Teorite e ndryshme per Organizimin - Ligj 3

1. FAKULTETI I SHKENCAVE TË APLIKUARA TË BIZNESIT
NË PEJË
Organizimi i Ndermarrjes
Teoritë e ndryshme për organizimin
Driton Sylqa

2. Përmbajtja
1. Teorite e ndryshme për organizimin
2. Menaxhimi shkencor
3. Menaxhimi administrativ
4. Shkolla e sjelljes

3. Teorit e ndryshme për organizimin
 Ne zhvillimin e konceptit te organizimit , kuntribut
te veqante kane dhene shkencetar te ndryshem
neper shekuj , si filozofet e vjeter grekë dhe kinezë,
Adam Smith, Robert Owen, Charles Babagge, David
Rikardo, Sen simon, Shall Furje etj.
 Eshte me rendesi te permendet se deri ne shekullin
xx organizimi eshte trajtuar si nje kategori e veqant
ne permasa te vogla pasi qe edhe ekonomia e
athershme bazohej ne ekonomi familjare.ne fillim te
shekullit xx organizimi se bashku me udheheqjen
fillojn te trajtohen si shkence. Ne kete periudhe
organizimi fillon te analizohet sistematikisht dhe te
studiohet me ane te perdorimit te metodave dhe
praktikave shkencore

5. Perkushtimi i ri ndaj organizimit erdhi si pasoj e
disa faktorve te cilat jane:
•Shkalla e larte e automatizimit te prodhimit qe
ngriti nivelin e shpenzimeve fikse, te cilat u
deshen te mbulohen me prodhimin optimal dhe
produktivitetin e larte;
•Pa-perputhshmeria e mjeteve te punes me
kohen, d.m.th. mos mundesia e perdorimit te
mjeteve te gjeratehershme;
•Ardhja e teknologjise se re solli nje sere
problemesh ne procesin e organizimit te punes;
•Hiper-prodhimi i mallrave dhe konkurrenca e
papare deri atehere;
•Rritja e permasave te organizatave;
•Organizimin e klases punetore dhe lindjen e
sindikatave per mbrojtjen e te drejtave te tyre;

6. •R.Owen, nje industrialist i sukseshem, pronar i nje
fabrike pambuku i cili njihet si nje reformator
social. Ai ne fabriken e tij permiresoi kushtet e
punes, shkurtoi oret e punes dhe imponoi nje ligj
per moshen minimale te punetorve ne fabriken e
vet. Mirepo, idete e tij nuk gjeten aplikim te gjere
ne shoqeri, edhe pse puna e tij i parapriu
ndryshimeve te mevonshme ne ekonomi.
•Ch.Babbage, ishte nje profesor matematike ne
universitetin “Cambridge” i cili njihet per konceptet
e tij kompjuterike dhe per zbulimin e kalkulatorit
mekanik. Gjate karrieres ai shprehu interesim ne
lemin e menaxhmentit, ku theksoi efikasitetin e
njeriut ne vendin e punes.

7. Menaxhimi shkencor
 Menaxhimi shkencor si objekt studimi ka punen e
individit. Lindi si rrjedhim i kerkesave te reja qe
dolen me ndryshimet teknologjike te asaj kohe.
Synimi i menaxhimit ishte te gjendej metoda me
efikase per kryerjen e puneve qe do te
maksimizonte prodhimin gjersa punetoret do te
trajtoheshin sipas kesaj metode. Perfaqsues
kryesor i kesaj rryme ishte F.Teylor

8. •Frederick W. Teylor – i lindur ne SHBA, me profesion
inxhinier sot konsiderohet si baba i menaxherizmit. Ai
ishte i perkushtuar ne qeshtjet organizative dhe qe nga
fillimi besonte se prosperiteti do te mund te arrihej ne
permiresimin e aftesive te punetorit. Idetë e tij erdhen
si rezultat i punes disa vjeqare ne kompanite Midvale
Steel dhe Bethlehem Steel. Ai ishte i pari qe seleksionoj
“punetoret e klasit te pare” ndaj punetorve te tjere duke
i vleresuar keshtu aftesite fizike dhe profesionale te te
gjithe punetorve.
•Pagesa e ngurt klasike e punetorit qe deri atehere
behej me page fikse filloj te menjanohej nga perdorimi
pasi Teylori futi ne perdorim sistemin e pages me cope.
Keshtu qe punetoret e afte ishin tani te stimuluar per te
punuar me shume pasi qe merrnin me shume. Ai krijoi
standarde dhe norma per punetoret.

