Gure azken lana

1. ETA HORRELA BIZITZEN GARA... 2

2. DIGESTIO APARATUA : Funtzioa nagusia: mantendugaiak eta energia eskuratzea. Gorputza hazteko, mugitzeko, berotzeko, eta abar janarien bidez lortzen ditugun mantendugaiak eta energia behar ditugu, zirkulazio-aparatuaren bidez mantendugaiak zeluletaraino iristen dira. GIZA GORPUTZA

3. ARNAS APARATUA : Funtzio nagusia: gasak trukatzea. Oxigenoa hartzen dugu, digeritutako mantendugai horiek erretzen ditugu , eta errekuntza horretan sortutako karbono dioxidoa botatzeko arnasketa aparatua erabiltzen dugu.

4. ZIRKULAZIO APARATU: Funtzio nagusia: hainbat gai garraiatzea. Digeritutako mantendugaiak eta arnasketan hartutako oxigenoa zeluletara, zeluletan sortutako karbono dioxidoa biriketara eta hondakinak iraitz-aparatura eramateko garraioa egiten du odol-zirkulazioak, zirkulazioaren motorra bihotza da.

5. IRAITZ APARATUA: Funtzio nagusia: hondakinak kanporatzea. Prozesu horretan parte hartzen duten organo nagusiak giltzurrunak eta maskuria direlarik-izerdia-. NERBIO SISTEMA: Funtzio nagusia: beste sistemak zaintzea eta koordinatzea. Horretarako mezu eta agindu jakin batzuk bidaltzen ditu gure burmuinak nerbioen bidez.

6. UGALTZE SISTEMA: Funtzio nagusia: Izaki berriak sortzea biziraupena lortzeko. LOKOMOZIO APARATUA: Funtzio nagusia: gorputza eustea eta mugitzea. Hezurrak eta giharrak osatzen dute .

7. ARNAS-APARATUA

8. Airea bizitzeko derrigorrezkoa den gas nahaste bat da, gainera nitrogenoa eta oxigenoa ditu osagai nagusi. Airea

9. Arnas aparatuaren bidez, gas trukaketa bat sortzen da: airean dagoen oxigenoa hartu eta karbono dioxidoa botatzen dugu, errekuntza edo (konbustioaren) bitartez. Oxigenoa, karbono dioxidoa bihurtzen da. konbustioa

10. Sudurretik bideratzen den airea, berotu, iragazi, eta hezetu egiten da mukosa pitutarioari esker, mokosa pitutarioa izeneko mintz mehe bat dago. Sudurrean dauden iletxoak aireko hauts eta partikulei sarrera galarazten diete. Airea faringetik igaro ondoren, laringera bideratzen da eta bidea egiten du,ondoren traketik biriketara joaten da. Trakea biriken parean bronkio izeneko bi adarretan banatzen da .Birikaren barruan bronkioak, bronkiolo izeneko hoditxoetan banatzen dira. Ibilbidea

11. Bronkioloen muturrean albeolo izeneko poltsatso batzuk daude, eta albeoloetan gertatzen da gas trukaketa.

12. Birikak, arinak, elastikoak eta arrosa kolorekoak dira , pleura izeneko mintz batek babesten ditu. Biriken behekaldean diafragma dago, arnasa hartzean bularraldea zabaltzen eta uzkurtzen laguntzen duen mintz gihartsua. birikak

13. Gas- trukea albeoloetan gertatzen da, oxigenoa albeoloetatik odolera pasatzen da, bide batez, zeluletan mantendugaiak erretzean sortutako karbono-dioxidoa odoleko globuxka gorrietatik askatu eta albeoloetara pasatzen da, eta arnasa botatzean kanporatzen dugu. Gas-trukaketa

14. Arnasketak bi une ditu: -ARNASBEHERA -ARNASGORA Arnasketaren uneak

15. Arnasa botatzeko unea -arnasbehera da Arnasbehera

16. Arnasa hartzeko unea -arnasgora- da. Arnasgora

18. Laringea fonazioaren organoa da, ahotsaren organoa. Gizakien, laringea mihiaren atzean dago, lepoaren erdi parean.Goitik faringea eta behetik trakea ditu. LARINGEA, FONAZIO ORGANOA

19. Ahotsaren tonu nabarmenekoak muskuluen borondatezko mugimenduen bidez kontrolatzen du. Kordak lasaitu eta luzatu egiten dira hots baxuak-grabeak sortzeko eta tentzatzeko eta laburtu egiten dira tonua altuak, hau da aguduak lortzeko. Gizonezkoen ahotsa grabeaoa (baxuagoa) da emakumezkoena baino gehiago, geheinetan ahots kordak luzeagoak izaten dituztelako.

