TÜİK’in Yoksulluk Çalışmaları

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Başkanlığı
24.02.2014


Sunum İçeriği
1. Bölüm: TÜİK’in yürüttüğü yoksulluk çalışmaları
 Gelire dayalı yoksulluk
 Harcamaya dayalı yoksulluk

2. Bölüm: Revizyon kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar
 Neden revizyona gerek duyuldu?
 Neler yapıldı?


Dünya Bankası ile ortak çalıştay



Yoksulluk Çalışma Grubu



Envanter çalışması



Yöntem araştırma çalışması



Ulusal Yoksulluk Çalıştayı



Dünya Bankası uzmanları ile görüşmeler

24.02.2014


* Gelire dayalı yoksulluk (Veri Kaynağı:GYKA)
* Harcamaya dayalı yoksulluk (Veri Kaynağı: HBA)

24.02.2014


Veri kaynağı
•

Veri kaynağı: Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması

•

Uygulama sıklığı: 2006 yılından itibaren her yıl

•

Örneklem hacmi: Başlangıçta 12872 hanehalkı, 2011’den itibaren
2014 yılına kadar yılda yaklaşık 3000 hanehalkı civarında artış

•

Örneklem planı: 4 yıllık panel uygulama üzerine kurulmuştur (Her yıl
örneklerin %25’i yenilenmektedir)

•

Tahmin düzeyi: Yıllık kesit anket sonuçları için Türkiye, kent, kır ve
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey 1 (2014’ten sonra
Düzey 2), panel araştırma sonuçları için Türkiye geneli

•

Uygulama yöntemi: Dizüstü bilgisayarlar kullanılarak yüz yüze
görüşme

24.02.2014


Araştırmadan hesaplanan göstergeler
 Gelire bağlı göreli yoksulluk ve profili,
 Yoksulluk açığı
 Sürekli yoksulluk,
 Maddi yoksunluk

24.02.2014


Göreli yoksulluk
Toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir veya harcamaya
sahip olan birey veya hanehalkı göreli anlamda yoksul sayılmaktadır. Refah
ölçüsü olarak amaca göre harcama veya gelir düzeyi seçilebilir.
– Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasında yoksulluk sınırı gelire dayalı
olarak hesaplanmaktadır.
– Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir gelirin medyan değeri dikkate alınarak
hesaplanan yoksulluk sınırı ları:
• Medyan gelirin % 40’ı,
• Medyan gelirin % 50’si,
• Medyan gelirin % 60’ı,
• Medyan gelirin % 70’i
24.02.2014


Yoksulluk riski altında olanlar
Yoksulluk riski altında olanlar (Yoksullar): Bu sınırların altında eşdeğer
hanehalkı kullanılabilir gelire sahip olanlar yoksulluk riski altındaki nüfus
olarak tanımlanmaktadır.
Yoksulluk riski altında olanların oranı (Yoksulluk oranı): Eşdeğer hanehalkı
kullanılabilir geliri yoksulluk sınırının altında olanların (yoksulluk riski altında
olan nüfusun) toplam nüfus içindeki oranıdır.
Yoksul nüfus
Yoksulluk oranı

x 100

=
Toplam Nüfus

24.02.2014


Sürekli yoksulluk riski altında olanlar
Bu gösterge dört yıllık panel anket uygulaması tamamlanan ve dört yıl boyunca
hanenin üyesi olan fertler üzerinden hesaplanmakta ve son yıl yoksul olan
fertlerden en az üç uygulamada yoksulluk riski altında olanlar olarak
tanımlanmaktadır.
Aşağıdaki tablodaki 1, 2, 3 ve 4 durumları sürekli yoksulluk riski altında bulunanları ifade etmektedir.

24.02.2014


Maddi yoksunluk (Material depriviation)
Ciddi finansal sıkıntıyla karşı karşıya olan insanların oranı olarak tanımlanan
maddi yoksunluk; belirlenmiş 9 maddeden en az 4 tanesini
karşılayamayan/mahrum olan insanların oranıdır.
1.
2.
3.
4.
5.

