Bỉ sắc tư phong VÕ HIẾU NGHĨA 17-04-2011

1. Phiếm luận về Bỉ sắc tư phong
VÕ HIẾU NGHĨA
11-04-2011
Bỉ : cái kia
Sắc : ít
Tư : cái này
Phong : nhiều
Bỉ sắc tư phong có nghĩa là khi cái kia kém-ít, thì cái này hơn-nhiều, được cái nọ
thì hỏng cái kia, không ai được hoàn toàn. Trong câu thơ thứ 5 và 6 của Truyện
Kiều, Nguyễn Du đã viết :
Lạ gì Bỉ sắc tư phong
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen
Trời xanh để đối với má hồng, do vậy má hồng ở đây không chỉ nói riêng về đàn
bà, mà nói chung là người có một điều gì đó nổi bật như là TÀI, SẮC.... Ông Trời
sẽ đi theo đánh ghen và đày đọa người có tài có sắc.
Phần I :
Lạ gì Bỉ sắc tư phong
* CÁI NÀY ÍT, CÁI KIA NHIỀU
Hiểu rộng ra, trong một đời người, trong một xã hội, hay trong một dân tộc, không
có gì là tuyệt đối.
* Cặp phạm trù CỦA-CON
Trong dân gian ta có câu : Được hào của, mất hào con, hay ngược lại, tức là có
được nhiều tiền bạc của cải, thì lại có ít con cái hay ngược lại. Ở Việt Nam, một
gia đình chỉ được quyền có hai con mà thôi. Tuy nhiên con cái ở Việt Nam phần
nhiều có hiếu thảo, thường ở chung với cha mẹ, sống đến lớn khôn, một số dù đã
lập gia đình cũng vẫn sống chung với cha mẹ, họ được rảnh tay để phát triển sự
nghiệp và con cháu thường được ông bà chăm sóc dạy dỗ. Khác với bên Mỹ, phần
lớn con cái thích tự lập, sớm tách biệt với gia đình và cha mẹ. Hơn 90% cha mẹ sẽ
chết già và cô độc trong các khu vực dành riêng cho người già cả, hay trong các
trại dưỡng lảo buồn bã.
* Cặp phạm trù THÔNG MINH & TRÍ NHỚ
1

2. Thuở đi học cũng như lúc đi dạy, chúng ta thường đã gặp phải nhóm người có trí
thông minh nhiều và trí nhớ ít, thì hướng dẫn họ theo học khoa Triết, khoa Toán...,
còn nếu trí nhớ nhiều và trí thông minh kém thì hướng dẫn họ theo học khoa Y,
khoa dược (không tuyệt đối như vậy). Người giỏi văn thì kém toán....Tất nhiên nếu
một người vừa rất thông minh vừa có trí nhớ nhiều, thì đó là bậc thiên tài rồi.
* Cặp phạm trù TÀI-ĐỨC
Trước khi chúng ta bàn về hai chữ Tài-Đức chúng ta phải thống nhất trước
với nhau về khái niệm của nó, mỗi người hiểu một nghĩa thì khó có thể có kết quả
cuối cùng được.Theo từ điển tiếng Việt:
NĂNG LỰC:
là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo - tức là có thể thực hiện một
cách thành thục và chắc chắn - một hay một số dạng hoạt động nào đó. Năng lực
gắn liền với những phẩm chất về trí nhớ, tính nhạy cảm, trí tuệ, tính cách của cá
nhân. Năng lực có thể phát triển trên cơ sở năng khiếu (đặc điểm sinh lí của con
người, trước hết là của hệ thần kinh trung ương), song không phải là bẩm sinh, mà
là kết quả phát triển của xã hội và của con người (đời sống xã hội, sự giáo dục và
rèn luyện, hoạt động của cá nhân). Năng lực cao đạt được những thành tựu hoàn
thiện, xuất sắc, mới mẻ, có ý nghĩa xã hội, gọi là tài năng. Tài năng đặc biệt làm
nên kì tích trong hoạt động sáng tạo, vượt lên trên mức bình thường được gọi là
thiên tài.
TÀI NĂNG:
là sự kết hợp hoàn thiện nhất các năng lực nhất định đối với một hoạt động nhất
định, giúp con người đạt được những thành tựu xuất sắc, mới mẻ, có ý nghĩa xã
hội. Tài năng biểu thị chất lượng cao của năng lực, có thể biểu hiện trong bất cứ
lĩnh vực hoạt động nào, thông qua đào tạo chu đáo và luyện tập công phu, hoạt
động thực tiễn phong phú, phát triển tối đa các tố chất tương ứng.
THIÊN TÀI:
là tài năng sáng tạo ở trình độ cao nhất; đồng thời khái niệm này còn chỉ người có
tài năng bẩm sinh. Một tác phẩm thiên tài là một tác phẩm có tính chất hết sức mới
mẻ và độc đáo, có ý nghĩa lịch sử đặc biệt đối với sự phát triển của xã hội loài
người. Do đó, nó để lại những ấn tượng mạnh mẽ, sâu sắc. Một người thiên tài là
một người đã có được những tác phẩm sáng tạo như thế, là một con người có
những khả năng xuất chúng, có những cố gắng rất lớn, nhạy cảm với những vấn đề
nóng bỏng của thời đại, của xã hội, biết thể hiện và thoả mãn được những nhu cầu
quan trọng nhất của xã hội.
2

3. Tài: Tài năng làm được việc. Đức: đạo đức, phước đức. (theo Cao Đài Tự điển)
Tài bất thắng đức: Tài năng không thể thắng nổi phước đức. Khi đã hưởng hết
phước đức rồi thì dù có tài giỏi cách mấy cũng không thể cứu vãn được sự thất bại và
suy tàn.
Đức thắng tài vi quân tử: người có đạo đức hơn tài năng thì làm người quân tử.
Tài thắng đức vi tiểu nhân: người có tài năng hơn đạo đức thì làm kẻ tiểu
nhân.
Luận về Tài Đức, trong CĐTĐ có bài thi sau đây:
Tài lấn Đức, Tài mau diệt tận,
Đức đồng Tài, Tài phấn khởi thêm.
Mênh mông bể khổ con thuyền,
Đạo sơ Đức kém, ngửa nghiêng sóng trần.
Ỷ tài sức, cậy thân cậy thế,
Tài càng nhiều càng lụy đến thân.
Tài kia Tai nọ luôn vần,
Đức Tài trau luyện đồng cân mới mầu.
Trăm năm một cuộc bể dâu!
* Cặp phạm trù LÝ TRÍ-TÌNH CẢM
Trong cuộc sống, bạn sẽ có rất nhiều cơ hội để chọn lựa cách sống bằng tình cảm
hay lý trí. Bạn hành động bắt ngưồn từ động cơ xuất phát từ trái tim hay sự tính
toán khôn ngoan của đầu óc?
Trong thực tế, Trái tim- lĩnh vực ngự trị của lòng khoan dung, độ lượng và tràn đầy
tình cảm- sẽ khiến bạn nhận ra rằng, không thể nào có được cảm giác dễ chịu khi
làm tổn thương người khác.
Cùng với một việc làm, nhưng nếu bạn dùng trái tim để điều khiển- mục đích là
cảm thông, xây dựng giúp đỡ nhau, rất có thể bạn sẽ khiến người khác cảm thấy
vui vẻ, thoải mái hơn, thậm chí họ còn chia sẻ những suy tư, niềm hạnh phúc của
mình cùng bạn. Lúc này chính bạn cũng đón nhận được những cảm xúc lạc quan
đó từ người khác.
3

