İş Sağlığı ve Güvenliği'nde Devletin Görev ve Yetkileri
1. T.C.
YALOVA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ
ANABİLİM DALI
İNSAN KAYNAKLARI VE ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ
YÜKSEK LİSANS PROGRAMI (TEZSİZ)
ıı. DÖNEM
HAZIRLAYAN: 127210001
Tuğba Özen
2. Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ KANUNU’NDA DEVLETĠN
SORUMLULUĞU
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nda Taraflar
2.İSG'nin Amacı ve Kapsamı
3. Kanunun Getirdikleri
4.İSGK' na Neden İhtiyaç Var?
5.İSGK'da Devletin Sorumlulukları Nelerdir?
6.İdari Yaptırımlar ve Para Cezaları
5. Kanunun bazı hükümleri
aşamalı olarak hayata
geçirilecek
Temmuz 2014
1 ocak 2013
• Yayım
20 Haziran
2012
• Yürürlük
• ĠSG
Profesyonelleri
(6,7,8.maddeler)
50’den az
çalıĢanı
olan, tehlikeli ve
çok tehlikeli
sınıfta yer alan
iĢyerleri
Temmuz 2013
• ĠSG Profesyonelleri
(6,7,8. maddeler)
Kamu kurumları ile
50’den az çalıĢanı
olan ve az tehlikeli
sınıfta yer alan
iĢyerleri
7. Kanunun Kapsamı
Belli İstisnalar dışında kamu ve özel
sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine,
bu işyerlerinin işverenleri ile işveren
vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil
olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet
konularına bakılmaksızın uygulanır.
1)
2)
3)
4)
İSTİSNALAR
TSK, GKK ve MİT faaliyetleri
Afet ve acil müdahale ekipleri
Ev hizmetleri ile çalışanlar
Çalışan istihdam etmeksizin kendi
nam ve hesabına çalışanlar
5) Hükümlü ve tutuklulara
9. Kanuna Neden İhtiyaç Var?
*Ulusal ölçekte; Gayrisafi milli hasılanın %4’ ü
2011 GSMH = 1.231,8 Trilyon $
O halde ülkemiz için maliyeti = 49,272 Milyar $
* Kişisel ölçekte;
Tedavi, bakım vb. giderler
Tazminatlar Ortalama = 100-350 bin TL./Kişi
10. Görünür Maliyetler
•
•
•
•
•
Sürekli iş göremezlik ve ölüm nedeniyle katma değer kaybı
Üretim durması kaynaklı katma değer kaybı
Sürekli iş göremezlik ve ölüm geliri ödemeleri
İş kazası ve meslek hastalığı için yapılan tedavi hizmetleri
Geçici iş göremezlik katma değer kaybı oluşturmaktadır ve toplam:
• 3.847.880.159 TL
Görünmeyen Maliyetler
• Kaza esnasında işçilerin işi bırakması,
• Doktor, araç getirilmesi ve/veya kazalının taşınması,
• Kaza mahallinin tekrar çalışır konuma getirilmesi v.b. nedenlerle
oluşan maliyetlerdir.
• İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Toplam Gideri:
7.695.760.318 TL
•
12. Mevzuat Oluşturmak
Çalışanların ve toplumun güvenlik ve sağlığı, işin ve
üretimin sağlıklı ve güvenli bir şekilde yürütülmesi
amacıyla devlet İSG alanında gerekli mevzuatı
oluşturur.
14. İlgili Maddeler
•
Anayasa( 2, 5, 17, 50, 56, 60. Maddeler)
•
Uluslar arası sözleşmeler (Örn: 81 sayılı ILO sözleşmesi)
•
İş Kanunları ve İlgili Tüzük /Yönetmelikler
•
Borçlar Kanunu(332. Madde)
•
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(3.BölümKVSK)
•
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu(173-180. Maddeler)
•
Belediyeler Kanunu (38. Madde)
15. 1982 Tarihli Anayasada, ĠĢ Sağlığı
ve Güvenliğine ĠliĢkin Konular
AĢağıdaki Maddelerde Hükme
BağlanmıĢtır:
16. 81 sayılı ILO sözleĢmesi
(ĠĢ TeftiĢ SözleĢmesi) 05.03.1951
tarihinde imzalandı.