Beklenmedik harcamalar,
Evden uzakta bir haftalık tatil (tüm aile fertleri birlikte) masrafı,
Ödeme zorluğu (konut kredisi, kira, elektrik, su, doğalgaz
faturalar, taksit/borçlar)
İki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek masrafı,
Evin ısınma ihtiyacı,

6.
7.

Çamaşır makinası,
Renkli televizyon,

8.

Telefon,

9.

Otomobil sahipliği.

vb.

24.02.2014


Tarihçe
• Dünya Bankası ile imzalanan Sosyal Riskin Azaltılması Projesi (SRAP)
kapsamında başlatılmıştır.
• Uluslararası bir uzmanla yürütülen çalışmalar sonunda belirlenen
yoksulluk metodolojisine göre, 2002 Hanehalkı Bütçe Anketi (HBA)
verileri kullanılarak yoksulluk göstergeleri hesaplanmış; ortak bir rapor
yayımlanmıştır.
• TÜİK, belirlenen metodolojiyi her yıl uygulanan HBA verileri ile
tekrarlayarak 2003-2009 döneminde yoksulluk göstergeleri üretmiştir.

24.02.2014


Veri kaynağı
•

Veri kaynağı: Hanehalkı Bütçe Anketi

•

Uygulama sıklığı: 2002 yılından itibaren her yıl

•

Örneklem hacmi: Her ay değişen 1104 hanehalkı

•

Tahmin düzeyi: Yıllık anket sonuçlarından Türkiye geneli ile kırsal ve
kentsel yerler ayrımında; her yılın anket sonuçlarının son iki yılın
anket bilgileriyle birleştirilmesiyle de sadece harcama dağılımlarına
ilişkin bölgesel düzeyde oransal tahminler üretilmektedir.

•

Uygulama yöntemi: Anket, örnek hanehalklarıyla dizüstü bilgisayarlar
kullanılarak yüz yüze görüşme ve kayıt tutma yoluyla
uygulanmaktadır.

24.02.2014


Hesaplanan göstergeler
• Mutlak yoksulluk: İnsanların yaşamlarını fiziksel olarak devam ettirebilmeleri
için gerekli asgari mal ve hizmetleri elde edememesi durumudur.

Gıda yoksulluğu
(Açlık)

Gıda+gıda dışı yoksulluk
(Temel gereksinimler)

• Harcama esaslı göreli yoksulluk: Eşdeğer fert başına ortalama tüketim
harcaması değerinin %50’si, yoksulluk sınırı olarak tanımlanmaktadır. Göreli
yoksulluk oranı ise, eşdeğer fert başına tüketim harcaması değeri bu sınırının
altında kalan hanehalklarının oluşturduğu nüfusun, toplam nüfus içindeki payı
olarak hesaplanmaktadır.
• Diğer yöntemler: Cari satın alma gücü paritesine göre günlük kişi başı 1$, 2.15$
ve 4.30$ doğrudan yoksulluk sınırları olarak tanımlanmaktadır. Bu sınırlara göre
yoksul fert oranları hesaplanmaktadır.
24.02.2014


Gıda yoksulluğunun belirlenmesi
i.

Gıda harcamasına göre sıralı 2. %20’lik dilimde yer alan hanelerin gıda
tüketiminde en önemli paya sahip ilk 80 madde seçilmektedir.

ii.

Bu 80 maddeden 2100 kaloriyi oluşturacak şekilde ağırlıklar
hesaplanmaktadır.

ii.

Anketten gelen piyasa birim fiyatları kullanılarak sepetin toplam
değeri elde edilmektedir.

iii. Bu sepetin değeri günlük kişi başı açlık sınırı olarak adlandırılmaktadır.
iv. Eşdeğer fert başına tüketim harcaması açlık sınırının altında olan
haneler gıda yoksulu (aç) olarak tanımlanmaktadır.
24.02.2014


Gıda+gıda dışı yoksulluk sınırının belirlenmesi
i.

