeryüzü serüveni hep "yaparak öğrenme" şeklinde gelişmiştir. Buna
"sınama yanılma" yöntemi de denir. Herhangi bir gereksinimi için bir yol dener, olmayınca
bir başkasını uygulamaya başlar, başarınca da bunu bilgi hazinesine kaydedip kullanır.
Ressamlarda gerçeğe daha yakın resimler çizmek için araştırmalar yapmış ve bir
karanlık odanın duvarına açtıkları delikten içeri aldıkları ışık ışınları yardımıyla, dışarıdaki
görüntüyü içeride bir düzlem üzerine taşımışlardır. İşte bu buluştan sonra yepyeni ve
olağanüstü bir tarihi de başlatmış oldular.
Bu modülde, resim ile başlayıp fotoğraf ile devam eden yepyeni görüntüler tarihi olan
pinhole (iğne deliği) kameranın 15 yy.dan başlayıp 1839 yılında yepyeni bir boyut kazanan
ilginç serüvenin bugüne kadarki tarihsel sürecini öğreneceksiniz.
Ayrıca pinhole KAMERA yapımını ve yaptığınız bu karanlık kutu yardımıyla çekim
yapmayı öğreneceksiniz.
1

6. 2

7. ÖĞRENME FAALİYETİ– 1
AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1
Fotoğrafın bulunuşunun tarihsel sürecini, ilk fotoğraf çekimlerinin gelişim sürecini ve
ilk fotoğraf örneklerini öğrenebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Fotoğrafın
Fotoğraf makinesinin bulunuşundan günümüze kadar fotoğraf makinelerinin geçirdiği
evreleri ve ilk fotoğraf örneklerini ansiklopedilerde, ilgili kitaplarda, fotoğraf dergilerinde
internette araştırınız; bulduğunuz dokümanları düzenleyerek sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. FOTOĞRAFIN BULUNUŞU
1.1. Tanımı ve Önemi
İnsanoğlu ilk günlerinden başlayarak düşüncelerini, duygularını bir yüzey üzerine
aktarmaya çalışmıştır. Mağara duvarına bizon resmini çizen insandan başlayarak, tarih içinde
çeşitli yüzeyleri; çizerek, boyayarak ve baskı tekniklerini kullanarak gördüklerini ve
duygularını sabit bir yüzey üzerine kaydetme eğilimleri göstermiştir.Tüm bu çaba ve
arayışları 1800’lü yılların ortalarında, ışığı ve ışığa karşı duyarlı bir yüzeyi kullanarak
nesnelerin görüntülerini yüzey üzerine kaydederek sabitleştirme tekniğini bulmayla
sonuçlanmıştır.
Yüzeyi, pozlayarak kullanılan bu yöntemin adı fotoğraftır. İnsanın ilk olarak suretini
su üzerindeki yansımalarından görebildiği göz önünde bulundurulursa bu buluş muazzam bir
ilerlemedir. İngiliz dilinde iğne deliği (pinhole), fotoğraf literatüründe ise karanlık oda ya da
karanlık kutu (KAMERA obscura) adıyla anılan fotoğraf tekniği oldukça basit bir ilkeye
dayanır. Latince'de "kamera" "oda", "obscura" da "karanlık" anlamlarını taşır.
Resim.1.1:KAMERA obscura
3

8. Güneşli bir günde, üzerinde minicik bir deliği olan bir odadan girdiğinizde, deliğin
karşısındaki duvar yüzeyinde bir görüntünün oluştuğuna tanıklık edebilirsiniz. Bir sihir gibi
görünmekle birlikte bu oluşum, eskiden beri bilinen basit bir fizik kuralına dayanır. Doğru
boyunca yol alan ışık yansıtıcı bir objeye çarptığında, bazı ışık ışınları geri yansır. Yansıyan
ışık ışınları çok ince bir malzemeden yapılmış çok küçük bir delikten saçılmaksızın
geçebilirler.
1.2. Fotoğrafı Bulan Kişiler ve İlk Fotoğrafçılar
 Thomas Wedwood
Karanlık kutunun sağladığı görüntüyü, yüzey üzerinde sabitleştirebilmek için ışığa
karşı duyarlı olan ve ışıktan etkilenerek tonu değişen bazı kimyasal maddelerle özelliklede
gümüş nitrat ve gümüş klorür üzerinde daha detaylı çalışmalar gerekmiştir. Thomas
Wedgwood (1771-1805) ilk kez ışığı kullanarak yanı pozlama yoluyla bir nesnenin
görüntüsünü yüzey üzerine kayıt etmeyi başardı.
Resim.1.2: Thomas Wedgwood (1771-1805)
4

9. Wedgwood şöyle diyordu: “Beyaz bir kağıt ya da beyaz bir deri, gümüş nitrat
alaşımıyla ıslatıldıktan sonra tamamen karanlık bir ortamda tutulduğunda, herhangi bir
değişiklik sözkonusu olmaz, ancak gün ışığına çıkarıldığında kağıt ya da derinin tonu hızla
değişir, zaman ilerledikçe kahverengi ve grinin ton değerleri görülür. Uzun süre sonra
kararır. Kâğıt ya da derinin üzerine herhangi bir nesne konulduğunda, nesnenin kapladığı yer
beyaz kalır, diğer yerler aşamalı olarak kararır”
Wedgwood’un gerçekleştirdiği basit deney şöyleydi: Gümüş nitrat alaşımı sürülmüş
olan kağıt ya da parşömen üzerine, düz bir nesne örneğin madeni para, anahtar yada bir
yaprak koydu, yüzey üzerine düşen güneş ışığı gümüş nitrat sürülmüş yüzeyi karartarak
nesneyi siluet yanı beyaz olarak ortaya çıkarttı. Wedgwood siluetin yanı nesnenin
görüntüsünün gidererek kararmasını engelleyemedi. Siluet sabitleştirilmediği için güçlü bir
ışığa tutulduğunda karararak yok oluyordu. Wedgwood’un uyguladığı yöntem; güneşe
tutularak kâğıt üzerine oyulmuş şekillerin elma üzerinde oluşturulmasına benzemektedir.
 Niepce
Bu çalışmalar, yeni araştırmalara yol açtı, özelliklede görüntülerin kimyasal yoldan
çoğaltılması düşüncesini geliştirdi. Aynı dönemde, litografgi (taşbaskı) adı verilen yeni bir
yöntemle görüntüler kopya edilerek çoğaltılmaya başlandı. Kireç taşının kimyasal
özelliklerinden yararlanılarak geliştirilen taş baskı tekniği 19. yüzyılın ilkyarısında Avrupa
da yayılmaya başladı. Bu yöntem, fotoğrafın öncülerinden Joseph Nicephore Niepce’in
(1765-1833) dikkatini çekti.
Resim.1.3: Joseph Nicephore Niepce’in (1765-1833)
5

10. Niepce, taşbaskı tekniği ile çeşitli denemeler yaptı. Mürekkep ve çeşitli vernikleri
kimyasal yollarla karıştırdı ve gümüş tuzlarıyla duyarlı hale getirilmiş bir vernik alaşımını
kullanarak gravür kopyalamayı başardı. Niepce’in bu tekniği aslında Wedgwood’nun
tekniğinden farklı değildir. Niepce, kardeşi ve oğlu Isdore Niepce’le(1805–1868) birlikte, taş
baskı ve gravür kopyalama işine yöneldi. Niepce, ışığa karşı duyarlı malzemeyi geliştirdi ve
bu malzemeyi bir levha üzerine sürerek duyarlı yüzey elde etti. Gravür kopyalama işinden bu
yöntemi kullandı. Ancak, görüntünün bu yüzey üzerine pozlanmasını gerçekleştiremedi.
1815’te duyarlı yüzeyi karanlık odada pozlandırma düşüncesini geliştirdi. 1816 da Niepce ilk
sonuçlarını aldı; konunun koyu bölümlerini açık, açık bölümlerini de koyu olarak yüzey
üzerine kayıt etmeyi başardı. Böylece Niepce, Wedgwood’tan habersiz karanlık kutuyu
kullanarak görüntü kayıt etmeyi başardı. Niepce’nin elde ettiği bu görüntü daha sonraki
yıllarda fotoğrafçılıkta çok sık kullanılacak olan negatif görüntüydü. Gün ışığında bakıldığı
zaman hemen yok olan negatifte, baskı yoluyla gerçek fotoğrafı elde etmeyi düşünemedi. O,
karanlık kutuyu kullanarak bir seferde pozitif fotoğrafı elde etmeye çalıştı.
Niepce bir taraftan, karanlık kutuya giren ışığı kontrol edebilmek için diyafram
sistemini kulandı. Öte yandan ise ışıktan etkilenerek ton değeri değişen yeni maddelerin
peşine düştü. Niepce, bütün bu yorucu çalış (1824).
Resim.1.4: Joseph Nicéphore Niépce. Kurulmuş Masa. Heliyografi. 1827
Lavanta yağı ile karıştırılan yahuda bitümü maddesi karanlıkta tutulduktan sonra,
ışıkla pozlandığında kimyasal olarak bozulmayan bir yapıya sahiptir. Niepce, kurşun ve
kalay alaşımından oluşun bir levha üzerine bu maddeyi kaplayarak, ışığa karşı duyarlı bir
yüzey elde etti. Işık etkisinde kalan duyarlı yüzey, ışıktan etkilenerek değişiyordu. Işıktan
çok etkilenen yerler yani konunun aydınlık ve beyaz alanları levha üzerinde beyazlaşıyor ve
o şekilde sabit kalıyordu. Konunun daha koyu alanları ise levha üzerinde daha az değişiyor
ve karanlık kalıyordu. Levha ışıkta yeterli süre kaldıktan (yeterli pozlamadan ) sonra duyarlı
yüzeyi karanlık yerleri yani ışık almamış alanları levha üzerinden güçlü bir çözücü ile
temizleniyordu. Sonuç olarak, ışıktan etkilenen alanlar beyazlaşmış olarak ışıktan
etkilenmeyen alanlar ise duyarkatın eritilmesiyle (temizlenmesiyle) çıplaklaşan levha olarak
ortaya çıkıyordu. Niepce, helyografiyi gravür kopyalamak için kullandı. 1827 yılında ise
fotoğraf makinesini kullanarak tarihin bilinen ilk fotoğrafını çekti.
6

11.  Dagerryotip
Yahuda bitümü, ışığa karşı çok duyarlı bir madde olmadığı için pozlama süresi çok
uzundu, güneş altında tam sekiz saat pozlamak gerekiyordu. Pozlama süresini kısaltmak için
Niepce başka maddelerin arayışına girdi. Bu arada, Paris’te optikçi Charles Louis
Chevaliaer’in (1804- 1859) evinde Louis Jacgues Mande Daguerre’le(1787-1851) tanıştığı
(1827).
ResimF.1.5: Louis-Jacques-Mandé Daguerre 1844
Daguerre, o dönemde ressam ve sahne gösterileri yapan bir kişiydi. Parisin çeşitli
tiyatrolarında Diyorama (Diorama) gösterileri yapıyordu. Diyorama fotoğrafın ortaya çıkış
sürecinde önemeli bir yere sahiptir. Daguerre,bu gösteri şöyle gerçekleştiriyordu: Küçük
boyutlarda yapılan çizim resimleri karanlık kutu aracılığıyla 14x22 m. Boyutlarındaki yarı
şeffaf tül perdeye büyütülerek her iki yüzüne resmediliyordu. Tül perde özel olarak
hazırlanmış salonlarda yukarıdan aşağıya doğru asılıyordu. Önden ve arkadan aydınlatılan bu
resim, ayrıca üzerindeki konuyu belirtmek ve ortam yaratabilmek için özel efektlerle
destekleniyordu. Karartılmış bir ortamda gerçekleştirilen bu gösteri, izleyicileri kuşkusuz
çok etkiliyordu.
Resim .1. 6 Louis Jacques Mandé Daguerre Resim.1. 7: Bir Diorama bileti
resimli diorama. Bry-sur-Marne Kilisesi
7

