Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Luận văn thạc sĩ ngành luật: Vai trò của Viện kiểm sát trong áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố: Thực tiễn trên địa bàn thành phố Hà Nội, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ KIỀU DIỄM
VAI TRß CñA VIÖN KIÓM S¸T TRONG ¸P DôNG C¸C BIÖN PH¸P
NG¡N CHÆN TRONG GIAI §O¹N §IÒU TRA, TRUY Tè:
THùC TIÔN TR£N §ÞA BµN THµNH PHè Hµ NéI
Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THỊ PHƯỢNG
HÀ NỘI - 2014

2. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Thị Kiều Diễm

3. MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN
KIỂM SÁT NHÂN DÂN ĐỐI VỚI VIỆC ÁP DỤNG CÁC
BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU
TRA, TRUY TỐ THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
VIỆT NAM .......................................................................................... 6
1.1. Nhận thức về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp
dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố
theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam .............................................. 6
1.1.1. Khái niệm các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự Việt Nam ......... 6
1.1.2. Khái niệm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng
hình sự Việt Nam ................................................................................. 8
1.1.3. Khái niệm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp
dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố
theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam ............................................11
1.2. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp dụng các
biện pháp ngăn chặn trong pháp luật tố tụng hình sự ở một số
nước trên thế giới ...............................................................................12
1.2.1. Pháp luật tố tụng hình sự của Trung Quốc..........................................13

4. 1.2.2. Pháp luật tố tụng hình sự của Cộng hòa Liên bang Đức ....................14
1.2.3. Pháp luật tố tụng hình sự của Liên bang Nga.....................................15
1.3. Quá trình hình thành và phát triển những qui định của pháp luật
tố tụng hình sự Việt Nam về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn ......................................18
1.3.1. Giai đoạn từ năm 1960 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình sự
năm 1988.............................................................................................18
1.3.2. Giai đoạn từ năm 1988 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình sự
năm 2003.............................................................................................22
Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
HIỆN HÀNH VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN
DÂN ĐỐI VỚI VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NGĂN
CHẶN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA, TRUY TỐ VÀ THỰC
TIỄN ÁP DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI..................26
2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về vai trò của
Viện kiểm sát nhân dân trong việc áp dụng các biện pháp ngăn
chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố ..................................................26
2.1.1. Biện pháp bắt người............................................................................26
2.1.2. Biện pháp tạm giữ ...............................................................................31
2.1.3. Biện pháp tạm giam ............................................................................33
2.1.4. Các biện pháp ngăn chặn khác............................................................39
2.2. Thực tiễn về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc áp dụng
các các biện pháp ngăn chặn trên địa bàn thành phố Hà Nội.................46
2.2.1. Những kết quả đạt được......................................................................46
2.2.2. Những hạn chế, tồn tại ........................................................................56
2.2.3. Nguyên nhân những kết quả đạt được và những hạn chế, tồn tại ..........61

5. Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG VIỆC ÁP DỤNG
CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN TRONG GIAI ĐOẠN
ĐIỀU TRA, TRUY TỐ .....................................................................65
3.1. Những yêu cầu để nâng cao vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra,
truy tố...................................................................................................65
3.1.1. Yêu cầu từ công cuộc cải cách tư pháp ở Việt Nam hiện nay............65
3.1.2. Yêu cầu từ thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự..............................67
3.2. Các giải pháp cụ thể............................................................................70
3.2.1. Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự và các văn bản pháp luật
khác có liên quan.................................................................................70
3.2.2. Hoàn thiện tổ chức và phương thức hoạt động của Viện kiểm sát
nhân dân và chế độ đào tạo, tuyển chọn, bổ nhiệm Kiểm sát viên ........75
3.2.3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác tiến hành tố
tụng hình sự.........................................................................................78
3.2.4. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố
tụng và giữa cơ quan tiến hành tố tụng với các cơ quan liên quan.....79
KẾT LUẬN....................................................................................................81
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................82
PHỤ LỤC BẢNG BIỂU................................................................................87

6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BLTTHS: Bộ luật Tố tụng hình sự
BPNC: Biện pháp ngăn chặn
CQCA: Cơ quan công an
CQĐT: Cơ quan điều tra
TA: Tòa án
TTHS: Tố tụng hình sự
VKS: Viện kiểm sát
VKSND: Viện kiểm sát nhân dân

7. DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tổng số đối tượng bị áp dụng các BPNC từ năm 2009 đến
năm 2013 trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................87
Bảng 2.2. Số lượng người bị bắt từ năm 2009 đến năm 2013 trên địa
bàn thành phố Hà Nội .................................................................87
Bảng 2.3. Tổng số đối tượng bị tạm giữ trên địa bàn thành phố Hà Nội
từ năm 2009 đến năm 2013.........................................................87
Bảng 2.4. Tổng số đối tượng được trả tự do sau khi bị tạm giữ trên địa
bàn thành phố Hà Nội từ năm 2009 đến năm 2013 ....................88
Bảng 2.5. Tổng số đối tượng bị tạm giam trên địa bàn thành phố Hà
Nội từ năm 2009 đến năm 2013..................................................88
Bảng 2.6. Tổng số đối tượng bị áp dụng BPNC cấm đi khỏi nơi cư trú,
bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm chuyển
từ biện pháp tạm giữ trên địa bàn thành phố Hà Nội năm
2009 đến năm 2013.....................................................................88
Bảng 2.7. Tổng số đối tượng bị áp dụng BPNC cấm đi khỏi nơi cư trú,
bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm chuyển
từ biện pháp tạm giam trên địa bàn thành phố Hà Nội năm
2009 đến năm 2013.....................................................................89

8. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các biện pháp ngăn chặn qua
các năm....................................................................................47
Biểu đồ 2.2. Biểu đồ thể hiện số người bị bắt .............................................48
Biểu đồ 2.3. Biểu đồ thể hiện số người bị tạm giữ......................................50
Biểu đồ 2.4. Biểu đồ thể hiện số bị can tạm giam.......................................52
Biểu đồ 2.5. Biểu đồ thể hiện việc áp dụng BPNC khác chuyển từ biện pháp
tạm giữ................................................................................................54
Biểu đồ 2.6. Biểu đồ thể hiện việc áp dụng BPNC khác thay thế biện pháp
tạm giam.............................................................................................55

9. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Một trong nhóm các quan hệ xã hội đặc trưng được pháp luật tố tụng
hình sự điều chỉnh đó là cơ quan quyền lực Nhà nước với tội phạm và người
thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Nhà nước đã giao quyền cũng như
trách nhiệm cho các cơ quan đó được áp dụng các biện pháp cưỡng chế để tác
động đến đối tượng. Một điều thấy rất rõ là các biện pháp cưỡng chế được
áp dụng một chiều không phụ thuộc vào ý chí của bên bị áp dụng, chỉ cần
có những căn cứ điều kiện do pháp luật quy định. Các biện pháp ngăn chặn
trong tố tụng hình sự là những biện pháp cưỡng chế can thiệp nghiêm trọng
tới các quyền cơ bản của công dân. Việc áp dụng như thế nào để đảm bảo
hiệu quả cũng như bảo vệ được quyền công dân là rất quan trọng. Nó
không chỉ liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan tiến hành tố
tụng, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa mà còn liên quan đến các quyền
cơ bản của công dân được pháp luật bảo vệ, liên quan đến trách nhiệm bồi
thường trong trường hợp oan sai.
Thực tiễn cho thấy, không ít các trường hợp áp dụng các biện pháp
ngăn chặn một cách lạm dụng, thiếu căn cứ, hoặc còn “non” về các điều kiện
áp dụng. Việc áp dụng chỉ nhằm mục đích trước mắt là phục vụ thuận tiện cho
việc điều tra vụ án, nhất là các biện pháp bắt, tạm giữ, tạm giam hoặc có cả
trường hợp hợp pháp hóa tài liệu giấy tờ cần thiết để hồ sơ được phê chuẩn.
Mặc dù trên thực tế không thể phủ nhận rằng nhiều vụ án xảy ra nếu không áp
dụng các biện pháp ngăn chặn sẽ gây khó khăn trong việc điều tra, truy tố
như: người phạm tội bỏ trốn, phạm tội mới, tiêu hủy chứng cứ… Không xem
xét đến tính cần thiết để áp dụng; tính không cần thiết, không có căn cứ để
hủy bỏ hoặc thay thế bằng một biện pháp ngăn chặn khác vẫn xảy ra. Thực

10. 2
trạng này không chỉ có trách nhiệm Cơ quan điều tra, mà trách nhiệm của
Viện kiểm sát nhân dân là rất quan trọng, thậm chí Viện kiểm sát chịu trách
nhiệm chính về việc áp dụng một số biện pháp ngăn chặn quan trọng. Vì pháp
luật tố tụng hình sự đã quy định một cách rõ ràng về vai trò của Viện kiểm sát
trong tố tụng hình sự, trong đó có việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn. Đối
với việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn thì vai trò của Viện kiểm sát nhân
dân thể hiện rõ nhất là trong giai đoạn điều tra và truy tố. Việc làm tốt vai trò
đó trong hai giai đoạn này có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần làm sáng tỏ
toàn bộ sự thật khách quan của vụ án hình sự, tạo cơ sở cho việc truy tố, xét
xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; không làm oan người vô tội và
không bỏ lọt tội phạm; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân
dân về việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố,
thì việc nghiên cứu đề tài “Vai trò của Viện kiểm sát trong áp dụng các biện
pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố: Thực tiễn trên địa bàn
thành phố Hà Nội” là cần thiết. Để từ đó xem xét, đánh giá đúng thực trạng
hiện nay, tìm ra những tồn tại và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả của
công tác kiểm sát trên thực tế.
2. Tình hình nghiên cứu
Việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự cũng đã
được một số nhà nghiên cứu và những người làm công tác thực tiễn nghiên
cứu dưới dạng sách và các bài báo, bài viết đăng tải trên các tạp chí chuyên
ngành như Tạp chí kiểm sát, Tạp chí luật học, Tạp chí Toà án,... cụ thể như:
Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự do PGS.TS Võ Khánh
Vinh chủ biên (NXB Công an nhân dân năm 2004); Thực hành quyền công
tố và kiếm sát các hoạt động tư pháp trong giai đoạn điều tra của tác giả
Nguyễn Hữu Thể (NXB Tư pháp năm 2005); Quá trình phát triền của pháp