Birinci %20’lik grupta yer alıp gıda yoksulu olmayan hanelerin toplam
harcamaları içindeki gıda dışı harcama payının ortalaması her yıl için
ayrı ayrı hesaplanmaktadır.

ii.

Açlık sınırı, gıda dışı harcamaların ortalama payı ile genişletilerek
yoksulluk sınırı belirlenmektedir.

iii. Eşdeğer fert başına harcaması yoksulluk sınırının altında olan haneler
yoksul olarak tanımlanmaktadır.

24.02.2014


Tahmin düzeyi ve profil değişkenleri
•

Tahmin düzeyi: Türkiye, kentsel ve kırsal yerler

•

Profil değişkenleri:
o
o
o
o
o

Hanehalkı büyüklüğü
Hanehalkı tipi
Fertlerin ekonomik faaliyetleri
Fertlerin işteki durumları
Fertlerin eğitim durumları

Hanehalkı tüketim harcamasına dayalı yoksulluk çalışması en son 2009 yılında elde
edilen verilerle yapılmış ve sonuçları 06.01.2011 tarihli haber bülteni ile
kamuoyuna duyurulmuştur.
.
24.02.2014


2012 yılından itibaren;
• Yoksulluk göstergelerinin ülkemizin sosyo-ekonomik yapısını ortaya koyacak
ve uluslararası kıyaslamalara imkan verecek şekilde revize edilmesi
amaçlanmıştır.
• Konuyla ilgili kurum ve kuruluşların temsilcileri ve akademisyenlerle yeni
göstergelerin üretilmesi amacıyla çalışmalar yürütülmektedir.
• Bu çalışmalar sonuçlanıncaya kadar, sadece satın alma gücü paritesine göre
kişi başı dolar cinsinden yoksulluk oranları tahmin edilmektedir.
• Bu konuda en son 2012 yılına ilişkin tahminler haber bülteni ile kamuoyuyla
paylaşılmıştır.

24.02.2014


* Neden revizyona gerek duyuldu?
* Neler yapıldı?

24.02.2014


Neden revizyona gerek duyuldu?
 Metodoloji gereği kullanılan varsayımlar
 Varsayımlara bağlı olarak sonuçlarda önemli değişimlerin görülmesi,
 Mevcut varsayımların bir Kurul vb. tarafından belirlenmemiş olması
 Örneklem hacminin yetersiz kaldığı durumlar
 Açlık sınırının altındaki nüfusun belirlenmesi açısından
 Yoksulların sosyo ekonomik yapısının ortaya konulması açısından
 Bölgesel düzeyde tahminler açısından

 Yoksulluk metodolojisinde yeni yaklaşımlar

24.02.2014


Neler yapıldı?
DÜNYA BANKASI İLE ORTAK ÇALIŞTAY
• 19-20 Mart 2012 tarihinde Dünya Bankası ile TÜİK tarafından
Ankara’da bir çalıştay düzenlenmiştir.
• Çalıştayın konusu, Yoksulluk Ölçümünün ve Analizin İyileştirilmesi
Yoluyla Kanıta Dayalı Politika Oluşturmanın Güçlendirilmesi’dir.
• Çalıştayda yoksulluk ölçümünde son dönemde kullanılan
yaklaşımlarla ilgili detaylı sunumlar gerçekleştirilmiştir.

24.02.2014


Neler yapıldı?
YOKSULLUK ÇALIŞMA GRUBU
Resmi İstatistik Programı bünyesinde oluşturulmuştur;
• TÜİK
• Akademisyenler
• Kalkınma Bakanlığı
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (SYGM)
• Hazine Müsteşarlığı
• TOBB, HAK-İŞ, TİSK, DENİZ FENERİ , KİMSE YOK MU
Bugüne kadar beş toplantı gerçekleştirilmiştir.