20. Laringearen barrenean ahots-kordak daude. Birikietatik trakean barrena irteten den airearekin mugitzen direnean sortzen dira soinuak, ahotsa, beraz airearen eraginez kordak mugitzean sotzen den soinua da.

21. ZIRKULAZIO-APARATUA

22. Zirkulazio aparatuak odola gorputz osoan zehar banatzen du. Odola gauzak garraiatzen dituen ibilgailua da, bihotza garraioan dabiltzan ibilailuen motorra eta odol-hodiak gure gorputz osoa zeharkatzen dituzten bideak. Zirkulazio-aparatua organo hauekin dago osatuta: bihotza, arteriak, zainak eta kapilarrak. HELBURUA

23. Zer da: Gai likidoz eta solidoz osatutako substantzia gorrixka. Funtzioa: Elikagaiak eta oxigenoa ematen dizkie zelulei, eta aldi berean, hondakinak eta karbono dioxidoa bildu. ODOLA

24. Plasma: Osagai likido horixka. Bertan osagai likidoek, globulo gorriek, zuriek eta plaketek flotatzen dute. Eginkizuna: Zelulak elikatzea eta odoleko hondakinak iraitz aparatura eta birikietara bideratzea. Globulo gorriak : Hemoglobina izeneko substantzia bat dute, odolari kolorea ematen diona. Eginkizuna: Birikietatik zeluletara oxigenoa eta zeluletatik birikietara karbono-dioxidoa garratzailea. Globulo zurien eginkizuna: Infekzioen aurka borrokatu eta gaixotasunetatik babesten gaituzte. Plaketen eginkizuna: Odolbilduak sortzen dituzte zauriak ixteko. ODOLAREN OSAGAIAK

26. Bihotza da garraioan dabilen ibilgailuen motorra, odola gorputzean zehar bultzatzen duen organoa. Organo gihartsua da eta lau hutsarte ditu. -Goiko aldean bi aurikula (bat eskuman eta bestea ezkerrean) -Beheko aldean bi bentrikula (bat eskuman eta bestea ezkerrean) Alde bakoitzeko aurikulatik aldebereko bentrikulara. BIHOTZA

27. Zirkulazio-aparatuak hainbat funtzio ditu: 1-Mantenugaiak eta arnasketan jasotako oxigenoa gorputz osora eta zelula guztietara garrraiatzea. 2-Iraitz-aparatura eramaten ditu zelula barruko errekuntzan sortutako hondakinak. 3-Birikietara garraiatzen du errekuntza horretan sortutako karbono- dioxidoa.

28. Bihotzaren funtzionamenduaz gainera, kontuan hartu bihotzaren eskuin aldetik igarotzen den odola birikietara doa eta bertan oxigenatu egiten da. Era berean, bihotzaren ezkerreko aldetik abiatzen den odola ez da zuzenean inoiz iristen eskuin aldera, garraiatzen duen oxigeno eta mantenugaiak gorputzeko hainbat lekutara eraman gabe. Funtzionamendua ulertzeko, bihotzak bi mugimendu ditu: -Sistolea-uzkurdura -Diastolea-zabalkuntza,dilatazioa. BIHOTZAREN FUNTZIONAMENDUA

29. Sistolea eta diastolea etengabe errepikatuz egiten du bihotzak bere motor lana. Honako hau da funtzionamendua: lehendabizi, bi aurikulak uzkurtzen dira odola bi bentrikuletara pasaraziz, ondoren, bentrikulak uzkurtzen dira odola arterietara bidaliz. Eta azkenik, diastolea edo zabalkuntzaren bidez, aurikulak eta bentrikulak zabaldu egiten dira eta odola berriro aurikuletan sartzen da. SISTOLEA ETA DIASTOLEA

30. Bihotzaren taupada bakoitzeko,odola arterietatik ateratzen da. ODOL ZIRKULAZIOA

31. Odola ezkerreko bentrikulatik ateratzen da, zelula guztietara elikagaiak eta oxigenoa eramateko. Ondoren, zeluletan hondakinak eta karbono dioxidoa jaso eta eskuin aurikulatik itzultzen da bihotzera. ZIRKULAZIO-HANDIA

32. Hemen odola eskuineko bentrikulatik atera eta birika-arterietatik birikietara doa han oxigenoa hartzeko. Gero, birika-benetatik bihotzera itzultzen da ezkerreko aurikulan sartuz. ZIRKULAZIO-TXIKIA

34. ·Arteriak: odol garbia garraiatzen duten bihotzetik gorputzeko zelula guztietaraino. ·Zainak: Oxigeno gabeko odola eramaten dute zeluletatik bihotzera, gero biriketara oxigenatzeko. ·Kapilarrak: Arterien eta zainen arteko odol trukea kapilarretan gertatzen da. ODOL HODIAK