4. Do đó, khi xử sự , tốt nhất hãy dùng sự sáng suốt của lý trí để chống lại những thái
độ xấu, hành vi kiêu ngạo để thực hiện hành vi nhân hậu. Bạn sẽ tìm thấy sự bình
an ở nội tâm.
Cuộc sống đầy rẫy phức tạp, lối rẽ, đòi hỏi chúng ta có lý trí để phán đoán, phân
tích, dự báo những điều sẽ diễn ra để chuẩn bị tinh thần đón nhận nó. Nhưng nếu
bạn bỏ qua yếu tố Tình cảm- đồng nghĩa với việc bạn biến tâm hồn mình thành
hoang mạc, khô cằn và sỏi đá.
Con người thoát khỏi lớp động vật thuần tuý nhờ vào sự dung hoà giữa 2 mặt lý trí
và tình cảm- Con vật có tình cảm nhưng thiếu lý trí, chúng có thể gắn bó nhau
nhưng sẵn sàng chống trả hoặc cấu xé nhau khi giành lấy con mồi hoặc có khi ăn
thịt cả đồng loại của mình để thoả mãn bản năng tồn tại- và từ đây chúng ta có thễ
hiểu rằng: Con người dùng lý trí để xây dựng tình cảm và lấy tình cảm làm nền
tảng cho mọi hành động của lý trí. Tuy nhiên hai mặt này cần được cân bằng để
tránh khỏi những sai lầm hoặc những hậu quả đáng tiếc mà chúng ta không lường
hết được
Bạn thân mến! Không ai có thể biết chính xác tương lai của mình sẽ như thế nào,
nhưng ai cũng biết yêu thương và được yêu thương là hạnh phúc lớn lao. Vậy hãy
dùng lý trí để biết mình nên làm gì để mang lại tình yêu thương cho người khác.
Chúc các bạn có câu trả lời hay nhất cho bản thân mình và tìm thấy niềm vui và
hạnh phúc.
(từ Bài học thành công)
(Bạn có thể xem thêm các truyện Romeo và Juliet, Le Cid... trong bài ―Trã thù hay
Tha thứ‖ của tác giả VH Nghĩa).
* Cặp phạm trù THÔNG MINH-CẢM XÚC
Chỉ số THÔNG MINH-CẢM XÚC (IQ – EQ)
IQ LÀ GÌ?
IQ là ký hiệu lấy hai chữ cái đầu của từ tiếng Anh là ―Intelligence Quotient‖,
thường dịch là thương số trí tuệ hay còn gọi là chỉ số thông minh. Chỉ số này của
mỗi người nói lên năng lực trí tuệ của người đó.
Để có phương pháp đo IQ một cách khoa học, ta cần tìm hiểu định nghĩa thuật ngữ
―trí thông minh‖. Bởi đây là một khái niệm quan trọng làm cơ sở lý luận cho việc
đo lường. Năm 1921, một tạp chí nghiên cứu hỏi 14 nhà tâm lý học và giáo dục
học nổi tiếng về định nghĩa trí thông minh. Kết quả nhận được 14 định nghĩa, trong
4

5. số đó các chuyên gia nhấn mạnh đến ―khả năng học tập từ kinh nghiệm‖ và ―khả
năng đáp ứng với môi trường‖. Năm 1986, những nhà nghiên cứu lập lại câu hỏi
định nghĩa trí thông minh với 25 chuyên gia.
Kết quả thu được là nhiều định nghĩa khác nhau, liên quan đến:
(1) khả năng đáp ứng tổng quát với một vấn đề mới trong cuộc sống;
(2) năng lực để tham gia vào việc tư duy trừu tượng, sự điều chỉnh đối với môi trường;
(3) khả năng về tri thức và sở hữu tri thức;
(4) khả năng tổng quát về tính độc lập, tính sáng tạo và hiệu quả trong khi suy nghĩ;
(5) khả năng để thu nhận được khả năng;
(6) sự nắm bắt các mối quan hệ có liên quan;
(7) khả năng để đoán xét, để hiểu được ý nghĩa và để lập luận;
(8) suy diễn các mối quan hệ;
(9) năng lực nhận thức chung, bẩm sinh.
- Nhà tâm lý học người Mỹ, L.L.Thurstone (1887 – 1955) đưa ra phương pháp phân
tích đa nhân tố (1947). Ông cho rằng trí thông minh gồm 7 nhân tố:
V = sự lĩnh hội ngôn từ (verbal comprehension).
W = hoạt bát ngôn ngữ (word fluency)
N = khả năng vận dụng tài liệu chữ số (Number).
S = năng lực không gian (space)
M = trí nhớ (memory).
P = tri giác (perceptual).
R = khả năng suy luận (reasoning).
Công thức tính IQ :
Wechsler trong các trắc nghiệm trí tuệ dùng cho trẻ em và cho người lớn đã sử dụng
điểm IQ chuyển hóa. Đây là loại điểm IQ chuyển đổi từ điểm số bài trắc nghiệm của một người
sang loại thang đo tiêu chuẩn, dựa trên lý thuyết cho rằng những điểm số trắc nghiệm của một
dân số người được phân bố bình thường, và thang này có
điểm trung bình = 100;
độ lệch tiêu chuẩn = 15.
Công thức tính:
IQ = 100 + 15 Z
Z là điểm biến đổi từ điểm số bài trắc nghiệm theo công thức Z = X - µ , trong đó µ và σ
σ
lần lượt là điểm trung bình và độ lệch tiêu chuẩn các bài làm của nhóm đông người chọn làm đại
diện cho dân số.
5

6. Thí dụ: Khảo sát bằng test RAVEN (60 câu hỏi) trên một nhóm khoảng 2000 học sinh
đại diện cho các học sinh lớp 8 thu được điểm trung bình µ = 35,5 độ lệch tiêu chuẩn σ = 11,4.
Học sinh Tuấn, lớp 8 làm bài test này đạt 48 điểm. Vậy IQ của Tuấn là bao nhiêu?
Giải: Đổi điểm của Tuấn ra Z = (48 – 35.5)/11.4 = 1.096
Suy ra IQ = 100 + 15 x 1.096 = 116
EQ, SQ, CQ - những chỉ số của người thành đạt
Càng ngày, người ta càng cho rằng EQ quan trọng hơn IQ, như người ta thường nói "với IQ
người ta tuyển lựa bạn, nhưng với EQ, người ta đề bạt bạn". Những người thành đạt không phải là
người có IQ cao nhất mà có EQ cao nhất.
Trí thông minh cảm xúc (Emotional Intelligence, hoặc Emotional Quotient - EQ).
Bắt đầu từ năm 1990, nhà tâm lý học Peter Salovey ở ĐH Yale và John
Mayer ở ĐH New Hampshire đã đưa ra thuật ngữ Trí thông minh
cảm xúc (Emotional Intelligence, hoặc Emotional Quotient - EQ).
Thực tế cho thấy, cảm xúc chỉ đạo trí thông minh có lẽ còn hơn cả
logic toán học. Bằng phân tích cấu tạo của bộ não và các xung thần
kinh, người ta đã chứng minh được lý trí, mà đại diện là trí thông minh,
không có ở dạng thuần túy mà được nuôi dưỡng bởi cảm xúc, và chính
phần neocortex (phụ trách suy luận trên não) là nhạc trưởng, nó chỉ
đạo, phối hợp, kiểm soát các cảm xúc đột ngột và gán cho chúng một ý
nghĩa.
EQ thể hiện khả năng của một người hiểu rõ chính bản thân mình cũng như thấu hiểu người khác
ít nhiều giống với khái niệm mà Gardner gọi là trí thông minh trong người và thông minh giữa
người. Hơn thế, nó còn là khả năng chế ngự cảm xúc để thích ứng với hoàn cảnh và kiểm soát
các cảm xúc. Người có EQ cao do vậy dễ thích nghi, luôn tìm được sự hòa hợp trong một tập thể,
dễ dàng nhận được sự hợp tác hơn những "thiên tài đơn độc" (mà trong thời đại hiện nay, tính tập
thể trong làm việc việc hết sức quan trọng). Sau đó, nhà tâm lý học Daniel Goleman xác định cụ
thể và có hệ thống hơn trong tác phẩm của ông mang tên Emotional Intelligence.
EQ một phần là bẩm sinh nhưng cũng do giáo dục, rèn luyện mà có được. Việc giáo dục tình
cảm phải được thực hiện từ khi trẻ còn nhỏ, hệ thần kinh chưa trưởng thành, có nhiều cơ hội tiếp
nhận những cảm xúc mới. EQ không đối lập với IQ, mà mục đích của giáo dục là phát triển song
song hai chỉ số này. Có những người được thiên phú cả hai, nhưng không ít người lại thiếu cả
hai.
Khác với IQ đã xây dựng được một hệ thống trắc nghiệm, đo bằng con số cụ thể, EQ chưa có
được một công thức tính toán riêng, vì trí thông minh xúc cảm là một phẩm chất phức tạp, biểu
hiện qua những cái khó thấy như sự tự ý thức, sự thấu cảm, tính kiên trì, lạc quan, tính quyết tâm
và khả năng hoạt động xã hội.
6