11. 3
luật tố tụng hình sự Việt Nam về những biện pháp ngăn chặn của tác giả
Trịnh Văn Thanh (NXB Công an nhân dân năm 2005); Những biện pháp
ngăn chặn trong tố tụng hình sự của tác giả Nguyễn Mai Bộ (NXB Chính
trị quốc gia năm 1997);...
Hoàn thiện các quy định về các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình
sự theo yêu cầu cải cách tư pháp của tác giả Phạm Mạnh Hùng – Viện kiểm
sát nhân dân tối cao (Tạp chí kiểm sát số 21 năm 2007); Một số ý kiến về hoàn
thiện các quy định về các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự của tác
giả Nguyễn Đình Bình (Tạp chí kiểm sát số 5 năm 2008); Các biện pháp ngăn
chặn trong tố tụng hình sự của tác giả Lê Thị Tuyết Nga (Tạp chí kiểm sát số
18 và 20 năm 2008); Cần sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng
hình sự năm 2003 về biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú của tác giả
Phạm Việt Hưng (Tạp chí kiểm sát số 7 năm 2010); Cần thay đổi biện pháp
ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú bằng biện pháp trình diện của tác giả
Hoàng Việt Quang (Tạp chí kiểm sát số 7 năm 2011; Một số điểm mới về
những biện pháp ngăn chặn trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 của tác
giả Trịnh Tiến Việt – Trần Thị Quỳnh (Tạp chí tòa án số 8 năm 2004); Áp
dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự của tác giả Mai Bộ (Tạp chí tòa án nhân dân số 5 năm 2009); Biện
pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm và một số kiến nghị tiếp tục
hoàn thiện biện pháp này theo tinh thần cải cách tư pháp của tác giả Lê Thị
Kim Âu (Tạp chí tòa án nhân dân số 4 năm 2011);....
Như vậy, vấn đề trên cũng rất nhiều người quan tâm nghiên cứu ở
những góc độ khác nhau, đều nhằm mục đích làm rõ các quy định của pháp
luật, việc áp dụng trên thực tế như thế nào, những vấn đề cần hoàn thiện.
Vì vậy, nghiên cứu vai trò của Viện kiểm sát nhân dân về việc áp dụng các
biện pháp ngăn chặn là cần thiết, nhất là trong giai đoạn điều tra, truy tố,

12. 4
giúp chúng ta nhận thức một cách có hệ thống vấn đề này về lý luận cũng
như thực tiễn.
3. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
- Mục đích: Luận văn nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống vai
trò của Viện kiểm sát nhân dân khi áp dụng các các biện pháp ngăn chặn
trong giai đoạn điều tra, truy tố. Từ đó làm rõ cơ sở pháp lý để Viện kiểm sát
nhân dân thực hiện vai trò của mình.
- Nhiệm vụ: Luận văn có nhiệm vụ phân tích cơ sở pháp lý cũng như
thực tiễn vai trò Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp dụng các biện pháp
ngăn chặn trong tố tụng hình sự, bao gồm 06 biện pháp: bắt, tạm giữ, tạm
giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo
đảm. Từ đó thấy rõ vị trí, vai trò quan trọng của Viện kiểm sát nhân dân và
chỉ ra những tồn tại cần khắc phục để đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu
quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong áp dụng các biện pháp ngăn
chặn. Đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao vai trò của
các cơ quan tư pháp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
- Phạm vi nghiên cứu: Để giải quyết vấn đề một cách cụ thể và thuận
lợi, trong quá trình nghiên cứu Luận văn sẽ chỉ nghiên cứu lý luận, các quy
định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về vai trò của Viện kiểm sát
nhân dân về việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra,
truy tố. Có nhiều ý kiến về việc phân chia các giai đoạn tố tụng hình sự, trong
phạm vi Luận văn xin được gộp giai đoạn khởi tố và điều tra làm một là giai
đoạn điều tra vì hai giai đoạn này có mối quan hệ mật thiết với nhau để tiện
cho việc nghiên cứu. Trên cơ sở đó chỉ ra mặt tích cực và hạn chế trong thực
tiễn áp dụng các biện pháp đó trong 05 năm (từ năm 2009 đến năm 2013),
trên phạm vi thành phố Hà Nội.

13. 5
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể của luận văn gồm: phương pháp nghiên
cứu tài liệu, phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp thống
kê, phương pháp khảo sát thực tế, phương pháp so sánh, đối chiếu....
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu luận
văn gồm 3 chương.

14. 6
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VAI TRÒ CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN ĐỐI VỚI VIỆC ÁP DỤNG CÁC
BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA,
TRUY TỐ THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. Nhận thức về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc
áp dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố theo
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
1.1.1. Khái niệm các biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự
Việt Nam
Các biện pháp cưỡng chế nhà nước được áp dụng thường xuyên trong
các trường hợp cần thiết mà pháp luật quy định. Trong lĩnh vực TTHS, các
biện pháp cưỡng chế mà Nhà nước cho phép các cơ quan tiến hành tố tụng,
người tiến hành tố tụng áp dụng trong các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử
đối với những đối tượng nhất định như: những BPNC: tạm giữ, tạm giam,
cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm;
những biện pháp bảo đảm cho việc thu thập chứng cứ: khám xét, thu giữ, tạm
giữ, kê biên tài sản;...
Việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế TTHS nhằm bảo đảm xác định
sự thật vụ án, phát hiện, xử lý chính xác, kịp thời tội phạm, ngăn chặn và
phòng ngừa tội phạm. Để đạt được mục đích đó các cơ quan tiến hành tố tụng
trong từng giai đoạn TTHS áp dụng các biện pháp cưỡng chế TTHS cho phù
hợp với chức năng, nhiệm vụ của mình.
Trong các biện pháp cưỡng chế TTHS thì BPNC là những biện pháp
cưỡng chế nghiêm khắc hơn cả vì nó tước bỏ tạm thời hoặc hạn chế một phần
quyền tự do của người bị áp dụng nhằm ngăn chặn việc phạm tội, tạo điều

15. 7
kiện thuận lợi cho việc đấu tranh phòng, chống tội phạm, tôn trọng các quyền,
lợi ích của công dân trong TTHS.
Việc áp dụng các BPNC trong TTHS có ý nghĩa rất quan trọng, cụ thể:
bảo đảm cho công tác đấu tranh phòng chống tội phạm có hiệu quả, bảo đảm
hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng được thuận lợi; thể hiện quyền
lực của Nhà nước trong việc đấu tranh chống tội phạm; góp phần bảo vệ sự an
toàn, vững mạnh của chế độ Xã hội Chủ nghĩa, bảo vệ tài sản, tính mạng, sức
khỏe, danh dự, nhân phẩm của công dân; đảm bảo thực hiện dân chủ, tôn
trọng và bảo đảm các quyền tự do của công dân được Hiến pháp năm 1992
ghi nhận, không để một công dân nào bị hạn chế các quyền công dân, bị bắt,
bị giam, giữ một cách trái pháp luật [34].
Giáo trình Luật TTHS Việt Nam của Đại học Luật Hà Nội đưa ra khái
niệm về biện pháp ngăn chặn như sau:
Biện pháp ngăn chặn là biện pháp cưỡng chế trong TTHS
được áp dụng đối với bị can, bị cáo, người bị truy nã hoặc đối với
những người chưa bị khởi tố (trong trường hợp khẩn cấp hoặc phạm
tội quả tang), nhằm ngăn chặn những hành vi nguy hiểm cho xã hội
của họ, ngăn ngừa họ tiếp tục phạm tội, trốn tránh pháp luật hoặc có
hành động gây cản trở cho vc điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án
hình sự [42, tr.197].
Tác giả Nguyễn Mai Bộ cũng đã đưa ra khái niệm chung về BPNC:
Biện pháp ngăn chặn là những biện pháp cưỡng chế TTHS do
những cơ quan hoặc những người có thẩm quyền theo pháp luật quy
định áp dụng đối với bị can, bị cáo và có thể đối với những người
chưa bị khởi tố khi có căn cứ do pháp luật quy định nhằm ngăn
chặn tội phạm, đảm bảo cho công tác điều tra, truy tố xét xử và thi
hành án hoặc không cho họ tiếp tục phạm tội mới. Các BPNC bao

16. 8
gồm bắt người, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh,
đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm [10, tr.52].
Ngoài ra, cũng có tác giả đưa ra khái niệm:
Biện pháp ngăn chặn là biện pháp có tính bắt buộc của Nhà
nước do những người có thẩm quyền trong các cơ quan tiến hành tố
tụng và các cơ quan được quyền tiến hành tố tụng một số hoạt động
điều tra theo luật định áp dụng, tạm thời tước bỏ hoặc hạn chế một
phần quyền tự do thân thể của bị can, bị cáo và trong trường hợp
đặc biệt có thể áp dụng đối với người chưa bị khởi tố về hình sự
nhằm ngăn chặn tội phạm, đảm bảo cho công tác điều tra, truy tố,
xét xử và thi hành án hoặc không cho họ tiếp tục gây hại cho xã hội
[34, tr.40].
Như vậy, ta có thể hiểu rằng: Biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình
sự là biện pháp cưỡng chế mà người có thẩm quyền trong tố tụng hình sự áp
dụng đối với bị can, bị cáo, người bị truy nã hoặc người chưa bị khởi tố về
hình sự khi có những căn cứ luật định nhằm mục đích kịp thời ngăn chặn tội
phạm hoặc đảm bảo việc không gây khó khăn cho việc điều tra, truy tố, xét
xử, thi hành án hoặc không tiếp tục phạm tội.
1.1.2. Khái niệm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng
hình sự Việt Nam
Theo Từ điển Tiếng Việt năm 2013, vai trò là: “Tác dụng, chức năng
trong sự hoạt động, phát triển của cái gì đó”[41].
VKSND có vai trò rất quan trọng trong hoạt động TTHS. Là một trong
những cơ quan tiến hành tố tụng cùng với CQĐT, TA, VKSND đã góp phần
quan trọng vào hoạt động TTHS. Thực hành quyền công tố và kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp là chức năng hiến định của ngành
kiểm sát nhân dân. Trong Hiến pháp 1992 (sửa đổi 2013) (Điều 107) và Luật

17. 9
tổ chức VKSND 2002 (Điều 1) đều quy định: VKSND thực hành quyền công
tố và kiểm sát hoạt động tư pháp
Đối với các cơ quan tiến hành tố tụng khác, như CQĐT, TA chỉ chịu
trách nhiệm đối với phần việc thuộc phạm vi thẩm quyền của mình ở từng
giai đoạn tố tụng nhất định. VKSND thì khác, không những phải hoàn thành
hoạt động thực hành quyền công tố của mình đúng pháp luật, mà còn phải
chịu trách nhiệm kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các đối tượng luật định
nhằm phát hiện kịp thời những vi phạm pháp luật trong suốt quá trình giải
quyết vụ án, từ khi có sự kiện phạm tội xảy ra cho khi thi hành xong bản án,
xóa án tích. Như vậy, ta có thể hiểu: Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong
tố tụng hình sự đó là việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong
các hoạt động tố tụng hình sự nhằm góp phần vào việc đảm bảo các quy định
của pháp luật được chấp hành nghiêm túc, quyền và lợi ích của các cơ quan
tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng không bị xâm phạm.
Ở giai đoạn điều tra, VKSND giữ một vị trí đặc biệt quan trọng xuyên
suốt quá trình điều tra, truy tố. Tác giả Lê Hữu Thể từng nhận định như sau:
VKSND giữ vai trò chủ đạo, quyết định trong các hoạt động
thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai
đoạn điều tra vụ án hình sự. VKSND có trách nhiệm áp dụng các
biện pháp do BLTTHS quy định nhằm bảo đảm cho điều tra, truy tố
được kịp thời, nhanh chóng, hiệu quả, không để lọt tội phạm và
người phạm tội, không làm oan người vô tội, đảm bảo cho hoạt động
điều tra được tiến hành đúng quy định pháp luật [38, tr. 102].
Mặt khác, điều đó thể hiện ở quyền truy tố thuộc VKSND, là cơ quan
chịu trách nhiệm về mặt chứng cứ của vụ án trước TA. Trong trường hợp mà
TA đình chỉ vụ án hay tuyên bị cáo không phạm tội thì đều đồng nghĩa với
việc VKSND đã truy cứu trách nhiệm hình sự một người nào đó không đúng