39 maddeden oluşan bu sözleşme;
81-3. mad. Çalışma müddetleri, ücretler, iş emniyeti, işçilerin sağlığı ve
refahı, çocuk ve gençlerin çalıştırılması ve bunlarla ilgili diğer hususlar
gibi, çalışma şartlarına ve işçilerin işleriyle meşgul bulundukları sırada
korunmalarına dair kanuni hükümlerin mezkür hükümlerin tatbikini temin etmekle
iş müfettişlerinin vazifeli bulundukları nispette uygulanmasını sağlamak,
81-4. mad. İş teftişi üye memleketin idari usulleriyle kabilitelif oluştuğu
nispette, merkezi bir makamı nezaret ve murakabesine (teftiş etmek) tabi
bulunacaktır.
81 -5. mad. Yetkili makam, aşağıda yazılı hususları kolaylaştırmak için uygun
tedbirler alacaktır. (Yetkilli kuruluşlara atıfta bulunmuştur.)
17. Borçlar Kanunu (332. Madde)
Madde 332 - İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet
dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalışmak dolayısıyle maruz kaldığı
tehlikelere karşı icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile,
işçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur.
---------- (1) 27/5/1935 tarih ve 2739 sayılı Kanunla hafta tatili olarak kabul edilmiştir.
* (Ek : 29/6/1956 - 6763/41 md.)İş sahibinin yukarıki fıkra hükmüne aykırı hareketi
neticesinde işçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden
uğradıkları zararlara karşı istiyebilecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan
tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur.
18. Teşkilatlanma
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı
Çevre ve Orman Bakanlığı
Milli Savunma Bakanlığı
İçişleri Bakanlığı
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Ulaştırma Bakanlığı
Belediyeler
TSE
Atom Enerjisi Kurumu
19. Teşkilatlanma
Ulusal ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ( MADDE 21)
Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde
bulunmak üzere Konsey kurulmuştur.
Üyeleri;
•Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sosyal
Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür.
•Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve
Hayvancılık, Kalkınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili birer genel müdür.
•Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir
başkan yardımcısı.
•İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabipleri
Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla ilgili
veya görevli birer yönetim kurulu üyesi.
•İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile
belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla iki
temsilci.
20. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı
İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda mevzuatın oluşturulması , uygulamalarının izlenmesi ve
denetlenmesinde çok sayıda Bakanlık ile çeşitli Kamu Kurum ve Kuruluşlarının görevi
bulunmaktadır. Ancak, İSG konusunda, mevzuat oluşturma ve denetim başta olmak
üzere, ağırlıklı görev ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI tarafından
yürütülmektedir.
21. ÇALIġMA VE SOSYAL GÜVENLĠK BAKANLIĞI
DENETĠM
EĞİTİM VE ARAŞTIRMA
Ġġ TEFTĠġ KURULU
BAġKANLIĞI
ÇALIŞMA VE SOSYAL
GÜVENLİK EĞİTİM
VE ARAŞTIRMA
MERKEZİ
Ġġ TEFTĠġ GRUP
BAġKANLIKLARI
Ankara,Ġstanbul,
Ġzmir, Adana,Bursa,
Malatya,Erzurum,
Samsun,Zonguldak,
Antalya
ANA HİZMET BİRİMİ
Ġġ SAĞLIĞI VE
GÜVENLĠĞĠ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
ÖLÇÜM, ANALĠZ,
ĠNCELEME, ARAġTIRMA
Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ
MERKEZĠ (ĠSGÜM)
Bölge Laboratuar ġeflikleri
Ġstanbul, Ġzmir, Adana, Kayseri,Kocaeli,Zonguldak
Ġlgili mevzuatın hazırlanması ve uygulanmasını sağlamak üzere ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü faaliyet
göstermektedir.
ĠĢ kazası ve meslek hastalıkları primlerinin toplanması ve bu alanda sigortacılık görevini yürütmesi amacıyla Sosyal
Güvenlik Kurumu hizmet vermektedir.
ÇalıĢma yaĢamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp uygulanmadığını izlemek ve denetlemek üzere ĠĢ TeftiĢ Kurulu
BaĢkanlığı faaliyet göstermektedir.
ÇalıĢma hayatı ve sosyal güvenlik alanında eğitim, araĢtırma, yayın ve dokümantasyon faaliyetleri ile görevli ÇalıĢma
ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi (ÇASGEM) hizmet vermektedir.
