1. Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Επιμέλεια
ΑΛΗΓΙΑΝΝΗ Β.
Η ελληνική γλώσσα :
α. αρχικά γραφόταν με κεφαλαία, χωρίς σημεία στίξης και χωρίς τόνους( μεγαλογράμματη γραφή)
π .χ ΠΙΣΤΕΥΩ ΤΩ ΦΙΛΩ
β. τα σημάδια των τόνων άρχισαν να μπαίνουν στις λέξεις στα αλεξανδρινά χρόνια.
γ. Οι αρχαίοι Έλληνες πρόφεραν τις λέξεις μουσικά, δηλαδή την τονιζόμενη συλλαβή την έλεγαν σε
υψηλότερη μουσική κλίμακα( προσωδιακή προφορά)
* Οι αρχαίοι θεωρούσαν σημαντική την επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα
A. KEIMENO
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας
διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι.
Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ
καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ
ἐπιμελοῦνται.
ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς,
διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν ,
τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ
αἰσχρόν ἐστι.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν
ἔλθωσιν,
οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων πέμπουσιν
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται
ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα
ἐννοῶσι,
οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους
αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται
Β. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην Αθήνα τα παιδιά με φροντίδα
διδάσκουν και συμβουλεύουν.
Πρώτα απ' όλους και η παραμάνα και η μητέρα
και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας
φροντίζουν
πώς θα γίνει το παιδί ακόμα καλύτερο
διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο,
το άλλο άδικο, αυτό ωραίο, το άλλο άσχημο.
Έπειτα, τα παιδιά όταν φτάσουν στην κατάλληλη
ηλικία
οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων,
όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης
φροντίζουν
να μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν όσα
είναι γραμμένα,
ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα
προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα

2. καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν
καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι.
Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις
φοιτῶσιν,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν
ποιοῦσι,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
και εξοικειώνουν την ψυχή τους στο ρυθμό και
την αρμονία.
Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια
και στις παλαίστρες,
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα
σώματά τους πιο δυνατά,
για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν .
εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης.
[ © Γιάννης Παπαθανασίου - Κατερίνα Πρανδέκου ]
ΘΕΜΑ: τα βασικά στάδια της εκπαίδευσης των αρχαίων Αθηναίων
1ο στάδιο→ γονείς, τροφός, παιδαγωγός:έδιναν συμβουλές και νουθεσίες κυρίως για ποιο είναι το
δίκαιο, ποιο το άδικο,τι είναι όμορφο και τι άσχημο( Πρῶ τον μέ ν… ἐ πιμελοῦ νται …αἰ σχρόν ἐ στι.)
2ο στάδιο → οι γραμματιστές και οι κιθαριστές :δίδασκαν ανάγνωση, γραφή, αρίθμηση, μουσική,
ώστε και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα, αλλά και να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα και
εξοικειωμένα με το ρυθμό και την αρμονία( Εἶ τα δέ , ἐ πειδά ν οἱ παῖ δες ἔ λθωσιν εἰ ς ἡ λικί αν, οἱ
γονεῖ ς πέ μπουσιν εἰ ς διδασκά λων, …καί τή ν ἁ ρμονί αν.)
3ο στάδιο → οι παιδοτρίβες : φροντίζουν για τη σωματική καλλιέργεια των παιδιών με σκοπό να
αποκτήσουν υγιή και γερά σώματα μαζί με γενναία ψυχή «νοῦ ς ὑ γιή ς ἐ ν σώ ματι :ὑ γιεῖ ».
Στόχος: η πολύπλευρη εκπαίδευση ώστε οι αρχαίοι Αθηναίοι να διαμορφώσουν
ολοκληρωμένη προσωπικότητα → καλό ς κἀ γαθό ς
Ερώτηση
Ποια στοιχεία του κειμένου επιβεβαιώνουν ότι οι Αθηναίοι έδιναν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση
των παιδιών;
Απάντηση=_________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________

3. ΦΘΟΓΓΟΙ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΦΩΝΗΕΝΤΑ ( αυτά που έχουν φωνή)
Βραχύχρονα
μακρόχρονα
δίχρονα
ε, ο,
η( =ε ε), ω( =ο ο)
α, ι, υ
προφέρονται σε σύντομο
προφέρονται σε σχεδόν
(βραχύ ) χρόνο
προφέρονται άλλοτε ως βραχύχρονα
διπλάσιο ( μακρύ) χρόνο
και άλλοτε ως μακρόχρονα
ΣΥΜΦΩΝΑ( αυτά που βρίσκονται μαζί [συν]με τα φωνήεντα)
άφωνα
[κ, γ, χ], [π, β, φ],[τ ,δ, θ]
ημίφωνα
[λ, ρ], [μ, ν], σ(-ς)
υγρά
ουρανικά
διπλά
ζ(σ +δ, ή δ+j), ξ(κ, γ, χ +σ),
ψ(π, β, φ +σ)
συριστικό
ένρινα
οδοντικά
χειλικά
ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ (δύο φθόγγοι, δηλαδή ήχοι)
κύριοι
αι, ει, οι, υι, αυ, ευ, ηυ, ου
καταχρηστικοί
ᾳ, ῃ, ῳ
► ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Το ι κάτω από τον κύριο φθόγγο α, η, ω λέγεται υπογεγραμμένη.

4. 2. Οι δίφθογγοι είναι κατά κανόνα μακρόχρονοι. Εξαιρούνται και είναι βραχύχρονοι το αι και το οι
όταν βρίσκονται εντελώς στο τέλος κλιτής λέξης( εκτός της ευκτικής).