12. Niepce, karanlık kutuyu ( KAMERA obscura) kullanarak diyorama gösterileri yapan
genç Daguerre’den etkilendi. Bu ilk tanışmanın (1827) ardından iki yıl sonra, yaşının da çok
ilerlemiş olması nedeni ile Daguerre’le bir ortaklık anlaşması imzalamaya karar verdi(1829).
Niepce, bütün araştırmaları ve elde ettiği sonuçlarla ilgili bilgileri en ince detayına kadar
Daguerre’e iletti.
Resim.1. 8: Bu litograf, Place du Château d'Eau’nun sol tarafını
göstermektedir. Arkada görünen yapı ise Daguerre’in Diorama’sıdır.
Arka duvarda yer alan uzun pencereler , ışığın geçirilmesini
sağlamaktadır. 1830-1835.
Niepcenin sağladığı bilgiler ışığında Daguerre çalışmalarını sürdürürken Nipce öldü
(1833). Daguerre çalışmalarını yeni kimyasal maddeleri denemeye yöneltti. Daguerre,1835
cıva buharından geliştirdiği yöntemi ile, doğrudan doğruya pozitif görüntüyü elde etti. 1837
de kendi yöntemi ile stüdyoda sabit nesnelerin, detaylı görüntülerini yüzey üzerine kaydetti
ve daha da önemlisi kaydettiği görüntüyü sabitleştirmeyi başardı. Daguerre elde ettiği sonuç
şaşılacak derecede iyi idi. Görüntünün aydınlık ve karanlık alanlarında her türlü detay vardı
ve konu kusursuz bir şekilde görülüyordu, pozlama süresi sekiz saatten birkaç dakikaya
düşmüştü,ayrıca uygulanan yöntem çok kolaydı. Daguerre, buluşuna Dagerreyotip
(Daguerreotype). Niepcenin mirasçısı olan oğlu İsidore, Daguerre ile isteksiz olarak yeni bir
anlaşma imzaladı. Daguerre bu anlaşmada, yeni yöntemin sadece kendi adıyla anılmasını şart
koşarken, bu buluşunun ilk aşamasında Nicephore Niepcenin anılacağını belirti.
Dagerreyotip’in parasal ödülünü de Daguerre, Niepcenin oğlu İsidore’ye verdi (1839).
8

13. Daguerre yeni buluşunu François Arago’ya ( 1786- 1853 ) açıkladı. Arago, yöntemi
uyguladı ve sonuç karşısında şaşırdı, 7 ocak 1839’ da Fransız Bilimler Akademisinde
dagerreyotipi heyecanlı bir konuşma ile tanıttı. Işığı kullanarak yüzey üzerine bir nesnenin
görüntüsünü resmetme yöntemi çok ilgi uyandırdı. İnsanlar Daghuerre’in peşine düştüler.
Aynı günlerde bir yangın sonucu Dagueerre’nin atölyesi yandı. Yangın sonucunda her şeyini
kaybeden Dagueerre daha çok ilgi odağı haline geldi. Louis-Philippe’in hazırladığı bir
yasayla devlet belli bir ücret karşılığında Dagueerre İsidore Niepceden Dagerreyotipi satın
aldı. Dagueerre, çalışmalarını yeniden sürdürdü. 19 Ağustos 1939 Fransız Bilimler
Akademisi tarafından Dagerreyotip buluşu onaylandı.
Dagueerre aynı yıl içinde yöntemini anlatan bir broşür yayınladı: Daguerretip ve
Diyaroma Yönteminin Tarihçesi ve Tarifi. Broşür İngilizce, Almanca, İtalyanca, İspanyolca
ve İsveççe’ ye çevrildi. Dagerreyotipin yöntemi şöyleydi: Üzerine gümüş sürülmüş ve
yüzeyi düzleştirilerek parlatılmış bakır levha, içinde iyot partikülleri bulunan bir kabin
üstüne kapatılır, kabın içinde buharlaşan iyot, bakır levha yüzeyindeki gümüşle birleşerek
ışığa karşı duyarlı gümüş iyodu meydana getirir. Bu levha, fotoğraf makinesiyle 20 dakika
pozlanır. Pozlama sırasında, gümüş iyot üzerinde gelen ışıklar ışık alan yerlerdeki gümüş
yoğunluğunu azaltır. Daguerre daha sonra pozlanmış levhayı altından ocakla ısıtılan cıva
dolu bir kabın üstüne yanı cıva buharına tutar. Cıva buharı, ışık alan yerlerdeki gümüşü,
ışıktan etkilenme oranına göre yavaşça azaltır ve pozitif görüntü ortaya çıkar. Daha sonra
levha sodyum hipo sülfüte konularak görüntü sabitlenir. Ve pozlanmamış (değişmemiş)
gümüş tuzları levha üzerinden temizlenir. Böylece konunun az ışık alan yerleri karanlık
gözükür. Bu banyodan sonra levha yıkanır ve kurutulur. Görüntünün ortaya çıktığı levha
yüzeyi en küçük sürtünmeyle bozulacak derecede hassas olduğu için önüne bir cam
konularak korunur.
Resim.1. 8: (Dagerotip Yönteminin ve Dioramanın Tarihçesi ve Tarifi) adlı Kitabın, nadir
bulunan ilk basımın Alphonse Giraux imzalı (yayımlayan) ön (başlık) sayfası. Ön sayfada
bulunan el yazısı, Bry belediye başkanı, Daguerre’in oğlunun yakın arkadaşı M.Mentienne’in
imzası yer almaktadır.
9

14. Dagerryotip yöntemi ile çekilen fotoğraf tektir. Aynı fotoğraftan birden fazla elde
etmek için sürecin aynen tekrarlanması gerekir. Ayrıca dagerryotipi görmek güçtür. Gümüş
kaplı bakır levha parlatıldığı için üzerindeki görüntü bir ayna etkisi oluşturur. Ayrıca
fotoğrafın önündeki cam nedeni ile görülebilmesi kolay değildir. Ancak belli bir açıda
tutulduğunda fotoğraf görülebilir. Diğer bir olumsuz yanı da pozlamanın uzun olmasıdır.
Pozlama için ortalama yarım saat gerekir. Doğayı renkli yerine tek renkli göstermesi en
büyük eleştiri nedeni olmuştur. Levhaların hareketlenmesi kullanılan aygıtların ağır ve
karmaşık olması da dagerryotip çalışmalarını güçleştirmiştir. Bütün bu olumsuzlukların
yanında detayı inanılmaz bir keskinlikte kaydetmesi dagerryotipin en önemli özelliğidir.
Dagerreyotipin bir endüstriye dönüşerek yayılması yanında, fotoğraf tarihi açısından
önemli gelişmeler oluyordu. Daguerre’e karşı eleştiriler hatta ağır tepkiler gelmeye
başlamıştı. Niepce’in dagerreyotip buluşundaki yeri ve önemi konusunda Niepce’in dostları
ağır eleştirilerde bulundular. Özellikle de Daguerre’i, Niepce’le tanıştıran optikçi Chevalier
bu eleştirileri yapanların başında yer aldı. Chevalier’e göre Niepce 1829 yıllında bir
anlaşmayla helyografiyle ilgili bütün bilgileri Daguerre’e aktarmıştı. Bu nedenle bu buluşu
Niepce’den başkası yapamazdı. Niepce 1825’ te gümüş klorürlü kağıt üzerinde elde ettiği ve
sabitleştirilmiş olan negatif görüntüleriyle ilgili çalışmasını 1827’de Londra Kraliyet Bilim
Akademisi sekreteri olan Dr. Bauer’e iletmişti ve konunun Bilim Akademisi’ne sunulmasını
istedi. Niepce, 1816’da başladığı çalışmalarını resmileştirmek istedi. Ancak süreç tanımlandı
ancak Bilim Akademisi’nin kurallarına göre yayın yapmak yasaktı. Bu nedenle, Niepce’in
çalışması yayınlanamadı. Dr.Bauer, konuyla ilgili şöyle demektedir: “Dagueere ve
Niepce’in,birbirlerinden ayrı olarak, dageereyotipin geliştirilerek ortaya çıkmasındaki farklı
aşamalardaki rolleri, asla her yönüyle doğru olarak bilinemeyecekti.” Niepce ve
Dagueere’den önce hiç kimse, karanlık odada hazırlanan duyarlı malzemeyi fotoğraf
makinesiyle pozlayarak görüntü elde etmemiştir. Bu ikiliye eklenecek tek bir isim
Wedgwood olabilir. Bu nedenle, şöyle demek daha doğrudur. Fotoğrafçılık, Wedgwood’un
araştırmalarıyla başlamış, Niepce ve Dagueere’in araştırma ve elde ettikleri sonuçlarla
gelişmiş, resmi olarak da Daguere tarafından sonuçlandırılmıştır.
 Kalotip— Talbot
Niepce ve Dagueere’nin çalışmaları sonucunda ortaya çıkan fotoğraf, metal levhalar
üzerinde gerçekleştiriliyordu. Metal levhaların yüzey olarak kullanılması önemli bir engel
oluşturuyordu. Ayrıca metal levhaların maliyeti de çok yüksek idi. Çekim işlemi sırasında
kullanılan karanlık kutular yani fotoğraf makinesi de çok ağır ve hantaldı. Bu anlamda,
fotoğrafçılığa yön vererek fotoğrafın daha geniş kitlelere yayılmasını sağlayan kişi İngiliz
bilim adamı William Henry Fox Talbot’dur (1800-1877).
10

15. Resim .1. 9:William Henry Fox Talbot 1800-1877)
Çok yönlü bir bilim adamı olan Talbot, 1833’de KAMERA lucida (aydınlık kutu)
kullanarak, kuzey İtalya ‘daki Como Gölü’nde çizimler yaptı. Bu çalışmalar, aydınlık kutu
yoluyla doğadan kopya resimler yapmanın ötesinde çalışmalar değildi. Ancak Talbot’un
amacı bu değildi, o karanlık kutunun sağladığı doğal görüntüyü kağıt üzerinde sabitlemeyi
düşündü ve kağıt üzerinde çalışmaya yöneldi. Yani karanlık kutunun verdiği görüntüyü ilk
kez kâğıt üzerine sabitlemeye çalıştı.
Resim .1. 10:KAMERA lucidanın optik yapısı
11

16. Wedgwood , Niepce ve Daguerre’in yolunda giderek 1835’de ilk sonucu elde etti.
Niepce’in negatifine benzemeyen ton değerleri olan negatifi kâğıt üzerinde elde etti.
Talbot’un iki büyük başarısı vardır: Birincisi kâğıt üzerinde negatif görüntü elde etmektir.
İkincisi ise negatif görüntüyü kullanarak sayısız pozitif elde etmektir. Talbot’un geliştirdiği
bu yöntemle birlikte artık bir çoğaltma aracı olmuştur. Dageereyotip yöntemiyle çekilen
fotoğraflar, bir tane idi ve çoğaltılamıyordu, bu nedenle de resim gibi biricikti oysa
Talbot’un yöntemiyle birlikte tek negatiften onlarca pozitif çoğaltılmaya başlandı.
Talbot kaliteli yazı kâğıdının, seyreltilmiş bilinen tuz (sodyum klorür) eriğine sokup
kurumasını bekledi, daha sonra kâğıdı güçlü gümüş nitrat eriyiğine soktu. Bu işlemi, her
kâğıt için defalarca tekrarladı. Kimyasal maddeler, reaksiyon sonucunda gümüş klorüre
dönüşüyor ve ışığa duyarlı olan bu madde kâğıt yüzeyinde ortaya çıkıyordu. Bu madde,
suyun içinde kâğıdın dokusunda çözülmüyordu. Bu şekilde hazırlanmış kâğıtların üstüne
Talbot; yaprak, tül,dantel gibi nesne koyarak güneş ışığında kağıdı pozladı. Kağıdın, güneş
ışığını alan yerleri aşamalı olarak karardı. Ve nesneler siluet olarak ortaya çıktı. Böylece
Talbot, kağıt üzerine kodlanmış olan gizli görüntüyü ortaya çıkarmayı başardı. Daha sonra
görüntüyü sabitleştirmek için önceleri sıcak tuzlu suyu,daha sonra arkadaşı olan bilim adamı
Sir John F.W.Herschel’in (1792-1871) önerisiyle sodyum hiposülfitten oluşan sabitleme
banyosunu kullandı (1839) , sodyum hiposülfit, o günden beri hâlâ sabitleme banyosu olarak
kullanılmaktadır. Talbot’un elde ettiği sonuç; siyah zemin üstünde beyaz siluet şeklinde
nesnedir. Bu sonuç günümüzün negatif görüntüsüdür. Talbot, bu negatif siluet görüntülere
fotojenik çizim ( photogenic drawing) ve gölge çizim ( sciagraphic;Yunanca,’skia’ gölge
demektir) adını verdi.
Resim .1. 11 W.H.F:Talbot. Bitkilerden elde ettiği bir negatif Görüntü.
12

