πολιτισμός Βυζαντίου

1. Βυζάντιο
Εργασία ιστορίας
Μανώλη Έφη Β’4

2. 1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

3. Γάμος:
• Απαγόρευση γάμου
Κορίτσια κάτω των 12
Αγόρια κάτω των 14
• Μετά την τέλεση των αρραβώνων προγαμιαίο συμβόλαιο για την προίκα
• Γαμήλιο γλέντι με συγγενείς και φίλους του γαμπρού
• Δικαίωμα στο διαζύγιο

4. Η θέση της γυναίκας:
• Περιορισμένος ρόλος στην κοινωνική ζωή
• Κυρίαρχος ρόλος στην οικογενειακή ζωή
• Έξοδοι
Με καλυμμένο πρόσωπο
πλούσιες – με συνοδεία δούλων
Απαγόρευση συμμετοχής σε δημόσιες τελετές
• Μετά τον 11ο αιώνα – πρόσβαση στα κοινά + παιδεία.

5. Παιδί:
• Ονοματοδοσία:
Όνομα παιδιού + όνομα πατέρα σε γενική
Αργότερα: επίθετο
• Καθησύχαση παιδιού με τραγούδια + αφηγήσεις της Αγίας Γραφής
• Προστασία μητέρας + παιδιού από το νόμο
• Παραμονή στο σπίτι και μετά τα 6 - σχολείο
Σχολείο:
• 2 κύκλοι σπουδών
γραμματιστή
γραμματικού
• Α’ κύκλος – από παιδιά 7 ετών
β’ κύκλος – από παιδιά 12 ετών
• Μάθαιναν: ανάγνωση, γραφή, γραμματική, ρητορική, φιλοσοφία, αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία, μουσική +
όμηρο, κλασσικούς και μεταγενέστερους συγγραφείς.
• Οι πόροι για λειτουργεία σχολείων Δίδακτρα μαθητών
• Λειτουργία δωρεάν σχολείων για ορφανά

6. • Λειτουργία κοσμικών και εκκλισιαστικών σχολείων
• Μετά τη βασική εκπαίδευση όσοι:
έφεση
Οικονομική δυνατότητα,
Τότε συνέχιζαν τις σπουδές σε πανεπιστήμιο

8. Ασθένεια, κοινωνική + ιατρική περίθαλψη – θάνατος
• Είχαν οργανώσει ιατρικές υπηρεσίες
κάθε πόλη νοσοκομείο Με γιατρούς ανάλογα με τον πληθυσμό
• Γιατροί πήγαιναν σε σπίτια ή πήγαινε κόσμος στα ιατρεία
• Απελπισμένος λαός οδηγούνταν στη μαγεία – εκκλησία αντίθετη με αυτό (ανταγωνισμός μαγείας – ιατρικής)
• Σε κάθε πόλη Συντήρηση πτωχοκομείων και ορφανών από την εκκλησία

9. Κατοικία:
• Τα σπίτια – με κεντρική αίθουσα υποδοχής
• Σπίτια με πολλαπλές ανέσεις
• Φτωχοί – σε άθλιες συνθήκες
• χωρικοί –λιγοστές ανέσεις
• Ευκατάστατοι – διώροφα σπίτια
• Μεγαλοκτιματίες - μακριά από χωριά σε υπερπολυτελείς επάυλεις
Μόδα:
• Αγάπη για κοσμήματα
• Αστοί
-
Μακρύ χιτώνα με πτυχώσεις
χειμώνα: μπότες, Καλοκαίρι: ανατολίτικα παπούτσια
• Χωρικοί –χιτώνες
Χωρίς μανίκια (μερικές φορές)
Ζωσμένοι στη μεση
- βράκες Μακριές ως τον αστράγαλο
- Ξυπόλητοι ή ανοιχτά στις φτέρνες παπούτσια

10. • Γυναίκες: μανδύα με μακριά μανίκια, καλύπτοντας το κεφάλι
Περιποίηση μαλλιών + μακιγιάζ
• Πλούσιες: πολυτελή ενδύματα, μεταξωτά, λινά
Ψυχαγωγία
• Βασικός τρόπος:
ιεροτελεστίες
Θρησκευτικές, κοινωνικές και λαϊκές γιορτές
• Ιππόδρομοι (εκτός από αρματοδρομίες)  Θρησκευτικές πομπές
 Δημόσιες τελετές
 Θεατρικές παραστάσεις
 Διάφορα άλλα λαϊκά προγράμματα
• Απόκριες – μεταμφιέσεις + παρελάσεις
• Νέα σελήνη – άναμμά φωτιών, καθώς οι νέοι πηδούσαν πάνω από αυτές
• Ταβέρνες με φαγητό και πολύ κρασί
ΕΠΑΡΧΊΑ:
• Ετήσια πανηγύρια
Εξέλιξη σε
Λαϊκές γιορτές