18. 10
pháp luật. Trong giai đoạn điều tra, hai chức năng thực hành quyền công tố và
kiểm sát điều tra luôn được thực hiện đan xen nhau, có tác dụng hỗ trợ lẫn
nhau. Mục đích của hoạt động thực hành quyền công tố là chứng minh tội
phạm và xác định người phạm tội; mục đích của hoạt động kiểm sát điều tra
là đảm bảo các hoạt động điều tra được đầy đủ, khách quan, toàn diện, đúng
pháp luật. Công tác kiểm sát điều tra có hiệu quả sẽ là điều kiện để đảm bảo
cho hoạt động thực hành quyền công tố của VKSND được đúng đắn và ngược
lại, công tác thực hành quyền công tố có hiệu quả sẽ tạo điều kiện cho hoạt
động kiểm sát điều tra phát hiện kịp thời những vi phạm pháp luật trong khi
tiến hành điều tra. Vì vậy, khi VKSND thực hiện tốt chức năng của mình sẽ
đảm bảo: không để người nào bị khởi tố, bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị hạn
chế quyền công dân, bị xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tự do, danh dự và
nhân phẩm một cách trái pháp luật; không để lọt tội phạm và không làm oan
người vô tội; việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội phải
đúng pháp luật và có căn cứ; việc điều tra được tiến hành một cách khách
quan, toàn diện, chính xác và đúng pháp luật; những vi phạm pháp luật trong
quá trình điều tra được phát hiện và khắc phục kịp thời [46].
Ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, VKSND thực hành
quyền công tố và kiểm sát hoạt động xét xử của TA, hoạt động của những
người tham gia phiên tòa. Thông qua đó nhằm đảm bảo việc TA chấp hành
đúng các quy định của pháp luật TTHS, đảm bảo bản án của TA đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật cũng như quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố
tụng được tôn trọng.
Như vậy, để nâng cao hơn nữa vai trò của VKSND thì cán bộ
ngành kiểm sát phải nhận thức một cách đầy đủ, đúng đắn về vị trí, vai
trò của VKSND thì mới có thể sử dụng đúng, có hiệu quả các quyền

19. 11
năng tố tụng trong hoạt động thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt
động tư pháp của mình được.
1.1.3. Khái niệm vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp
dụng các biện pháp ngăn chặn trong giai đoạn điều tra, truy tố theo pháp
luật tố tụng hình sự Việt Nam
Trong quá trình tiến hành tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng, người
tiến hành tố tụng trong phạm vi nhất định tùy vào giai đoạn tố tụng cũng như
các BPNC mà có quyền áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các BPNC. Việc áp dụng
các BPNC đều nhằm những mục đích cụ thể, chủ yếu phục vụ cho hoạt động
của các cơ quan tiến hành tố tụng. Từ giai đoạn khởi tố - điều tra, truy tố đến
giai đoạn xét xử, khi người có thẩm quyền áp dụng BPNC thì VKSND đều có
vai trò nhất định qua việc thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và
kiểm sát việc tuân theo pháp luật.
Trong giai đoạn điều tra thì người có thẩm quyền áp dụng các BPNC
chủ yếu là Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT, Viện trưởng, Phó Viện trưởng
VKSND; giai đoạn truy tố là Viện trưởng, Phó Viện trưởng VKSND và giai
đoạn xét xử là Chánh án, Phó Chánh án, Thẩm phán. Khi người có thẩm
quyền áp dụng các BPNC thì tùy từng biện pháp mà VKSND có quyền phê
chuẩn trước khi thi hành hoặc sau đó và VKSND có quyền kiểm sát việc áp
dụng, thi hành các lệnh áp dụng đó, cũng như việc thay đổi, hủy bỏ BPNC.
Trên cơ sở đó, ta có thể hiểu vai trò của VKSND trong việc áp dụng
các BPNC là việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND
trong các hoạt động áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các BPNC của các cơ quan,
người có thẩm quyền theo pháp luật TTHS nhằm đảm bảo các các quy định
của pháp luật được áp dụng có căn cứ, tránh lạm dụng, cũng như đảm bảo các
quyền, lợi ích của công dân không bị xâm phạm.
So với giai đoạn xét xử thì vai trò của VKSND về việc áp dụng các

20. 12
BPNC trong giai đoạn điều tra, truy tố thể hiện rõ hơn. Ở giai đoạn xét xử vai
trò của VKSND chỉ thể hiện ở việc thực hiện chức năng kiểm sát việc áp
dụng, thay đổi, hủy bỏ các BPNC của TA, ví dụ: đối với biện pháp đặt tiền
hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm khi kiểm sát việc áp dụng, thay đổi hoặc
hủy bỏ biện pháp này của TA thì Kiểm sát viên có nhiệm vụ kiểm sát thẩm
quyền ra quyết định; căn cứ, điều kiện ra quyết định; thủ tục áp dụng. Nếu
quyết định áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm
không có căn cứ và trái pháp luật thì VKSND có quyền kiến nghị hoặc kháng
nghị khắc phục,... Còn ở giai đoạn điều tra, truy tố VKSND có quyền thực
hiện hai chức năng là thực hành quyền công tố và kiểm sát việc áp dụng các
BPNC của CQĐT.
Từ những phân tích trên ta rút ra được khái niệm về vai trò của
VKSND đối với việc áp dụng các BPNC trong giai đoạn điều tra, truy tố: Vai
trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn
trong giai đoạn điều tra, truy tố là việc thực hiện các các chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân trong các hoạt động áp dụng, thay
đổi, hủy bỏ các biện pháp ngăn chặn của các cơ quan, người có thẩm quyền
theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam trong giai đoạn điều tra, truy tố
nhằm đảm bảo các quy định của pháp luật được áp dụng có căn cứ cũng như
đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
1.2. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân đối với việc áp dụng các
biện pháp ngăn chặn trong pháp luật tố tụng hình sự ở một số nước
trên thế giới
Chế định các BPNC là một chế định quan trọng của pháp luật TTHS.
Việc quy định và áp dụng một cách đúng đắn, chính xác các BPNC là bảo
đảm cần thiết cho việc thực hiện tốt các nhiệm vụ của TTHS để phát hiện
chính xác, nhanh chóng, ngăn chặn và xử lý kịp thời, nghiêm minh đối với kẻ

21. 13
phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Chế định các
BPNC là một chế định quan trọng của pháp luật TTHS. Pháp luật TTHS của
các nước trên thế giới đều có quy định về các BPNC và VKSND có vai trò
nhất định khi tiến hành áp dụng các BPNC.
1.2.1. Pháp luật tố tụng hình sự của Trung Quốc
Trong các nguyên tắc cơ bản của TTHS, Luật TTHS Trung Quốc quy
định rõ về chức năng của VKSND, đó là: VKSND thực hành quyền công tố
độc lập theo quy định của pháp luật, không cơ quan hành chính, tổ chức xã
hội hoặc cá nhân nào có quyền can thiệp. VKSND căn cứ quy định của luật
thực hiện giám sát việc tuân theo pháp luật trong TTHS [44, tr.6+7].
Luật TTHS Trung Quốc có một chương riêng quy định về các BPNC,
bao gồm bốn biện pháp: bảo lĩnh, cấm đi khỏi nơi cư trú, bắt giam, tạm giữ
người. Đối với việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các BPNC, VKSND có vai trò
nhất định. Nếu xét thấy BPNC áp dụng cho bị can, bị cáo là không phù hợp,
cần kịp thời xóa bỏ hoặc thay đổi thì TA, VKSND, CQCA quyết định. Nếu
CQCA trả tự do cho người bị bắt hoặc thay đổi BPNC, phải thông báo cho
VKSND để phê chuẩn [44, tr.15].
Đối với biện pháp bắt giam, lệnh bắt phải được VKSND phê chuẩn
hoặc TA quyết định. CQCA là người thi hành lệnh bắt. Khi bắt một người bị
tình nghi, CQCA phải có một đề nghị phê chuẩn bắt gửi kèm theo hồ sơ vụ án
cho VKSND cùng cấp thẩm tra, phê chuẩn. Khi cần, VKSND có thể cử người
tham gia thảo luận với CQCA trong những vụ án nghiêm trọng. Sau khi thẩm
tra vụ án do CQCA đề nghị phê chuẩn bắt, VKSND phải căn cứ vào các tình
tiết để ra quyết định phê chuẩn hay không phê chuẩn. Trong trường hợp phê
chuẩn, CQCA phải thi hành ngay và kịp thời thông báo kết quả cho VKSND.
Trường hợp không phê chuẩn, VKSND phải nêu rõ lý do, nếu cần điều tra bổ
sung thì thông báo cho CQCA [44, tr.16].

22. 14
Về biện pháp tạm giữ, CQCA có thể tiến hành tạm giữ đối với tội phạm
quả tang hoặc người bị tình nghi trong những trường hợp luật định. Nếu thấy
cần phải bắt giam người đang bị tạm giữ thì phải đề nghị VKSND thẩm tra
phê chuẩn trong vòng 3 ngày kể từ khi tạm giữ. Trường hợp đặc biệt có thể
gia hạn đề nghị thẩm tra và phê chuẩn từ 01 đến 4 ngày. Trong thời hạn sau
khi nhận được đề nghị phê chuẩn bắt của CQCA, VKSND phải ra quyết định
phê chuẩn hay không phê chuẩn. Trường hợp không phê chuẩn thì CQCA
phải thả ngay người bị tạm giữ và thông báo kết quả cho VKSND [44, tr.17].
Đối với biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú và bảo lĩnh thì ngoài TA và
CQCA, VKSND có quyền áp dụng biện pháp này trong những trường hợp
luật định như: bị bệnh nặng, không thể tự chăm sóc bản thân; phụ nữ mang
thai hoặc cho con bú; là người phụng dưỡng duy nhất của người không đủ khả
năng chăm sóc bản thân;... [44, tr.17].
1.2.2. Pháp luật tố tụng hình sự của Cộng hòa Liên bang Đức
Cơ quan tiến hành TTHS của Cộng hòa Liên bang Đức bao gồm: cơ
quan Cảnh sát, Công tố và Tòa án. Theo đó cơ quan Công tố đóng vai trò là
trung tâm của quá trình tố tụng và được coi là cơ quan có trách nhiệm trong
lĩnh vực tư pháp hình sự [44, tr.81].
Theo BLTTHS của Cộng hòa Liên bang Đức thì BPNC bao gồm
các biện pháp sau: bắt, tạm giữ, tạm giam. Việc hủy bỏ hoặc thay thế các
BPNC do Thẩm phán xem xét, quyết định trên cơ sở đề nghị của Công tố
viên [44, tr.89].
Đối với biện pháp bắt thì Cơ quan Công tố có quyền đề nghị Thẩm
phán TA áp dụng khi có những căn cứ như: xác định bị can đã bỏ trốn hoặc
đang trốn tránh hoặc có khả năng bị can sẽ trốn tránh;... Và một trong các
trường hợp lệnh bắt bị hủy bỏ nếu Cơ quan Công tố có đề nghị trước khi
quyết định khởi tố. Cùng với đề nghị này, Cơ quan Công tố có thể ra lệnh trả

