1. ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑ΢ΙΑ – PROJECT
ΣΑΞΗ Α’ – 1ο ¨ΙΠΠΟΚΡΑΣΕΙΟ¨ ΛΤΚΕΙΟ ΚΩ
Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΢ΣΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΗ΢ ΚΩ
Επιβλζποντεσ καθηγητζσ:
Ι.Παπαδάκησ – Β.Βαρςάμησ
ΚΩ΢ , 2012-2013

2. ΝΔΡΟΜΤΛΟΗ ΣΖ΢ ΚΩ
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Θέκα ηεο εξγαζίαο
Μέιε ηεο νκάδαο
΢ηόρνη
ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ηζηνξία ησλ λεξόκπισλ
Νεξόκπινη ζηελ Κσ
Λεηηνπξγία θαη ρξήζεηο
Καηαζθεπή ησλ λεξόκπισλ
Οη λεξόκπινη ηεο Εηάο
΢πκπεξάζκαηα
΢πλέληεπμε
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
1

3. ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ
Θέμα ηηρ επγαζίαρ
ΝΔΡΟΜΤΛΟΗ ΣΖ΢ ΚΧ
Μέλη ηηρ ομάδαρ
ΖΛΗΑ΢ ΜΟΤΜΣ΢ΗΓΖ΢, [ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ]
ΓΖΜΖΣΡΖ΢ ΢ΧΣHΡΗΓΖ΢, [Η΢ΣΟΡΗΑ]
ΓΖΜΖΣΡΖ΢ ΓΗΦΔΛΛΑ΢, [Η΢ΣΟΡΗΑ] - [΢ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ]
ΝΗΚΟ΢ ΜΑΝΧΛΖ΢, [ΦΧΣΟΓΡΑΦΗΚΟ ΤΛΗΚΟ]
΢ΣΔΡΓΟ΢ ΛΑΓΗΟ΢, [΢ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ]
΢ηόσοι
Δλεκέξσζε γηα ηνπο λεξόκπινπο ηεο Κσ,
πώο ιεηηνπξγνύζαλ θαη πνηα ε ηζηνξία ηνπο.
2

4. ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ηζηοπία ηων νεπόμςλων
Ο λεξόκπινο είλαη ε πξώηε κεραλή παξαγσγήο έξγνπ πνπ θαηαζθεύαζε ν άλζξσπνο
κε ηε ρξήζε θπζηθήο, ήπηαο θαη αλαλεώζηκεο πεγήο ελέξγεηαο. Με ηε δύλακε πνπ
δεκηνπξγεί ε πηώζε ηνπ λεξνύ από ςειά ή ε ξνή ηνπ θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ηξνρνύ,
εθεύξεζε πνπ άιιαμε ηελ αλζξώπηλε ηζηνξία, θηλήζεθαλ απιέο θαη ζηε ζπλέρεηα
πνιύπινθεο κεραλέο, πνπ θάιπςαλ ηηο πεξηζζόηεξεο αλάγθεο ησλ πξνβηνκεραληθώλ
θνηλσληώλ, αληηθαζηζηώληαο ζηηο πξώηκεο κεραλέο ηελ αλζξώπηλε ή δστθή δύλακε (ηνλ
16ν αηώλα π.ρ. εµθαλίδνληαη νη ρεηξόκπινη θαη δσόκπινη), θηλεηήξηεο δπλάκεηο πξηλ ην
λεξό θαη ηνλ αέξα. [1]
Νεπόμςλοι ζηην Κω
Από ηελ αλζνιόγεζε ησλ πεξηγξαθώλ ησλ μέλσλ πεξηεγεηώλ, ζπκπεξαίλεη θαλείο όηη
νη λεξόκπινη πνπ ιεηηνύξγεζαλ ζηελ Κσ ήηαλ πνιπάξηζκνη. Γξαπηέο πεγέο αλαθέξνληαη ζηε
ιεηηνπξγία λεξνκύισλ ζηελ Κσ θαηά ηνπο βπδαληηλνύο ρξόλνπο, ελώ από ηηο αλαθνξέο ησλ
πεξηεγεηώλ, ε πξώηε ζηα 1420 κ. Υ. αλήθεη ζηνλ C. Buondelmonti. ΢ύκθσλα κε ην
Ζκεξνιόγηνλ ηεο Ννκαξρίαο Αξρηπειάγνπο, ε Κσο ζηα 1886 δηέζεηε 75 κύινπο γηα ην άιεζκα
ησλ ζηηεξώλ, ρσξίο λα δηεπθξηλίδεηαη πόζνη από απηνύο ήηαλ αλεκόκπινη θαη πόζνη
λεξόκπινη. Οη ηειεπηαίεο πξνθνξηθέο καξηπξίεο βεβαηώλνπλ ηε ιεηηνπξγία θάπνησλ
λεξνκύισλ ηνπιάρηζηνλ έσο ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1950.