11. • Συγκέντρωση μάγων, αστρολόγων, θεραπευτών, θαυματοποιών – τραβούσαν κόσμο – παρά τις αντιρρήσεις της
εκκλησίας

13. Μοναχισμός:
• Μορφή της αναχώρησης (έρημο, ακατοίκητο μέρος, μακριά από όλους)
 Άνθρωποι ονομάστηκαν μοναχοί
• Μοναχικό κίνημα από Αίγυπτο 1)κοινοβιακή 2) μοναχική
• Κοινοβιακός μοναχισμός: ίδρυση μοναστηριών
• Ακμή με αναστήλωση εικόνων
• 9ος αι. – ανάπτυξη μοναστηριών

14. 2. Βυζαντινή Γραμματεία

15. Θρησκευτική ποίηση
• Αναπτύχθηκε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού
• 2 είδη
Λειτουργική ποίηση – στις λατρευτικές τελετές
μη λειτουργική
Θεολογική γραμματεία
• Θρησκευτικές αντιλήψεις, αιρέσεις, διωγμοί – ανάδειξη
εκκλησιαστικών συγγράφων.
• Συμβολή αγιολογίας (= μελέτη των αγίων + θρησκευτικών
κινημάτων) Μυστικισμού
ησυχασμού
, στην ανάπτυξη

17. Λόγια κοσμική γραμματεία
• Εκπρόσωπος κοσμικής λογοτεχνίας – Γεώργιος Πισίδης
• Κυριότερο ποιητικό μνημείο – η ελληνική Ανθολογία
περιέχει 4000 επιγράμματα χρονολογημένα από 6ο -- 10ο αι.
• Σημαντικό έργο Μακεδόνων ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας (από άγνωστο ποιητή)
• Αναδύει έναν αραβοβυζαντινό κόσμο
διάσωση γραμμάτων, ίδρυση βιβλιοθηκών, εργαστήρια αντιγραφής
• Πατριάρχης Φώτιος – 9ος αι. – σημαντικός ρόλος στην πνευματική άνθηση
• 10ος αι. διακεκριμένος εκπρόσωπος ο Αρέθας, αρχιεπίσκοπος καισαρείας
• Βυζαντινοί επιδόθηκαν
Ιστοριογραφία
Χρονολογία
Πρότυπα αρχαίους Έλληνες (ιστοριογράφους)
Χωρίς προσπάθεια αναζήτησης αλήθειας – έμφαση στα θαύματα + φυσικές καταστροφές

19. Δημώδης λογοτεχνία
• 10ος αι. ακριτικά τραγούδια με θέμα τους αγώνες τους κατά των Αράβων
• Σηματοδότηση της νεοελληνικής δημοτικής ποίησης

20. Φιλοσοφία
• Απομάκρυνση από αρχαία θρησκεία περιορισμός ενασχόλησης με τη φιλοσοφία
• Μελετώντας έργα αρχαίων Ελλήνων φιλόσοφων κυρίως :
 Πλάτωνα
 Αριστοτέλη

21. 3. Επιστήμη και τεχνολογία

22. Επιστήμη
• Κληρονόμοι – της αγάπης για τη γνώση + πνευματικών δραστηριοτήτων (σύμφωνα με έργα λογίων)
• Έντονος θρησκευτικός χαρακτήρας δε βοήθησε στην ανάπτυξη φυσικών επιστημόνων
• Αυτοκράτορες ιδρύουν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα
• Συμβολή διαπρεπών λογίων λειτουργούν  Θεολογική σχολή (5ος )
 Πανδιδακτήριο Κων/πολης (5ος)
 Πανεπιστήμιο Μαγναύρας (9ος)
 Νομική σχολή (11ος)
• Ανάπτυξη Δικαίου. Αντιμετώπιση δεδομένων , νέων νόμων ή βελτιωμένων
• Μη ευδοκίμαση φυσικών επιστημών. Όμως ανάδειξη αξιόλογων γιατρών, αστρονόμων, μαθηματικών.
Ενδιαφέρων γεωγραφία.
• Ανακριβίες βιβλίων – σημαντική πηγή σχέσεων με γειτονικούς λαούς
• Επιστημονικη δραστηριότητα – λόγιοι και φιλόσοφοι
Προς τη