23. 15
tự do cho bị can. Sau khi có quyết định truy tố, trong trường hợp khẩn cấp,
Thẩm phán có thể hủy bỏ lệnh bắt hoặc đình chỉ việc thi hành lệnh bắt
theo Điều 116 BLTTHS nếu Cơ quan Công tố đồng ý [44, tr.90].
Biện pháp tạm giữ được áp dụng sau khi bắt quả tang hoặc bị bắt khi bị
truy đuổi, nếu có căn cứ cho rằng người đó bỏ trốn hoặc nếu không thể xác
định được căn cước của người đó ngay. Trường hợp khẩn cấp Cơ quan Công
tố và các nhân viên cảnh sát có quyền thực hiện việc tạm giữ nếu có đủ căn cứ
cho việc ra lệnh bắt [44, tr.91].
Về biện pháp tạm giam, Cơ quan Công tố có quyền đề nghị Thẩm phán
ra quyết định áp dụng biện pháp này khi có những căn cứ nhất định như: khi
có căn cứ xác đáng bị can đó đã phạm tội;...; nếu có căn cứ cho thấy khả năng
trước khi có bản án kết tội, bị can sẽ tiếp tục thực hiện những hành vi phạm
tội đồng thời xét thấy việc tạm giam là cần thiết để ngăn ngừa nguy hiểm sắp
xảy ra [44, tr.91].
Ngoài ra còn có biện pháp nộp tiền để bảo đảm thi hành án. Ngoài
Thẩm phán ra Cơ quan Công tố cũng có quyền ban hành lệnh nộp một
khoản tiền đủ cho tiền phạt có thể được tuyên và án phí trong trường hợp
khẩn cấp [44, tr.92].
1.2.3. Pháp luật tố tụng hình sự của Liên bang Nga
Trong BLTTHS Liên Bang Nga, các BPNC và cưỡng chế tố tụng được
quy định chung trong Chương VI “Những biện pháp cưỡng chế tố tụng” bao
gồm: Tạm giữ người bị tình nghi, cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lĩnh của cá
nhân, giám sát của đơn vị quân đội, quản lý người bị tình nghi hoặc bị can là
người chưa thành niên, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm, giam tại
nhà và biện pháp tạm giam [44, tr.52].
Các BPNC này được áp dụng khi có căn cứ cho rằng người bị tình
nghi, bị can: trốn tránh việc điều tra ban đầu, điều tra dự thẩm hoặc xét

24. 16
xử; có thể tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội; có thể đe dọa người làm
chứng, những người khác tham gia tố tụng hình sự, tiêu hủy chứng cứ,
cũng như có những hành vi khác cản trở hoạt động tố tụng đối với vụ
án. BPNC cũng có thể được áp dụng để bảo đảm thi hành án hoặc để
bảo đảm khả năng dẫn độ [8, Điều 97].
Về thẩm quyền áp dụng BPNC, BLTTHS quy định rõ đó là Điều tra
viên, Dự thẩm viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán và Toà án ra quyết định về
việc áp dụng BPNC, trong đó nêu rõ tội phạm mà người đó bị tình nghi hoặc
bị khởi tố và những căn cứ của việc áp dụng BPNC [8, Điều 101].
Về huỷ bỏ hoặc thay đổi BPNC, Điều 110 quy định rõ: BPNC bị huỷ
bỏ nếu việc áp dụng chúng là không cần thiết hoặc bị thay đổi bằng BPNC
khác nghiêm khắc hơn hoặc ít nghiêm khắc hơn nếu những căn cứ áp dụng
BPNC quy định tại Điều 99 Bộ luật này có thay đổi; việc huỷ bỏ hoặc thay
đổi BPNC được thực hiện theo quyết định của Điều tra viên, Dự thẩm viên,
Kiểm sát viên, Thẩm phán hoặc Toà án; trước khi vụ án được chuyển cho Toà
án thì BPNC do Kiểm sát viên lựa chọn, áp dụng. Dự thẩm viên, Điều tra
viên áp dụng BPNC theo yêu cầu bằng văn bản của Kiểm sát viên và việc
thay đổi, huỷ bỏ chỉ được thực hiện khi Kiểm sát viên đồng ý.
Biện pháp tạm giữ người bị tình nghi do CQĐT ban đầu, Dự thẩm viên
hoặc KSV áp dụng đối với người bị tình nghi thực hiện tội phạm mà có thể bị
xử phạt tù, nếu có một trong những căn cứ quy định tại Điều 91. Người bị
tình nghi cũng sẽ được trả tự do theo quyết định của ĐTV, Dự thẩm viên hoặc
KSV khi có một trong ba căn cứ: việc nghi ngờ người đó thực hiện tội phạm
là không xác thực; không có căn cứ để áp dụng biện pháp tạm giam đối với
họ; việc tạm giữ họ vi phạm Điều 91 Bộ luật này [8, Điều 94].
Trong biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú và biện pháp bảo lĩnh, người
được áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú và người nhận bảo lĩnh phải
cam đoan bằng văn bản có nội dung bảo thực hiện các nghĩa vụ như: có mặt

25. 17
theo giấy triệu tập của Điều tra viên, Dự thẩm viên, Kiểm sát viên, Thẩm
phán đúng thời gian quy định; không cản trở hoạt động tố tụng đối với vụ án
bằng những hình thức khác [8, Điều 102, Điều 103].
Việc quản lý người bị tình nghi hoặc bị can là người chưa thành niên
thể hiện ở việc bảo đảm người đó xử sự đúng mực do cha mẹ, người đỡ đầu,
người giám hộ hoặc những người nhận bảo lĩnh cho họ cũng như những
người có trách nhiệm của cơ quan chuyên trách về trẻ em thực hiện và những
người này phải cam đoan bằng văn bản. Khi áp dụng BPNC này bắt buộc
Điều tra viên, Dự thẩm viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán phải giải thích cho
những người nhận bảo lĩnh về bản chất của việc tình nghi hoặc buộc tội và
trách nhiệm của họ liên quan đến nghĩa vụ theo dõi, giám sát [8, Điều 105].
Điều 106 quy định việc đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm thể
hiện ở việc người bị tình nghi hoặc bị can hoặc những thể nhân hoặc pháp
nhân khác đặt ký quỹ tiền, những giấy tờ có giá trị thanh toán hoặc tài sản có
giá trị cho cơ quan áp dụng BPNC này để bảo đảm sự có mặt của người bị
tình nghi, bị can theo giấy triệu tập của người tiến hành tố tụng và phòng
ngừa họ phạm tội mới. Nếu Dự thẩm viên áp dụng BPNC này thì phải có sự
đồng ý của Kiểm sát viên.
Giam tại nhà là việc hạn chế tự do đi lại của người bị tình nghi, bị can.
Biện pháp này chỉ có Tòa án mới có quyền áp dụng.
Đối với biện pháp tạm giam cũng vậy. Điều 108 có quy định trong
trường hợp cần phải áp dụng biện pháp tạm giam thì Kiểm sát viên hoặc Dự
thẩm viên, Điều tra viên nếu được Kiểm sát viên đồng ý ra công văn đề nghị
TA xem xét, quyết định. Trong bản đề nghị cần chỉ rõ lý do và căn cứ cần
thiết phải tạm giam người bị tình nghi hoặc bị can và không thể áp dụng
BPNC khác đối với họ. Kèm theo bản đề nghị là những tài liệu khẳng định
tính có căn cứ của sự cần thiết phải áp dụng biện pháp tạm giam. Đối với việc

26. 18
gia hạn tiếp theo có thể được Thẩm phán các TA nói trên áp dụng đối với bị
can phạm tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng nhưng chỉ trong
những trường hợp vụ án có tính chất rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm
trọng, vụ án có tính chất đặc biệt phức tạp và có căn cứ để áp dụng BPNC này
theo yêu cầu của Dự thẩm viên sau khi được sự đồng ý của Kiểm sát viên
thuộc các chủ thể của Liên bang Nga hoặc của Kiểm sát viên Viện kiểm sát
quân sự cấp tương đương, nhưng không quá 12 tháng. Việc gia hạn thời hạn
tạm giam trên 12 tháng chỉ có thể được thực hiện trong những trường hợp đặc
biệt đối với bị can phạm tội đặc biệt nghiêm trọng do Thẩm phán Toà án quy
định tại khoản 3 Điều 31 Bộ luật này hoặc Thẩm phán Toà án quân sự cấp
tương đương gia hạn theo đề nghị của Dự thẩm viên sau khi được sự đồng ý
của Viện trưởng hoặc Phó Viện trưởng Viện kiểm sát Liên bang Nga, nhưng
không quá 18 tháng.
Như vậy, pháp luật TTHS một số nước trên thế giới quy định rất rõ về
thẩm quyền, điều kiện áp dụng, thay đổi, hủy bỏ BPNC. Ngoài các cơ quan
tiến hành tố tụng khác thì VKS (hoặc Viện công tố) với chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của mình đã thể hiện được vai trò nhất định trong các quy định của
pháp luật về các BPNC trong tố tụng hình sự.
1.3. Quá trình hình thành và phát triển những qui định của pháp
luật tố tụng hình sự Việt Nam về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân
trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn
1.3.1. Giai đoạn từ năm 1960 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình
sự năm 1988
Chế định VKSND lần đầu tiên được ghi nhận trong Hiến pháp năm
1959. Trên cơ sở đó Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân được ban hành năm
1960 làm cơ sở pháp lý cho hoạt động của VKSND. Đồng chí Trường Chinh
đã từng phát biểu:

27. 19
Việc thành lập Viện kiểm sát chính là để đảm bảo nhiệm vụ
chuyên chính dân chủ nhân dân, thực hiện dân chủ rộng rãi và phát
triển nền dân chủ ấy. Dân chủ của ta không cố định, cứ phát triển
mãi lên, vì đời sống vật chất và trình độ văn hóa của nhân dân ngày
càng được nâng cao, ý thức giác ngộ, ý thức chính trị của nhân dân
mỗi ngày mỗi cao, thì việc sử dụng quyền dân chủ càng được triệt
để. Trong bộ máy Nhà nước có nhiều bộ phận, chức năng khác
nhau, như Quốc hội, Chính phủ, Tòa án, Công an, Viện kiểm sát
nhân dân. Các tổ chức ấy cốt là để đảm bảo quyền lợi chính đáng
của nhân dân, đảm bảo trật tự an ninh trong xã hội, phát huy ý thức
làm chủ Nhà nước, khả năng tham gia quản lý Nhà nước của nhân
dân. Nhưng không phải nhân dân ai cũng hiểu nhiệm vụ của mình
một cách dễ dàng, mà phải giáo dục lâu dài, phải có cơ quan thay
mặt nhân dân làm nhiệm vụ đó. Việc thành lập Viện kiểm sát nhân
dân có mục đích đảm bảo pháp chế dân chủ nhân dân được tôn
trọng, luật pháp được tôn trọng, quyền lợi chính đáng của nhân dân
được tôn trọng. Kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan
Nhà nước, nhân viên cơ quan Nhà nước và mọi người công dân là
rất quan trọng. Làm việc này so với Công tố trước kia thì nhiệm vụ
đã mở rộng, quyền hạn lớn hơn, quyền lực cao hơn. Đây là sự phân
công để thay mặt nhân dân phục vụ nhân dân, nhưng công việc ấy
cũng phải ở dưới sự lãnh đạo của Đảng, vì Đảng tiêu biểu ý chí,
nguyện vọng cao quý nhất của nhân dân, của Tổ quốc [45].
Trước khi có BLTTHS năm 1988, sự tham gia của VKSND trong hoạt
động TTHS chủ yếu được tiến hành trên cơ sở những quy định trong Luật tổ
chức VKSND năm 1960 và năm 1981. Điều 3 Luật tổ chức VKSND năm
1960 quy định VKSND có chức năng trong TTHS như sau: - Điều tra những

