sobre a vida e obra da autora do Día das Letras 2018

1. LETRAS GALEGAS 2018

2. Estremeña de nación
María Victoria Moreno, a primoxénita
do matrimonio formado por Vicente
Moreno e Sara Márquez, nace en
Valencia de Alcántara (na provincia de
Cáceres, a doce quilómetros da fronteira
con Portugal.) o 1 de maio de 1939, un
mes despois do anuncio da fin da guerra
civil española. Nace así unha estremeña
de nación mais galega de corazón.

3. Orfa de pai
O 30 de setembro de 1949 morre
o seu pai vítima da tuberculose.
Cando cumprín os dez anos
morreu meu pai, que só tiña
trinta e nove, e a súa ausencia
produciume un fondo sentimento
de desamparo que marcou xa o
meu carácter para toda a vida.

4. Bacharelato
Recibe unha bolsa de estudos para cursar
o bacharelato en Barcelona, interna nun
colexio da Sección Feminina. Alí
aprendeu catalán e francés, e descubriu a
literatura, lendo por vez primeira o
Quixote de Cervantes e O Principiño de
Saint-Exupéry, que se habían converter
en dúas das súas obras favoritas.

5. Universitaria
Entre 1958 e 1963 estudou Filoloxía Románica na
Universidade Complutense de Madrid.
Nesta etapa colabora coa ONCE traducindo libros
do francés e lendo para cegos. E así como coñeceu
ao seu noivo e primeiro cónxuxe, o valenciano
José Luis Llácer.
Ata o encontro na Universidade cos meus
grandes profesores (Rafael Lapesa, Dámaso
Alonso...) eu non descubrín o gusto pola
literatura (...) Eu non pensei nunca ser escritora.
En cambio, des que cheguei á Universidade si
tiven moi claro que quería ser profesora.

6. Pontevedra:
a cidade dos seus amores
En agosto de 1963 chega a Pontevedra como
profesora interina no Instituto Feminino.
Quedou namorada para sempre da suavidade
do clima e da beleza da cidade.
En Pontevedra atopou todo lo que podía
desear: gentes acogedoras, paisajes
maravillosos, un clima hecho a la medida de
mi carácter...
... descubrín que Pontevedra, onde a terra ule
a ceo cando chove, era unha vila
insolitamente fermosa, insolitamente húmida
e insolitamente inaccesible aos meus ollos,
afeitos á serra do Guadarrama e á Cidade
Universitaria de Madrid.

7. Lugo: descubrindo a esencia de
Galicia
En 1965 aproba as oposicións sendo destinada ao instituto masculino de Lugo onde ten como
compañeiro e mentor a Xesús Alonso Montero e entre os seus alumnos outro Xesús: Xesús Rábade
Paredes.
Lugo foi unha páxina indeleble da miña vida. Galicia aniñou no meu corazón naqueles dous
cursos.
Foi en Lugo onde Galicia se revelou ante os meus ollos, enteira, no seu ser, na súa cultura, no seu
feitizo, na súa problemática e na súa lingua.

8. Unha profesora de castelá
comprometida co galego
Co inicio do curso 1967-8 volve a Pontevedra como profesora
de lingua española dedicando parte das súas clases dos venres a
ensinar literatura galega e a que as alumnas practicasen a escrita
de textos en galego.
Desde 1972 tamén imparte cursos de galego, de xeito voluntario
e de balde, dirixidos a docentes e persoas que non tiveran a
posibilidade de estudalo.
...ensinábamos a amar a nosa lingua -que tamén fixo súa- e a
ler a Rosaía, a Valle e a Miguel Hernández (Moncha Fuentes)
Se estou coa xente que amasa o meu pan e mais colle no mar
os peixes da miña mesa, tamén quero falar con eles, falar a
súa fala.
...a lingua de Galicia, dende hai moitos anos -máis da metade
da miña vida-, é a lingua de meu.