22. Rehberlik ve Danışmanlık
İş sağlığı ve güvenliği alanında, gerçek ve tüzel kişilerin
talepleri doğrultusunda İSGGM (İSGÜM) ve ÇASGEM
danışmanlık ve rehberlik hizmetlerini sunmaktadır.
23. Ġstatistiki Bilgiler ve
Yayınlar Sunmak
•
İş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili SGK İstatistikleri ve Bakanlığın
diğer birimleri tarafından çıkarılan yayınlar.
24. İSGÜM
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
Çalışma İstatistikleri Bilgi
Sistemindeki veriler TUİK ‘den
yararlanılarak elde edilmektedir.
Kazaların iş göremezlik sürelerine göre dağılımı
25. İSGÜM
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
IG21. Nanomalzemelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirmesi ve Kontrol Önlemleri
IG20. Nanomalzemeler ve Tehlikeleri
IG18. Kaldırma Araçlarında İş Sağlığı ve Güvenliği
IG17. Makine Koruyucuları
IG16. Kapalı Alanlardaki Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği
IG15. Yeraltı Madenlerinde Bulunan Zararlı Gazlar ve Metan Drenajı
IG14. Ofislerde İş Sağlığı ve Güvenliği
IG14. Ofislerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Monitörün Yerleşimi
Boyun Postürü
26. İSGÜM
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
IG14. Ofislerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Uygunsuz duruşlara örnek
27. ÇASGEM
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi
http://www.casgem.gov.tr/YaziDetay.aspx?YaziID=451
29. İSGGM
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal?page=rdr
30. Mevzuatın Uygulanmasını
Denetlemek
Çalışma hayatı ile ilgili mevzuat çerçevesinde programlı veya program dışı
teftiş, inceleme, soruşturma yapmak, gerekli önlemleri almak veya aldırmak,
Uluslararası sözleşmeler çerçevesinde iş yerlerinde uygulamaları incelemek ve izlemek,
Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izlemek amacıyla İş Teftiş Kurulu
Başkanlığı hizmet sunmaktadır.
31. Mevzuatın Uygulanmasını
Denetlemek
Bu Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi
ve teftişi, iş sağlığı ve güvenliği yönünden
teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerince
yapılır. Kanun kapsamında yapılacak teftiş ve
incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun
92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanır.
92 Yetkili Makam ve Memurlar
93 Yetkili Memurların Ödevi
96 İşçi ve İşverenin Sorumluluğu
97 Zabıta Yardımı
107 İdari Para Cezası
32. İDARİ YAPTIRIMLAR
İşyerlerinde yapılan iş sağlığı ve güvenliği teftişleri sonucunda
işverenin işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili tedbirleri almadığının
tespiti halinde iş kanununun ceza hükümleri uyarınca işverene
idari para cezası uygulanılır.
İdari para cezalarının miktarları yerine getirilmeyen tedbirin
niteliğine, alınmayan tedbirin alınmama süresine ve her sene
belirlenen artış oranlarına göre değişiklik göstermektedir.
Uygulanması istenilen idari para cezasına işveren 7 gün içinde
yetkili idare mahkemesine itiraz edebilir.
33. İDARİ PARA CEZALARI
1. · Mesleki risklerin önlenmemesi 2.000 TL
2. · Eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınmaması 2.000 TL
3. · Organizasyonun yapılmaması 2.000 TL
4. · Gerekli araç ve gereçlerin sağlanmaması 2.000. TL
5. · Sağlık güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmemesi 2.000 TL
6. · Mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapılmaması 2.000TL
7. · Işyerinde alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını denetlememek 2.000 TL
8. · Uygunsuzlukların giderilmesini sağlamamak 2.000 TL
9. · Iş güvenliği uzmanı bulundurmamak 5.000 TL. Bulundurmadığı her ay için aynı miktar ceza
tekrarlanır.
10. · Işyeri hekimi bulundurmamak 5.000 TL. Bulundurmadığı her ay için aynı miktar ceza
tekrarlanır.
34. İDARİ PARA CEZALARI
11. Risk değerlendirmesi yaptırmamak 3.000.-TL. Aykırılığın devam ettiği her ay için
4.500.-TL ceza uygulanır.