9. Idetë e tij revolucionare H.Fayol i ka shprehur ne
veprat e tij “Shop Management”
dhe “Principles of Scientific Management”, te cilat
mund te artikulohen ne keto parime baze:
•Qdo element i punes duhet te studiohet ne
menyre shkencore;
•Perzgjedhja shkencore,trajnimi,edukimi dhe
zhvillimi i punetorit;
•Bashkpunimi i ngusht i punetoreve per t’u
siguruar se puna kryhet ne pajtim me parimet
shkencore;
•Shperndarja e barabarte e puneve midis
udheheqesve dhe punetoreve qe d.m.th. se
menazheret marrin persiper ate pune qe ata e
bejne me mire se punetoret.

10. Krahas Teylorit, ne kuader te menazhimit shkencor
kontribut te rendesishem kane dhene edhe shume
studiues te tjere, ku nder me te spikaturit jane:
•H.Gantt – njihet si bashkepunetor i Teylor-it.
Kontributi i tij qendron ne projektimin e sistemit te
pageses me cope, si dhe ate te shperblimit. Per
dallim nga Teylori, ai siguroi se nje sistem i tille
pagese dhe shperblimi duhet te aplikohet si per
punetor ashtu edhe per udheheqes.
• Ai sugjeroi se qdo punetor perveq pages se tij te
garantuar duhet te kete edhe nje ekstra shperblim te
premtuar. Nje kontribut i tij ishte nje model per
projektimin e punes qe bazohet ne kohen e kryerjes
se tij. Kjo metode eshte nje teknike menazheriale
per vleresim dhe analizim te puneve e njohur si
teknika PERT.

11. •F.Gilbreth dhe L.Gilbreth – nje çift ky qe ishin
bashkekohes te Teylorit, njihen me kontributin e
tyre ne ngritjen e produktivitetit te punes. Thelbi
i ketij kontributi qendron ne studimin e kohes
dhe levizjeve gjate punes.
•Kjo metode beri qe te reduktoheshin, levizjet e
teperta te punetoreve, si dhe levizjet e
domosdoshme te punes te kryheshin ne menyre
racionale.kjo metode u aplikua ne prodhimin e
tullave ku produktiviteti i punes u trefishua.
Studimi tjeter i tyre ishte studimi i lodhjes se
punetorve dhe ndikimi i tij ne produktivitet.

12. Menaxhimi administrativ
 Menaxhimi administrativ perqendrohet ne
organizaten si teresi, respektivisht ne stukturimin
organizativ per dallim nga ai shkencor qe i
kushtoi vemendje punetorit individual.
Perfaqesuesit kryesore te kesaj rryme jane
H.Fayol dhe Max Weber.

13. Henry Fayol – ishte nje inxhinier francez i
lindur ne Stamboll. E filloi karrieren si inxhinier
mineralesh dhe e perfundoi ate ne nje kompani
franceze. Ne moshen 47 vjeqare u be drejtor i
kesaj kompanie kur ajo ishte ne prag te
falimentimit. Derisa e drejtonte ate, kompania
njohu vetem suksese. Pervojen e tij shume
vjeqare ai e misheroi ne vepren e tij
“Administrimi i pergjithshem ne industri”

14. Fayoli niset nga bindja se teknika e
administrimit mesohet posa te kuptohen
parimet e tij themelore dhe pasi te
formulohet nje teori e pergjithshme e
administrimit. Ne kuader te lemit te
administrimit njihen keto kontribute te tij:
•Dallimi i udheheqesit nga mbikqyresi duke e
perkufizuar keshtu statusin e menaxherit;
•Definimi i 5 funksioneve menaxheriale;
•Definimi i 14 parimeve menaxheriale ;

15. Numri i menaxhereve dhe madhesia e organizates
jane ne proporcion te drejte sipas Fayol-it, d.m.th.
sa me e madhe te jete organizata aq me i madh
duhet te jete numri i menaxhereve.
Perveq kesaj, te gjitha opercionet afariste ai i ndau ne
6 grupe:
1. Teknike (prodhimi);
2. Komerciale (shitja dhe blerja);
3. Financiare (gjetja dhe shfrytzimi i kapitalit);
4. Te sigurimit (mbrojtja e punetoreve dhe e prones);
5. Te kontabilitetit (evidenca kontabile, bilanci,
statistika);
6. Menaxheriale;

16. Sipas Fayol-it, operacioni i fundit, ai menaxherial
perbehet nga 5 funksione: planifikimi, organizimi,
komandimi, koordinimi dhe kontrolli.
Kontributi me i madh i tij padyshim se jane 14
parimet e menaxhimit te pergjithshem. Ai pat
theksuar se parimet e tij ishin universale dhe te
aplikueshme jo vetem ne industri, por edhe ne
shkollë, ne shtepi, ushtri, politikë, kishë dhe kudo
tjeter ku ka organizim institucional.