7. Càng ngày, người ta càng cho rằng EQ quan trọng hơn IQ, như người ta thường nói "với IQ
người ta tuyển lựa bạn, nhưng với EQ, người ta đề bạt bạn". Những người thành đạt không phải
là người có IQ cao nhất mà có EQ cao nhất.
Chỉ số xúc cảm - EQ
Yếu tố quan trọng để có được thành công không phải là những kiến thức chuyên môn bạn được
trang bị ở trường học, cũng không phải là chỉ số thông minh IQ, thậm chí không phải bí quyết
kinh doanh hay nhiều năm kinh nghiệm. Yếu tố quan trọng nhất để đạt được thành công trong sự
nghiệp đó là Trí tuệ xúc cảm - EQ.
Bắt đầu từ năm 1990, nhà tâm lý học Peter Salovey ở ĐH Yale và John Mayer ở ĐH New Hampshire đã
đưa ra lý thuyết khá toàn diện về Trí tuệ xúc cảm (Emotional Quotient – EQ hay Emotional Intelligence -
EI). Salovery và Mayer đã định nghĩa năng lực cảm xúc ở khía cạnh có thể kiểm soát và điều chỉnh cảm
xúc của bản thân, của người khác và sử dụng những cảm xúc đó để định hướng suy nghĩ, hành động.
Năm 1995, Daniel Goleman, nhà tâm lý học người Mỹ đã xác định cụ thể và hệ thống hơn trong tác
phẩm của ông mang tên “Emotional Intelligence”. Theo đó trí tuệ cảm xúc bao gồm 5 thành tố sau:
1/ Hiểu rõ chính mình:
Thành tố này nhằm đánh giá khả năng đọc được cảm xúc của mình, biết đâu là điểm mạnh để phát huy,
đâu là điểm yếu cần khắc phục, đánh giá mức độ tự tin của mỗi người. Hiểu được những điều đang
được cảm nhận ở hiện tại để vận dụng chúng, tạo thành những phản xạ vô thức khi ra quyết định hay
hành động. Đây là thành tố quan trọng để đánh giá trí tuệ xúc cảm.
2/ Kiểm soát bản thân:
Thành tố này đánh giá khả năng làm chủ và điều khiển cảm xúc, khả năng tạo ra và duy trì những cảm
xúc tích cực. Nó còn đánh giá mức độ kiên trì, tạm ngưng việc tự thỏa mãn để theo đuổi mục tiêu. Đánh
giá khả năng hồi phục sau khi bị những khủng hoảng tình cảm. Khả năng đánh giá mức độ chín chắn,
khả năng thích nghi nhanh với những thay đổi của hoàn cảnh.
3/ Động cơ thúc đẩy:
Thành tố này đánh giá khả năng tạo ra những đam mê trong công việc, cuộc sống. Đam mê được tạo ra
thông qua việc hiểu ý nghĩa của cuộc sống, có đích sống rõ ràng giúp cho có được sự tận tâm, kiên trì,
sáng tạo để vượt qua thử thách, vươn tới thành công.
4/ Khả năng thấu cảm:
Thành tố này đánh giá khả năng hiểu được tâm trạng, ước muốn, nhu cầu và quan điểm của mọi người.
Biết lắng nghe, luôn chân thành, cởi mở. Biết cảm thông và tôn trọng cá tính của người khác. Điều đó
giúp cho có được sự hòa hợp với những người xung quanh, tạo ra những nhóm làm việc hiệu quả. Đây
cũng là một yếu tố quan trọng của trí tuệ xúc cảm.
5/ Kỹ năng xã hội:
Thành tố này đánh giá khả năng giao tiếp, khả năng truyền cảm hứng và gây ảnh hưởng đến người
khác. Phát hiện khả năng và triển vọng của mọi người để giúp cùng phát triển. Điều đó giúp cho việc duy
trì và phát triển các mối quan hệ xã hội.
7

8. EQ một phần là bẩm sinh nhưng cũng do giáo dục, rèn luyện mà có được. Việc giáo dục tình cảm phải
được thực hiện từ khi trẻ còn nhỏ, hệ thần kinh chưa trưởng thành, có nhiều cơ hội tiếp nhận những cảm
xúc mới. EQ không đối lập với IQ, mà mục đích của giáo dục là phát triển song song hai chỉ số này. Có
những người được thiên phú cả hai, nhưng không ít người lại thiếu cả hai.
Khác với IQ đã xây dựng được một hệ thống trắc nghiệm, đo bằng con số cụ thể, EQ chưa có được một
công thức tính toán riêng, vì trí thông minh xúc cảm là một phẩm chất phức tạp, biểu hiện qua những cái
khó thấy như sự tự ý thức, sự thấu cảm, tính kiên trì, lạc quan, tính quyết tâm và khả năng hoạt động xã
hội.
Sau đây là những khác biệt cơ bản giữa IQ và EQ
Chỉ số thông minh - IQ Chỉ số xúc cảm - EQ
Khả năng nhận thức Khả năng cảm nhận
Ít thay đổi theo thời gian Có thể làm tăng thêm cùng với thời gian
Chỉ ở một phần của bộ não Ở nhiều khu vực trên bộ não
Cho biết những thành công trong quá trình sử Tiên đoán toàn bộ thành công trong cuộc đời
dụng nhận thức của mình
Chi phối khả năng thu nhận kiến thức của mình Chi phối hành vi của mình và của người khác
Có sự ảnh hưởng nhỏ lên người khác Có thể có ảnh hưởng lớn hơn lên những người
khác
Thích hợp cho việc quản lý chuyên môn Thích hợp cho việc quản lý mối quan hệ
Th.s Hoàng Xuân Sơn
SQ (Social Quotient) - Thông minh xã hội
Rộng hơn nữa, khả năng biết dựa vào EQ kết hợp với sự nhạy bén trong nhận thức những cái
mới nảy sinh trong xã hội để chủ động điều tiết cách ứng xử của mình trong cộng đồng được các
nhà tâm lý học phát triển thành một khái niệm gọi làThông minh xã hội (Social Intelligence, xác
định bằng chỉ số thông minh xã hội Social Quotient SQ). Khái niệm này do Edgar Doll đưa ra từ
năm 1937, với mục đích xác định mức độ hòa nhập vào một tập thể rộng lớn thông qua khả năng
đánh giá đúng người, đúng việc, sự khôn khéo, cách xử lý có hiệu quả một cá nhân trước mỗi
hiện tượng, sự kiện, mỗi tình huống cụ thể... Đa số câu hỏi trắc nghiệm chỉ số SQ dựa vào tính
đối cực do Hans Eysenek đưa ra trên cơ sở các dữ liệu lâm sàng và thống kê. SQ được xem như
chiếc chìa khóa để thành công trong cuộc đời, và nếu như các chỉ số khác đều cao, cá nhân đó
chắc chắn sẽ là một người thành đạt trong xã hội.
CQ (Creative Quotient) - "cái vỗ nhẹ" vào vùng não phải
Bất cứ hoạt động trong lĩnh vực nào cũng không chỉ dựa vào những cái có sẵn mà phải phát triển
nó lên. Tuy nhiên cách phát triển ấy ở mỗi người một khác, có thể là sự tiệm tiến, nhưng cũng có
thể là những bước đột phá, những bước nhảy vọt. Khi đó, sự sáng tạo được thể hiện. Có những
8