28. 20
việc phạm pháp về hình sự và truy tố trước Tòa án nhân dân những người
phạm pháp về hình sự; - Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc điều
tra của Cơ quan Công an và của cơ quan điều tra khác; - Kiểm sát việc tuân
theo pháp luật trong việc xét xử của các Tòa án nhân dân và trong việc chấp
hành các bản án; - Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giam giữ
của các trại giam. Còn trong Điều 3 Luật tổ chức VKSND 1981 quy định
VKSND có chức năng: - Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc điều
tra của cơ quan công an và các cơ quan điều tra khác; - Kiểm sát việc tuân
theo pháp luật trong việc xét xử của tòa án nhân dân; - Kiểm sát việc tuân
theo pháp luật trong việc chấp hành các bản án và quyết định của tòa án
nhân dân đã có hiệu lực pháp luật; - Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong
việc giam giữ và cải tạo.
Trong giai đoạn này, để đảm bảo cho hoạt động TTHS được tiến hành
thuận lợi, một số văn bản pháp luật quy định việc áp dụng các BPNC được
ban hành, cụ thể: Luật số 103/SL-L005 ngày 20/5/1957 bảo đảm quyền tự do
thân thể và quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở, đồ vật, thư tín của nhân
dân; Sắc luật số 002/SLT ngày 18/6/1957 của Chủ Tịch nước: Sắc luật quy
định những trường hợp phạm pháp quả tang, những trường hợp khẩn cấp và
những trường hợp khám người phạm pháp quả tang; Nghị định số 301/TTG
ngày 10/7/1957 của Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật số
103/SL ngày 20/5/1957; Sắc lệnh số 105/SL-L7 ngày 14/10/1957 của Chủ
tịch nước ban bố Nghị quyết ngày 14/9/1957 của Quốc hội chuẩn y Sắc luật
số 002/SLT ngày 18/6/1957 và bổ sung Điều 10 Luật số 103/SL ngày
20/5/1957;... [35, tr. 59+60].
Các văn bản này quy định một cách cụ thể những trường hợp bắt người,
tạm giữ, tạm giam và những biện pháp cưỡng chế tố tụng khác. Ví dụ: quy
định 04 trường hợp bắt người phạm pháp quả tang, 06 trường hợp bắt người

29. 21
trong tình trạng khẩn cấp; bắt người trong trường hợp không phải khẩn cấp
hoặc quả tang; thời hạn tạm giữ, thời hạn tạm giam;...Những văn bản pháp
luật tố tụng quy định về các biện pháp cưỡng chế này đã được áp dụng trong
suốt thời gian đến năm 1975 [35, tr.60].
Trong thời gian tiếp theo, một số các văn bản pháp luật TTHS được ban
hành và áp dụng trong quá trình giải quyết vụ án, trong đó có những quy định
về biện pháp bắt người, tạm giữ, tạm giam. Cụ thể: Sắc luật 02/SL-76 ngày
15/3/1976 của Hội đồng Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền nam
Việt Nam quy định việc bắt, giam, khám người, khám nhà ở, khám đồ vật;
Nghị quyết số 181-NQ/QHK6 ngày 23/1/1978 của Ủy ban thường vụ Quốc
hội giao cho Tòa án nhân dân đặc biệt xét xử những tội phạm đặc biệt nghiêm
trọng về trật tự xã hội xảy ra tại thành phố Hồ Chí Minh. Những văn bản pháp
luật tố tụng trong giai đoạn này đã cụ thể hóa việc áp dụng các biện pháp
cưỡng chế liên quan đến bắt, tạm giữ, tạm giam người phạm pháp và áp dụng
các văn bản này trong phạm vi cả nước [35, tr.61].
Vai trò của VKSND trong việc áp dụng các BPNC trong giai đoạn này
thể hiện ở một số quy định cụ thể đối với từng biện pháp nhất định.
Đối với trường hợp bắt khẩn cấp thì trong thời hạn 03 ngày kể từ khi
giữ can phạm, Trưởng, Phó ty, Phó Giám đốc Sở, Cục trưởng, Cục phó thuộc
Bộ công an phải báo cáo cho VKS cấp tương đương biết để làm công tác
giám sát điều tra giam giữ. Trường hợp bắt bình thường nếu nhân dân phạm
pháp phải có lệnh viết của CQCA, VKS, TA từ cấp tỉnh, thành phố trở lên;
riêng lệnh của CQCA phải do Trưởng, Phó ty công an trở lên ký và phải được
sự phê chuẩn của VKS cùng cấp [35, tr.66].
Về biện pháp tạm giữ, ngoài Công an thì VKS huyện hay khu phố được
tạm giữ can phạm trong thời hạn 03 ngày kể từ khi nhận được can phạm để
xét và hỏi cung rồi quyết định tha hẳn, tạm tha hay giải lên cấp trên. Công an

30. 22
hoặc VKSND cấp tỉnh trở lên chỉ được tạm giữ 03 ngày từ lúc nhận được can
phạm rồi quyết định tha hẳn, tạm tha hoặc tạm giam [35, tr.68]. Theo Điều 6
Luật 103, Điều 6 Nghị định 301, Thông tư liên bộ 427/TTg thì sau khi hết hạn
tạm giữ, xét thấy không thể tạm tha, tha kẻ phạm pháp được thì CQCA phải ra
lệnh tạm giam. Nếu bắt trong trường hợp bình thường khi làm thủ tục về lệnh
bắt có thể kết hợp luôn lệnh tạm giam. Lệnh của CQCA phải do Trưởng, Phó
ty ký và được VKS phê chuẩn [35, tr.69].
Như vậy, từ năm 1960, hệ thống VKSND các cấp đã được hình thành
với nhiều chức năng trong đó có chức năng công tố và chức năng kiểm sát
việc tuân theo pháp luật trong hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội
phạm. Sự ra đời của hệ thống VKSND là điều kiện đảm bảo cho hoạt động
TTHS đạt hiệu quả và đúng pháp luật. Tuy nhiên, giai đoạn này nước ta chưa
có BLTTHS; hoạt động tố tụng được thực hiện trên cơ sở các luật tổ chức và
văn bản hướng dẫn đơn lẻ của cơ quan có thẩm quyền cũng đã góp phần vào
việc hướng dẫn áp dụng các BPNC có hiệu quả.
1.3.2. Giai đoạn từ năm 1988 đến trước khi có Bộ luật tố tụng hình
sự năm 2003
Sự ra đời của BLTTHS năm 1988 đánh dấu bước phát triển của
khoa học luật TTHS, của ngành luật TTHS và kĩ thuật lập pháp TTHS ở
nước ta. So với pháp luật TTHS trước đây, Bộ luật TTHS năm 1988 chứa
đựng nhiều điểm mới cả về kĩ thuật lập pháp và nội dung của các chế
định, quy định về trình tự, thủ tục, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi
hành án hình sự.
Điều 23 BLTTHS năm 1988 quy định:
Viện kiểm sát có nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong tố tụng hình sự, thực hành quyền công tố, bảo đảm cho pháp
luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.

31. 23
Trong các giai đoạn của tố tụng hình sự, Viện kiểm sát có
trách nhiệm áp dụng những biện pháp do Bộ luật này quy định để
loại trừ việc vi phạm pháp luật của bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào.
Một số quy định cụ thể trong BLTTHS 1988 thể hiện vai trò của VKSND:
Trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự, VKSND có quyền ra quyết định
khởi tố vụ án hình sự VKSND kiểm sát việc tuân theo pháp luật, bảo đảm
việc khởi tố vụ án hình sự có căn cứ và hợp pháp. Nếu quyết định khởi tố của
cơ quan điều tra, đơn vị Bộ đội biên phòng, cơ quan Hải quan và cơ quan
Kiểm lâm không có căn cứ thì VKSND ra quyết định huỷ bỏ quyết định khởi
tố đó; nếu quyết định không khởi tố vụ án hình sự của các cơ quan đó không
có căn cứ, thì VKSND huỷ bỏ quyết định đó và ra quyết định khởi tố vụ án.
Trường hợp quyết định khởi tố của TA không có căn cứ thì VKSND kháng
nghị lên TA cấp trên.
Trong giai đoạn điều tra, truy tố, Điều 141, Điều 142 BLTTHS năm
1988 quy định khá chi tiết nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND đối với việc
điều tra và sau khi kết thúc điều tra, như: VKSND kiểm sát việc tuân theo
pháp luật, thực hành quyền công tố, bảo đảm việc điều tra được khách quan,
toàn diện và đầy đủ. VKSND phải kịp thời phát hiện những vi phạm pháp luật
trong quá trình điều tra và đề ra biện pháp khắc phục; truy tố bị can trước TA
bằng bản cáo trạng; trả lại hồ sơ để điều tra bổ sung; đình chỉ hoặc tạm đình
chỉ vụ án;...
Về các BPNC thì BLTTHS năm 1988 đã dành một chương quy định về
vấn đề này (Chương V). So với những quy định pháp luật trước đây thì
BLTTHS năm 1988 có một số quy định mới sau: - Bổ sung một số BPNC
mới: cấm đi khỏi nơi cư trú, bảo lãnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo
đảm; - Không quy định biện pháp tạm tha, tha mà sử dụng thuật ngữ trả lại tự
do với ý nghĩa “không giam giữ nữa”; - Bổ sung chế định thay đổi, hủy bỏ
BPNC và các quy định về thủ tục áp dụng sau bắt; - Ngay trong các BPNC có

32. 24
tính chất nghiêm khắc như bắt, tạm giữ, tạm giam giữa giai đoạn trước đây và
hiện nay đã có những thay đổi sâu sắc, thể hiện sự đổi mới về nhận thức, tư
duy pháp lý. Những quy định về BPNC trong BLTTHS năm 1988 đã trở
thành công cụ quan trọng cho các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng trong quá
trình giải quyết vụ án hình sự [35, tr.80].
BLTTHS năm 1988 đã trải qua 03 lần sửa đổi vào năm 1990, năm 1993
và năm 2000. Qua các lần sửa đổi, quy định của pháp luật TTHS đã dần hoàn
thiện hơn phù hợp với các điều kiện kinh tế, xã hội. Ví dụ: mở rộng về thầm
quyền áp dụng biện pháp bắt người; chỉ cho phép bắt khẩn cấp khi chuẩn bị
thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;... Đối
với các BPNC, vai trò của VKSND thể hiện riêng đối với từng biện pháp:
Về biện pháp bắt người: Viện trưởng, Phó Viện trưởng VKSND có
quyền ra lệnh bắt bị can, bị cáo để tạm giam; trường hợp việc bắt bị can, bị
cáo để tạm giam do Trưởng công an, Phó trưởng công an cấp huyện, Thủ
trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh ra lệnh thì phải được
VKSND cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành; Trong mọi trường hợp, việc
bắt khẩn cấp phải được báo ngay cho VKSND cùng cấp bằng văn bản để xét
phê chuẩn; VKSND có chức năng kiểm sát việc áp dụng các biện pháp bắt
của chủ thể có thẩm quyền [27, Điều 62].
Đối với biện pháp tạm giữ, tạm giam: VKSND có quyền quyết định
huỷ bỏ lệnh tạm giữ và trả tự do ngay cho người bị tạm giữ nếu xét thấy việc
tạm giữ không cần thiết và có quyền phê chuẩn việc gia hạn tạm giữ. Viện
trưởng, Phó Viện trưởng VKSND có quyền áp dụng biện pháp tạm giam đối
với bị cáo; lệnh tạm giam của Trưởng công an, Phó trưởng công an cấp
huyện, Thủ trưởng, Phó thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh phải được
VKSND cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành; việc gia hạn tạm giam trong
những trường hợp luật định do VKSND quyết định [27, Điều 68, Điều 70].
VKSND có quyền áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để