17. Talbot, gümüş klorürlü kâğıtları sıradan karanlık kutularda ( fotoğraf makinesi)
kullandı. Yüksek ışık ortamında bir saat pozladı. Küçük fotoğraf makineleriyle çok kaliteli
ancak boyut olarak çok çok küçük fotoğraf elde etti. Talbot, negatif görüntüdeki aydınlık ve
karanlığın yeniden bir fotojenik çizimini yaparak negatiften birçok pozitif baskı yapmaya
yöneldi. Talbot aslında bu konuyla çok daha önce ilgilenmeye başlamıştı, Şubat 1835’deki
bir notunda şöyle demektedir: Fotojenik çizim (photogenic drawing) ya da gölge çizim
(sciagraphic) yönteminde; kâğıt eğer şeffaf olursa, ilk çizimdeki nesne bir sonraki çizimi
sağlar, sonuç olarak, aydınlık ve karanlık ters döner. Talbot, 1840’da yöntemini temelden
değiştirdi. Talbot ilk denemelerinde ışığa duyarlı kimyasal kâğıdı güneş ışığına tutarak
görüntü elde ediyordu. Görüntü, pozlama sırasında ortaya çıkıyordu. Oysa yeni yönteminde,
fotoğraf makinesi içinde pozlanan kağıt karanlıkta duracak ve kağıdın pozlanan gizli
görüntüsü ( latent image) kimyasal süreç sonunda görülebilir olacaktı. Talbot bu yönteme,
Yunanca kahos ‘ güzel’ ve typos ‘izlenim’ sözcüklerinden oluşan Kalotip ( Calotype) adını
verdi. Bu yeni yöntem kendi adıyla talbottype olarak adlandırıldı. Talbot ‘un arkadaşı olan
Sir John Herschel, arkadaşının bulduğu bu yeni yönteme, Yunanca photos (ışık) ve graphos
(çizmek) sözcüklerinden oluşan photography adını verdi. Ayrıca Sir John, Talbot’un
yöntemini tanımlarken ilk kez negatif ve pozitif sözcüklerini kullandı (1840). Talbot, Şubat
1841’de kalotipin patentini aldı.
F.1.12 W.H.F:Talbot.Kafesli Pencere Negatif görüntü. 1835
Talbot daha sonraki yıllarda kalotip yöntemine çeşitli eklemeler yaptı. Duyarlı
maddelerin niteliğini artırarak,pozlama süresini çok azalttı. Ancak dönemin fotoğrafçıları
kalotip yerine dagerreyotipi tercih etmeyi sürdürdüler. Dagerreyotipin detayı keskin, yüzeyi
parlak ve ton değerleri zengindi. Dagerreyotipin negatifi yoktu, tek bir fotoğraf olması, şıklık
ve zariflik simgesi olarak süslü çerçevelerde saklanmasını sağlıyordu. Kalotipin dateyı daha
yumuşaktı ve görüntü kağıdın yapısı nedeniyle benekliydi. Talbot’un kendisi de kalotipin
yayılmasını engelledi. Kendisinden izinsiz yani yüksek lisans ücreti ödemeden kullananların
hakkında davalar açtı. Aynı dönemde, Talbot kalotipin kitlesel üretimi için küçük bir de
imalathane açtı (1843) ve kalotip yöntemiyle üretilmiş fotoğrafların yer aldığı bir kitap
Doğanın Kalemi ( The Pencil of Nature; 1844) yayınladı. Bu, içinde fotoğrafında yer aldığı
ilk kitaptır. Kitapta, Paris’in ve Oxford’un çeşitli fotoğrafları yanında, Talbot’un yöntemiyle
ilgili bilgiler yer almıştır. Talbot, çalışmalarına ara vermedi, yöntemini geliştirmeye çalıştı
ve yaşamının kalan döneminde de 600 fotoğraf çekti.
13

18.  Saint-Victor (1805–1870)
Talbot’un yöntemiyle elde edilen negatif görüntünün kâğıt üzerinde olmasının iki
temel sakıncası vardı: Birincisi; kâğıt yapısı gereği ikinci bir kopyanın yapılabilmesi için
yeteri kadar şeffaf değildi. Bu da pozitifin detayını ve keskinliğini azaltıyordu. İkincisi ise
kâğıt tabanın yıpranma sorunuydu. Fotoğrafçılar için dagerreyotip ve kalotip yeterli değildi
ve arayışlar devam etti. Niepce’nin kuzeni olan Clade Fêlix Abel Niepce de Saint-
Victor(1805–1870) gümüş bileşimini yumurta akıyla (albümin) cam levha üzerine sürerek
çok nitelikli negatifler elde etmeyi başardı (1874). Cam yüzey, kâğıt yüzeye göre birçok
yarar sağladı. Camın doku sorunu yoktu, kendisi şeffaf bir yüzeydi ve kimyasal malzeme
pürüzsüz olarak sürülebiliyordu. Niepce de Jaint-Victor’un yöntemi şöyleydi: Yumurta akına
çok potasyum iyot katılarak, bu bileşim sertleşene kadar çırpılıyor ve ortaya çıkan köpük,
camın üzerine sürülerek kuruyana kadar bekletiliyor. Daha sonra üzerine yumurta akı
sürülmüş olan cam, duyarlı hale getirilmek için gümüş nitrat banyosuna daldırılıyor. Bu
yöntem, yumurta akı albümin kullanılarak yapıldığı için albüminli duyarkat (albümin
yöntemi) olarak adlandırılır. 1900’lerin başına kadar albümin yöntemi çeşitli yüzeylere
özellikle de kağıt yüzeylerin duyarkatla kaplanması için kullanılmıştır.
 Archer
 Kollodyum Yöntemi
Bu yeni gelişme de fotoğrafçıları pek tatmin etmedi. Görüntünün detayı çok iyi ve
duyarkat yüzeyi çok düzgün olmasına rağmen albüminle hazırlanan levhalar kolayca hasar
görüyordu ve pozlama süresikalotipten az değildi. Daha iyi duyarkatlı malzemeler birkaç yıl
içinde ortaya çıktı. İngiliz heykeltıraş Frederick Scoot Archer (1813-1857) albüminle
yapılan duyarkat yerine, alkol ve eter karışımı içinde pamuk-barut çözeltisi olan kollodyum
maddesini keşfetti (1851).
F.1.13:Frederick Scoot Archer (1813-1857)
14

19. Archer’in duyarlı yüzeyi hazırlaması şöyleydi: Kollodyum iyotla karıştırılarak cam bir
levha üzerine düzgün bir şekilde sıvanır. Camın yüzeyindeki alışımın bir süre pıhtılaşmasını
bekledikten sonra gümüş nitrat banyosuna daldırılarak yüzeyde gümüş iyodür oluşturulur ve
yüzey duyarlı hale getirilir. Böylece elde edilen duyarlı cam levha henüz yaşken; fotoğraf
makinesinde pozlanır ve aradan fazla zaman geçmeden üzerine pirogallik asit dökülerek
banyo edilir. Daha sonra ise sodyum tirosülfat ( sonraları potasyum siyanür) çözeltisi ile
görüntü sabitleştirilir. Bu yöntemde, banyo işleminin hemen yapılması gerekiyordu, çünkü
kollodyum katmanı sertleştikten sonra işleme tabi tutulamıyordu. Archer’in buluşu olan bu
yeni yöntem, yaş kollodyum yöntemi, dagerreyotip ve kalotipin yerini alarak1880’e kadar
çok yaygın olarak kullanılmıştır. Bu yeni yöntem, yeni bir yöntemin ötesinde fotoğrafçılığa
yeni bir anlayış getirmiştir. Artık cam levhaların duyarlılığı çok artmıştı. Pozlama süresi beş
saniyeye düşmüştü. Negatiften alınan pozitif kopyalar çok başarılıydı, ton farklılığı çok
ayrıntılıydı, ton değerleri net ve kesindi;ancak süreç çok uzundu ve hala çok malzeme
kullanılıyordu.
 Gaspard Fêlix Taurnachon (Nadar)
Resim.1. 14: G.F.T. Nadar (1820-1920)
Archer’in yönteminin yaygınlaşmaya başladığı1850’li yıllarda, fotoğrafla ilgili olarak
bir kişi daha ortaya çıktı. Gaspard Fêlix Taurnachon (1820-1920) kısa adıyla Nadar. Nadar,
yazarlık ve karikatüristik yaptıktan sonra1849 yılında dikkatini fotoğraf çekmeye verdi.
David Octavius Hill gibi Nadar’da bir sanatçı olarak fotoğrafla ilgilendi ve ilk fotoğrafını
1850’de çekti. Nadar kollodyum yöntemini kullanarak çok başarılı fotoğraflar çekti. 1853’de
Paris’te bir fotoğraf stüdyosu açtı. Paris’te yaşayan bir çok ünlü dostunun portrelerini çekti.
Delacroix, Daumier gibi ünlü ressamların; Rossini, meyerbeer ve Richard Wagner gibi ünlü
bestecilerin; Baudelaire, Champleury, Gautier, Sainte-Beuve, Bakunin gibi filozof ve
politikacıların portrelerini çekti.
Ayrıca Nadar, bir balona yerleştirdiği fotoğraf makinesiyle ilk hava fotoğrafını
çekerken, fotoğrafı bilimsel amaçla kullanılan ilk kişi oldu.
15

20. F.1. 15:Eugene Pelletan 1855-59 F.1. 16:Gioacchino Rossini1856
 Richard Leach Maddox
Archer’in kollodyum yönteminin en önemli özelliği levhaların yaş olarak yani
kollodyumun kurumadan pozlandırılmasıydı. İngiliz Richard Leach Maddox (1816-1902)
tarafından 1871’de kollodyumun kuruyarak duyarlılığını kaybetmesi önlendi.
Resim.1. 17: Richard Leach Maddox(1816-1902)
Maddox’un buluşu devrim niteliğindeydi, çünkü gümüş bromürden oluşan jelatin
kıvamında bir duyarkatla kaplanan kuru levhalar artık aylarca, hatta yıllarca
pozlandırılmadan saklanabiliyordu. Hatta levhalar, pozlandırıldıktan sonra da aynı şekilde
saklanabiliyordu. Maddox’un bu yeni buluşuyla fotoğrafçılıkta kollodyumun yerini jelatin
maddesi almıştır. Jelatin bromürle kaplı bu yeni levhalar, yaş kollodyum levhalara göre çok
daha duyarlıdır. Pozlama süresi artık saniyenin dilimleriyle ölçülmeye başlanmıştır. Böylece
fotoğrafçılar ilk kez, fotoğraf makinesini taşıyan sehpalardan kurtularak, makinelerini
ellerinde taşımaya başladılar. Yine bu dönemde ilk kez an fotoğrafı çekilmeye başlandı ve
fotoğrafçılık hızla yayıldı.
16

21.  George Eastman
Kuru levha yöntemiyle fotoğrafçılığı endüstri haline dönüştürme çalışmalarına George
Eastman (1854-1932) başlamıştır.
F.1.17. George Eastman(1854–1932)
Eastman,1880’de kurduğu bir işletmeyle, pozlanmaya hazır cam yüzey üzerinde
jelatin bromürlü levhalar satmaya başlamıştır. Eastman, özel bir ortam içinde korunarak, seri
halde satılabilecek duyarlı malzemeler üretmeye başlamıştır. İlk denemeleri, kağıt kullanarak
kalotip yöntemine benzer çalışmalardı, ancak kağıdın şeffaf olmaması nedeniyle negatiflerde
detay sağlayamadı. 1889’da gümüş bromür duyarkatıyla kaplanmış selüloit filmi geliştirdi.
Eastman, esnek bir taban malzemesi düşüncesinden ortaya çıkarak bu malzemeyi geliştirdi.
Bundan sonra artık cam levhaların yerine selüloit rulolar kullanıldı. Bu duyarlı malzeme hem
makaralara sarılmış olarak hem de tek tek yaprak halinde piyasaya sürüldü.
1.3. İlk Fotoğraf Örnekleri
Işık yalnızca hayatin değil, sanatın da kaynağı. Varoluşun bu ele avuca sığmaz
çocuğu, karanlık çağlardan bu yana ele geçirilmek isteniyor. Kimi zaman elmaslarda yada
kristallerde aranan bu hakimiyeti, karanlıkta aramayı düşünebilen ilk kişi Aristo'dur. Bir iğne
deliğinden geçecek kadar sihirli ışık demetinin, geçtiği yerdeki nesneleri hafızasında
barındırarak sırlarını karanlık bir odanın duvarına açacağını da ondan başka kim
düşünebilirdi ki? Bu antik çağ bilgesinin açtığı iğne deliğinden sızan ışık, yüzyıllar sonra bir
Rönesans çılgınının yüzüne düştü. Leonardo usta, ışık ile karanlık arasındaki antik bağıntıyı
yeniçağa taşıdı.
17

22. Hiç kuskusuz , tarih ve Her şey bir kulübenin çatısındaki güvercin evinin bulanık
görüntüsüyle başladı. Dünyada var olan en eski fotoğraf Nicéphore Niépce (emekli ordu
subayı) tarafından 1827 yılının bir yaz günü çekildi. Fotoğrafına haliograph (güneş çizimi)
adını vermişti. Fotoğrafın yaşı, bu fotoğraftan 12 yıl sonra başlamıştı.
Ocak 1839'da Fransız Bilim Akademisi Louis Jacgues Mande Doguerre'un metal bir
plakaya kalıcı bir baskı yöntemi keşfettiğini duyurdu. Daguerre (Niépce'nin son yıllarda
birlikte çalıştığı) sekiz saatten fazla olan pozlama süresini 30 dakikanın altına indirdi.
Sanatının sergilenmesiyle esrarengiz bir şekilde yürüttüğü çalışmalarını insanlara sundu.
Basitten karmaşığa bütün fotoğraf makineleri,iğne deliği fotoğraf makinesinin
sistemine göre çalışır.
Resim .1. 18: Nicéphore Niépce 1827
1827 Her şey bir kulübenin çatısındaki güvercin evinin bulanık görüntüsüyle başladı.
Dünyada var olan en eski fotoğraf Nicéphore Niépce (emekli ordu subayı) tarafından 1827
yılının bir yaz günü çekildi. Fotoğrafına haliograph (güneş çizimi) adını vermişti. Fotoğrafın
yaşı, bu fotoğraftan 12 yıl sonra başlamıştı.
18