9. người cho rằng chính sự sáng tạo mới phân biệt giữa người này với người khác và chính nó là
cốt lõi của trí thông minh. Đó là lý do để người ta đưa ra một khái niệm mới, một tiêu chí đánh
giá nữa, được gọi là Trí thông minh sáng tạo (Creative Intelligence và tương ứng CQ). Xét cho
cùng, chính trí thông minh sáng tạo mới làm nên lịch sử khoa học kỹ thuật và công nghệ, mới
xây dựng được một kho tàng văn hóa nghệ thuật khổng lồ, mới thúc đẩy sự tiến hóa của nhân
loại.
Nhà tâm lý học người Anh Harry Adler lần đầu tiên đưa ra khái niệm này. Ông nghiên cứu vùng
khu trú của những suy nghĩ sáng tạo và định nghĩa một cách đơn giản: "Khả năng sáng tạo là cái
loé sáng vỗ nhẹ vào vùng não phải để làm bật ra những ý tưởng". Nói như vậy có nghĩa là tuy
phần nào mang tính bẩm sinh, nhưng khả năng sáng tạo vốn có trong tư duy mỗi người và hoàn
toàn có thể "rèn luyện" được. Adler đã chỉ ra rằng có thể nâng cao hiệu quả của não bộ bằng cách
tập suy nghĩ, tìm ra những cái phi thường, cái "loé sáng" trong cái bình thường và đề xuất rất
nhiều cách để tạo ra "cái vỗ nhẹ" đó. Cũng chính vì thế, mục tiêu giáo dục ở các nước tiên tiến là
không chỉ cung cấp kiến thức đào tạo mà tạo ra những người biết suy nghĩ sáng tạo. Gần đây,
người ta đã xây dựng cả một ngành khoa học mang tên 'Tư duy sáng tạo" nhằm mục đích này.
PC (Passion Quotient) - Đam mê quyền lực
Là bất cứ việc gì cũng chỉ thành công nếu toàn tâm toàn ý dành cho nó. Để đặc trưng cho phẩm
chất này người ta đưa ra khái niệm Chỉ số Đam mê (Passion Quotient, viết tắt PQ) và cùng với
nó là Chỉ số nghề nghiệp (Career Quotient CQ). Sự say mê trước hết do định hướng đúng vào
công việc được lựa chọn, phù hợp với năng lực và sở trường của mình, vào trí thông minh của
mình theo như phân loại. GS. Arindam Chaudhari - nhà quản lý nổi tiếng Ấn Độ - cho rằng
những người có chỉ số PQ cao bao giờ cũng là tài sản quý của một cơ quan, tổ chức. Ông chỉ ra
những phẩm chất của họ là: yêu thích công việc mình làm, họ luôn tận tụy, hoàn thành có chất
lượng bất cứ việc gì có liên quan, thất bại chỉ kích thích họ suy nghĩ thêm thấu đáo, chứ không
làm họ nản chí, họ làm việc không kể giờ giấc, hay ít ra cũng thường xuyên suy nghĩ về công
việc cả trong khi nghỉ ngơi nên tìm ra những giải pháp độc đáo, sáng tạo. Họ luôn luôn nghĩ đến
việc gì sẽ làm tiếp theo và tìm cách chạy đua với thời gian. Những phẩm chất đó khiến họ thành
công trong nghề nghiệp của mình.
Nếu ca ngợi một nhà bác học say mê nghiên cứu, một doanh nhân say mê làm giàu thì cũng
không thể phê phán một nhà chính trị say mê quyền lực, điều người ta thường nhìn theo khía
cạnh tiêu cực vì quyền lợi mà quyền lực mang lại. Trước đây, trong việc đề bạt cán bộ lãnh đạo
của Liên Xô, đã đưa tính chất "ham địa vị" như một tiêu chuẩn chọn lựa, xét về mặt tích cực.
Nhiều người còn đánh giá phẩm chất cá nhân theo Chỉ số đạo đức (Moral Quotient, MQ). Vấn
đề này không cần bàn nhiều vì đã được thừa nhận chung. Bao giờ cụm từ "có đức có tài" cũng đi
liền với nhau.
(Theo Khoa học và Đời sống)
EQ so sánh với IQ
9

10. EQ là thước đo độ thông minh về cảm xúc, hoặc khả năng kết hợp việc sử dụng cả
cảm xúc lẫn các kỹ năng xuất phát từ kinh
nghiệm trong cuộc sống. Thông minh cảm
xúc gồm có nhưng không chỉ giới hạn ở sự thấu
cảm, trực giác, sức sáng tạo, sự năng động, kiên
cường, khả năng chiến đấu, cân bằng áp lực, khả
năng lãnh đạo, tính chính trực, sự xác thực, khả
năng suy nghĩ và liên kết con người.
IQ là một chỉ số được sử dụng để diễn tả sự
thông minh biểu hiện ra bên ngoài một cách
tương đối của một cá nhân. IQ là chỉ số đo năng
lực nhận thức, như khả năng học và hiểu hoặc xử lý tình huống; khả năng áp dụng
kiến thức vào môi trường thực tế hoặc suy nghĩ phản biện (như được đo trong các
bài kiểm tra); sự nhạy bén của đầu óc; kỹ năng logic và phân tích.
So sánh
- Con người rèn luyện được EQ thông qua cuộc sống; còn IQ học được ở sách vở
và trường lớp
- EQ: Thuyết phục người khác bằng lí do và cảm xúc; còn IQ chứng minh bằng số
liệu và thực tế.
- EQ: Sử dụng cảm xúc và kinh nghiệm để thực hiện chức năng một cách hiệu quả;
còn IQ: Chỉ dùng kỹ năng nhận thức.
Ví dụ
Samuel có IQ rất cao. Anh ấy có khả năng lập luận, rất có khả năng phân tích và logic và đặt một mục tiêu "thép" vào
công việc. Anh ấy học những thứ mới rất nhanh. Tuy nhiên, anh ta lại không để ý đến việc mình đang nghĩ gì và
người khác đang nghĩ gì. Nếu mọi thứ không được như anh ta mong muốn, anh ta sẽ trở nên nóng nảy và chỉ trích
người khác. Anh ta không thể gần gũi với những người không thông minh bằng mình và kém đồng cảm. Tất cả
những điều này làm cản trở anh ta làm việc hiệu quả trong nhóm mặc dù chỉ số IQ rất cao.
Jose có EQ rất cao. Anh ấy hoà thuận với mọi người, và kiểm soát cảm xúc của mình cũng rất tốt. Điều này giúp anh
ta làm việc hiệu quả, mặc dù trong công ty một số người có IQ cao hơn Jose. Jose có khả năng hiểu những thành
phần của cảm xúc trong giao tiếp, và sử dụng cả khả năng kinh nghiệm lẫn sự hiểu biết về cảm xúc của mình. Anh ta
có thể ảnh hưởng và động viên mọi người bởi vì anh ta hiểu điều gì làm mọi người quan tâm, và là một nhà ngoại
giao xuất sắc. Anh ấy rất linh hoạt, sáng tạo khi phải đối mặt với thử thách, và không bao giờ nản lòng khi phải đối
mặt với những thất bại trước mắt. Anh ấy rất được yêu mến và kính trọng.
Điểm mấu chốt
EQ quyết định nhiều hơn tới những thành công và hạnh phúc trong cuộc sống của bạn hơn là IQ và điều quan trọng
là EQ có thể học được.
Những sự phân biệt khác
10

11. Biết như thế nào và tại sao; so với Biết cái gì.
Bết làm thế nào để động viên mọi người; so với Đối xử với mọi người như thể là họ đã không chịu làm theo
cách mà nhẽ ra họ nên làm.
Chế ngự cảm xúc và sử dụng cảm xúc để đạt được hiệu quả tốt; so với Để cho cảm xúc chế ngự bởi vì bạn
không hiểu chúng hoặc không biết làm thế nào để "làm việc" với chúng.
Lợi ích
Khi bạn phân biệt được sự khác nhau giữa EQ và IQ bạn có thể biết cách để tăng cường EQ của mình. EQ có thể
học được nhưng lại thường bị xao nhãng trong nền giáo dục, cả ở nhà và ở trường.
Và bây giờ bạn hãy quan sát những những người xung quanh mình xem ai có EQ cao nhất và thử xem có phải họ
đang rất thành công hay không!. Nếu đúng thì những kết luận này thực sự là đáng tin cậy.
Phần II :
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen
* Cặp phạm trù TÀI-PHÚC
Các Má hồng-tài danh mình muốn nói ở đây sẽ gồm 3 vị được trích dẫn là
CAO BÁ QUÁT, BEETHOVEN và VAN GOGH.
Đây là 3 nghệ sĩ điển hình. Một là thi sĩ TÀI cao vời vợi, nhưng PHÚC phần thì lại
quá kém. Thi đâu rớt đó, mãi đến lúc được người quen giới thiệu cất nhắc thì lại
phạm pháp lần thứ nhất : sửa bài thi mình được lệnh chấm, bị án lệnh xử tử, nhưng
may mắn thoát được. Phạm pháp lần thứ hai, nhân thấy dân đói khát, mùa màng
thất thoát, lại dựa vào một ông vua Lê Duy Mục hết thời, nổi cơn binh đao chống
lại nhà Nguyễn. Suốt đời lận đận để phải đi đến cái chết không toàn thân. Đó có
phải là Tài cao nhưng kém PHÚC.
Một nhạc sĩ Tài cao, danh tiếng nổi như cồn, lên 11 tuổi đã phát huy tài năng thần
thánh, sáng tác nhiều bản nhạc bất hủ để lại cho hàng trăm năm sau cho cả thế giới.
Nhưng ông Trời không cho PHÚC để hưởng, lại đày đọa phải bịnh hoạn nhiểm độc
chì và thêm bệnh điếc. Điếc mà vẫn sáng tác được nhạc, vẫn chỉ huy được giàn
nhạc giao hưởng mà điều kiện căn bản phải là tinh thính, nghe đặng nhiều nguồn
nhạc từ nhiều cây đàn, xét từng lỗi nhỏ trong từng cây đàn một, trong hàng chục
hay hàng trăm cây đàn với âm tiết và âm thanh khác nhau. Đó có phải là Tài cao
nhưng kém PHÚC.
Đến ông họa sĩ tài cao tuyệt đỉnh, sống trong nghèo nàn và cùng cực khổ đau,
nhưng lại tạo nên những bức tranh vô giá. Nếu ông sống thêm một thời gian nữa,
11