33. 25
bảo đảm đối với bị can, bị cáo là người nước ngoài [27, Điều 76],… BLTTHS
năm 1988 cũng có quy định chung về việc hủy bỏ hoặc thay thế BPNC, theo
đó VKSND huỷ bỏ BPNC khi thấy không còn cần thiết hoặc có thể thay thế
bằng một BPNC khác; đối với những BPNC do VKSND phê chuẩn thì việc
huỷ bỏ hoặc thay thế phải do VKSND quyết định.
BLTTHS năm 1988 (qua các lần sửa đổi) đã có nhiều quy định về
nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của những người tiến hành tố tụng nói
chung, các BPNC nói riêng. Tuy nhiên các quy định này còn có những bất
cập, chưa phân định được rõ ràng, cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn và trách
nhiệm của các chức danh tố tụng. Ví dụ như: chưa quy định cụ thể nhiệm vụ,
quyền hạn của Viện trưởng, Phó viện trưởng VKSND khi thực hành quyền
công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động TTHS; nhiệm
vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Kiểm sát viên khi được phân công thực
hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động
TTHS. Chưa quy định rõ chủ thể có quyền áp dụng BPNC, có những đối
tượng chưa được điều chỉnh áp dụng BPNC,... nên chưa đáp ứng được yêu
cầu của cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Nhưng đây là Bộ luật đầu tiên
pháp điển hoá các quy định của pháp luật trước đó về trình tự, thủ tục tố tụng
đối với việc giải quyết vụ án hình sự; về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và
mối quan hệ của các cơ quan tiến hành tố tụng; về quyền, nghĩa vụ tố tụng
của những người tham gia tố tụng. Góp phần quan trọng vào sự nghiệp bảo vệ
chế độ Xã hội Chủ nghĩa, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội,
bảo vệ lợi ích nhà nước, quyền, lợi ích của công dân.

34. 26
Chương 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
HIỆN HÀNH VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
ĐỐI VỚI VIỆC ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN TRONG
GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA, TRUY TỐ VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về vai trò
của Viện kiểm sát nhân dân trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn
trong giai đoạn điều tra, truy tố
2.1.1. Biện pháp bắt người
2.1.1.1. Biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam
Theo quy định của BLTTHS năm 2003, trong giai đoạn điều tra, truy tố
thẩm quyền áp dụng biện pháp bắt bị can để tạm giam bao gồm: Viện trưởng,
Phó Viện trưởng VKS các cấp, Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT các cấp
(khoản 1 Điều 80 BLTTHS). Trong giai đoạn điều tra, lệnh bắt bị can để tạm
giam chỉ có thể được ban hành sau khi CQĐT hoặc VKSND ra quyết định
khởi tố bị can và quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can của VKSND
(nếu CQĐT ra quyết định khởi tố bị can).
Việc bắt bị can phải tuân theo các thủ tục mà pháp luật quy định như:
việc bắt bị can phải có lệnh; không được bắt bắt bị can để tạm giam vào ban
đêm, trừ những trường hợp luật định; khi tiến hành bắt người thì phải lập biên
bản và phải có đầy đủ nội dung luật định,...
Việc bảo đảm áp dụng BPNC đúng pháp luật là trách nhiệm của VKS vì
Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02 tháng 01 năm 2001 của Bộ chính trị về một
số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới đã chỉ rõ “... ở đâu có
việc bắt giam, giữ trái pháp luật thì Viện kiểm sát ở đó phải chịu trách nhiệm”.

35. 27
Ta cũng phải hiểu rằng BPNC không phải là biện pháp nghiệp vụ để điều tra
vụ án, mà nó chỉ được áp dụng khi thật cần thiết và khi có đủ các căn cứ theo
quy định của pháp luật TTHS, tránh tình trạng lợi dụng BPNC thay cho điều
tra. Và vai trò của VKSND trong quá trình áp dụng BPNC ở giai đoạn điều
tra, truy tố là rất rõ nét, thể hiện thông qua nhiệm vụ, quyền hạn của người
tiến hành tố tụng. Đối với biện pháp bắt bị can, bị cáo để tạm giam, vai trò
của VKSND thể hiện như sau:
Thứ nhất, VKSND có quyền ra lệnh bắt bị can để tạm giam. Khoản 1
Điều 80 BLTTHS quy định: Viện trưởng, Phó Viện trưởng VKSND và VKS
quân sự các cấp; Chánh án, Phó Chánh án TAND và TA quân sự các cấp;
Thẩm phán giữ chức vụ Chánh tòa, Phó Chánh tòa Tòa phúc thẩm TAND tối
cao; Hội đồng xét xử; Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT các cấp có quyền
bắt bị can để tạm giam. Đối tượng áp dụng là bị can nhưng không phải bị can
nào cũng bị áp dụng biện pháp tạm giam mà chỉ những bị can thuộc các
trường hợp quy định tại Điều 88 BLTTHS.
Thứ hai, VKSND có quyền phê chuẩn lệnh bắt bị can để tạm giam: đối
với trường hợp Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT các cấp ra lệnh bắt bị can
để tạm giam thì lệnh bắt phải được VKSND cùng cấp phê chuẩn trước khi thi
hành (điểm d Khoản 1 Điều 80 BLTTHS). Trong thời hạn ba ngày, kể từ khi
nhận được đề nghị xét phê chuẩn kèm theo tài liệu có liên quan của CQĐT,
KSV kiểm tra tài liệu, chứng cứ, đối chiếu với quy định tại Điều 80 và Điều
88 BLTTHS để làm rõ thẩm quyền, đối tượng, điều kiện tạm giam đối với
từng trường hợp và báo cáo lãnh đạo VKSND quyết định việc phê chuẩn.
Trường hợp chưa rõ căn cứ thì ra văn bản yêu cầu CQĐT bổ sung tài liệu
chứng cứ làm rõ căn cứ để xem xét, quyết định việc phê chuẩn. Trong trường
hợp bị can có đủ các điều kiện để tạm giam, cần thiết phải tạm giam bị can
nhưng CQĐT không bắt bị can để tạm giam thì VKSND yêu cầu CQĐT ra
lệnh bắt bị can để tạm giam.

36. 28
Thứ ba, kiểm sát việc bắt bị can để tạm giam: sau khi ra lệnh bắt bị can
để tạm giam hoặc phê chuẩn lệnh bắt bị can để tạm giam, Kiểm sát viên phải
kiểm sát chặt chẽ việc thi hành lệnh này. Khi thi hành lệnh bắt bị can để tạm
giam, phải kiểm tra việc áp dụng các thủ tục khi tiến hành bắt bị can.
Việc bắt bị can, bị cáo phải có lệnh. Lệnh này phải ghi rõ ngày, tháng,
năm, họ tên, chức vụ của người ra lệnh; họ tên, địa chỉ của người bị bắt và lý
do bắt. Lệnh bắt phải có chữ ký của người ra lệnh và có đóng dấu. Người thi
hành lệnh bắt phải đọc lệnh, giải thích lệnh, quyền và nghĩa vụ của người bị
bắt và phải lập biên bản về việc bắt. Khi tiến hành bắt bị can, bị cáo tại nơi cư
trú phải có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người láng giềng của
người bị bắt chứng kiến. Nếu tại nơi làm việc của người đó thì phải có đại
diện cơ quaN, tổ chức nơi người đó làm việc chứng kiến. Còn khi tiến hành
bắt bị can tại nơi khác phải có sự chứng kiến của đại diện chính quyền xã,
phường, thị trấn nơi tiến hành bắt bị can, bị cáo. Về thời gian bắt bị can để
tạm giam thì không được bắt vào ban đêm. Ban đêm được tính từ 10 giờ đêm
đến 6 giờ sáng hôm sau [30, Điều 80].
Khi tiến hành bắt người thì phải lập biên bản và phải có đầy đủ nội
dung luật định, như: ngày, giờ, tháng, năm, địa điểm bắt, nơi lập biên bản;
những việc đã làm, tình hình diễn biến trong khi thi hành lệnh bắt, những đồ
vật, tài liệu bị tạm giữ và những khiếu nại của người bị bắt. Biên bản phải
được đọc cho người bị bắt và người chứng kiến nghe. Người bị bắt, người thi
hành lệnh bắt và người chứng kiến phải cùng ký tên vào biên bản, nếu có ý
kiến khác hoặc không đồng ý với nội dung của biên bản thì phải ghi ý kiến đó
vào biên bản và ký tên [30, Điều 84].
Việc bắt bị can để tạm giam phải được CQĐT thông báo cho gia đình
người bị bắt, chính quyền xã, phường, thị trấn hoặc cơ quan, tổ chức nơi
người đó cư trú hoặc làm việc. Nếu CQĐT cho rằng, việc thông báo có thể

37. 29
gây cản trở hoạt động điều tra và chậm thông báo thì VKS cần kiểm tra các
căn cứ đó và yêu cầu thông báo ngay khi cản trở đó không còn [30, Điều 85].
2.1.1.2. Biện pháp bắt người trong trường hợp khẩn cấp
Bắt người trong trường hợp khẩn cấp là nhằm ngăn chặn người đang
chuẩn bị thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng hoặc ngăn
chặn ngay người bị tình nghi thực hiện tội phạm bỏ trốn, tiêu hủy chứng cứ.
Theo quy định của BLTTHS, các trường hợp bắt khẩn cấp là: Một là,
khi có căn cứ để cho rằng người đó đang chuẩn bị thực hiện tội phạm rất
nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Hai là, khi người bị hại
hoặc người có mặt tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt trông thấy và xác nhận
đúng là người đã thực hiện tội phạm mà xét thấy cần ngăn chặn ngay việc
người đó bỏ trốn. Ba là, khi thấy có dấu vết của tội phạm ở người hoặc tại chỗ
ở của người bị tình nghi thực hiện tội phạm và xét thấy cần ngăn chặn ngay
việc người đó trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ.
Để đảm bảo việc bắt người trong trường hợp khẩn cấp được chính xác,
có căn cứ, bảo đảm các quyền và lợi ích của người bị bắt, BLTTHS đã quy
định nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND đối với biện pháp này như sau:
Thứ nhất, phê chuẩn việc bắt khẩn cấp. Khi nhận được đề nghị xét phê
chuẩn việc bắt người trong trường hợp khẩn cấp cùng các tài liệu có liên
quan, VKS phải kiểm tra các căn cứ bắt khẩn cấp đối với từng trường hợp cụ
thể, các văn bản, tài liệu có hợp pháp, hợp lệ, đầy đủ nội dung luật định hay
không. Trong trường hợp cần thiết thì VKS trực tiếp gặp, hỏi người bị bắt.
Trên cơ sở đó ra quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn. Thời hạn để
VKS ra một trong hai quyết định đó là 12 giờ, kể từ khi nhận được đề nghị
xét phê chuẩn. Nếu VKS không phê chuẩn thì người đã ra lệnh bắt phải trả tự
do ngay cho người bị bắt [30, Điều 81].