12. · Acil durumları belirlememek 1.000.-TL. Aykırılığın devam ettiği her ay için
aynı miktar ceza tekrarlanır
13. · Acil Durum Planları hazırlamamak 1.000.-TL. Aykırılığın devam ettiği her ay için
aynı miktar ceza tekrarlanır.
14. · Yangınla Mücadele için gerekli çalışmalar yapmamak 1.000.-TL. Aykırılığın devam
ettiği her ay için aynı miktar ceza tekrarlanır.
15. · Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutmamak, gerekli
incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporlar düzenlememek 1.500.-TL
16. · Işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş
ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili
raporlar düzenlememek 1.500.-TL
35. ĠDARĠ PARA CEZALARI
17. Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin
yapıldığı işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere
kurul oluşturmamak 2.000.-TL
18. · İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygulamamak 2.000.-TL
19. · çalışanları İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve
önleyici tedbirler konusunda bilgilendirmemek; her çalışan için 1.000.-TL
20. · Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmemek her
çalışan için 1.000.-TL
21. · Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlamamak her çalışan
için 1.000.-TL
22. Durdurulan işi önlem almadan devam ettirme - 10.000 TL.
23. Büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlamama - 50.000 TL.
24. Güvenlik raporuna onay almadan çalışan, durdurulan işyerinde faaliyette bulunan
işveren - 80.000 TL.
25. Bu cezalar gerekçesi bildirilerek ÇalıĢma ve ĠĢ Kurumu Ġl müdürünce verilir.
36. Hukuki – Cezai Sorumluluklar
Maddi Tazminatlar
Borçlar Yasasının 46. maddesine göre;
fiziksel ve ruhsal zarara uğrayan kimsenin,
iş göremezlik ölçüsünde çalışmasının
aksayacağı ve bu nedenle maruz kalacağı
zarar ve ziyanın, kendisini çalıştırandan
talep edebileceği hükme bağlanmıştır.
Maddi tazimatlar ikiye ayrılır:
1-ĠĢ göremezlik tazminatı
2-Destekten yoksun kalma tazminatı
Manevi Tazminat
İş kazası sonucu fiziksel veya psikolojik
zarara uğrayan işçinin veya ölümlü
işçinin ailesinin çektiği acı, sıkıntı ve
ızdırap için hakim takdiri ile manevi
tazminat tutarı belirlenir ve işverene
ödettirilir.
Manevi
tazminatta
bir
hesaplama yöntemi bulunmayıp, iş
kazasının
neden
olduğu
zararın
büyüklüğüne göre tamamen hakimin
takdir ettiği bir tutar söz konusudur.
37. Rücu (Geri Alma) Tazminatı
• İKMH (İş Kazaları ve Meslek hastalıkları) işverenin kastı,
mevzuata aykırı yada suç sayılabilir bir hareketi
sonucu meydana gelmişse, SGK tarafından yapılan ya
da yapılacak ödemeler işverene ödettirilir.
• İşveren İKMH’nı SGK’ ya bildirmemişse veya eksik/ yanlış
bildirmişse SGK tarafından bu durum için yapılmış bulunan
masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu
(geri ödemek) edilir.
• İKMH, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana
gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride
yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı
tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan
üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu
edilir.
• Sigortalının çeşitli davranışları nedeniyle İKMH meydana
gelmişse, hastalanmışsa, tedavi süresinin uzamışsa veya iş
göremezliği artmışsa geçici iş göremezlik ödeneği veya
sürekli iş göremezlik geliri işçinin kusuru oranında azaltılır.
38. Hüküm bulunmayan haller ve
muafiyet (MADDE 27)
Çalışanların tabi oldukları kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanunda hüküm
bulunmayan hallerde 4857 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri
uygulanır.
Bağımlılık
yapan
maddeleri
kullanma yasağı (MADDE 28)
İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki
veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.(4857 Sayılı Kanun) Alkollü içki yapılan
işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilenler.
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin
gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar.
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar.
39. Yayın Zorunluluğu (Ek Madde 2)
TRT ve Özel telvizyon ve radyolar asgari yarım
saati 17:00-22:00 saatleri arasında olmak üzere
08:00-22:00 saatleri arasında ayda 1 saat
iş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatında kayıt
dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve
işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici
mahiyette yayın yapmak zorundadır.