9. Escritora e libreira
En maio de 1973 participa como socia no proxecto
da libraría “Xuntanza”, empresa que reporta
indubidables beneficios socioculturais pero que
rematará sendo inviábel no aspecto económico.
Neste mesmo ano publica Mar adiante (a
singradura dunha escola ideal) o seu primeiro libro
en galego. Nesta obra defende un xeito de
entender a escola, baseado no contacto coa
natureza, no respecto, na ledicia de aprender e no
afecto.
Tamén publica a escolma bilingüe Os novísimos
da poesía galega (onde recolle textos de dez
poetas nacidos despois de 1943, entre eles Xosé
Vázquez Pintor, Xesús Rábade Paredes, Margarita
Ledo e Darío Xohán Cabana)

10. Perseguida por mor da lingua
Retíraselle o pasaporte (xullo de
1973) por impartir cursos de galego.
A policía estaba moi sorprendida e
desconcertada con aquela
profesora extragalega que non só
escribía en galego senón que
impartía, gratuitamente, clases e
cursos de idioma galego (e de feito,
facía apostolado) Alonso Montero

11. O cataventos (1979)
Publicación de O cataventos
co que acadou o Premio O
Facho.
Historia que ten como
protagonistas a galiñas e
paxariños e amosa que a
envexa, o ego e a ambición
levan a tristura e a soidade.

12. A festa no faiado (1983)
A boneca Uxía, abandonada nun faiado,
evita o aburrimento e a tristura e fai boa
amizade con algúns animais. Entre todos
farán unhas festas que demostran a
importancia da amizade por riba das
diferenzas. Uxía e os seus amigos están de
festa todos os domingos e xuntos entenden
mellor o mundo e conseguen os seus
obxectivos: os pardais froita, Uxía
comida...

13. Leonardo e os fontaneiros
En 1986 accede como catedrática
ao instituto de Vilalonga
(Sanxenxo) no que traballou catro
anos e onde comezou a escribir a
novela Anagnórise.
Publica Leonardo e os fontaneiros,
o seu libro preferido.

14. Na lista de honra do IBBY
En 1990 a súa novela Anagnórise e
incluída na lista de honra do IBBY,
obra que fora publicada o ano anterior.
Tamén en 1990 trasládase ao IES nº 5
(actual Torrente Ballester) de
Pontevedra onde imparte aulas ata a
súa xubilación.

15. O cancro
En 1997 detéctaselle un cancro de mama.
... levei unha impresión moi forte que con sabería definir con
exactitude. Medo non foi. Tampouco unha tristura especial e moito
menos carraxe. Era un desacougo incerto no que nin o medo, nin a
tristura nin a carraxe estaban ausentes...
Eu teño cancro e preferiría non telo. Eu no quero ter cancro. Son
plenamente consciente de que a vida me xogou unha moi mala
pasada. Mais, ao cabo destes anos, sobrevivo, agardo e percorro as
vivencias do diagnóstico, das operacións, da quimioterapia, do
tratamento posterior... Recréome nos momentos luminosos desta
etapa, afírmome en min mesma cando penso nos días neboentos que
pasei e non me considero máis desgraciada que o resto da xente coa
que trato.

16. Guedellas de seda e liño
En 1999 sae do prelo Guedellas
de seda e liño, incluído na lista
internacional White Ravens da
Biblioteca Internacional para a
Mocidade de Múnic en 2002.

17. Xubilación
O 1 de setembro de 2002 xubílase.
Xubileime porque vin que as forzas
non eran as de antes, porque vin que
a vida era breve de máis, por cariño
tamén aos que veñen detrás... e
porque me puxen fea e para ser profe
hai que ser un pouco guapo.

18. Segundas nupcias
O 22. Febrero 2004 casa pola igrexa co segundo amor da súa
vida, o mariño mercante Pedro Ferriol co que xa formalizara
civilmente a súa relación na Habana en 2003.
Imaxinei tantas veces, tantas, os nosos aloumiños... Imaxinei
o roce das nosas mans, a túa pel fundida coa miña nun soño
infinito de tenrura morna... Imaxinei a túa boca, fervenza de
palabras mainas onde os meus ollos quedaran presos... A túa
boca en silencio, falándolle á miña pel en segredo, de segredos
inefables... Imaxinei tantas veces, tantas, o encontro dos nosos
beizos, devagar, durmidos no contacto lene do amor anhelo...