38. 30
Thứ hai, kiểm sát việc áp dụng biện pháp bắt người trong trường hợp
khẩn cấp của người có thẩm quyền. Để ra quyết định phê chuẩn hay không
phê chuẩn lệnh bắt khẩn cấp một cách chính xác, có căn cứ thì VKSND phải
kiểm sát chặt chẽ từ hình thức đến nội dung việc bắt người.
Về mặt hình thức, VKS sẽ kiểm tra hồ sơ đề nghị phê chuẩn đã đầy đủ
các tài liệu cần thiết chưa, như: công văn đề nghị phê chuẩn, lệnh bắt khẩn
cấp, biên bản bắt người, tài liệu về nhân thân người bị bắt,... Các văn bản, tài
liệu đó có đúng về mặt pháp lý không. Ví dụ như lệnh bắt phải do người có
thẩm quyền ban hành, đó là: Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng CQĐT các cấp;
người chỉ huy đơn vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và tương đương, người
chỉ hủy đồn biên phòng ở hải đảo và biên giới; người chỉ huy tàu bay, tàu
biển, khi tàu bay, tàu biển đã rời khỏi sân bay, bến cảng. Nội dung lệnh bắt
cũng như việc thi hành lệnh bắt phải theo đúng quy định tại khoản 2 Điều 80
BLTTHS; biên bản về việc bắt người cũng như việc thông báo phải theo quy
định Điều 84, Điều 85 BLTTHS. Về mặt nội dung: VKS phải nghiên cứu nội
dung các tài liệu làm căn cứ cho việc ra quyết định bắt khẩn cấp. Sau đó đối
chiếu với các quy định của pháp luật để xem xét việc bắt khẩn cấp có căn cứ,
đúng pháp luật hay không.
Trong quá trình kiểm sát nếu thấy việc bắt khẩn cấp có căn cứ, đúng
theo quy định thì VKSND phê chuẩn, nếu không có căn cứ (ví dụ: lý do bắt
khẩn cấp không rõ ràng, không cần thiết) thì không phê chuẩn và có quyền
yêu cầu người ra lệnh bắt thả tự do cho người bị bắt.
2.1.1.3. Biện pháp bắt người phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã
Bắt người phạm tội quả tang là trường hợp bắt người khi người đó đang
thực hiện tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm thì bị phát hiện hoặc
bị đuổi bắt. Còn bắt người đang bị truy nã là bắt người phạm tội đang lẩn trốn
và người này đã có lệnh truy nã của CQĐT.

39. 31
Theo quy định tại Điều 82 BLTTHS thì bất kỳ người nào cũng có
quyền bắt, tước vũ khí, hung khí của người bị bắt trong hai trường hợp trên và
giải ngay đến CQCA, VKSND hoặc Ủy ban nhân dân nơi gần nhất. Các cơ
quan tiếp nhận người bị bắt trong hai trường hợp trên phải lập biên bản và giải
ngay đến CQĐT có thẩm quyền.
Như vậy, khi tiếp nhận người bị bắt, VKSND có trách nhiệm phải lập
biên bản và giải ngay người bị bắt đến CQĐT có thẩm quyền. Khi lập biên
bản, VKSND phải ghi rõ địa điểm, giờ, ngày, tháng, năm tiếp nhận; lý do
bắt; tên, tuổi, nơi cư trú, hành vi phạm tội của người phạm tội quả tang
hoặc đang bị truy nã,... và phải có đầy đủ chữ ký của những người tham gia
lập biên bản. Việc giao người bị bắt cho CQĐT có thẩm quyền cũng phải
được thể hiện bằng biên bản với những nội dung như trên. Việc dẫn giải
phải được bảo đảm an toàn, tránh để họ trốn hoặc thoát khỏi sự kiểm soát
của người đã tiếp nhận và dẫn giải.
2.1.2. Biện pháp tạm giữ
BLTTHS quy định biện pháp tạm giữ là một trong những biện pháp
được áp dụng nhiều trong hoạt động TTHS. Biện pháp tạm giữ được áp dụng
đối với những người bị bắt trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang,
người phạm tội tự thú, đầu thú hoặc đối với những người bị bắt theo quyết
định truy nã. Nhưng không phải trường hợp nào cũng bị tạm giữ mà chỉ trong
những trường hợp cần thiết: cần thời gian để lấy lời khai, xác minh những
tình tiết liên quan để làm rõ hành vi phạm tội, lý lịch, nhân thân hoặc trường
hợp người bị bắt có khả năng trốn, tiếp tục phạm tội hoặc tiêu hủy chứng cứ.
Đối với BPNC này, vai trò của VKSND thể hiện cũng rất rõ không
những đảm bảo quyền tự do, bất khả xâm phạm về thân thể của người bị bắt
mà còn đảm bảo pháp luật được áp dụng đúng đắn. Điều đó thể hiện như sau:

40. 32
Thứ nhất, VKSND có nhiệm vụ kiểm sát việc ra quyết định tạm giữ.
Khoản 3 Điều 86 BLTTHS đã quy định: trong thời hạn 12 giờ, kể từ khi ra
quyết định tạm giữ, quyết định tạm giữ phải được gửi cho VKS cùng cấp.
Khi nhận được quyết định tạm giữ, VKS sẽ kiểm tra tính có căn cứ, hợp
pháp của quyết định tạm giữ; thời hạn ra quyết định tạm giữ; thời hạn gửi
quyết định tạm giữ.
Về tính có căn cứ và hợp pháp của quyết định tạm giữ thể hiện: người
có thẩm quyền ra quyết định tạm giữ phải là: Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng
CQĐT các cấp; người chỉ huy đơn vị quân đội độc lập cấp trung đoàn và
tương đương; người chỉ huy đồn biên phòng ở hải đảo và biên giới; người chỉ
huy tàu bay, tàu biển khi tàu bay, tàu biển đã rời khỏi sân bay, bến cảng; chỉ
huy trưởng vùng Cảnh sát biển [30, Điều 86]. Đối tượng bị tạm giữ phải thuộc
một trong những trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 86 BLTTHS và phải
trong trường hợp cần thiết để xác minh, để quyết định khởi tố bị can, để có áp
dụng biện pháp tạm giam hay không. VKS cũng cần chú ý đến thời hạn tạm
giữ có đúng quy định pháp luật hay không: thời hạn tạm giữ không quá ba
ngày, kể từ khi CQĐT nhận người bị bắt.
Về thời hạn ra quyết định tạm giữ: trong thời hạn 24 giờ kể từ khi bắt
hoặc nhận người bị bắt, CQĐT phải ra quyết định tạm giữ hoặc ra quyết định
trả tự do cho người bị bắt. Thời hạn gửi quyết định tạm giữ cho VKS: là trong
thời hạn 12 giờ kể từ khi ra quyết định tạm giữ, CQĐT phải gửi quyết định
tạm giữ cho VKS cùng cấp.
Qua hoạt động kiểm sát của mình, nếu VKSND phát hiện việc tạm giữ
không có căn cứ và không hợp pháp thì có quyền yêu cầu CQĐT trả tự do
ngay cho người bị tạm giữ.
Nếu VKSND thực hiện đúng đắn chức năng kiểm sát này sẽ đảm bảo
việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp tạm giữ có căn cứ và đúng pháp luật,
kịp thời khắc phục các vi phạm trong hoạt động của CQĐT.

41. 33
Thứ hai, VKSND có quyền phê chuẩn quyết định gia hạn tạm giữ. Việc
gia hạn tạm giữ tạo điều kiện cho hoạt động điều tra, xác minh của CQĐT. Có
hai trường hợp gia hạn tạm giữ: trong trường hợp cần thiết, người ra quyết
định tạm giữ có thể gia hạn tạm giữ, nhưng không quá ba ngày; trong trường
hợp đặc biệt, người ra quyết định tạm giữ có thể gia hạn tạm giữ lần thứ hai
nhưng không quá ba ngày. Mọi trường hợp gia hạn này đều phải được VKS
cùng cấp phê chuẩn. Trong thời hạn 12 giờ, kể từ khi nhận được đề nghị gia
hạn và tài liệu có liên quan đến việc gia hạn tạm giữ, VKS phải ra quyết định
phê chuẩn hay không phê chuẩn (khoản 2 Điều 87). Để quyết định việc phê
chuẩn hay không phê chuẩn, VKS sẽ kiểm tra, nghiên cứu hồ sơ để xem việc
gia hạn tạm giữ có đúng quy định pháp luật, có cần thiết hay không, như:
thẩm quyền gia hạn tạm giữ, thời hạn gia hạn tạm giữ, việc gia hạn tạm giữ là
cần thiết. Trường hợp không đủ căn cứ để gia hạn tạm giữ hoặc không cần
thiết gia hạn tạm giữ thì VKS không phê chuẩn và có quyền yêu cầu CQĐT
trả tự do cho người bị tạm giữ.
2.1.3. Biện pháp tạm giam
Theo quy định tại Điều 88 BLTTHS, biện pháp tạm giam là biện pháp
được áp dụng rất nhiều trong hoạt động TTHS. Đó là BPNC nghiêm khắc
nhất chỉ áp dụng đối với bị can, bị cáo. Trong giai đoạn điều tra cũng như truy
tố, việc áp dụng biện pháp tạm giam tạo điều kiện rất thuận lợi cho CQĐT
cũng như VKSND khi tiến hành các hoạt động tố tụng của mình.
Đối với BPNC này, VKSND có vai trò rất quan trọng, không những
đảm bảo cho việc áp dụng biện pháp một cách đúng đắn, phục vụ có hiệu quả
cho hoạt động điều tra mà còn đảm bảo quyền, lợi ích của bị can, thể hiện cụ
thể như sau:
Thứ nhất, VKSND là một trong những chủ thể có quyền ra lệnh tạm
giam. Khoản 3 Điều 88 BLTTHS quy định rõ: những người có thầm quyền ra

42. 34
lệnh bắt được quy định tại Điều 80 BLTTHS có quyền ra lệnh tạm giam,
trong đó có VKSND. Khi áp dụng biện pháp tạm giam đối với bị can thì phải
tuân thủ các quy định về đối tượng cũng như điều kiện tại Điều 88 BLTTHS
để được áp dụng biện pháp này. Cụ thể: 1/Bị can, bị cáo phạm tội đặc biệt
nghiêm trọng, phạm tội rất nghiêm trọng; 2/Bị can, bị cáo phạm tội nghiêm
trọng, phạm tội ít nghiêm trọng mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tù trên
hai năm và có căn cứ cho rằng người đó có thể trốn hoặc cản trở việc điều tra,
truy tố, xét xử hoặc có thể tiếp tục phạm tội. Đối với bị can, bị cáo là phụ nữ
có thai hoặc đang nuôi con dưới ba mươi sáu tháng tuổi, là người già yếu,
người bị bệnh nặng mà nơi cư trú rõ ràng thì không tạm giam mà áp dụng
BPNC khác, trừ những trường hợp: Bị can, bị cáo bỏ trốn và bị bắt theo lệnh
truy nã; bị can, bị cáo được áp dụng BPNC khác nhưng tiếp tục phạm tội hoặc
cố ý gây cản trở nghiêm trọng đến việc điều tra, truy tố, xét xử; bị can, bị cáo
phạm tội xâm phạm an ninh quốc gia và có đủ căn cứ cho rằng nếu không tạm
giam đối với họ thì sẽ gây nguy hại đến an ninh quốc gia.
Ở giai đoạn truy tố mà bị can đang bị áp dụng một trong các BPNC
khác không phải là biện pháp tạm giam, nếu thấy cần thiết phải tạm giam bị
can để đảm bảo việc truy tố thì ra lệnh tạm giam cùng với lệnh bắt bị can để
tạm giam. Cũng ở giai đoạn này, VKS sẽ kiểm tra thời hạn tạm giam của bị
can thì quyết định có ra lệnh tạm giam mới hay không. Nếu thời hạn còn
bằng hoặc dài hơn thời hạn truy tố đối với từng tội phạm theo quy định
BLTTHS và xét thấy cần thiết phải tiếp tục tạm giam thì VKS sử dụng lệnh
tạm giam của CQĐT.
Trường hợp thời hạn tạm giam còn nhưng không đủ để hoàn thành việc
truy tố thì VKS ra lệnh tạm giam mới. Thời hạn tạm giam mới tính tiếp theo
ngày tạm giam cuối cùng và không quá thời gian truy tố theo quy định pháp
luật (trừ đi thời hạn đã tạm giam kể từ ngày VKS nhận được hồ sơ vụ án).

