1. Arazide Yapılan Deneyler
Beran Gürleme
2013 - Kocaeli Üniversitesi
Jeofizik Mühendisliği

2. Deneylerin Amaçları
Sondaj Kuyularında yapılan deneylerin amacı
genel olarak iki grupta toplanır
1. Temel altındaki zeminin özelliklerinin
bilinmesi amacıyla yapılan deneyler
2. Temelin yük altında mekanik davranışlarını
araştırmak için yapılan deneyler

3. Standart Penetrasyon Deneyi(SPT)
SPT deneyi pekişmemiş zeminlerde taşıma
gücünü belirlemek amacıyla sondaj
kuyularında yapılan kullanışlı ve basit bir
deneydir.

4. SPT Deneyinde Kullanılan Ekipman
❏ Dış çapı 2inç, iç çapı 0.16 inç ve boyu 24 inç
olan bir örnek alıcı tüp
❏ Ağırlığı 140lb(63.8kg) olan bir şahmerdan

5. SPT Deney Uygulaması
Şahmerdanın 75 cm’den düşmesi ile sağlanan
darbe aracılığıyla zemine çakılır.
Genellikle örnek alıcının zemine ½foot (15cm)
girmesi için vurulan darbe sayısı zeminin
penetrasyon dayanıklılığını gösterir

7. SPT ile Formasyon Değerlendirmesi
Kil ve Silt için
➢ 0-8 Darbe Yumuşak
➢ 8-16 Darbe Orta Sert
➢ 16-50 Darbe Sert
➢ 50üstü Darbe Çok sert
Kum ve Çakıl için
➢ 0-15 Darbe Gevşek
➢ 15-30 Darbe Orta Sıkı
➢ 30-50 Darbe Sıkı
➢ 50üstü Darbe Çok Sıkı

8. SPT Deneyinde Düzeltmeler
Başlıca iki düzeltme yapılır:
1. Yeraltı Suyu altındaki deneylerde SPT>15
ise
1. Derinlik Düzeltmesi:

9. SPT Deneyinin Avantajları
❏ Deneyden Numune elde edilmesi
❏ Çok basit ve kolay uygulanması
❏ Birçok zemin için uygun olması
❏ Yumuşak ve Zayıf kayalara uygulanabilmesi
❏ Ülkemizde tüm sondaj firmaları tarafından
uygulanabilmesi
❏ Pahalı ekipman gerektirmemesi

10. SPT Denyinin Dezavantajları
❏ Alınan numunelerin örselenmiş olması
❏ Numunelerin sadece tanımlama deneyinde
kullanılabilmesi
❏ Sert killer ve molozlu-bloklu zeminlerde
yanıltıcı sonuç vermesi

11. Konik Penetrasyon Deneyi(CPT)
CPT deneyi:
❏ alüvyon zemin
❏ kil çökelleri
❏ kalın toprak örtüsü
durumundaki zeminlerin fiziksel durumlarını
öğrenmek için arazide yapılan bir mukavemet
deneyidir.

12. CPT Deneyinin Amacı
Özellikle yumuşak/gevşek ince daneli
zeminlerden çakıl gibi iri daneli zeminlere
kadar olan yer altı tabakalarının özelliklerine
örselenme olmadan yerinde belirlemektir.

13. CPT deneyinde kullanılan ekipman
CPT deneyinde kesit alanı
10x10 cm konik uç açısı
60 derece olan konik
şeklide bir metal sonda
kullanılır.
Boyu 50cm çapı 52mm’dir

14. CPT deneyinde kullanılan ekipman
CPT kulesinin yüksekliği ayaklar açık halde 4.25
metredir.
Şahmerdan ağırlığı ise 350lb (160kg)’dır.
Şahmerdanın ortasından geçen ve boyu 1.5m
olan bir kılavuz (tij) bulunur.
Dövme Başlığı 8cm çapında 10cm uzunluğunda
silindir şeklindedir.
Ayrıca çapları 50mm olan tijler konik uca
manşonla bağlanır

15. CPT Deneyinin Uygulanması
Konik uç 50mm’lik tij takılı manşondaki
yuvasına yerleştirlir ve zemine serbest olarak
150cm’den çakılır.
150cm’den başlayarak şahmerdan 61cm
yüksekten düzenli ve serbest olarak düşürülür
Her 15cm’de zemine girmesi için gereken
darbe sayısı kaydedilir
Deney bitince geri darbe yapılarak konik uç
kuyuda kalır ve tijler yukarı çekilir.

16. CPT Deneyinin Uygulanması
Konik silindir 20mm/sn
sabit hızla zemine
çakılır.
Bu esnada konik uçta
oluşan direnç (Qc)
sürtünme kuvveti(Fs)
ve konik ucun farklı
yerlerindeki boşluk
suyu basıncı elektronik
olarak ölçülür.

17. CPT Deneyinin Avantajları
1. CPT ile srekli sondaj yapılabilir
2. İstenilen derinlikte uygulanabilir.
3. Deney Süresi çok kısadır.
4. Elde edilen verilerle kohezyonlu
kohezyonsuz zemin parametreleri elde
edilir
5. Elde edilen veriler arasında korelasyon
yapılabilir.