23. Resim.1. 19:W.H.F Talbot.Kafesli Pencere Negatif görüntü. 1835.
1835: Raporların yayılması ile, İngiliz William Henry Fox Talbot hızlı bir şekilde
Kraliyet topluluğuna kendine özgü yöntemini ilan etti. Dört yıl önce Talbot'un
laboratuvarlarının penceresine doğru çektiği görüntü, şu an bilinen en eski kağıt negatiftir
(posta pulu).
Resim .1. 20.:Joseph Saxon 1829
19

24. 1839: Cephanelik ve cupola Philadelphia'nın (Central High) yaşayan en eski Amerikan
fotoğrafının konusunu oluşturuyordu. Ve bu fotoğrafta, darphane memuru Joseph Saxon
tarafından çekilmiştir.
Resim .1. 21: L.J. M.Daguerre. Dagerotip. 1839.
Resim .1. 22: Louis Jacques Mande DAGUERRE, Boulevard du Temple, Paris, 1838
20

25. Ocak 1839'da Fransız Bilim Akademisi Louis Jacgues Mande Doguerre'un metal bir
plakaya kalıcı bir baskı yöntemi keşfettiğini duyurdu. Daguerre (Niépce'nin son yıllarda
birlikte çalıştığı) sekiz saatten fazla olan pozlama süresini 30 dakikanın altına indirdi.
Sanatının sergilenmesiyle esrarengiz bir şekilde yürüttüğü çalışmalarını insanlara sundu. Sağ
tarafta (daguere'nin) Paris stüdyosundaki fotoğrafladığı, durgun hayat ilk örneğidir.
Resim .1. 23. yıl 1839
1839: Dagerotip Yönteminin ve Dioramanın Tarihçesi ve Tarifi adlı Kitabın, nadir
bulunan ilk basımın Alphonse Giraux imzalı (yayımlayan) ön (başlık) sayfası. Ön sayfada
bulunan el yazısı, Bry belediye başkanı, Daguerre’in oğlunun yakın arkadaşı
M.Mentienne’in imzası yer almaktadır. Daguerre, Fransız hükümetini daguerreotype
tekniğinin detaylarını açığa vurmasından hemen sonra yöntemini yaygınlaştırmıştır. Bu 79
sayfalık kılavuz anında ilgi görmüştü.
21

26. Resim .1. 24:Hippolyte Bayard. Alçı dökümlerle hazırlanmış natürmort. Kağıt üzerine pozitif
görüntü.1839. Paris
Resim.1. 25: Robert Cornelius. Kendi Portresi. 1839. Dagerotip. Özel Koleksiyon. Philadelphia
22

27. Resim.1. 26: yıl 1839
1839: Kanadalı P.G.J. Lotbiniére tarafından resmedilen Atina'da bulunan Propylaea
erken Daguerreotype'ın tipik bir örneğidir. Binalar en fazla ilgi çeken konulardı. Başka ne
poz vermek için 15 dakika bekleyebilirdi ki?
F. 1. 27: L.J.M.Daguerre
Notlarına göre çabuk solan fotoğraf, ilk olarak baklava şekilli camları açığa vuracak
kadar yeterince belirgindi. Daguerreotype'ın netliğinde olmamasına rağmen, Talbot'un
negatif-pozitif yöntemi modern fotoğrafçılığın temelini oluşturmaktadır. 19 Ağustosta
Daguerre tekniğini heyecanlı Paris halkına anlattı. Birkaç saat içinde optik dükkânları
kendisini fotoğrafçı sanan insanların akınına uğradı. Üç gün sonra bir görgü tanığının
yazdıklarına göre "Paris'in bütün meydanlarında bulunan kiliselerin ve sarayların ününe
üçayaklı siyah kutular dikilmişti".
23

28. Resim.1. 28: L.J. M.Daguerre
1840: Hippolyte Bayard tarafından fotoğraflanan boğulmuş adam portresi. İlk kağıt
üzerine basılan direk pozitif bir fotoğraftı. Ve bu fotoğrafın başarısızlığı Daguerre tarafından
hicvedilmiştir.
F.1. 29: John William Draper 1940
24

29. 1840: Belki de en eski ay fotoğrafı. New York'lu bir kimya profesörü olan John
William Draper tarafından çekilmişti. 1969 Greenwich Kitapevinde gün ışığına çıkarılmıştı.
F.1. 30: W.H. Fox Talbot
1841: Calotype yöntemini patenti (Yunanca’da güzel resim anlamına gelen) W.H. Fox
Talbot tarafından alınmıştır. 1845 yılında D.O. Hill ve R. Adamson tarafından çekilen
McCandlish'in çocuklarıydı.
Resim.1. 31:W.H.F.Talbot. Açık Kapı “Open Door”. Kalotip negatifi. 1843 Doğanın Kalemi
kitabından, Fox Talbot Müzesi.
25

30. Resim.1. 32: 1843 W.H.F.Talbot
Resim .1. 33: W.H.F.Talbot
1844: Talbot, The Pencil of Nature (fotoğrafik tabakalar kitabı) isimli yayınını
basmaya başlamıştı. Ve Kraliçe Victoria bunun bir kopyasını satın almıştı.
26

31. Resim.1. 34: Daguerreotype
1845: İlk photomicrographslar (daguerreotype makinenin mikroskopla birleştirilerek )
yayımlandı. Bu kurbağa kan hücresinin büyütülmüş bir fotoğrafıydı.
Resim .1. 35: 1845 Gustav Oehme üç genç kızın portresi
27

32. Resim .1. 36: John Pumbe Washington 1845
Resim .1. 37: Friderich Von Martens. Paris Panoraması Louvre’dan Görünüm. Dagerotip. 1846
George Eastman Koleksiyonu: Paris'te yaşayan, baskı işiyle uğraşan Alman Friedrich
von Martens (lensi 150º 'den fazla bir eğride hareket eden) eğri bir düzleme aktaran bir
makine keşfetti. Bu fotoğraf, Left Bank'ın Loure müzesinin çatısından Marterns'in bakış
açısıyla görünüşüdür. Tüm daguerreotype görüntülerde olduğu gibi, bu görüntü de terstir.
Plakayı kavisleten bir kamerayla çekilmiştir.
28

33. Resim .1. 38: W.T.G. Morton 1846
1846: İlk tıbbi fotoğrafın örneği, Bostonlu W.T.G. Morton tarafından çekilen, ilk
acısız ameliyattan sonra dinlenme anının fotoğrafıydı. Bu ameliyatta ilk defa sülfürik eter
anestetik olarak kullanılmıştı.
Resim. 1. 39: Meksika savaşı sırasında Saltillo'dan gelen bir birleşik devletler tümgenerali ve
askerleri (1845-1948). Fotoğraf kullanarak belgelenen ilk savaştır.
29

34. Resim .1. 40: Daguerreotype'tan daha ucuz olan ambratype (örnek olarak avcı fotoğrafı), koyu
fon kullanılarak görüntüyü pozitif yapan bir cam fotoğrafıdır.1854
Resim.1: 41
30

35. 1856 İlk defa ferrotype kullanılmaya başlandı. Daha sonra bu işlem tintype olarak
adlandırılmıştı. Çok ucuz, hafif, sağlam albüm yapmak için uygun olduğundan
ambrotypeden daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Resim.1. 42: Thomas Skaife1858
1858 İlk hareket donduran fotoğraf, Thomas Skaife tarafından kendi tasarladığı
pistolgraph (tabanca şeklinde) kamerayla çekilmiştir. Bu, Londra'da bir top tarafından
fırlatılan merminin fotoğrafıydı.1858
Resim.1. 43: Henry Peac Robinson, beş negatifi bir kağıdın üzerine basarak ilk kompozit
fotoğrafı yapmıştır (Shelly'nin şiirinin görsel ifadesidir). 1858
31

36. Resim .1: 44.James Wallace Black
1860: Boston'un üzerinde 1200 feet yükseklikte bir balondan, James Wallace Black
tarafından çekilmiş, ilk Amerikan hava fotoğrafı. Nadar, iki yıl önce Paris’in fotoğraflarını
çekmişti.
Resim .1: 45. Savaş fotoğrafı
1861: Sivil savaşın hasarları, birtakım fotoğrafçılar tarafından belgelendi. Ve
bunlardan birisi, muharebe alanlarındaki nemli plakalarla ağırlıklı olarak uğraşan grup,
Alexander Grander tarafından yönlendirildi.
32

37. 1.4. Fotoğrafın Evrim Süreci
1.4.1. Karanlık Kutu-Kamera Obscura
Photos + graphus = ışık + çizim M.Ö. 4.Yüzyılda Aristo mağara deliğinden içeri giren
ışığın, karşı duvarda ters görüntüsünü yansıttığını bulur.1490 yılında Leonardo Da Vinci’ nin
yayınlanan notlarında resimde perspektif için karanlık odadan yararlanma fikrini ortaya attığı
bilinmektedir. 1500’lerde Kamera Obscura bulunur.
Bu düzeneğe Daniello Barbero' nun 1568 yılında bir diyafram düzeneği ve Gıralamo
Cardano’ nun ince kenarlı bir mercek ilave etmesiyle, optik ve mekanik açıdan çalışmalar
hemen hemen tamamlanmış olur.
17.-18. Yüzyılda KAMERA Obscura boyutları taşınabilir hale geldi. Alman bilim
adamı Johann Zahn 1776 'da özellikle portre resimleri çizebilmek için, elde taşınabilecek
kadar küçük KAMERA Obscurayı imal etti. Bu sistemde tüp içine yerleştirilmiş ileri geri
hareket edebilen netlik ayarı yapabilen bir mercek sistemi, ayrıca giren ışığın şiddetini
denetleyici bir delik ve görüntüyü yansıtan bir ayna bulunuyordu. Delikten geçen görüntüler,
kutunun yukarısında bulunan opal cam üzerine yerleştirilmiş yağ kâğıdından, yarı saydam
yüzeye düşüyordu. Bu sistem tek mercekli refleks makinelerin işlevine sahipti.
1.4.2. Fotoğrafın Optik Evrimi
Kayıtlara göre en eski optik firması 1756 'da Viyana 'da Johanh Crisroph Voightlander
tarafından kuruldu. Voighlande 1849 'da Brunswıch’ de bir fabrika kurdu ve bunu Viyana '
ya taşidı. Lenslerden başka geniş açılı objektifli fotoğraf makineleri üretmeye başladı. Ancak
başarı, Z- İkontarafından 1965 de ele geçirildi. Fotoğrafın keşfedildiğı yıllarda Paris'te çok
iyi bir optik firması vardı.Bunlar Derogy, Hermagis'tir. Fakat en önemlisi Daguerre'in
arkadaşı olan Chevaller 'dir Daguerre makinelerine uygun lens imal etmesiniistedi. Fakat
başarılı olmadı. Bu lens Petzval'ın Portrait Lens ile yarışacak bir lensti. Petzval 1839 'da
meslektaşı Andeos Freicerr Von Ettinghaussen' in zorlaması ile portre çekimine uygun
yüksek diyafram tasarımı üstlendi. Formülü Voighlande 'de devretti ve en çok aranan Portrait
Lensleri üretmeye başladı.Fransa 'da bir diğer lens üreticisi 1822 'de fabrika kuran Jean
Theodore Jamin 'dir. Daha sonra Fransa 'da binlerce objektif yapacak olan asistanı Alphonse
Darlot işi devraldı.Almanya 'da ilk lens fabrikası Agust Steinhell (1801-1870) tarafından
1852 yılında kuruldu. İngiltere' de mikroskop objektiflerinin mucidi Andresross'tur. 1844' de
Parisli Fredrerich Von Marters 150 derecelik bir alanın fotoğrafını çekebilen bir kamera
yapmıştır. Panoramik kamera olarak adlandırılan bu araç, üzerindeki bir çevirme kolu ile,
içerideki bir dişliyi çevirmekte, dişli de bir eksene bağlı olarak merceği döndürmektedir. Bu
dönme hareketi ile duyar kat yavaş yavaş pozlanıyordu. O zamanlar panoramik, kent ve doğa
fotoğrafları, bu tipkameralarla çekilmişti.1854'de Parisli fotoğrafçı Adolph Eugene Disderi,
portre çekimini kolaylaştırmak için, 6,5 X 8,5 inç boyutlarında, her biri ayrı ayrı
ayarlanabilen, çok mercekli bir kamera geliştirmiştir. Bu kamera ile bir fotoğrafik levha,
üzerine bir düzine fotoğraf çekilebiliyordu. Fotoğraf bilinçli olarak ilk kez 1853 -1856
yıllarında Kırım Savaşında iletişim niteliğinde kullanılmıştır. İngiliz Reoger Fenton, 360
savaş fotoğrafı çekmiş ve medya niteliğinde kullanmıştı. Basın tarihinde ilk kez bu
fotoğraflarla sansür uygulanmıştır. Nedeni ise İngiliz halkının rencide olmasıdır.
33