36. IRAITZ APARATUA ETA IRAIZKETA

37. Iraitz-aparatu, odolean dauden hondakinak (karbono dioxidoa, arnasketaren bidez eta gainerakoak hondakinak uretan diluitu, iraitz-aparatuan iragazi eta izerdiaren eta gernuaren bidez), jaso eta kanporatzeaz arduratzen da. Giltzurrunak, ureterrak, gernu-maskuria eta uretrak osatzen dute. Giltzurrunak Ureterrak Gernu-maskuria Uretra

39. Giltzurrunak, babarrun itxura duten bi organo dira. Gerriaren parean daude, bizkarrezurraren alde banatan. Odola iragazi egiten du: lehen iragazpenean, globuxka txuriak, gorriak eta proteinak bakarrik uzten ditu odolean. Gero, bitaminak, glukosa eta gatzak itzultzen ditu eta soberakinak gernu-maskurira bidaltzen ditu. Giltzurrunak

40. Odola giltzurrunetatik igaro eta gero, ureterren bidez, hondakinak (urea eta ura, nagusiki) gernu-maskurira bidaltzen dira. Hau nahikoa beteta dagoenean, uretra izeneko hoditik kanporatzen da gernua. URETERRAK, GERNU- MASKURIA ETA URETRA

41. Gorputzeko larruazalan izerdia jartzen duten izerdi-guruinak daude, gorputz osoan banaturik, gune batzuetan askoz ugariagoak dira: eskuak, besapeak eta oin-azpiak, poroen bidez izerdia kanporatzen da. Izerdia urez eta gatz mineralez osatuta dago eta lurrintzean, larru azala freskatzeko eta gorputzeko tenperatura maila egokia mantentzen laguntzen du. Izerdia

42. Nerbio sistema

43. Nerbio-sistema arduratzen da kanpotik jasotzen dugun estimuluak jaso eta erantzunak agindu eta transmititzea. Nerbio-sistemako gune nagusiak garuna, zerebeloa, erreboila, eta honen luzapena den bizkarrezur- muina dira.

44. Garunak borondatezko ekintzak kontrolatzen ditu: mintzamena, ikusmena, entzumena, ukimena, dastamena, oroimena...Zerebeloa arduratzen da automatikoki funtzionatu behar duten organo eta aparatuak koordinatzeaz:arnasketa, bihotz-taupada, digestioa... Bat- batean egiten dutugun mugimenduak zuzenean bizkarrezur-muinaren aginduz egiten ditugu. Nerbio sarea neurona izeneko zelulaz osatzen da.

46. Giza gorputzeko aparatuak koordinaturik aritzen dira lanean, eta ez bakoitzak bere aldetik are gehiago, guk nahi edo nahi ez, aparatuek bere lanean jarduten dute automakikoki. Aparatu horiek guztiak martxan jartzen eta zaintzen ditu nerbio-sistemak. Ekintzak koordinatzeaz gain nerbio-sistemak ere erlazioak ahalbidetzen ditu. Gizakiok baditugu hainbat bizi-funtzio: nutrizioa, erlazioa eta ugallketa. Nerbio-sistemaren lanen artean sartzen da erlazio-funtzioaz arduratzea hau da, ingurumeko estimuluak jaso eta horieieman beharreko erantzunak erabakitzea. NERBIO-SISTEMA

48. Zentzumenen bidez ezagutzen dugu nolakoa den gure ingurumena eta zein diren handik iristen zaizkigun mezuak. Nerbioen bidez iristen da informazio hori guztia nerbio-sistemarengune nagusia den garunera eta han eta han erabakitzen da nolako erantzuna eman behar diren. Nerbioek eramaten dituzte agindu horiek guruinetara, muskuluetara edo behar den lekuetara. Pentsamendu, ideia, nahi, irrika, zirrara eta sentimendu, denak garunean sortzen dira. ZENTZUMENAK

50. Nerbio-sistema NEURONA izeneko miloika nerbio zelulez osatua dago garunean, bizkarrezur-muinean eta nerbioetan sakabanaturik. GURE NERBIO-SISTEMAK kanpotik jasotako estimuluen arabera funtzionatzen du: FUNTZIONAMENDUA

52. - Zentzumenen bidez jasotzen ditugu kanpoko sentipenak edo sentsazioak nerbioetako neurona-katen bidez garunera joaten dira. - Gero jasotako mezuari erantzunez , garunak aginduren bat bidal dezake guruin bati, muskulu bati lan bat egin dezan..... -Garunean koordinatzen dira gorputzeko nerbio guztiak eta handik sortzen dira aginduak. - Bizkarrezur-muinean nerbio asko biltzen dira eta bide hau hartzen dute burmuiera doazen edo burmuinetik datozen nerbioetako mezuek.

53. GARUNA ZEREBELOA ERREBOILA BIZKARREZUR MUINA

55. EGILEAK: ALAITZ ANE IRATI JOSEBE