Οη πεξηζζόηεξνη από ηνπο 45 λεξόκπινπο πνπ εληνπίζζεθαλ κέρξη ζηηγκήο ζηελ Κσ,
ραξαθηεξίδνληαη από θνκςέο αλαινγίεο ζηελ θαηαζθεπή ηνπο. ΢πλήζσο, νη πδαηόππξγνη
έρνπλ ζαθώο κεγαιύηεξν ύςνο θαη κηθξόηεξε δηαηνκή από ηνπο αληίζηνηρνπο πνπ
απαληώληαη ζηε Ρόδν. Ζ δηαηνκή ηνπο είλαη θαηά θαλόλα ειιεηςνεηδήο θαη νη ρνάλεο, νη
νλνκαδόκελεο ρσληά ή γνύξλεο, έρνπλ επάιεηςε από θνπξαζάλη. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν
4νο από κηα ζεηξά επηά λεξνκύισλ θαηά κήθνο ηνπ πνηακνύ Εείνπια, δπηηθώο ηνπ
Αζθιεπηείνπ, ν νπνίνο δηαζέηεη δύν πδαηόππξγνπο. Δμίζνπ ελδηαθέξνπζα πεξίπησζε
απνηειεί ν ηειεπηαίνο λεξόκπινο ζην ξέκα ηεο «Φσκαηαξηάο», επίζεο κε δύν πδαηόππξγνπο,
νη νπνίνη έδσζαλ θαη ην ηνπσλύκην «Γπό Γνύξλεο» ζηελ πεξηνρή. ΢ε αληίζεζε κε ηε Ρόδν,
ζηελ Κσ νη θιηκαθσηέο θαηαζθεπέο ζηελ εμσηεξηθή επηθάλεηα ησλ πδαηόππξγσλ απνηεινύλ
ηελ εμαίξεζε.
Καηά κήθνο ηεο θνίηεο ησλ ρεηκάξξσλ θαη ησλ ξεκάησλ ηεο Κώ, θαη αλαιόγσο ηνπ
κήθνπο ηνπο θαη ηεο πνζόηεηαο ηνπ ηξερνύκελνπ λεξνύ, απαληώληαη από 3 έσο θαη 23
λεξόκπινη ζε ζεηξά. ΢ε κεκνλσκέλεο πεξηπηώζεηο έρνπλ επηζθεπαζζεί θάπνηα λεξαύιαθα θαη
ρνάλεο, ελώ έλαο ζηελ πεξηνρή ηνπ Αζθελδηνύ έρεη απνθαηαζηαζεί θαη ιεηηνπξγεί σο
3

5. αμηνζέαην θαη θαηάζηεκα ηνπξηζηηθώλ εηδώλ. Δάλ ην λεξό έξεε, ζα κπνξνύζε λα ηεζεί ζε
ιεηηνπξγία, αιιά από ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 έρεη δεζκεπζεί εμνινθιήξνπ γηα ηελ
ύδξεπζε ηνπ νηθηζκνύ Εεπάξη. ΢ηελ ίδηα πεξηνρή βξίζθεηαη έλαο άξηζηα ζπληεξεκέλνο
λεξόκπινο ν νπνίνο έρεη κεηαηξαπεί ζε εμνρηθή θαηνηθία. Σέινο ζηελ πεξηνρή Παιηό Ππιί
όπνπ βξίζθεηαη ην νκώλπκν θάζηξν θαη ηα εξείπηα βπδαληηλνύ νηθηζκνύ, εληνπίζζεθαλ