38.  Renkli Filmlere Geçiş (Autochrome)
1907 yılında Fransız Lumiere Kardeşler ilk pratik renkli fotoğraf cam tabaka süreci
olan Auotchrome'u tanıştırdı. Autochrome büyük bir hızla Avrupa 'da tanınmaya başlandı ve
birkaç yıl içinde de ABD’de tanıttı. Bugün National Geographic Society kütüphanesinde
Yaklaşık 15.000 cam tabaka vardır.
1.4.3. Fotoğrafın Kimyasal Evrimi
Işığa duyarlı kimyasal maddeler üzerinde ilk çalışmayı Cristoph Adlof Boldwın
gerçekleştirdi (1674). Buluşu, Latince ışık taşıyıcısı anlamına gelen "Fosfor "du. 17 yy. da
Angelo Sala (İtalyan bilim adamı): "Toz halinde Gümüş Nitrat güneşte bırakıldığında kömür
gibi kararır "
1727 yılında Jojann Heinrich Schulze (Alman Tıp Profesörü) Baldwin' in deneylerini
izledi. Schpophors adlı eriyiği keşfeder. Bu bir kireç nitrat karışı mı? Kağıda veya rafine
edilmiş derilere oyulmuş desenlerle Gümüş Nitrat doldurulmuş şişeleri, güneşe bıraktığında
bunların duyarlı yüzey üzerine iz bıraktığı gördü. Bunlar ömürsüz ilk fotoğraflardı.
1802 yılında İngiliz Thomas Wedgwood Gümüş Nitrat emdirilmiş beyaz kağıt ve deri
parçaları ile deneyler yaptı. KAMERA Obscura ile çok silik görüntüler alabildi. Foto
gramlara yöneldi. Ancak görüntüleri saptayamıyordu. Saptama banyosu olmadığından
saydam desenler karanlıkta mum ışığı ile görülmekteydi.
 Joseph nıcephore nıepce (1765 -1833): holıogravure ( helio + gravür = güneş
resim.)
1816 ’da vernikle saydamlaştırdığı bir kağıtta oluşan görüntüleri, kalay levha üzerine
geçirmeyi başarmış ve kullandığı çeşitli kimyasal maddelerle deneylerini sürdürmüştür.
Niepce, oğlu Isıdore ile taş baskı üzerine desenler gerçekleştirmekteydiler. Oğlu kalıpları
hazırlar, kendisi de desenleri yapardı. Isidore, askere gidince, desen çizimi sorun olur. O
yıllarda ışık görünce sertleşen bir tür asfalt kullanılmakta idi (İngiliz asfaltı). Taş baskı
kalıbını Yahuda Bitümü özü ile kaplar, üzerine desen çizilmiş kağıdı örter güneşte bırakır.
Bu işte metalik aynalar kullanır. Lavanta yağı ile yıkar. Yumuşak kısımlar akar, taş ortaya
çıkar. Asit Banyosu ile bu kısımlar çukurlaştırılır. Asfalt tabakası kaldırılınca geriye kalıp
kalır. 1824 Klasik resimlerin Helio gravurelerini yapar; aklına KAMERA Obscura
kullanmak gelir. Charon sur Saune' daki evinin odasını KAMERA Obscura' ya çevirerek,
bütün bir gün, sekiz saatlik bir pozlandırma ile penceresinden görünen avlunun görüntüsünü
kaydeder. 1826 bu duvar bugün New York Kodak müzesinde bulunmaktadır. Buluşu tüm
Fransa 'da duyulur.
34

39. 1827 yılında Jacoues Louis Daguerre' (1787-1851) den mektup gelir. Benzer
çalışmalar yaptığını, iletişim içinde olmak istediğini belirtmektedir. Niepce: 64 yaşında,
aristokrat, Deguerre: 42 yaşında, orta sınıf, hayat adamı (Mimarlık bürosunda çizerlik,
ressamlık, Paris Operasında dekorculuk, Diorama görüntü tiyatrosu, dans, akrobasi, ip
cambazlığı yapmaktadır. )
1829 yılında ortak olurlar. 4 yıl ayrı çalışıp birbirlerine bilgi verirler. Gümüş iyodür
üzerinde çalışırlar.
1833 yılında Niepce ölür. 1835 yılında gümüş iyodür kapı levhanın cıva buharından
etkilendiğini gözler. 1837'de gümüş iyodürü deniz tuzu içerisinde eriterek çalışmalarını
sürdürür, poz süresini azaltmayı başarır.
7 Ocak 1839 yılında Jacoues Daguerre buluşunu Fransız bilim akademisine açıkladı.
Bilimsel eğitimi olmadığından buluşunu kendisi yerine bir arkadaşı sundu. " Daguerreyotp
"ler çok etkileyiciydiler. Yöntemin özellikle de ayrıntı kaydetme yeteneği müthişti. Yöntem:
Bakır levha gümüş ile kaplanıyor. Gümüşlü tarafı iyot buharına tutuluyor. Gümüş iyodür
meydana geliyor. KAMERA Obscura içinde ışığa duyarlı hale getiriliyor. Çekimden sonra
karanlık odada cıva (Hg) buharına tutuluyor. Parlak birleşik meydana geliyor. Hipo' ya
tutuluyor. Gümüşler atılıyor ve bakır levha üzerinde görüntü ortaya çıkıyor. Daguerreotype
yöntemi ile çekilen görüntülerden bir ikinci suret meydana getirebilmek imkansızdır. Ayrıca
cıva insan sağlığına zararlı olduğundan pek makbul değildi Fotoğraf 19 Ağustos 1839'da
Fransız Bilimler Akademisinden Arago tarafından resmen tüm dünyaya duyuruldu. Daguerre
buluşuna yardımcı olduğu fotoğrafı tanıtırken ondan, zenginlerin eğlenebileceği bir oyuncak
olarak söz etmişti. Onu tanıtan afişte "Yüksek sınıf" diye yazıyordu, "Daguerreotype" de çok
çekici bir boş zaman değerlendiricisi bulacaktır.
Herkes herhangi bir resim çizme becerisine sahip olmadan bile, konağının yada
köşkünün resmini çekebilecekti.
Parisli tarih konuları ressamı Paul Delaroche, Akademinin tarihsel oturumunda, "resim
sanatı ölmüştür" diye bağırmıştır. İngiliz meslektaşı William Turner de, optik çağın açılışına
sert tepki gösteriyor, "Bu sanatın sonudur" diyordu.
25 Ocak 1839 tarihinde William Henry Fox Talbot Kraliyet Enstitüsü'ne Talbotype
yöntemi sundu. Talbot Cambridge mezunu, çokiyi Asurca biliyor, matematikten anlıyordu.
1833 'ten beri fotoğraf kimyası ile ilgilenmekte idi. Talbot, Gümüş nitrat kâğıtları üzerine
emdirilmiş kağıtlar yönteminden yola çıkarak, Hipo’yu buluyor. Deniz suyu eriyiğine, sonra
gümüş nitrata batırılarak ışığa duyarlı hale getirdiği kâğıt yüzeyi pozlandırarak, dünyanın ilk
pozitif görüntüsünü elde eder. Fotogramme (izdüşüm görüntüsü) yöntemi ile kuştüyü, dantel
yaprak kullanarak, gizil görüntü yöntemine gerek kalmadan kararmayı bekliyor. Tespit
banyosuna sokarak görüntüyü elde ediyordu.
Kısa odaklı camlar yardımı ile küçük boy kameralar yapmıştır. 1842 yılında ilk ticari
amaçlı laboratuvarını kurmuştur. Talbot 'un çalışmalarına yardımcı olan Sır John Herschel
bugün saptama banyosu olarak kullanılan Sodyum hipo Sülfit’ i bulur (Tiyosülfat).
35

40. 1840' ta Sır John Herschel, Gizil Görüntü + Geliştirme = Calotype poz süresi insan
fotoğrafları çekebilecek kadar kısaldı. Talbot 'un buluşuna Herschel'in adını verdiği bu
yöntemin adı Calotype (Yunanca kökenli, KALOS + TYPOS = Güzel + İzlenim), her şeyi
görünür kılan bir buluştu.1847 Ekiminde Joseph Niepce'nin yeğeni, Abel Niepce De Saint
Victor, yumurta akını iyotla birleştirip albüminli bir Cam Negatif elde etmeyi başardı. Ancak
fazla duyarlı değildi.1850 yılında İngiliz Frederıck Scott Archer, Wet- Collodion yönetimini
keşfeder Ana maddesi selüloz nitrat ve alkol olan yapışkan madde ile kaplanan cam plaklar
pozlanmaya hazır hale gelmektedir. Fakat bu cam plakların kurudukça duyarlılıkları
azalmaktaydı.1850 Ocağında Robert Bingham: (ingiliz Kimyager) Collodion kullanarak Wet
Plate'i yaptı. Kuruyunca duyarsızlaşıyordu. Poz süresi çok kısaldı. Collodion savaşta
yararlılar için kullanılan bir maddedir. İçeriğinde selüloz nitratı, eter, alkol vardır. Bu
karışım, hava ile temas ettiğinde hemen sertleşir. Bu maddeye gümüş nitrat ve Pirogallik asit
ilave ediliyordu. 1860'larda cololdion yerine, jelatin kullanılmaya başlandı.
1871 'de Richard Madox ilk kez kuru negatif cam elde etti. Bu zamana kadar
fotoğrafçılar yanlarında balmumu kavanozları taşıyordu. Plaklar makineye kuru
yerleştiriliyordu. Poz süresi saniyenin 25’te birine kadar düşmüştü.
1873 'te Johnston ve Bolton jelatin bromürlü negatif duyarlı bir kart elde ettiler.
1880 'de bir banka memuru olan George Eastman bir İngiliz fotoğraf dergisinde
gümüş bromürü görüyor. Bankadaki görevinden ayrılarak, annesinin kiracısı olan kişi ile
1881 'de bir ortaklık kuruyor. (1.000 $ lık bir sermaye ile) G. Eastman gümüş bromürü,
jelatin üzerine tatbik ederek Dry Plate (kuru tabaka)yı buluyor. 1884 yılında Eastman Dry
Plate Company 'i kuruyor. Levhadan kurtulup kıvrılabilir film arayışlarındadır. 1885'te
American film C.o. yu kuruyor. Bu şirket kağıt üzerine film yapıyordu. 1885 'te ilk amatör
makineyi bularak 100 filmlik bir depozit sistemini kurmuştur. "Siz düğmeye basınız, gerisini
biz hallederiz" sloganı ile fotoğraf makinesini tüm katmanlara yaymıştır.1888 yılında Kodak
firmasını kurmuştur.1887 yılında Hannıbal Goodwın : Saydamroll film için patent
istedi.collodıon + kafuru = selüloid
1889’da Kodak aynı malzeme için patent aldı.
1898 Goodwin patent aldı. (Ansco firmasını kurar)
1900 yılında patent davası açıldı. (Kodak 5 milyon $ tazminat ödedi.)
 Renkli filmlere geçiş (autochrome)
1907 yılında Fransız Lumıere Kardeşler ilk pratik renkli fotoğraf cam tabaka süreci
olan Autochrome 'u tanıştırdı. Autochrome büyük bir hızla Avrupa 'da tanınmaya başlandı.,
ve birkaç yıl içinde de ABD de tanıttı. Bugün National Geographic Society kütüphanesinde
yaklaşık 15.000 cam tabaka vardır.
36

41. 1.4.4. Fotoğraf Makine Teknolojisinin Gelişim Süreci
Resim .1. 45:İlk kameralar 1839
1839 Daguerrotype Kameralar
J.N.Niépce, J.M.Daguerre, W.F.H. Talbot Giroux, Paris ilk kameralar bu seriden
üretildi, 50 kg ağırlığındaki kameralar 400 Frank karşılığında satıldı.
24 Haziran 1839, Hippolyte Bayard dünyadaki ilk uluslararası fotoğraf sergisini
gerçekleştirdi.
Resim .1. 46. Yıl.1840
1840 Daguerrotype Kaymalı-kutu kameralara Spencer, Glasgow 5x5 inç, maun gövde,
üç aşamalı kaymalı-kutu ıslak kamera
1840 Joseph Petzval (1807- 1891) 1:3,6 diyafram değerli objektife ilişkin hesaplar
yaptı. Petzval şirketinin objektifleri porteler için kullanıldı.
37