43. 35
Nếu thời hạn tạm giam bị can hết vào ngày VKS nhận được hồ sơ vụ án và
xét thấy cần thiết phải tiếp tục áp dụng biện pháp này thì ra lệnh tạm giam
mới, thời hạn không quá thời hạn truy tố theo từng tội: đối với tội ít nghiêm
trọng và nghiêm trọng thì không quá 20 ngày, tội rất nghiêm trọng và đặc biệt
nghiêm trọng thì không quá 30 ngày. Trong trường hợp cần thiết VKS có thể
gia hạn nhưng không quá 10 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng và tội
phạm nghiêm trọng; không quá 15 ngày đối với tội phạm rất nghiêm trọng và
đặc biệt nghiêm trọng.
Trong trường hợp phục hồi điều tra nếu có căn cứ để tạm giam bị can
thì thời hạn không quá thời hạn phục hồi điều tra: thời hạn điều tra tiếp không
quá hai tháng đối với tội phạm ít nghiêm trọng; không quá hai tháng và được
gia hạn một lần không quá hai tháng đối với tội phạm nghiêm trọng và tội
phạm rất nghiêm trọng; không quá ba tháng và được gia hạn một lần không
quá ba tháng đối với tội rất nghiêm trọng [30, Điều 121].
Thứ hai, phê chuẩn lệnh tạm giam của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng
CQĐT trước khi thi hành và kiểm sát việc áp dụng biện pháp tạm giam đối
với bị can. Việc phê chuẩn nhằm đảm bảo việc áp dụng biện pháp này của
CQĐT có căn cứ, hợp pháp, hạn chế việc xâm phạm đến quyền, lợi ích của bị
can. Khi xét phê chuẩn lệnh tạm giam cũng đồng thời với việc kiểm sát việc
tạm giam bị can của CQĐT, Kiểm sát viên phải kiểm tra căn cứ, tính hợp
pháp của lệnh tạm giam, nếu không đủ căn cứ thì VKS không phê chuẩn.
Lệnh tạm giam bị can phải thể hiện được những thông tin cá nhân của
bị can, phải thống nhất với quyết định khởi tố. Lệnh tạm giam phải được ban
hành bởi người có thẩm quyền và thời hạn tạm giam theo đúng quy định pháp
luật: không quá hai tháng đối với tội phạm ít nghiêm trọng, không quá ba
tháng đối với tội phạm nghiêm trọng, không quá bốn tháng đối với tội phạm
rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng [30, Điều 120].

44. 36
Để quyết định phê chuẩn hay không phê chuẩn, VKSND phải kiểm sát
căn cứ để ra lệnh tạm giam bị can. Trong giai đoạn điều tra, truy tố đối tượng
bị tạm giam là bị can nhưng phải thuộc hai trường hợp quy định tại Khoản 1
Điều 88 BLTTHS. Thời hạn để xét phê chuẩn lệnh tạm giam của Thủ trưởng,
Phó Thủ trưởng CQĐT trước khi thi hành là ba ngày, kể từ ngày nhận được
lệnh tạm giam, đề nghị xét phê chuẩn và hồ sơ, tài liệu liên quan đền việc tạm
giam. Trong thời hạn này, VKS phải ra một trong hai quyết định phê chuẩn
hoặc không phê chuẩn. Đối với bị can đang bị tạm giữ thì thời hạn xét phê
chuẩn là trong 24 giờ. Nếu thấy việc tạm giam là không cần thiết thì ra quyết
định không phê chuẩn lệnh tạm giam và nếu xét thấy cần thiết phải áp dụng
BPNC khác thì yêu cầu CQĐT áp dụng BPNC khác đối với bị can.
Trường hợp VKSND trả hồ sơ để điều tra bổ sung, bị can bị áp dụng biện
pháp tạm giam mà thời hạn tạm giam còn lại không đủ để kết thúc việc điều tra
bổ sung và xét thấy cần tiếp tục tạm giam bị can thì CQĐT ra lệnh tạm giam mới
và gửi ngay cho VKS phê chuẩn. Thời hạn tạm giam trong lệnh tạm giam mới
được tính tiếp theo ngày tạm giam cuối cùng của lệnh tạm giam trước và không
được quá thời hạn điều tra bổ sung: trường hợp vụ án do VKS trả để điều tra bổ
sung thì thời hạn điều tra bổ sung không quá hai tháng; nếu do TA trả lại để điều
tra bổ sung thì thời hạn không quá một tháng [30, Điều 121].
Thứ ba, thay thế, hủy bỏ biện pháp tạm giam: theo Khoản 2 Điều 94
BLTTHS thì VKSND có quyền thay thế, hủy bỏ biện pháp tạm giam khi thấy
không còn cần thiết. Khi VKS phê chuẩn lệnh tạm giam thì chỉ có VKS mới
có quyền thay thế hoặc hủy bỏ. Các trường hợp để thay thế, hủy bỏ biện pháp
tạm giam đó là: áp dụng BPNC khác, trả tự do cho bị can trước khi hết hạn
tạm giam, trả tự do cho bị can khi hết thời hạn tạm giam.
Trường hợp áp dụng BPNC khác đó là khi bị can đang bị tạm giam,
nhưng CQĐT hay VKS thấy không còn cần thiết phải tiếp tục tạm giam bị

45. 37
can nữa và để đảm bảo cho việc điều tra, truy tố thì có thể áp dụng BPNC
khác như: bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm. Khi áp dụng
BPNC khác thì phải có những căn cứ nhất định, đó là: không có nguy cơ bỏ
trốn; không gây cản trở cho việc điều tra, truy tố; không có nguy cơ tiếp
tục phạm tội.
Trường hợp trả tự do cho bị can trước khi hết hạn tạm giam: trong quá
trình điều tra vụ án, VKS phải kiểm sát chặt chẽ các hoạt động điều tra của
CQĐT, trong đó có việc tạm giam bị can, nếu có các căn cứ luật định thì
quyết định việc thay thế hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam. Nếu CQĐT đề nghị
việc thay thế hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam thì VKSND cần kiểm tra các
căn cứ và điều kiện được quy định trong BLTTHS.
Trường hợp trả tự do cho bị can khi hết thời hạn tạm giam: đây là
trường hợp khi hết thời hạn tạm giam mà không gia hạn tạm giam thì
đương nhiên bị can được trả tự do. Trong trường hợp này, VKS phải kiểm
sát chặt chẽ việc tạm giam bị can để tránh trường hợp tạm giam bị can mà
không có lệnh, nếu phát hiện ra thì VKS phải ra quyết định trả tự do ngay
cho bị can.
Thứ tư, quyết định gia hạn tạm giam bị can để điều tra: thường thì khi
gần hết thời hạn tạm giam thì CQĐT sẽ đề nghị VKSND gia hạn tạm giam.
VKS sẽ kiểm tra tính cần thiết của việc gia hạn tạm giam. Việc gia hạn này
phải căn cứ vào Điều 88 và Điều 120 BLTTHS. Khoản 2 Điều 120 BLTTHS
đã quy định: trong trường hợp vụ án có nhiều tình tiết phức tạp, xét cần phải
có thời gian dài hơn cho việc điều tra và không có căn cứ để thay đổi hoặc
hủy bỏ biện pháp tạm giam thì chậm nhất là mười ngày trước khi hết thời hạn
tạm giam, CQĐT phải có văn bản đề nghị VKSND gia hạn tạm giam. Việc
gia hạn tạm giam phải căn cứ vào từng loại tội, cụ thể:
Đối với tội phạm ít nghiêm trọng, trong trường hợp cần gia hạn tạm

46. 38
giam thì VKS cấp huyện, VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam một lần
không quá một tháng. Như vậy, cùng với thời hạn tạm giam lúc đầu thì thời
hạn tạm giam để điều tra đối với tội ít nghiêm trọng tối đa là ba tháng.
Đối với tội phạm nghiêm trọng, trong trường hợp cần thiết VKS cấp
huyện, VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam lần thứ nhất không quá hai
tháng. Nếu hết thời hạn gia hạn tạm giam lần thứ nhất mà chưa thể kết thúc
việc điều tra và không có căn cứ để thay đổi, hủy bỏ biện pháp tạm giam thì
VKS cấp huyện, VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam lần thứ hai không
quá một tháng. Như vậy thời hạn tạm giam tối đa đối với tội nghiêm trọng tối
đa là sáu tháng.
Đối với tội phạm rất nghiêm trọng, trong trường hợp cần thiết VKS
cấp huyện, VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam lần thứ nhất không quá
ba tháng. Khi đã hết thời hạn gia hạn lần thứ nhất mà vẫn chưa thể kết thúc
việc điều tra và không có căn cứ để thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm
giam thì VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam lần thứ hai không quá hai
tháng. Như vậy, thời hạn tạm giam để điều tra đối với tội rất nghiêm trọng
tối đa là chín tháng.
Đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, trong trường hợp cần thiết
VKS cấp tỉnh có quyền gia hạn tạm giam lần thứ nhất không quá bốn tháng.
Khi hết thời gian này mà vẫn chưa thể kết thúc việc điều tra mà không có căn
cứ để thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam thì VKS cấp tỉnh có quyền gia
hạn tạm giam lần thứ hai không quá bốn tháng. Trong trường hợp đã hết thời
gian gia hạn lần thứ hai mà cần thiết thì VKSND tối cao có thể gia hạn tạm
giam lần thứ ba không quá bốn tháng. Như vậy thời hạn tạm giam để điều tra
đối với tội đặc biệt nghiêm trọng tối đa là 16 tháng. Đối với tội xâm phạm an
ninh quốc gia trong trường hợp cần thiết Viện trưởng VKSND tối cao có
quyền gia hạn thêm một lần nữa không quá bốn tháng.