θαηάινηπα δύν λεξνκύισλ, πηζαλόηαηα από ηνπο παιαηόηεξνπο πνπ ιεηηνύξγεζαλ ζηελ Κσ. [2]
Βπδαληηλόο Νεξόκπινο (http://minorland.blogspot.gr/2008/03/blog-post_8595.html)
4

6. Λειηοςπγία και σπήζειρ
Ο κεραληζκόο ελόο λεξόκπινπ δηαηξείηαη ζε δύν κέξε: ζην θηλεηηθό πνπ ην απνηεινύζαλ
ε θηεξσηή κε ηα εμαξηήκαηα ιεηηνπξγίαο ηεο θαη ζην αιεζηηθό πνπ πεξηειάκβαλε ηηο
κπιόπεηξεο, πάιη κε ηα εμαξηήκαηά ηνπ. Τπήξραλ θαη βνεζεηηθά ζπζηήκαηα, π.ρ. ξύζκηζεο ησλ
κπιόπεηξσλ, κεηαθνξάο θαη κεηαηξνπήο ηεο θίλεζεο, ζηακαηήκαηνο θ.ά., ηα νπνία
παξνπζίαδαλ δηαθνξέο από πεξηνρή ζε πεξηνρή.[3]
Ζ ιεηηνπξγία ηνπ λεξόκπινπ είλαη ζρεηηθά απιή θαη ζηεξίδεηαη ζηε ρξήζε ηεο δπλακηθήο
ελέξγεηαο ηνπ λεξνύ, ιόγσ ηεο πςνκεηξηθήο δηαθνξάο. Σν λεξό, κεηά ηελ πηώζε ηνπ από έλα
κεγάιν ύςνο, εθηνλώλεηαη ζηα πηεξύγηα κηαο θηεξσηήο, ε νπνία κεηαθέξεη θίλεζε ζηε
κπιόπεηξα πνπ αιέζεη ηνλ θαξπό (ζηηάξη, θξηζάξη θ.α.) παξάγνληαο αιεύξη. Τπάξρεη έλαο
άμνλαο ζηνλ νπνίν ζηεξίδεηαη ε θηεξσηή ζηελ νπνία θαηαιήγεη ε παξνρή ηνπ λεξνύ θαη ηελ
θηλεί. Φειόηεξα από ηελ θηεξσηή ππάξρνπλ δύν κπιόπεηξεο. Μία ζηαζεξή θαη κία
πεξηζηξεθόκελε, ε νπνία παίξλεη θίλεζε από ηνλ άμνλα. Ζ κπιόπεηξα απηή, κε έλαλ κεραληζκό
έρεη ηελ δπλαηόηεηα λα κεηαβάιιεη ηελ απόζηαζε ηεο επηθάλεηαο ηξηβήο κε ηε ζηαζεξή πέηξα
γηα λα εμαζθαιίζεη πόζν ρνληξό ή ςηιό ζα είλαη ην άιεζκα. Πάλσ από ηηο πέηξεο ππάξρεη
θσληθή μπινθαηαζθεπή ζηελ νπνία ηνπνζεηείηαη ν θαξπόο ν νπνίνο κε έλαλ έμππλν κεραληζκό,
πνπ παίξλεη θη απηόο θίλεζε από ηνλ άμνλα, ξίρλεηαη ζην θέληξν ηεο πεξηζηξεθόκελεο πέηξαο
(ε νπνία έρεη έλα άλνηγκα δηακέηξνπ 25 εθαηνζηώλ). ΢ηε ζπλέρεηα κε ηελ πεξηζηξνθή
ζπλζιίβεηαη θαη κε ηελ θπγόθεληξν δύλακε ζπγθεληξώλεηαη, σο αιεύξη πιένλ, ζ' έλα ρώξν
κπξνζηά από ηηο πέηξεο.