42. Resim:1. 47:Yıl.1841
1841 Metal Kameralar P.W.F.Voigtländer, Wien Voigtländer 4 elemanlı metal-portre
kamera Petzval objektif 1:3,7 1841 Wien İlk portre lensi (bunun için tasarlanmış konik
kameranın içinde bulunan) Viyanalı matematikçi Joseph Max Petzaval tarafından
bulunmuştur. Yuvarlak fotoğraflar çekilebiliyordu.
Resim .1. 48:Yıl.1841
1850 Körüklü kameralar (Voigtländer Reise kamera Tip A (1900'lerde) 1851
Stereo kameralar Jules Dubosq, Londra(Zeus Hüttig ve Sohn, Dresden (1895)
38

43. Resim.1: 49.Yıl.1860
1861 Single reflex (tek yansımalı) kamera Thomas Sutton, İngiltere (Monocular
Duplex Calvin Smith, ABD 1884
1865 Flaş pudrası bulundu. John Trail Taylor, İngiltere1899, flaş lambası (Eastman
Co. USA)
1907'lerde, flaş ampülleri (Cenei, Almanya) 1928'lerde, “Blitzkolben” 1935,
eşlendirilmiş kameralar (Ihagee, Almanya) 1938 ilk eşlendirilmiş yaprak örtücü (Gauthier,
Almanya)
1873 Renkli fotoğraf için kameralar L.Ducos du Hauron Miethe Kamera Bermpohl,
Berlin,
Almanya 1904
1880 Dedektif kameralar Detective Thomas Bolas, İngiltere
1880 El kameraları
(Magazin kameraları olarak da bilinir) Simplex Kamera Dr.Krügener Almanya 1890
1882 Örtücüler Bazı Örtücüler “Rotationsverschluss” 1885 Yaprak örtücü
1882 Minyatür kameralar Adolphe Bertsch, Paris Kombi Alfred Kemper, Şikago,
ABD 1893
1885 Casus Kameralar R.D.Gray, New York Ben Akiba E.Kronke/A.Lehmann
Almanya 1903
39

44. 1885 Destekli kamera J.Shew "Eclipse" J.Shew "Eclipse" Ango C.P.Goerz, Berlin
1896
1885 Kıvrımlı Kameralar(büyük serilerde üretildi) The Instantograph Lancaster & Son
Birmingham, İngiltere ~1890
1887 Kitap kamerası George Lowdon Vega Vega SA, Genf Schweiz 1900
1888 Rulofilm kameralar The Kodak Eastman, Rochester USA 1888
1889 Anastiğmat – Objektifler "Protar", Paul Rudolph
Diğer Objektifler Cooke 1893 Aldis Anastigmat 1901 Heliar 1902 Tessar 1902
Dagor 1904
Xpres 1914 Aviar 1918
1890 Panorama Kameralar
No.1 Panorama Kodak Eastman Kodak Rochester, USA ~1900
1890 “Opera kameralar” Jules Carpentier, Fransa
Photo Jumelle Jules Charpentier Frankreich ~1890
1897 Kıvrımlı rulofilm kameralar
Folding Pocket Kodak Eastman Kodak Rochester USA
1897 Rulafilm de çekebilen birleşik kameralar
No.4 Cartridge Kodak Eastman Kodak Rochester USA 1897
1898 J.Poljakow hızını otomatik denetleyebilen bir kamera üretti.
40

45. 1900 Şipşak kameralar
Brownie Eastman Kodak Rochester USA
1900 “Pul” Kamera “Briefmarkenkamera” ICA Dresden Almanya 1910
1900 Basın Kameraları Tropenkamera Ernemann Dresden Deutschland 1925
1900'lerde otomatik selftimer üretildi (otomatik pozlama).
1903 Yelek cebi kamerası Block notes Gaumont & Cie Paris Frankreich 1903
1913 35mm Kameralar Ur-Leica Oscar Barnack Wetzlar, Deutschland 1913
1929 Twin lens reflex (çift objektif yansımalı) kamera Rolleiflex Franke&Heidecke
Braunschweig Almanya 1929
1933 35mm reflex (yansımalı) kamera Almanya 1938
1934 Yay motorlu kamera Robot Berning Düesseldorf Almanya
1936 Minyatür kamera, 8x11mm Minox Valsts Electro Techniska Riga Rusya
1948 Hızlı görüntü kameraları
1956 Film değiştirilebilir arkalıklı kameralar Adox 300 Adox Wiesbaden
Deutschland
41

46. 1959 Zoom (zum) objektif
1959 Otomatik pozlamaya programlanmış ilk kamera üretildi (Agfa Optima)
1960 Elektrik motorlu sürücüsü bulunan ilk foto-kamera
1963 Çift film kartuşlu ve otomatik film hızı okuyabilen kamera
Kodak Usa
1964 Elektronik flaşlı Kamera
1967 Otomatik pozlamalı single lens reflex kamera Zenith D Krasnogorsk Mechanical
Factory "KMZ" SSCB Otomatik odaklamalı (autofocus) kompakt kamera Konica C35AF
Konishiroku Tokyo Japan
1981 Sayısal kamera Mavica Sony Tokyo Japan
1.5. Fotoğrafın İlk Kullanım Alanları
Her gün sayısız kez karşılaştığımız, “fotoğraf” adını verdiğimiz görüntüler yalnızca
görüntü sanatlarının değil, bilimsel araştırmaların ve bu çalışmalarda kanıt olarak kullanılan,
vazgeçilmez araçlardandır. Her yeni buluş gibi hangi konularda yararlı olacağı kesin
sınırlarla belirlenememiş bir buluş olan fotoğraf, bulunuşundan bu yana bilimlerin de
emrinde olmuştur. Daha nitelikli görüntü elde edebilmek için yapılan fizik ve kimya
alanındaki araştırmalar fotoğrafın tüm araştırma dalları için öneminin 200 yıldan beri giderek
arttığının göstergesidir.
Anahtar Sözcükler: Karanlık Kutu. Gümüş Tuzu, Stroboskabik Işık, Fotoğraf ve
Bilim.
Kuşkusuz Teknolojik yeniliklerin hiçbiri tek bir insan emeğinin karşılığı değildir.
Örneğin bir binanın yapımı için nasıl beton, demir, elektrik, sıhhi tesisat dallarında mühendis
ve uzmanlar vb. birlikte çalışıp bir yapı ortaya çıkarıyorlarsa, bir buluşun kamuoyuna
sunulmasına kadar geçen evrede de birden fazla bilim insanı ve araştırmacının emeği söz
konusudur.
42

47. Hangi buluşun, bulunuşundan sonra kullanılacağı alanlar önceden kestirilebilir?
Fotoğrafın da onlarca araştırma alanının vazgeçilmez bir aracı olabileceği düşünülemezdi.
IX. yüzyılın önemli buluşlarından olan fotoğraf, günümüzde amatör ve sanatsal
uğraşların dışında, artık uzay araştırmalarından tıbba, askeri amaçlardan sualtı
araştırmalarına kadar her alanda yararlanılan sektör durumundadır.
Bugünkü anlamda fotoğrafın, adının dahi henüz konulmadığı tarihe kadar geçen
zaman içinde, ışığın etkisiyle neler yapılabileceğini, fotoğrafçılıkla uzaktan yakından ilgisi
olmayan araştırmacılar keşfettiler.
Fotoğrafın buluşçusu olarak kabul edilen Joseph Nicephore Niepce’e kadar bu buluş
üzerinde çalışan onlarca insanın adını biliyoruz. Işığın nesneler üzerindeki etkisini
araştıranları ise Aristo’ya kadar gönderiyoruz.
1100’lü yıllarda Karanlık Kutu (KAMERA Obscura) önündeki deliğin büyüklüğünün
önemini açıklayan Arap Matematikçi Hassan İbn Hassan ve bu kutuyu daha kolay ve
perspektifi daha düzgün çizimler yapmak için kullanan Leonard da Vinci gibi öncülerin ilkel
kamera öngörülerindeki fiziksel çalışmalarının yanında, simyacıların aydınlıkta bırakılan
gümüş tuzlarının ışığın etkisiyle karardığını gözlemlemeleri ve diğer kimyasal deneyleri,
birçok buluşun olduğu gibi fotoğrafçılığın da öncü çalışmalarını oluşturmuştur.
Görüntünün bir yüzey üzerinde kalıcı hale getirilmesi aşaması artık yeni
uygulamaların da yolunu açmış oldu. Ayrıca pozlama süresinin azaltılması ve görüntülerin
daha nitelikli elde edilmesi, farklı alanlarda araştırma yapanların fotoğraftan yararlanma
umutlarını güçlendirdi. Her fotoğraf tutkunu ve araştırmacı değişik türde fotoğraf çekim
teknikleri geliştirmeye yöneldiler.
Bu çekim tekniklerini, fotoğrafın bulunuşundan 30–40 yıl sonra görmeye başlıyoruz.
Eadweard Muybridge ve Etienne Julius Marey’le ilk örneklerini gördüğümüz hareketlerin
çözümünü kolaylaştıran kaydedilmiş görüntüler, Harold Eugene Edgerton’ın çok daha hızlı
cisimleri kaydedebilme araştırmalarına kadar hızlı bir süreç izliyor.
Resim .1. 50: E.Muybridge, Dört Nala Giden At, 1878
43

48. Edward Muybridge 1870’li yıllarda bir atın koşma süresinden daha uzun süren
hareketler görüntüledi. Atın bir tek uzun adımının 10-12 poz fotoğrafını çekti. Bu
görüntülerle bir bakıma, ressamların atın dört ayağını yerden kesen görüntüsünün atın
düşüyormuş izlenimi verir görüşü bu fotoğraflarla çürütülmüş oldu.
Atların fotoğraflanmasında kullanılan makineler ise, atların koşarken kopardıkları
iplerin yardımı ile çalışan elektrikli tetik (deklanşör) sistemli makinelerdi.
Eadward Muybridge Californiya’da at yarışlarıyla ilgili bir iddiayı çözümlemek için
başladığı koşan atların fotoğraflarını çekme işini yaparken geliştirdiği teknolojiyi sonraları
yaygın biçimde birçok yerde kullandı ve sinemanın ilk adımları atılmış oldu (1874). Onun
özellikle insan hareketlerinin sayısız türlerini parçalara bölerek fotoğraflaması sonucunda
elde ettiği binlerce kare, hem zamanının bilim insanları hem de ressamları için zengin
kaynak oluşturdu.
Resim .1: 51.E.Muybridge 1881
Muybridge, kas hareketlerini çözümleme amaçlı çalışmaları için daha sonra, yürüyen,
emekleyen, giyinen yıkanan, atlayan, top oynayan vb. durumlarda, çıplak ve giysili bebek,
kadın ve erkek fotoğrafları çekti. Yaklaşık 1/1000 ( bazı kaynaklara göre 1/2000) saniye
örtücü hızında, diyaframı otomatik ayarlı 24 ayrı yere yerleştirilmiş fotoğraf makinesi
kullandı. Bu makineler aynı anda çekim yapmaya ayarlanmışlardı
Günümüzde bu tür fotoğraflar çok daha gelişmiş fotoğraf makineleriyle çekilmektedir.
Hatta dijital kayıt yapan video kameralarının ötesinde dijital fotoğraf makineleri de yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Hareketleri ayrı karelerde görüntüleyen Muybridge’in faklı bir çalışmasını aynı
dönemde Marey’de görüyoruz. Asıl mesleği tıp doktorluğu olan Fransız Etienne Julius
Marey hareketleri tek bir kare üzerinde dondurmayı başardı. Hareketlerin her aşamasını aynı
kare üzerine kaydetti.
Diğer bir deyişle, Muybridge hareketi dilimlere bölüp, bunları tek tek kaydederek bize
görüntüsel bir analiz sunarken, Marey hareketi daha soyutta incelemeyi ve onu kendi başına
bir kavram olarak gösterebilmeyi amaçlıyordu.
44