25. Τεχνολογία
• Λίγες εφευρέσεις, κυρίως, στρατιωτικοί σκοποί
• Σημαντικότερη, το υγρό πυρ (εύφλεκτο όπλο ενάντια των εχθρικών πλοίων ή άλλων στόχων)
• Σημαντική επινόηση του Λέοντα φιλόσοφου οπτικός τηλέγραφός ( ταχεία προειδοποίηση για τυχόν
Αραβική επιδρομή)
• Αξιοποίηση ναυτικής τεχνολογίας
 Βελτίωση + προσαρμογή νέων δεδομένων
• Γνωστότερο πολεμικό πλοίο – ο δρόμων με 1 σειρά κουμπιών κ’ αργότερα με 2.
• Τυπικό εμπορικό πλοίο 21 μέτρα μήκος
7 μέτρα πλάτος
50 τόνοι χωρητικότητας
Μονόκαρτο ή δίκαρτο
Τριγωνικά πανιά
Μονό πηδάλιο

28. 4. Εικαστικές τέχνες και μουσική

29. Αρχιτεκτονική
• Με την Αγ. Σοφία: καθιέρωση νέας αρχιτεκτονικής μορφής η βασιλική με τρούλο ή τρουλαία
βασιλική – στη διάρκεια της βυζαντινής ιστορίας εξελίχθηκε
• Στην περίοδο της Μακεδονικής δυναστείας επικρατεί ρυθμός σταυροειδούς με τρούλο
• Παραλλαγές  Ο αγιορείτικος τύπος με 3 κόγχες
 Ο πεντατρούλος
 και πιο νέος τύπος - οκταγωνικός
• Εσωτερικοί χώροι κοσμούνται:
 Τοιχογραφίες
 Ψηφιδωτά ανάγλυφες παραστάσεις
 Έργα ξυλογλυπτικής
 Φορητές εικόνες

31. Γλυπτική και ζωγραφική
• γλυπτική
Δεν ευνοήθηκε από την εκκλησία
Θύμιζε την αρχαία θρησκεία
Αντικατάσταση από αρχιτεκτονικό διάκοσμο και ανάγλυφες παραστάσεις
• Τοιχογραφίες + ψηφιδωτά – κύριες μορφές έκφρασης – κυριαρχούν στο Βυζάντιο
• Μακεδονική δυναστεία: επικράτηση εικονογράφησης στην κορυφή του τρούλου
 Παντοκράτορας περιστοιχιζόμενος από Αγγέλους
 Θεοτόκος ανάμεσα στους αρχάγγελους
 Στα λοφία – 4 ευαγγελιστές
 Στους τοίχους – οι δεσποτικές γιορτές – άγιοι + μάρτυρες
• Μορφές – λιπόσαρκες σε όρθια ή μετώπια στάση , με σκοπό την αίσθηση της αυστηρότητας,
επισημότητας + πνευματικότητας

33. Μικρογραφία, μικροτεχνία, μικρογλυπτική, νομισματική
• Μικρογραφία: η διακόσμηση χειρόγραφων
• Τα έργα της μνημειακής ζωγραφικής είναι λίγα
• Αξιόλογη η παραγωγή εκκλησιαστικών και κοσμικών έργων μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής από πολύτιμα
μέταλλά, σμάλτο, ξύλο και ελεφαντόδοντο.
• Εκκλησιαστική παραγωγή μικροτεχνίας και μικρογλυπτικης – προκαλούν εντύπωση για την ποικιλία τους
• νομίσματα
Εξετάζονται ως έργα μικροτεχνίας
Αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές – απεικόνιση ιστορικών προσώπων

34. Μουσική
• 1οι χριστιανικοί αι. – λειτουργική ποίηση + μουσική χαρακτηρίζονται από απλότητα
• Μετά το Χριστιανισμό – ύμνοι πιο σύνθετες μορφές
• 2ος αι. – ποιητές + μελωδοί
• Η’ αι. ποιητής υμνογράφος διαφορετικός από τον μελοποιό
• Εκκλησιαστική μουσική
φωνητική
• Σημειογραφία: μουσική γραφή
• Αλφαβητική: πεντάγραμμο
• Ανάπτυξη κοσμικής μουσικής παράλληλα με τη θρησκευτική
• γαμήλια και άλλα άσματα με κοινωνικό περιεχόμενο προσαρμόζονται στη νέα πίστωση + λατρεία
• Χρησιμοποίηση μουσικών οργάνων για τις διασκεδάσεις τους
• Από αεροφωνο όργανο συνοδεύονταν οι κοσμικές εκδηλώσεις και στον ιππόδρομο.
μονοφωνική