19. Diario de luz e sombra
Publica en 2004 Diario da luz e a sombra, onde fala da
súa experiencia co cancro de mama que padecía.
Gustaríame que cada persoa que o lese atopase polo
menos unha páxina na que se sentise falando comigo en
paz.... E, por outra banda, querería axudar ás persoas a
entender que o sufrimento forma parte da vida, e que a
vida, aínda cos seus sufrimentos, é digna de ser vivida e
é fermosísima. E que a morte é parte da propia vida e
que hai que tomala con serenidade e asumila. E
querería mandar unha mensaxe de amor, que dean
amor e que gocen do amor que lles dá a xente.

20. Eu conto, ti cantas...
No 2005 aparece o último
libro publicado en vida da
autora, Eu conto, ti cantas...,
unha obra para o público
infantil, en verso, e tendo aos
animais coma protagonistas.

21. Pasamento
O 22 novembro 2005 morre na súa querida Pontevedra.
E eu penso en min, e penso no meu pasamento, e penso
en todas as cousas que me rodean... Non é que me poña
triste, mais apodérase de min unha sensación moi
estraña e os meus libros, a miña colección de Sargadelos
ou mesmo a roupa da casa, que tanto me gustou sempre
ter limpa, ordenada e perfumada, collen un novo ser. É
coma se deixasen de ser cousas para converterse en
testemuñas do meu vivir ou do meu organizar un pouco
cada día.

22. Poemas póstumos
En 2006 aparece Elexías de
luz, cinco cadernos de poemas,
nos que agroman tanto a súa
sensibilidade como a ironía e a
crítica.

23. Onde o aire non era brisa
En 2009 publicouse tamén
postumamente o libro Onde o aire
non era brisa, tradución de Xavier
Senín do primeiro libro que escribira
en castelán, Alcores de Donalvar, e
que xa aparecera no 2006 co título
Donde el aire no era brisa.

24. O legado da súa biblioteca
O 13 de maio de 2011 a biblioteca do IES Torrente Ballester (Pontevedra)
presenta o legado dos cinco mil libros pertencentes á biblioteca persoal da
escritora.
Esta biblioteca é a miña Zaratustra, algo así como a sombra da miña alma.

25. O Roteiro da escritora
O 9 de abril de 2018 inaugúrase
o roteiro de María Victoria
Moreno en Pontevedra.

26. Teatro para Mª Victoria
O 21 de abril de 2018 o IES de Vilalonga acolle a estrea da obra teatral Señora que pasea pola rúa con
dous cans preciosos (Matrioshka Teatro), homenaxe á escritora que impartiu clases no centro. Máis
teatro sobre a nosa autora e os seus textos percorrerá a provincia de Pontevedra, desde o 4 de maio ata o
3 de decembro de 2018, patrocinado pola Deputación: Romance de cans (Viravolta Títeres-Seisdedos),
Mar Adiante (Odaiko), Anagnórise (Limiar Teatro), Unha historia de amor. Homenaxe a María Victoria
Moreno (un contacontos para o público ilustrado por Polo Correo do Vento) e Leonardo e os fontaneiros
(Ubú Teatro).

27. Créditos
ALEIXANDRE, M., CASALDERREY, F., María Victoria Moreno. A muller que durmía pouco e soñaba
moito, Xerais, Vigo, 2018, 128 pp.
GRACIÁN, A., Doce cartas a María Victoria Moreno, Hércules, A Coruña, 2018, 143 pp.
MORENO, Mª V., Diario da luz e a sombra, Xerais, Vigo, 2017 (2ª), 125 pp.
MORENO, Mª V., O amor e as palabras, Urco, Compostela, 2017, 134 pp.
PENA, Montse, A voz insurrecta. María Victoria Moreno, entre a literatura e a vida, Galaxia, Vigo, 2018,
177 pp.
SOTO, I., SENÍN, X., María Victoria Moreno. Sementadora de futuro, Xerais, Vigo, 2018, 155 pp.
É a lúa que baila... María Victoria Moreno e a lírica dos Seis poemas galegos de Federico García Lorca
(introd. de Xesús Alonso Montero), Galaxia-Consorcio de Santiago, Vigo, 2018, 100 pp.
https://academia.gal/letras-actual
http://culturagalega.gal/album/detalle.php?id=60
https://gl.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Victoria_Moreno