49. Muybridge’in fotoğrafları film kareleri gibiydi. Hareket adım adım kaydediliyordu.
Marey ise hareketin her aşamasını tek kare üzerine grafiksel bir görüntü olarak
kaydediyordu.
Muybridge ve Marey elde ettikleri görüntüler için pozlama süresi 1/1000 – 1/2000
saniye dolayındaydı. Ancak daha hızlı hareketler için, örneğin tabancadan çıkan satte 3.000
km hızla giden bir mermi çekirdeğinin ya da bir hareketin çok kısa aralıklı anlarını tesbit için
daha özel araçlara ihtiyaç vardır.
Çok kısa süreli pozlama yapmak için o kadar fazla ışığa gerek duyulur. Bazı
durumlarda gün ışığı, film duyarlığı ve diyafram açıklığı bu ihtiyacı karşılayamaz.
Resim. 1. 52: Yürüyen Adam, E.Jules Marey, 1886
Bu ihtiyacı karşılamak için yapılan çalışmalarda olumlu sonuca ulaşmak Amerikalı
fizik mühendisi ve fotoğrafçısı Harold Eugene Edgerton’a nasip oldu. Edgerton’ın,
Massachusette İnstitute of Technology’de sürdürdüğü çalışmalar, 1937’de Fransız Laport’un
ksenonlu tüpüyle donanmış düşük gerilimde çok güçlü kondansatörlerle beslenen bir flaş
yapımıyla sonuçlandı. Edgerton, “Stroboskop” adını verdiği bu çok güçlü ışık kaynağı
sayesinde, son derece hızlı hareketleri filme kaydedebildi. Balonları patlatan merminin
hareketini izleyebilmek için saniyenin 500.000 de biri kadar kısa sürelerle çekim yaptı. Atom
bombasının patlama anı görüntülerini kaydetmek için Edgerton’ın geliştirdiği manyetooptik
kapak sayesinde saniyenin milyonda biri süreyle çekim yapıldı.
Bilimsel araştırmalarında fotoğraftan yararlanan bilim insanlarından bir diğeri de
İspanyol tıp doktoru Cajal’dır. Fotoğraf tutkunu, 1901 yılı Nobel Tıp Ödülü sahibi Santiago
Ramony Cajal, binlerce fotoğraf çekmenin ötesinde, autochrome plakaların ve XIX. yüzyılın
sonlarında Lippman’ın bulduğu sistemin geliştirilmesi konusunda titiz çalışmalar yaptı. 1902
yılında yayınladığı “Renklerin Fotoğrafı” adlı kitabında, renk konusundaki bütün sorunları
çözmeye yönelik araştırmalarını açıkladı. Cajal mesleki araştırmalarında renklendirmelerden
çok yararlandı. Sinirleri görünür hale getirebilmek ve birbirinden ayırt etmek için renkli
baskıları kullandı.
Görüntü kaydetme yöntemlerindeki bu gelişmeler birçok uğraşı alanlarının da
yararlandığı bir alan oldu. Örneğin ressamlar insan ve hayvan resimleri yaparken
fotoğraflarını çektikleri görüntülere bakarak anatomik yapıları daha orantılı olarak çizmeye
başladılar. Hatta hareketli görüntülerin kaydedildiği fotoğraflardan esinlenerek yeni ekol
yarattılar.
45

50. Resim.1. 53 : E.J.Marey, Balyoz Darbesi,1895 Resim.1: 54. Merdivenden İnen Çıplak, Marcel
Duchamp,1912
Bu tür resim örneklerini Marcel Duchamp’ın resimlerinde görüyoruz. Tıp dünyası da
kasların ve vücut hareketlerinin daha ayrıntılı incelenmesine fotoğraf sayesinde olanak
buldu. Fotoğraf uygun protezler yapımına kolaylık sağladı. Sporcuların başarılarında,
fotoğrafla başlayan hareketli görüntülerin değerlendirilmesinin önemi vardır. Uzaydan gelen
ilk görüntüler yine fotoğrafik olarak incelendi.
Sonuç olarak, gerek anılarımızı süsleyen bir araç gerekse savaşta veya barışta
yararlanılan bir buluş olsun, fotoğrafın vazgeçilmezliği yadsınamaz. Fotoğraf bulunuşundan
itibaren yaşamımızda giderek daha çok yer almaktadır. Yararlanma alanlarının gün geçtikçe
artması, teknolojilerin birbirinden yararlanma ve geliştirme çabalarını da beraberinde
getirmektedir.
Özetle, fotoğraf, yalnızca anıların kaydedilmesini sağlayan bir araç değildir. Fotoğraf,
sanatçıların kendilerini ifade aracıdır. Fotoğraf kültürlerarası ilişkileri kolaylaştıran bir
iletişim aracıdır. Fotoğraf, bilim insanlarının araştırmalarını kolaylaştıran temel bilgi ve kanıt
aracıdır. Fotoğraf, keşfinden bugüne önemini artırarak ve kullanım alanları giderek artan bir
buluştur. Bu nedenledir ki görüntü kaydetme alanında fiziksel ve kimyasal araştırmalar
sürdürülmekte ve her geçen gün daha gelişmiş teknolojiler insanların hizmetine
sunulmaktadır.
1.6. Fotoğrafın Yaygınlaşması
1.6.1. Dünyada fotoğrafın gelişimi
Wedgwood, yüzey üzerine kimyasal yoldan görüntü kayıt etmeyi başarmıştır ancak
kalıcı olmasını sağlayamamıştır.
46

51. 1827 yılında ise fotoğraf makinesini kullanarak tarihin bilinen ilk fotoğrafı olarak
evinin ahırını resmeden Niepce, bu fotoğrafı sekiz saat gibi çok uzun bir süre pozlayarak
çekti. Bu pozlama süresinde güneş, binanın etrafında hareket ettiği için gölgeler birbirine
karıştı ve sonuç olarak netsiz bir fotoğraf ortaya çıktı. Niepce helyografi tekniğini kağıt ve
cam üzerine uyguladı, ancak tonlar arasındaki ayırımı hala net olarak çıkaramıyordu ve
konunun bütünü siluet olarak görülüyordu.
Resim.1. 55:Nicéphore Niépce tarafından 1827’de çekilen ilk fotoğraf. Helyografi.
Dagerryotip daha nitelikli objektiflerin ve yeni fotoğraf makinelerinin üretilmesi ile
gelişti ve yaygınlaştı. Işığa duyarlı objektiflerle 1840 yıllında dagerreyotip pozlaması yarım
dakikaya düştü. Bu gelişmelerle birlikte dagerreyotip özellikle porte çekimlerinde çok
yaygınlaştı. Önce çok hızlı bir şekilde Avrupa’da yayıldı ve ardından Amerika’da bir
endüstriye dönüştü. Dagerreyotip ilk önce pozlama süresi nedeniyle mimari çalışmalarında
kullanıldı. 1840-1844 yılları arasında Paris şehrinin 114 dagerreyotipi çekildi. Paris’ten
Atina’ya, Mısır, Moskova’ya mimari yapıları resmetmek için yayıldı. Ünlü Amerikalı mücit
ve ressam Samuel F.B.Morse(1791-1872) Amerika da ilk dagerreyotipi (1839) kullanan
kişidir. Morse, güneş ışığını kullanarak 10-20 dakika pozlamayla, karısı ve kızının
dagerreyotipini çekti. 1840 sonunda ortaya çıkan üç önemli teknik gelişme daguerretipin
yayılmasını sağladı. Birincisi, Daguerre’in kullandığı objektiflerden, parlaklık açısından 22
kez daha güçlü objektifler geliştirildi. İkincisi, levhaların ışığa karşı duyarlılığı geliştirildi.
Üçüncüsü ise levhaların yaldızlandırılması ve yaldızlandırılmış fotoğrafların elde
edilmesidir. Bu teknik gelişmeler sonucunda, porte stüdyoları batı dünyasında hızla gelişti.
47

52. Pozlama süresinin kısalması ile birlikte fotoğraf makinesi önündeki düzenlemeler
önem kazandı. Çoğu kere oturan kişiler açık ya da koyu renkli fon önünde fotoğraf
makinesine göre dikey olarak konumlandırıldı. Portreler genellikle cepheden değil objektife
hafif dönerek bakan açılar olarak yaygınlaştı. Giderek nesne aydınlatması başladı, bunun için
stüdyoya giren doğal ışıktan yararlanıldı. Amerika’daki dönemin ünlü dagerreyotip ustaları
Josiah Johnson Hawes ve Albert Sands Southworth bu iş için, içinde çeşitli dekorların
olduğu stüdyo kurdular. Portreye konu olan kişiyi düzenlenmiş bir ortama yerleştirdiler ve
bu ortam içinde hem konuyu hem de fonu aydınlatmak için ışık kullandılar.
Hawes ve Southworth’un 1850 yıllındaki fiyatları, büyük boy dagerreyotip için 33.00
Dolar, ¼ boy için 8.00 Dolar ve küçük boy için 2.50 Dolar idi. Rekabet nedeni ile 50 Cent,
25 Cent ve 12.5 Cent’e kadar düştü. Bu yıllarda günde ortalama 1000 çekim yapılıyordu.
1890’lı yıllarda Hawes’in dagerreyotipleri 1000 Dolara alıcı buluyordu. Dagerreyotip’in
bulunuşunun 150.Yılı nedeni ile yayınlanan bir çalışmada Daguerre için Darwin’den daha
köktenci olarak insanın dünyaya bakışını,Marx’tan daha fazla dünyayı değiştirdi,
denilmektedir. Daguerre’in sağladığı bilgiler insanlığın tarihi içinde pozlama tekniği ile
değişik yüzeyler kullanabilmesine olanak sağlamıştır. Film, elektronik görüntü
(video),bilgisayar görüntüsü gibi.
Talbot, Şubat 1841’de kalotipin patentini aldı.Kağıt üzerine baskı yapmayı Niepce
düşündü ancak Talbot bunu gerçekleştirdi. Kağıt üzerinde negatif görüntü bir kez
sabitleştikten sonra ışıktan hiç etkilenmiyor ve sonsuz sayıda pozitif kopya yapmaya olanak
sağlıyordu. Talbot’un kalotip yöntemini dönemin ünlü fotoğrafçıları David Octavius Hill
(1802- 1870) ve Robert Adamson (1821-1848) Edinburg ve İskoçya’da kalotipi kullanarak
çok nitelikli portreler elde ettiler. Hill ve Adamson portreleri, dış mekanda güçlü güneş
ışığında çektiler. Pozlama süresi en az iki dakikaydı ve fotoğrafı çekilen kişinin
kıpırdamadan durması gerekiyordu. Bu ikili, fotoğraf estetiği açısından önemli olan; ışık
kullanımı, ifadenin ortaya çıkması, modelin konumlanması gibi konularda başarılı olan
yüzlerce portre çekmişlerdir. Bu portreler, dagerreyotip kadar keskin detay vermemesine
rağmen geniş kitlelere yayılmıştır. Bunun yanında kalotip mimari ve gezi amaçlı fotoğraf
çekimlerinde kullanıldı. Çünkü kalotip yönteminin aygıtlarını ve duyarlı kağıtları taşımak
dagerreyotipin aygıtlarına göre çok kolaydı. Ayrıca kalotip kitap basımında da
kullanılabiliyordu. Fransız devleti, birçok Fransız katedralinin Talbot’un yöntemiyle
fotoğraflanmasını sağladı. 1847’de kalotipin eksiklerini gidermek için Fransız ve İngiliz
bilim adamları birçok yeniliği bu yönteme eklediler. Kalotip fotoğrafın kitap baskı işinde
kullanılması sağlandı ve 1851’de ilk fotoğraf albümü yayınlandı.
Yaş kollodyum yönteminde duyarlı levhaların, kollodyum henüz yaş iken, kurumadan
pozlandırılması gerekiyordu. Bu nedenle özellikle dış mekânlarda, uzak yerlerde fotoğraf
çekenler, özel donatılmış araçlarla birlikte fotoğraf çekmeye gidiyorlardı. Bu amaca yönelik
olarak özel donatılmış at arabaları üretildi. Bu araçlar ilk kez ortaya çıkın gezici fotoğraf
laboratuarlarıdır. Bu dönemde, Archer’in yöntemini kullanarak günlük yaşamda, savaşlarda
ve Alp dağlarının çok başarılı fotoğrafları çekildi. Yine bu dönemde, taşıması kolay olan,
katlanabilen, sırt çantasında taşınabilen fotoğraf makineleri ve sehpalar üretildi. Çekim için
kullanılan fotoğraf makinesi ve diğer yardımcı malzemenin ağırlığı toplam 15-20
kilogramdır.
48