18. Vane Deneyi
AMACI:
Yumuşak ve ince daneli duyarlı zeminlerin
kayma dayanımının yerinde belirlenmesi
amacıyla kullanılır.

19. Vane Deneyinde Kullanılan Ekipman
Vane deneyinde sadece
zemine batırılan dört kanatlı
bir kesme sondası bulunur.

20. Vane Deneyinin Uygulanması
Kanatlı kesici olarak da adlandırılan bu
deney,yumuşak kil ve yumuşak silt gibi çok
duyarlı kohezyonlu zeminler içine sokularak
döndürülen kanatlı kesicinin kanatlarına
zeminin yaptığı direncin ölçülmesi prensibine
dayanır.

21. Pressiyometre Deneyi
AMACI:
Çok yumuşak ve yumuşak
zeminlerden başlayarak
elastite modülü
200ton/cm^2 ye kadar olan
kayaların mekanik
özelliklerinin belirlenmesi
ve jeolojik süreksizlerin
etüdü için kullanılır.

22. Pressiyometre Deneyinin Uygulanması
Sondaj kuyusuna indirilen sondanın belli
derinliklerde oluşturduğu radyal basınçların kuyu
cidarında yaptığı deformasyonlara karşıt gelen
hacim/basınç grafiğinin belirlenmesiyle sonuca
gidilir.
Pressiyometre deneyleri ile zeminlerin yerinde
elastisite modülleri,taşıma gücü,temel oturmaları
ile değişik zemin parametreleri
hesaplanabilmektedir.

23. Pressiyometre Deneyinin Uygulanması
Sondaj yapılırken 1-2 m’de
bir ara verilerek sondaj
ekipmanı kuyudan çıkarılır.
Pressiometre sondası,kuyuya
indirilir. Sonda alt ve üstte
koruyucu iki lastik hücre ile
ortada bir ölçüm lastik
hücresinden oluşur.Koruyucu
hücreler basınçlı gaz ile
şişirilir.

24. Pressiyometre Deneyinin Uygulanması
Bunlar ölçen hücreyi alttan ve üstten
sınırlayarak,düşey doğrultuda deformasyonu
önler.Ölçe hücre,basınçlı su ile
şişirilir.Gönderilen gazın basınçları
ölçülür.Hücrenin yanlara temasından sonra
hücreye gönderilen suyun hacminden yanal
şekil değiştirme hesaplanır.Yan yüzlerde
kırılma meydana gelene kadar basınç
uygulanır.

25. Pressiyometre Deneyinin Uygulama
Alanları
1. Temel zemin etüdlerinde
2. Dekupaj işlerinde harfiyat sınırı tespiti
3. Şev Stabilite etüdleri(Kayma zonları)
4. Galeri ve tünellerde gevşeme sınırı
5. Enjeksiyondan önce etkilik katsayısı
6. Dolguları sıkıştırılmasından sonra ne kadar
yük taşıyabileceği belirlenebilir.

26. Plaka Yükleme Deneyi
AMACI:
Zeminlerin taşıma gücünü
yerinde belirlemek için
yerinde yapılan bir ölçüm
deneyidir.
Yüzeysel temellerde
tercih edilir.
Yol pist inşaatlarında ve
kumlu zeminlerde
uygulanır.

27. Plaka Yükleme Deneyinin Uygulanması
Belli büyüklükteki bir
plaka üzerinde 6 saatten
az aralıklarla yükleme
yapılır.
Bu yük altındaki çökme
hassas ekstansometre ile
ölçülür.
Alınan değerlerden
çökme/basınç eğrisi
çizilir.

28. Sıkışma Deneyi
AMACI:
Karayollarında,havaalanı pistinde,bina inşaat
alanlarında yapılan kontrollü dolguların yeterli
sıklığa ulaşıp ulaşmadığının tespit etmektir.

29. Sıkışma Deneyi’nin Uygulanması
Sıkışma deneyi iki kısımdan oluşur.
1-Standart sıkıştırma deneyi(proktor deneyi)
2-Arazide sıkışmanın kontrolü(kum konisi)
deneyi.

30. 1.Standart Sıkıştırma Metodu
Standart sıkıştırma(proktor) deneyinde
sıkışmada kullanılacak malzeme laboratuar
ortamında içerisine su ilave edilerek sıkıştırılır
ve optimum su muhtevası ve bu su muhtevası
için maksimum sıkışma( kuru birim hacim
ağırlığı) bulunur.
Bu sıkışma dolguda kullanılacak malzeme için
%100 sıkışma olarak kabul edilmektedir.

31. 2.Kum Konisi Metodu
Kum konisi metodu ile arazide sıkıştırılmış
malzemenin tabii kuru birim hacim ağırlığı
tespit edilir.Kum konisi deneyinden elde
ettiğimiz doğal birim hacim ağırlığının
proktordan elde edilen doğal birim hacim
ağırlığına oranının yüzdesi sıkışmanın yüzdesini
verir.