17. Parimet e H.Fayolit janë:
 Ndarja e punes
 Autoriteti
 Disiplina
 Uniteti i komandimit
 Uniteti i udheheqjes
 Shkrirja e interesit individual ne ate te organizates
 Shperblimi i personelit
 Centralizimi i autoritetit
 Hierarkia
 Rendi dhe rregulli
 Drejtesia
 Stabiliteti i personelit
 Iniciativa
 “Espirit de Corpos” (Bashkimi bën fuqinë)

18. Max Weber, ishte nje sociolog i cili zhvilloi nje
teori te re te organizimit, te ashtuquajtur
“burokraci”. Modelin e tij te organizimit
burokratik e perpunoi duke u mbeshtetur ne
institucionet te tilla si kisha dhe ushtria. Ai
theksoi se organizatat e medha dhe komplekse
kane nevoje per nje organizim burokratik pasi
qe kjo eshte e vetmja forme efikase e
organizimit

19. Shkolla e sjelljes
 Shkolla e sjelljes lindi ne kohen kur paknaqesite e
punetoreve filluan te dalin ne shesh. Gjate kohes se
zhvillimit te shkolles klasike linden nje varg
ndryshimesh ekonomike, politike, sociale, etj.
 Vershimi i mekanizimit te prodhimit nga njera ane dhe
rritja e popullesise nga ana tjeter u shoqeruan me
zgjerimin e levizjeve sindikaliste, me greva dhe me
ndryshimin e qendrimit te punetoreve. Keshtu, parimi i
tregut te lire u lekund gjate kohes se krizes se madhe
kapitaliste (1929-1933). Ne nderkohe, John M. Keynes
u shfaq me teorine e tij te nderhyrjes se shtetit ne
ekonomi. Te gjitha keto dhe puna e psikologut gjerman
H.Mynsberg-ut i cili futi aspektin psikologjik ne
organizim dhe udheheqje, kosiderohen si pararendese
te shkolles se sjelljes

20. • Perfaqesuesi kryesor i kesaj shkolle ishte pa dyshim
Elton Mayo i cili punoi ne uzinen Hawthron te
Western Electric Company e njohur si “Studimet
Hawthron”
• Keto studime i udhehoqi E.Mayo qe kane te bejne me
nje varge eksperimentesh shkencore. Qellimi i tyre
ishte te vezhgonte lidhjen ne mes te kushteve te
punes dhe produktivitetit. Keshtu qe ne serine e
eksperimenteve, dy ishin me rendesi specifike
1. Eksperimenti i pare si objekt studimi kishte 6
punetorë ndaj te cileve u ndryshua ndriqimi ne
vendin e punes.
2. Ne eksperimentin e dyte u vezhguan 9 punetorë ndaj
te cileve u aplikua sistemi i pages me cope me
hipotezen se ata me qellim te rrisin ta ardhurat e tyre
do te stimuloheshin te prodhojne me shume.

21. •Nga keto eksperimente, studiuesit erdhen ne
perfundim se ekzistojnë faktore te tjere te
natyres sociale, te cilat nuk benin pjese ne
organizimin formal dhe si te tilla ishin te
panjohura per menaxheret, por me rendesi te
veqante. Faktor te tille ishin, morali, ndjenjat,
mardheniet ne mes te anetarve te grupit, si dhe
menaxhimi efektiv, i cili ka te beje me nje stil te
ri udheheqes qe e kupton sjelljen njerezore,
punon ne menyre te tille qe te nxis dhe motivojë
punetorët dhe qe komunikon lirshem me ta me
qellim qe te arrihen me sukses rezultatet e
deshiruara.

22. •Me kete eksperiment lindi nje drejtim i ri i
organizimit i quajtur mardheniet njerezore. Ideja
esenciale e ketij drejtimi ishte se sjellja e njerezve ne
organizate do te jete shume me positive ne qofte se
me ta veprohet mire. Nag studiuesit e ndryshem u
konstatua se normat e sjelljes se njerezve jane
produkt i aspekteve joformale te njerzeve ne
organizate.
•Mayo duke pohuar se njeriu, si qenie sociale ka
ndjenjat dhe motivet e tij, te cilat i sjell me vete ne
vendin e tij te punes, e ve theksin tek
domosdoshmeria e strategjive menaxheriale te cilat
sigurojnë nje trajtim te duhur te organizates ndaj
punetorëve.

23. •Autoret me te njohur te mardhenieve njerezore
apo siq njihen sot ne literature shkencetaret e
sjelljes, jane: A.Maslow me teorin e tij te motivimit
ne baze te nevojave e njohur si hierarkia e
nevojave njerezore, D.mcGregory me teorin X dhe
Y mbi natyren e punetorëve, R.Likert me teorin e
tij te lidershipit, F.Hertzberg me teorin e tij te
motivimit, L.Gilbreth me kontributin e saj nga lemi
i psikologjisë njerezore, etj