53. 1871’li yıllarda Maddox’un devrim niteliğindeki buluşundan sonra fotoğrafçılık hızla
yayıldı ve fotoğraf hayatın içine girdi. Avrupa’daki başkentlerde fotoğraf sergileri açıldı
fotoğraf dernekleri kuruldu. Fotoğraf makineleri günlük yaşamı, dünyanın farklı
köşelerindeki yaşamı, savaşları görüntülemek için kullanıldı. Fotoğraf artık portre ve aile
fotoğrafçılığı ötesinde belgeleme aracı olarak kullanılmaya başladı.
Bu dönem, dünyanın hem teknolojik hem de ekonomik olarak geliştiği bir dönemdir.
1867’de elektrik,1876’da telefon,1879’da ampulü bulunarak günlük hayata girdi. Diğer
önemli bir gelişme de demir yolunun hızla yayılarak, her türlü taşımacılığı
yaygınlaştırılmasıdır. Şehirlerin nüfusları artmış, Avrupa’nın toplam nüfusu 1780’de 110
milyon iken 1880’de 315 milyon olmuştur. Aynı dönemde ABD’de nüfus yaklaşık 4
milyondan 50milyona yükselmiştir. Bireysel üretim biçimi yerini kitle üretimine bırakmış ve
ticari açıdan bakıldığında, her mal için büyük pazarlar ortaya çıkmıştır. Her alanda pazara
yönelik olarak mal üretimi yapılırken rekabet ortaya çıkmıştır. Bu genel ekonomik gelişme
içinde fotoğraf da yerini almıştır. Fotoğrafın ucuz ve seri üretilmesinin gerekliliği ortaya
çıkmıştır.
Maddox’un kuru jelatin bromürlü cam levhaları seri olarak üretilmeye başlamıştır. Bu
yeni yöntemle birlikte, fotoğraf çeken artık kendi negatifine sahip olmaya başlamıştır (1854).
1800’lü yılların sonunda dünyada birçok alanda, ortaya çıkan buluşlar ve gelişmeler
yirminci yüzyıla yön verecek gelişmeler olmuştur. Selüloit duyarkat, fotoğrafçılıkta gerçek
anlamda bir devrimdir. Fotoğrafçılık bu gelişmeyle birlikte herkesin kullanımına
sunulmuştur. Gümüş bromür duyarkatla kaplanmış selüloit filmler ve daha sonra ateşe
dayanıklı olanlar üretildi. 1950 ve 1960’larda ise günümüzde kullanılan polyester tabanlı
filmler üretildi ve sonuç olarak cam levhalar tamamen kullanılmaz oldu.
1.5.2. Türkiye’de Fotoğrafın Gelişimi
Ülkemizde Cumhuriyet sonrası bir araştırma yapıldığında yazılı belgenin yeteri kadar
bulunamadığı, bulunanların da gerçekliği ve değeri konusunda inandırıcılığının kesin
olmadığını görüyoruz. Belgelere baktığımızda ise, kronolojik saptamalar yapılırken kişilerin
kendi inançlarına göre, yorumlar da getirdiğini görüyoruz. Halbuki, kişiler geçmişi hiçbir
zaman kendi görüşlerini doğrulamak için alet etmemelidirler.
Fotoğrafın tarihini yazarken sadece kronolojik olarak değil, içinde bulunduğumuz
yüzyılın etkisini, olumlu veya olumsuz olarak yorumunun da yapılması gereklidir. Çünkü her
yüzyılda toplumları etkileyen değişim ve gelişme gösteren teknoloji, kişilerin kendine özgü
düşünü biçimleri, yaşadığı anı yansıtan anlatım dilidir. Diğer bir açıdan baktığımızda ise her
toplum kendine ait olan yaşam biçimi ve çağını yansıtan anlatım dilini belirler. Her
toplumda, teknolojideki yenilik, kültürel içeriği etkiler ve yeni araştırmaları ortaya çıkartır.
Örneğin, fotoğrafın 19. yüzyıla optik çağ dedirtmesi gibi.
49

54. Avrupa ile Türk fotoğrafını karşılaştırdığımızda ise, Avrupa’da 1900’lerden sonraki
dönemde, Strand’ın fotoğrafları sanatsal birikimlerini içeren ve görsel bir iletişim aracı
olarak kullanılıyordu.
Ülkemizde ise fotoğrafın günah olduğu inancı ve teknolojik araç gerecin yokluğu,
fotoğrafın gelişmesini engellemiştir. Bu dönemde fotoğraf sadece belge olarak kullanılmıştır.
Fotoğrafın estetiği üzerinde durulmamıştır.
Doğa çalışmalarında ise insan figürü fotoğrafın leke değerlerindeki dengeleme unsuru
olarak kullanılır. Yüzlerdeki ifade belirli değildir. Halbuki belirli olmayan bu yüzler,
izleyenlere evrensel bir iletişim dili olan insan yüzüne ilişkin bir bilgi vermezler. İzleyen kişi
arka plandaki doğadan, kişinin giysisinden insanların, toplumsal ve ekonomik durumları ile
ilgili bilgileri alabilir.
Cumhuriyet’in ilanı ile başlayan ulusallaşma anlayışı ile kültür ve sanat
bütünleştiğinden fotoğraf, bağımsız olarak yerini almıştır. Cumhuriyet döneminden önce, söz
üzerine kurulan iletişim, cumhuriyetten sonra görsel iletişim olarak ön plana çıkmıştır. Aynı
zamanda sinema da kendini bu dönemde kanıtlamıştır.
Ülkemizde fotoğraf 1900’lere kadar azınlıkların elindeydi. Cumhuriyet döneminde ise
fotoğraf günlük yaşamın bir parçası haline geldi. Şimdi bu gelişmelere bir göz atalım:
 Osmanlıda Fotoğraf Sanatı
18. Yüzyılda, önce İngiltere'de daha sonra da tüm Avrupa'da dönen fabrika çarkları,
yeni bir dönemi haber veriyordu. İnsanlık tarıma dayalı kültürden endüstri çağına geçmeye
başladı. Toplum yaşamının her alanını etkisi altına alan endüstri çağı, kendine hizmet edecek
buluşları da beraberinde getirdi.
Bu asır Avrupa'sında, en görkemli yıllarını yaşayan endüstri devrimi, Osmanlı
İmparatorluğu'nu politik, kültür ve sanat, askeri ve ticari yönlerde de etkilemeye başladı ve
Batı'ya dönük bir politikanın esas alınmasına neden oldu. Toplumun beğenileri değişti.
Resim, mimari ve müzikte gelenekselin yanı sıra, Osmanlı toplumunda elit zümreyi
oluşturan entelektüel, bürokrat ve saray çevrelerine Batı zevki girmeye başladı.
Batılı hükümdarların bir gelenek haline getirdiği, kendi portrelerinin devlet dairelerine
astırılması ve hediye edilmesi alışkanlığı, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk kez Sultan II.
Mahmud (Saltanatı 1808-1839) döneminde uygulandı. Yeniçeri olayından (1826) sonraki
günlerde, 6.5X7.5 cm. boyutunda, kabartma sarı ve pembe güllerin, üzerlerinde elmas
bulunan mavi çiçeklerin çevrelediği bir alanın ortasına, askeri üniforma giymiş olan Sultanın
bir resmi hazırlandı. Tasvir-i Hümayun adı verilen bu nişanlar zincir ile boyuna takılır veya
resmi dairelerin duvarlarına asılırdı.
50

55. Bir kısım tutucu çevreler Sultanın bu davranışından rahatsız oldukları için bunu
yıkmak isteyen Sultan, 1832 yılında Cuma Selamlığından sonra, Küçüksu'da ikamet eden
Şeyhülislam Abdülvahab Efendi'yi huzuruna kabul ederek kendisini Tasvir-i Hümayun ile
ödüllendirdi. 1835'de Harbiye Mektebi'ne ve 1836'da, Rami ve Selimiye Kışlalarına büyük
bir törenle Sultanın resimleri asıldı. Ve II. Mahmud, Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa
kuvvetlerine karşı çarpışacak olan Osmanlı ordusunun kumandanı ‚ Merkez Hafız Mehmed
Paşa'ya, 1838 yılında, moral vermesi için bir resmini gönderdi.
3 Ekim 1839'da Gülhane Hatt-ı Hümayunu'nun Reşid Paşa tarafından okunmasından
bir iki hafta sonra, fotoğrafın bulunuşu ilk kez, İstanbul'da yayınını Türkçe, Arapça,
Fransızca sürdüren Takvim-i Vekayi gazetesinin 28 Ekim 1839 (19 Şaban 1255) Pazartesi
günü 186. sayısında duyuruldu.
1840 yılında Yenicami avlusunda ilk Postane-i Amire kuruldu. Aynı yıl İngiliz
William Churchill'in yabancı basından aktardığı yazılarla yayınına başlayan Ceride-i
Havadis Gazetesi'nin 25 Ağustos 1840 (26 Cemazıyelahır 1256) Salı günü 47. sayısında,
Daguerre'in ticari amaçla çoğalttığı makinasından söz edilmekteydi.
1839 yılının Ekim ayında, Fransız ressam Horace Vernet (1789-1893), yeğeni Charles
Marie Bouton ve Daguerreotypist Goupil Fesquet (1806-1893), Marsilya limanından yola
çıkarak dünyadaki ilk fotoğrafik geziye başladılar.
Suriye, İskenderiye, Kahire, Sina, Filistin, Tyre, Saidon, Deir El Kamar, Şam, Kudüs,
Nazareth, Beyrut ve Baalbeck'den sonra, 4 Şubat 1840'da İzmir'e vardılar. Fesquet tarafından
hazırlanmış olan anı defterinde, 13 Şubat 1840'da Iena gemisinin bordasından çekilen
İzmir'in Daguerreotype'larından söz edilmektedir.
Bu yıllarda matbaa ve baskı tekniği gelişmediğinden, çekilen fotoğrafları yayın
organlarında ve kitaplarda göstermek olanaksızdı. Bu çekimler, fotoğraflara ara tonlar
verilerek yeniden ressamlar tarafından çizildi. Fotoğraftan tekrar çizim yolu ile hazırlanmış
ilk kitap Excursions Daguerriennes: Vues et Monuments Les Plus Remarquables du Globe
(1840-1844) adı ile Paris'te N.P. Lerebours tarafından yayımlandı. Bunlar Avrupa ve
Ortadoğu'nun çeşitli yerlerinden saptanmış görüntülerdi.
İslam mimarisi üzerine araştırmalar yapan Joseph Philbert Girault de Prangey (1804-
1892), Ortadoğu'da 1842-1845 yılları arasında 1000'in üzerinde Daguerreotype çekti.
Bunlardan yapılan illüstrasyonlar 1846'da Paris'te Monuments Arabes d'Egypte de Syrie, et
d'Asie-Mineure Dessines’et Mesures de 1842’a 1845 adı ile basıldı.
Fransız asıllı Kompa'nın 1842 yılında İstanbul'a geldiği ve Beyoğlu Belvü'de çalıştığı,
Ceride-i Havadis gazetesinin 16 Temmuz 1842 (8 Cemazıyelahır 1258) Cumartesi günü 95.
sayısında duyuruldu.
Fransız yazar Maxime du Camp (1822-1894), 1843'de İzmir, Efes ve İstanbul'da
çektiği fotoğraflarını, 1848'de Paris'te, Souvenirs et Paysages d'Orient: Smyrne, Ephese,
Magnesie, Constantinople, Scio adlı kitabında yayımladı.
51

56. Jacob August Lorent (1813-1884), 1842 yılında İstanbul'dan başlayarak, İzmir, Mısır,
Kudüs, Karadeniz'e yaptığı seyahatini, 1845 yılında Wanderungen im Morgenlande 1842-
1843 adlı kitabında yayımladı.
Ernest de Caranza, 1852'de İstanbul'a geldi ve Anadolu yarımadasını gezerek pekçok
Calotype çekti. Bunlardan 55 adedi ile hazırladığı albümü Sultan Abdülmecid'e ( Saltanatı:
1839-1861) takdim ederek, "Sultan Fotoğrafçısı" ünvanını almayı başardı.
Yine aynı yıl Alfred Nicolas Normand (1822-1909), İstanbul'un 16 X 21 cm
boyutunda Calotype'larını çekti.
İrlanda'lı John Shaw Smith'in (1811-1873), 1852 yılında çektiği Pera fotoğrafı, iki
negatiften oluşmuş, bilinen en eski çiftli baskıdır.
Francis Frith (1822-1898), İzmir'i 1860'lı yıllarda gezdi ve yörenin fotoğraflarını çekti.
37 fotoğraflık albümün ilk sayfasına, Türk kostümleri içinde kendi portresi de basıldı.
Francis Bedford (1816-1894), Galler Prensi VII. Edward'ın Türkiye ve Ortadoğu'ya 1862'de
yaptığı geziye katılarak, Wet Collodion'lar çekti. Bu gezinin fotoğrafları, Londra'da
Day&Son tarafından basıldı.
 Arkeologlar için bulunmaz bir hazine olan Küçük Asya toprakları,
Fotoğrafla uğraşan ve eski eserlerle ilgilenen gezginlere fotoğrafın
bulunuşu ile birlikte yeni bir çalışma olanağı sunmuş oldu.
1861'de George Perrot, mimar Edmond Guillaume ile Anadolu yarımadasına
arkeolojik bir gezi düzenledi. 1862'de Paris'te Exploration Archeologique de la Galatie et de
Bithynie adında bir kitap yayımladılar. Jules Delbet'nin fotoğraflarıyla yayımlanan bu kitapta
verilen bilgiler, arkeologlara yol gösterici oldu.
Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu'ndaki elçisi Marquis de Moustier'in akrabası olan
A. de Moustier, 1862 yılında İstanbul'dan başlayarak, Marmara bölgesi ve Kuzey Ege'nin
çeşitli görüntülerini çekti. Bu fotoğraflar, gravür tekniği ile hazırlanarak, 1864'de Le Tour de
Monde adlı 15 ciltlik kitabın içinde yayımlandı.
Felix Bonfils (1831-1885) ve oğlu Adrien Bonfils'in (1861-1929) Beyrut'ta fotoğraf
stüdyoları vardı. Baba-oğul, İstanbul ve Anadolu yarımadasının fotoğraflarını da çektiler.
52