12. ông mặc sức mà xài tiền, giàu có tỷ tỷ phú, mỗi bức tranh của ông bán hàng trăm
ngàn hàng triệu mỹ kim. Tài thật cao nhưng PHÚC thật kém, đến nổi phải tự mình
giải quyết cuộc đởi thê thảm và điên loạn của mình.
** Đầu tiên là CAO BÁ QUÁT
Sinh năm 1808, thuở nhỏ, Cao Bá Quát sống trong cảnh nghèo khó, nhưng nổi
tiếng là trẻ thông minh, chăm chỉ và văn hay chữ tốt. Năm Tân Tỵ (1831), ông
trúng tuyển kỳ thi khảo hạch ở trường thi tỉnh Bắc Ninh lúc 13 tuổi, nhưng thi
Hương (lần đầu) không đỗ.
Năm Tân Mão (1831) đời vua Minh Mạng, ông thi Hương đỗ Á Nguyên tại trường
thi Hà Nội, nhưng đến khi duyệt quyển, bị Bộ Lễ kiếm cớ xếp ông xuống hạng
cuối cùng trong số 20 người đỗ cử nhân.
Năm Nhâm Thìn (1832), Cao Bá Quát vào kinh đô Huế dự thi Hội nhưng không
đỗ. Sau đó, ông vào kinh dự thi mấy lần nữa, nhưng lần nào cũng hỏng.
Năm 1841 đời vua Thiệu Trị, được quan tỉnh Bắc Ninh tiến cử, Cao Bá Quát được
triệu vào kinh đô Huế bổ làm Hành tẩu ở bộ Lễ. Tháng 8 (âm lịch) năm đó, ông
được cử làm sơ khảo trường thi Thừa Thiên. Thấy một số bài thi hay nhưng có chỗ
phạm trường quy, ông bàn với bạn đồng sự là Phan Nhạ lấy son hòa với muội đèn
chữa lại. Việc bị phát giác, ông bị bắt giam vào ngục Trấn Phủ (ngày 7 tháng 9 âm
lịch), rồi đến ngục Thừa Thiên (21 tháng 1 (âm lịch) năm Nhâm Dần, 1842). Suốt
thời gian dài bị giam cầm, ông thường bị nhục hình tra tấn. Nhưng khi án đưa lên,
vua Thiệu Trị đã giảm cho ông từ tội trảm quyết xuống tội giảo giam hậu, tức
được giam lại đợi lệnh. Sau bao thăng trầm, ông cũng được cho đi dạy học.
(Theo Wikipedia)
Năm Giáp Dần (1854) đời vua Tự Đức, Cao Bá Quát lấy cớ về quê chịu tang cha
và ở lại nuôi mẹ già, ông xin thôi dạy học.
Khoảng tháng 6, 7 âm lịch năm đó, nhiều tỉnh ở miền Bắc gặp đại hạn, lại bị nạn
châu chấu làm cho mùa màng mất sạch, đời sống người nhân dân hết sức cực khổ;
Cao Bá Quát bèn vận động một số sĩ phu yêu nước, các thổ hào ở các vùng Quốc
Oai, Vĩnh Phúc, Cao Bằng,Lạng Sơn...cùng nhau (Lê Duy Cự làm minh chủ, Cao
Bá Quát làm quốc sư, họp với thổ mục Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công
Trân) dựng cờ khởi nghĩa tại Mỹ Lương, thuộc vùng Sơn Tây chống lại triều đình
đương thời.
Đang trong quá trình chuẩn bị khởi nghĩa, do có người tố giác nên kế hoạch bị bại
lộ. Trước tình thế cấp bách, Cao Bá Quát buộc phải phát lệnh tấn công vào cuối
năm 1854.
Buổi đầu ông cùng các thổ mục ở Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân
đem lực lượng đánh phá phủ Ứng Hòa, huyện Thanh Oai, huyện thành Tam
12

13. Dương, phủ Quốc Oai, Yên Sơn...Tuy giành được một số thắng lợi, nhưng sau khi
quan quân triều đình tập trung phản công thì quân khởi nghĩa liên tiếp bị thất bại.
Tháng Chạp năm Giáp Dần (tháng Chạp năm này rơi vào năm dương lịch 1855 ),
sau khi bổ sung lực lượng (chủ yếu là người Mường và người Thái ở vùng rừng núi
Mỹ Lương, nay là vùng đất phía Tây sông Đáy thuộc các huyện Chương Mỹ, Mỹ
Đức của Hà Nội, và các huyệnLương Sơn, Kim Bôi tỉnh Hòa Bình), Cao Bá Quát
đem quân tấn công huyện lỵ Yên Sơn lần thứ hai (huyện lỵ huyện Yên Sơn cũng là
phủ lỵ phủ Quốc Oai, ngày nay là thị trấn Quốc Oai huyện Quốc Oai). Phó lãnh
binh Sơn Tây là Lê Thuận đem quân nghênh chiến. Cuộc đối đầu đang hồi quyết
liệt tại vùng núi Yên Sơn (giáp Sài Sơn), thì Cao Bá Quát bị suất đội Đinh Thế
Quang bắn chết tại trận. Tiếp theo, Nguyễn Kim Thanh và Nguyễn Văn Thực cũng
lần lượt sa vào tay đối phương (sau cả hai đều bị xử chém). Ngoài những thiệt hại
này, hơn trăm quân bị chém chết và khoảng 80 quân khác bị bắt (theo sử nhà
Nguyễn).
Nghe tin đại thắng, vua Tự Đức lệnh cho ban thưởng và cho đem thủ cấp của
nghịch Quát bêu và rao khắp các tỉnh Bắc Kỳ rồi giã nhỏ quăng xuống sông.
Tác phẩm
Ngay sau khi cuộc khởi nghĩa ở Mỹ Lương (tỉnh Sơn Tây) bị thất bại (1855-1856),
các tác phẩm của Cao Bá Quát đã bị triều đình nhà Nguyễn cho thu đốt, cấm tàng
trữ và lưu hành, nên đã bị thất lạc không ít. Tuy vậy, trước 1984, nhóm biên soạn
sách Thơ văn Cao Bá Quát, đã tìm đến kho sách cổ của Thư viện Khoa học kỹ
thuật trung ương (Hà Nội), và sau khi loại trừ những bài chắc chắn không phải của
ông, thì số tác phẩm còn sót lại cũng còn được trên ngàn bài được viết bằng
thứ chữ Nôm và chữ Hán.
Cụ thể là hiện còn 1353 bài thơ và 21 bài văn xuôi, gồm 11 bài viết theo
thể ký hoặc luận văn và 10 truyện ngắn viết theo thể truyền kỳ. Trong số này
về chữ Nôm, có một số bài hát nói, thơ Đường luật và bài phú Tài tử đa cùng (Bậc
tài tử lắm cảnh khốn cùng). Về chữ Hán, khối lượng thơ nhiều hơn, được tập hợp
trong các tập:
Cao Bá Quát thi tập
Cao Chu Thần di thảo
Cao Chu Thần thi tập
Mẫn Hiên thi tập
Trong chủ đề BỈ SẮC TƯ PHONG, Chúng tôi chỉ xin trích hai bài ĐỐI VŨ và
TÀI TỬ ĐA CÙNG PHÚ của ông.
Đối Vũ (trích)
13