24.02.2014


Neler yapıldı?
ENVANTER ÇALIŞMASI

• Yoksullukla ilgili ulusal ve uluslar arası çalışmalar,
• Yoksulluk konulu seminer, çalıştay ve sempozyumlar
• Uluslararası metodolojik dokümanlar
ile ilgili kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır.

24.02.2014


Neler yapıldı?
YÖNTEM ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI
• Parasal yoksulluğun ölçümünde esas alınan varsayımların etkisi veri
serileri üzerinde incelenmiştir.
• Çok boyutlu yoksulluk kapsamında ülke deneyimleri incelenmiş, üç
çalışma ayrıntılı olarak ele alınmıştır:
1. Meksika çok boyutlu yoksulluk hesaplaması
2. Kolombiya çok boyutlu yoksulluk hesaplaması
3. EU-SILC verileriyle AB ülkelerine yönelik çok boyutlu yoksulluk
hesaplaması (makale)
Yöntemin daha iyi değerlendirilmesi amacıyla çok boyutlu yoksulluk
hesaplamalarının Türkiye uyarlaması gerçekleştirilmiştir.
24.02.2014


Neler yapıldı?
ULUSAL YOKSULLUK ÇALIŞTAYI
• Amaç: Yoksulluk ölçümüyle ilgili tüm temel konuların farklı açılardan tartışılması,
Türkiye için ihtiyaçlar ve uygun modelin belirlenmesi
• Tarih: 4-5 Kasım 2013
• Katılımcı sayısı ve profili: 50 kişi; Konuyla doğrudan ilgili akademisyenler, kamu
kurum/kuruluşları, araştırma kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinden temsilciler
• Niteliği: 2 gün;
1. Gün: Paralel oturumlar
• Yoksulluk Metodolojisinde Son Dönem Uygulamaları
• Parasal Yoksulluğun Ölçülmesi
• Yoksulluk Ölçümünde Eşdeğerlik Ölçeğinin Etkisi ve Türkiye için Uygun Eşdeğerlik
Ölçeğinin Belirlenmesi
• Türkiye’de yoksulluk profiline etki eden unsurlar
2. Gün: - Her paralel oturum sonrası ilgili grupların tüm katılımcılara sunumu,
- Moderatörler ile tüm katılımcıların olacağı panel (öğleden sonra)
24.02.2014


Neler yapıldı?
DÜNYA BANKASI UZMANLARI İLE GÖRÜŞMELER
1. Görüşme: 14 Haziran 2013
2. Görüşme: 28 Eylül, 1-2 Ekim 2013
3. Görüşme: 12 Şubat 2014
Görüşmelerde ön plana çıkan hususlar;
– öncelikle yoksulluk ölçümünde temel prensiplerin belirlenmesinin gerekliliği
–
–
–
–

amaç ve hedefler
parametrelerin belirlenmesi bakımından tahmin boyutu
sonuçların yayınlanması açısından tahmin boyutu
referans grupların belirlenmesi

– veri kaynağının kararlaştırılması
– sosyal boyutlara ilişkin göstergelerin belirlenmesinde ampirik çalışmaların da dikkate alınması
gerekliliği
24.02.2014


Planlanan Çalışmalar
• Uluslararası uzmanlarla nihai değerlendirmeler (video konferans
ve danışmanlık)
• Türkiye için en uygun yönteme karar verilmesi
• Yöntemin uygulamasına yönelik adımların belirlenmesi ve
metodolojik konuların kararlaştırılması
• Yeni yoksulluk yönteminin, metodolojik ve uygulamaya ilişkin
esaslarının belirlenmesinin ardından konu ile ilgili çalışmaların
yürütülmesi

• Sonuçların kamuoyu ile paylaşılması

24.02.2014


Teşekkürler...

24.02.2014

TÜİK’in Yoksulluk Çalışmaları

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Plus de UNDP Türkiye

Plus de UNDP Türkiye (18)

TÜİK’in Yoksulluk Çalışmaları