14. Mặt trời đỏ lẩn đi đàng nào?
Để dân đen than thở mãi...
Tài trai sống ở đời, đã không làm được việc phơi gan, bẻ gãy chấn song,
giữ vững cương thường.
Lại ngồi nhìn bọn cầm quyền sói lang hoành hành,
Đến lúc tuổi già thì mặc áo gấm ban ngày về bôi nhọ quê hương.
Chỉ cúi đầu luồn xuống mái nhà thấp, nhục cả khí phách,
Đến lúc già thì gối đầu vào vợ con mà chết,
Giả sử hạng người ấy xuống suối vàng gặp hai cụ (Chu Văn An và Nguyễn
Trãi),
Thì cũng mặt dầy, trống ngực đánh, thần sắc rũ rượi ra mà thôi…
(Trích bản dịch nghĩa bài Tống Nguyễn Trúc Khê xuật lỵ Thường Tín kiêm
trí Lê Huy vĩnh lão khê)
TÀI TỬ ĐA CÙNG PHÚ
Cao Bá Quát
Có một người
khổ dạng trâm-anh[1],
nết na chương-phủ[2].
Hôi miệng sữa, tuổi còn giọt máu, nét hào-hoa chừng ná Tân, Dương!
chòm tóc xanh vừa chấm ngang vai, lời khí-nghiệp thì-thầm Y, Phó[3].
Nghiêng gợn sóng vẽ vời điển-tịch[4], nét nhạn điểm lăn-tăn!
Bút vén mây dìu-dặt văn-chương, vòng thuyền khuyên lỗ-chỗ.
Nghiêng cánh nhạn tếch mái rừng Nhan[5] Khổng[6], trí xông-pha nào quản chông
gai!
Cựa đuôi Kình[7] toan vượt bể Trình[8] Chu[9], tài bay nhẩy ngại chi lao-khổ.
Lắc bầu rượu, dốc nghiêng non-nước xuống, chén tiếu đàm[10] mời mọc trích
tiên[11];
Hóng túi thơ, nong hết gió-giăng vào, cơn xướng họa thì-thầm Lão-Đỗ[12].
Tươi nét mặt thư-sinh lồ-lộ, bưng mặt trần toàn đạp cửa Phù đồ [13]; Rửa buồng gan
du-tử[14] nhơn-nhơn, dương tay Tạo[15] rắp buông cơn khí số.
Tưởng đến khi vinh-hiển đã am-tường;
song nghĩ lại trần-ai không đếch chỗ.
Lều nho-nhỏ kéo tấm gianh lướp-tướp, ngày thê-lương hạt nặng giọt mưa sa.
Đèn con-con gọn chiếc chiếu lôi-thôi; đêm tịch-mịch soi chung vừng giăng tỏ.
Áo Trọng-Do[16] bạc thếch dãi xuân thu cho đượm sắc cần-lao.
14

15. Cơm Xiếu-mẫu[17] hẩm si, đói tuế-nguyệt[18] phải ngậm mùi tán khổ.
Gió giăng rơi rụng để cái quyên gầy: —
Sương tuyết hắt-hiu làm con nhạn võ.
Túi thanh-bạch ngược xuôi miền khách-địa[19], trăm nghìn đường chỉ dện, dệt thưa
mau; Đèn toan hàn thức nhắp mái nam-song, dăm ba ngọn lửa huỳnh khêu nho
nhỏ.
Miệng châu-quế những rì-rầm học-vấn, chị chú Tô[20] căn-nhẳn chỉ hiểm nghèo.
Vai tân sài đủng-đỉnh ngâm-nga, vợ anh Mãi[21] băn-khoăn từng kể khó.
Đói rau rừng thấy thóc Chu[22] mà giả; đá Thu-Dương[22] chơm-chởm, xanh mắt
Di[22] nằm tốt ngáy o-o;
khát nước sông trông dòng đục không vơ; Phao Vị-Thủy[23] lênh-đênh, bạc đầu
Lã[23] ngồi dai ho lụ-khụ;
Trông ra nhấp-nhô sóng nhân tình;
Ngảnh lại vật-vờ mây thế-cố[24].
Ngán nhẽ kẻ tham về khóa lợi, mũ cánh chuồn đội trên mái tóc; nghiêng mình
đứng chực rửa hầu môn;
Quản bao kẻ mảng cái giàm danh; Áo đối-lân chùm dưới cơ-phu[25], mỏi gối quì
mòn sân tướng phủ.
Khéo ứng thù những các quan trên,
xin bái ngảnh cùng anh phường-phố.
Khét mùi thế vị chẳng thà không;
Thơm nức phương danh nên mới khổ.
Tình uốn-éo muốn vạch giời lên hỏi, nào kiếp Trử-Đồng đâu tá, nỡ hoài chi chén
ngọc để trần-ai?
Trí lẳng-lơ toan vượt bể đi tu, hỏi quê tiên-tử nơi mô, xin lĩnh lấy vân đan làm tế-
độ.
Bài phú Dương-Hùng[26] dầu nghiệm tá thì xin quyết tống cùng thần ra đến miền
Đông-Hải để ta đeo vòng thư-kiếm quyết xoay bạch-ốc lại lâu-dài.
Câu văn Hàn-Dũ[27] phỏng thiêng chăng thì xin quyết tống cùng quỉ ra đến đất
Côn-Lôn,
để ta gánh vác giang-sơn, quyết ném thanh-khâm sang cẩm-tú.
Nhọc-nhằn cơn nhục mát cơn vinh;
cay-đắng lúc bùi cùng lúc phú.
Vậy có nhời nôm dặn bảo thế-gian rằng:
« Đừng thấy người bạch-diện thư-sinh
mà cười rằng Đa cùng tài-tử ».
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
15

16. Chú thích
1. Kim cài tóc và dải mũ: chỉ nơi khoa bảng quyền quý.
2. Thứ mũ cổ của sĩ phu thường đội.
3. Y Doãn và Phó Duyệt, hai bậc hiền tài đời Thương.
4. Sổ sách.
5. Nhân-Hồi, học trò của Khổng-Tử.
6. Khổng-Tử, nhà hiền-triết đời Chu.
7. Cá voi.
8. Trình-Hiệu tức Trình-minh-Đạo, danh sĩ đời Tống thần Tông (1068-1086), học trò của
Chu-đôn-Hi.
9. Chu-đôn-hi danh sư đời Tống.
10. Chuyện trò vui cười.
11. Trích tiên: Tiên bị đày xuống trần thế. Danh hiệu mà người đồng thời đặt cho Lý Bạch.
12. Đỗ Phủ tự Thiếu Lăng, thi hào đời Đường.
13. Chùa tháp để thợ Phật.
14. Người đi xa, cũng có nghĩa là người con ở xa cha mẹ.
15. Tạo-hóa: Ông Trời, sinh hóa ra muôn vật.
16. Trọng-Do hay Tử-Do tức Tử-Lộ học trò của Khổng-Tử.
17. Bà Xiếu-Mẫu – người đàn bà giặt vải, đã cho Hàn-Tín bát cơm ăn đỡ lòng khi khốn khó.
Sau Hàn-Tín làm nên sự nghiệp hiển hách, kiếm đến bà để trả ơn thì bà đã mất. Tín có
làm đền thờ để tạ ơn, có đề bốn chữ: ―Nhật phạn thiên kim‖ nghĩa là ―Một bát cơm tạ ơn
nghìn vàng‖.
18. Ngày tháng.
19. Đất khách quê người.
20. Tô-Tần – Người đời Chiến-quốc, trước cùng cực, chị khinh rẻ, vợ coi thường. Sau dốc
chí học hành, làm tướng quốc sáu nước.
21. Chu-mãi-Thần, người đời Hán, trước nghèo khốn, gánh củi để kiếm ăn mà học, sau hiển
đạt.
22. Bá-Di và Thúc-Tề hai nhà cao-sĩ, con vua Cỗ-Trúc đời nhà Thương. Chu vũ-vương diệt
được nhà Thương, hai ông cho việc dùng thóc gạo nhà Chu để sống là xấu hổ. Sau lên ẩn
tại núi Thu-Dương, ăn rau để sống. Rốt cuộc nhịn đói mà chết.
23. Lã-Vọng, tức Khương-Tử-Nha, hồi còn hàn-vi ngồi câu cá ở sông Vị-thủy. Sau ra giúp
Chu-văn-Vương thành đại sự.
24. Sự biến cố ở đời.
25. Cơ phu nghĩa là như cơ-thể.
26. Dương-Hùng nổi tiếng là tay giỏi phú đời Hán.
27. Đại văn gia đời Đường.
Thay lời kết : Văn như Siêu Quát vô tiền hán
Hay : Thần Siêu Thánh Quát
― Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen‖...cho chết luôn.
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
16

17. Ludwig van Beethoven
(17 tháng 12 năm 1770 – 26 tháng 3 năm 1827) là một nhà soạn nhạc cổ điển người Đức. Phần lớn thời
gian ông sống ở Wien, Áo. Ông là một hình tượng âm nhạc quan trọng trong giai đoạn giao thời từ thời
kỳ âm nhạc cổ điển sang thời kỳ âm nhạc lãng mạn. Ông có thể được coi là người dọn đường
(Wegbereiter) cho thời kỳ âm nhạc lãng mạn. Beethoven được khắp nơi công nhận là nhà soạn nhạc vĩ
đại nhất và có ảnh hưởng tới rất nhiều những nhà soạn nhạc, nhạc sỹ, và khán giả về sau.
Trong số những kiệt tác của ông phải kể đến các bản giao hưởng như Giao hưởng số 2 Rê trưởng, Giao
hưởng số 3 Mi giáng trưởng (Anh hùng ca), Giao hưởng số 5 Đô thứ (Định mệnh), Giao hưởng số 6 Fa
trưởng (Đồng quê), Giao hưởng số 7 La trưởng, Giao hưởng số 9 Rê thứ (Niềm vui), các tác phẩm
cho dương cầm như Für Elise và các sonata Bi tráng (Pathétique), Ánh trăng (Moonlight), Bình minh
(Waldstein), Khúc đam mê (Appasionata)... các sonata cho vĩ cầm như Mùa xuân (Spring), Kreutzer...
các Piano Concerto số 2, số 3, số 5 Emperor (Hoàng đế), Violin Concerto D major... các khúc mở màn
Ouverture Coriolan, Leonore, Egmont... và vở Opera duy nhất Fidelio, v.v.
Năm 1781, Beethoven 11 tuổi, ông đã biểu diễn như một nghệ sĩ piano điêu luyện tại Hà Lan. Cũng
trong thời gian này, ông cũng được cử làm phụ tá chơi đàn organ trong nhà thờ tại Bonn.
Năm 1782 chính Neefe đã cho xuất bản tác phẩm đầu tiên của Beethoven, bản "Các variation cho
clavecin của bản march của Ernst Christoph Dressler". Cũng chính trong năm này, Beethoven trở thành
người đại diện cho Neefe ở dàn nhạc hoàng gia với vai trò nghệ sĩ đại phong cầm. Năm 14 tuổi,
Beethoven giành được vị trí chính thức là nghệ sĩ chơi đại phong cầm trong dàn nhạc này. Tuy nhiên
trong thời gian này ông vẫn tiếp tục luyện tập dương cầm.
Tình yêu
Cuộc sống riêng tư có một sự kiện gây cho Beethoven nỗi đau khôn xiết đó là vào mùa xuân 1809, khi
ông gần ngót 40 tuổi thì đem lòng yêu cô học trò xinh đẹp là nàng Theresa de Brunowick mới 18 tuổi, con
gái điền chủ Malfati người Hungary. Nhờ sự khuyến khích của nàng, Beethoven sáng tác Bản Giao
hưởng Số 6 Đồng quê vì ông đã lầm tưởng sự tận tụy và lòng kính mến của cô gái đó với nghệ thuật là
tình yêu. Mùa hè 1810, cô gái kiên quyết khước từ lời cầu hôn của nhạc sĩ. Niềm hy vọng kết hôn tan
vỡ..
Những đau đớn thể xác
Trong cuộc đời của mình, Ludwig van Beethoven đã phải chịu đựng sự hành hạ đau đớn về mặt thể xác.
Nguyên nhân bệnh tật của ông cho đến hôm nay vẫn còn là đề tài nghiên cứu của các nhà khoa học. Có
một thời người ta cho rằng Ludwig van Beethoven mắc bệnh giang mai bẩm sinh.
Vào đầu tháng 12 năm 2005, Phòng thí nghiệm Quốc gia Argonne ở Chicago đã đưa ra bằng chứng là
ngay từ thời thanh niên Ludwig van Beethoven đã bị nhiễm độc chì rất nặng. Công bố này dựa vào sự
17

18. phân tích một mẫu xương sọ của Ludwig van Beethoven bằng X quang. Như vậy có thể nói ngay từ khi
ông mới 20 tuổi Ludwig van Beethoven đã chịu đựng tác động rất nặng của tình trạng nhiễm độc chì.
Tuy nhiên người ta vẫn chưa rõ liệu chứng điếc của ông có phải do nhiễm độc chì hay không. Vào
khoảng 30 tuổi, Ludwig van Beethoven bắt đầu biểu lộ những triệu chứng đầu tiên của bệnh xơ hóa thính
giác và triệu chứng này ngày càng tồi tệ hơn, không có cách gì cứu vãn. Đến năm 1819 (49 tuổi) thì ông
điếc hoàn toàn chính vì vậy ông không còn trình diễn nữa cũng như không thể chỉ huy dàn nhạc được.
Việc giao tiếp lúc này đối với ông cũng cực kỳ khó khăn.
Những năm cuối cùng
Đến 1818, Beethoben điếc hẳn cả hai tai và sáng tác Bản
Giao hưởng Số 8, ông lang thang ngoài phố, dáng điệu
trông thảm thương. Gặp một người bạn quen, Beethoven sĩ
rút ra trong túi một cây viết chì, một cuốn sổ con rồi
nói: "muốn nói chuyện với tôi thì cứ viết lên mặt giấy này!".
Cái rủi này dồn dập đến cái không may khác. Trong lúc đó,
người anh của Beethoven qua đời, để lại một đứa con tên là
Charles, nhờ Beethoven nuôi dưỡng. Charles là một đứa trẻ
tinh nghịch, đủ tật xấu, nói dối, còn trẻ mà lại be bét rượu
chè.
Và lúc ấy, Beethoven đã 50 tuổi. Nhạc sĩ vẫn tiếp tục sáng tác. Bản Giao hưởng Số
9 ra đời, sau đó còn sáng tác thêm Bản Lễ ca trang trọng, những sonata cuối
cùng: Liên tấu cho đàn piano và Tứ tấu. Trong toàn bộ di sản của Beethoven,
những tác phẩm này nổi bật hơn cả, chủ yếu vì chúng đã vượt ra ngoài các truyền
thống cổ điển với lối diễn đạt hết sức thoải mái, các tâm trạng khác nhau của thế
giới nội tâm.
Cuộc sống buồn chán lại tiếp diễn. Thỉnh thoảng, nghệ sĩ lại có chuyện bực mình
với đứa cháu, lại lo lắng về tiền bạc, trong lúc con bị đau dạ dày. Năm 1826,
Beethoven về sống với người em tên là Johann, để hưởng chút khí trời trong lành
nhưng qua tháng 11 năm ấy, Beethooven bị gọi về Wien gấp, vì đứa cháu bị cảnh
sát Wien bắt.
Beethoven đi nhờ trên chiếc xe bò của một người bán sữa đến thành Wien. Gặp
trời giá lạnh, sức khỏe lúc này đã kiệt quệ, nghệ sĩ run cầm cập vì giá lạnh, hơi thở
khó khăn. Beethoven khạc ra từng đống máu. Charles, đứa cháu vô phúc chẳng
thiết gọi bác sĩ. Đến ngày 5 tháng 1 năm 1827, Beethoven tuyên bố để lại cho cháu
tất cả di sản của ông. Bác sĩ tin cho nhạc sĩ biết cái chết gần kề. Beethoven không
18

19. buồn, trái lại cảm thấy nhẹ người, tuyên bố với bạn bè: "các bạn hãy vỗ tay đi!
màn bi kịch đã đến lúc hạ rồi!".
Vào lúc 6 giờ tối ngày 20 tháng 3 năm 1827, nhạc sĩ danh tiếng nhất thế kỉ 19 trút
hơi thở cuối cùng. Đám tang của ông có hàng ngàn người đưa tiễn và ngày sau đó
toàn bộ tài sản Beethoven để lại, kể cả bản thảo, đều bị đem bán đấu giá. Tất cả
đều rơi vào tay hai nhà xuất bản sách là thương gia Gaflinger và Actari với giá rẻ
mạt. (Theo Wikipedia).
Thay lời kết : Ai người từng chơi nhạc cổ điển lại không mê mẩn với các giai điệu
Fur Elise, Symphonie Pastorale, moonlight....xuất phát từ một nhạc sĩ siêu tuyệt
với một căn bệnh tuyệt siêu. Không tưởng tượng nổi, nhạc sĩ càng điếc nặng, nhạc
càng tuyệt vời.
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
Vincent Willem van Gogh
(sinh ngày 30 tháng 3 năm 1853, mất ngày 29 tháng 7 năm 1890),
thường được biết đến với tên Vincent van Gogh là một danh
hoạ Hà Lan thuộc trường phái hậu ấn tượng. Nhiều bức tranh của
ông nằm trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất, được yêu thích
nhất và cũng đắt nhất trên thế giới. Van Gogh là nghệ sĩ tiên
phong của trường phái biểu hiện và có ảnh hưởng rất lớn tới mỹ
thuật hiện đại, đặc biệt là tới trường phái dã thú (Fauvism)
và trường phái biểu hiện tại Đức.
Thời thanh niên, Van Gogh làm việc trong một công ty buôn bán
tranh, sau đó là giáo viên và nhà truyền giáo tại một vùng mỏ nghèo. Ông thực sự trở thành họa sĩ từ
năm 1880 khi đã 27 tuổi. Thoạt đầu, Van Gogh chỉ sử dụng các gam màu tối, chỉ đến khi được tiếp xúc
với trường phái ấn tượng (Impressionism) và Tân ấn tượng (Neo-Impressionism) ở Paris, ông mới bắt
đầu thay đổi phong cách vẽ của mình. Trong thời gian ở Arles miền Nam nước Pháp, Van Gogh kết hợp
các màu sắc tươi sáng của hai chủ nghĩa này với phong cách vẽ của mình để tạo nên các bức tranh có
phong cách rất riêng. Chỉ trong 10 năm cuối đời, họa sĩ đã sáng tác hơn 2000 tác phẩm, trong đó có
khoảng 900 bức họa hoàn chỉnh và 1100 bức vẽ hoặc phác thảo. Phần lớn các tác phẩm nổi tiếng nhất
của Van Gogh được sáng tác vào hai năm cuối đời, thời gian ông lâm vào khủng hoảng tinh thần tới mức
tự cắt bên tai trái vì tình bạn tan vỡ với họa sĩ Paul Gauguin. Sau đó Van Gogh liên tục phải chịu đựng
các cơn suy nhược thần kinh và cuối cùng ông đã tự kết liễu đời mình.
19

20. Người quan trọng nhất trong cuộc đời Van Gogh là em trai ông, Theo, người đã luôn lo lắng và hỗ trợ tài
chính cho Van Gogh. Tình anh em giữa Vincent và Theo đã được ghi lại qua rất nhiều lá thư họ trao đổi
kể từ tháng 8 năm 1872.
Saint-Rémy (tháng 5 năm 1889–tháng 5 năm 1890)
Đêm đầy sao, tháng 6 năm 1889
Ngày 8 tháng 5 năm 1889 Van Gogh phải nhập viện tại bệnh viện tâm
thần Saint-Paul-de-Mausole nằm trong một tu viện cũ ở Saint Rémy de
Provence không xa Arles. Tu viện nằm cách biệt với thị trấn và ở giữa
những cánh đồng ngô, nho và ô liu. Theo van Gogh sắp xếp cho anh trai
có hai buồng nhỏ trong bệnh viện, một buồng dành riêng làm xưởng vẽ.
Trong thời gian chữa trị tại đây, phòng khám và khu vườn của bệnh viện
đã trở thành những đề tài chính của họa sĩ. Một số tác phẩm của Van
Gogh trong thời kỳ này có đặc trưng là các xoáy ốc, tiêu biểu là bức
tranh nổi tiếng Đêm đầy sao. Trong tháng 9, họa sĩ thực hiện hai phiên
bản mới của bức Phòng ngủ ở Arles và đến tháng 2 năm 1890 thì ông
vẽ bốn bức chân dung có tên L'Arlésienne (Người Arles, chỉ bà Ginoux),
dựa trên những phác thảo bằng chì than của Gauguin.
Tháng 1 năm 1890, tác phẩm của Van Gogh được Albert Aurier ca ngợi
tại trên tạp chí Mercure de France, nhà phê bình này đã gọi Vincent là
một thiên tài. Trong tháng 2, Van Gogh được nhómLes XX, một tập hợp
các họa sĩ tiên phong ở Brussels, mời tham gia triển lãm tranh thường
niên của nhóm. Sau đó, khi tranh của Van Gogh được trưng bày trong
triển lãm của nhóm Nghệ sĩ Độc lập (Les Artistes Indépendants) ở
Paris,Monet đã nhận xét rằng tác phẩm của Vincent là tuyệt vời nhất
trong cả triển lãm.
20

21. Auvers-sur-Oise (tháng 5 đến tháng 7 năm 1890)
Vincent van Gogh, tranh phấn màu của Toulouse-Lautrec, 1887
Tháng 5 năm 1890, Van Gogh rời bệnh viện và đến trị liệu với bác
sĩ Paul Gachet ở Auvers-sur-Oise, nằm gần Paris, nơi ông có thể ở gần
hơn với em trai Theo. Bác sĩ Gachet được Camille Pissarro giới thiệu
cho anh em Van Gogh vì trước đó ông này đã từng chữa cho một số
họa sĩ và bản thân cũng là một họa sĩ nghiệp dư. Ấn tượng đầu tiên của
Vincent về Gachet là "ông ta trông còn ốm yếu hơn cả tôi". Sau đó Van
Gogh đã vẽ hai bức chân dung bác sĩ bằng màu dầu, một bức khác
khắc axit, cả ba bức đều miêu tả Gachet trong một tư thế u sầu. Trong
tuần cuối ở Saint-Rémy, Van Gogh lại nhớ lại những kỷ niệm ở phương
Bắc và một số trong khoảng 70 bức tranh ông vẽ trong 70 ngày ở
Auvers-sur-Oise, như bức Nhà thờ ở Auvers đã gợi đến những phong
cảnh ở phương Bắc.
Tình trạng bệnh lý của Van Gogh ngày càng trầm trọng, ngày 27 tháng
7 năm 1890, ở tuổi 37, người họa sĩ đã bước ra cánh đồng và tự bắn
vào ngực bằng một khẩu súng lục. Không nhận ra rằng mình đã bị
thương nặng, Vincent quay trở lại hoàn thành bức tranh Chân dung
Adeline Ravoux. Hai ngày sau ông qua đời trên giường ngủ, câu cuối
cùng mà Theo nghe được từ miệng anh trai mình là:
"La tristesse durera toujours" - "Nỗi buồn sẽ kéo dài mãi mãi"
21

22. Vincent được chôn tại nghĩa trang của vùng Auvers-sur-Oise. Không lâu
sau cái chết của anh trai, Theo cũng nhập viện, ông mất ngày 25 tháng
1 năm 1891 tại Utrecht, chỉ 6 tháng sau cái chết của Vincent. Năm 1914,
Theo được cải táng về bên cạnh người anh trai yêu quý của ông.
Tài cao sao vui ít
Trời xanh kia quen thói tị ganh
Giần lên giập xuống biết bao lần
Ê chề khổ nảo thơ càng tuyệt
Thánh Quát Thần Siêu mãi lưu danh
Thương chàng nhạc sĩ Bee-Tho-Ven
Nào bịnh nhiểm chì nào bịnh điếc
Vẫn tạo dòng nhạc phẩm bất tuyệt
Ê–lis’ em sống mãi muôn đời
Van Gogh chàng hoạ sĩ quá tuyệt vời
Ngàn bức tranh giá trị cao ngun ngút
Cánh đồng vàng ánh, mờ xa hun hút
Sẽ kết thúc mãi mãi nỗi u buồn
Tài cao sao Vui ít
Người tốt sao phận bạc.
VÕ HIẾU NGHĨA
Thứ bảy, 16-04-2011
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
22