Οη λεξόκπινη ρηίζηεθαλ θαηά θύξην ιόγν ζηελ Ζπεηξσηηθή Διιάδα θαη ηα κεγάια λεζηά όπνπ
ππήξρε λεξό. Οη πεξηζζόηεξνη λεξόκπινη ιεηηνπξγνύζαλ ην ρεηκώλα θαη ειάρηζηνη ην θαινθαίξη
θαη ζε ηόπνπο όπνπ ππήξραλ ηξεράκελα λεξά θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ θπξίσο σο αιεζηηθνί
δεκεηξηαθώλ / ζηηεξώλ θαη ιηγόηεξν γηα ην άιεζκα δεςηθώλ πιώλ ρξήζηκσλ ζηα βπξζνδεςεία ,
γηα ηελ παξαζθεπή κπαξνπηηνύ (κπαξνπηόκπινη), θνπξαζαληνύ γηα νηθνδνκηθέο εξγαζίεο θαη γηα
ην άιεζκα ησλ θαξπώλ.[4]
Αθόκα ρξεζηκνπνηνύζαλ ηνπο λεξόκπινπο γηα λα πιέλνπλ ηα ξνύρα ζηηο παιηέο επνρέο.
Καηαζκεςή ηων νεπόμςλων
Ζ ηδηνκνξθία θαηαζθεπήο ηνπ πδξόκπινπ , όρη θαη ηόζν αηζζεζηαθή ,απαηηνύζε ρώξν πνπ λα
δηέξρεηαη ην λεξό από ςειά, γηα λα είλαη εθκεηαιιεύζηκε ε πίεζε θαη ε νξκή ηνπ ζαλ δύλακε
πεξηζηξνθήο ηεο κπιόπεηξαο .
Έηζη μεθηλώληαο από ηε θεκηζκέλε <Κεθαινβξύζε> ηεο Εηαο πνπ ζην ζηελό θαιληεξίκη ηεο
αλεβαζηάο ηα αγξηνθιήκαηα αγθαιηάδνπλ αδίζηαθηα κε ηηο πεξηθνθιάδεο ηνπο θξάθηεο ,
θεθαιαύιαθα θαη παιηά ζεκέιηα ,θαηαγξάθνπκε θαηά ηάμε ηνπο λεξόκπινπο-εξείπηα πιελ ηνπ
κύινπ Υαηδεαληώλε ,επηζθέςηκν κνπζείν κε εθζέκαηα . Ο αξηζκόο ηνπο πξνπνιεκηθά
μεπεξλνύζε ηνπο 20 θαη κεηαμύ ησλ λεξνκπισλάδσλ ν αληαγσληζκόο ήηαλ ζθιεξόο θαη θάπνπ
αζέκηηνο.
Μεξηθνί από ηνπο λεξόκπινπο αλήθαλ ζηνπο Αιαρηώηε Ησάλλε , ΢θαιέξε-Αιεκπέε ,Κνηλόηεηα-
Παξζεληάδε, Μεηηιηληό , Καζζηώηε , Αλαζηαζόγινπ , Παξαζθεπά Μηραιαξά, ΢αξεγηάλλε Κνπξό
θιπ. ΢ην Λαγνύδη ήηαλ ηνπ Κηαξή ,ηνπ Γησξγαιιή ηνπ Πνιαπάλε ζην Ππιί ,ζην Υαξκύιη ,ηνπ
5

7. Παζάθνπ ,ηνπ ΢αθειάξε θαη ηνπ Οηθνλόκνπ . Αθόκε ππήξραλ ζηε καγεπηηθή ξεκαηηά ζηνπο
Υατρνύηεο ηνπ Γηαπξάθα θιπ. ΢ηα Είνπια δίπια ζην Αζθιεπηείν θαη ζην Ληλνπόηε-Φνύζθσκα
από ην λεξό ηεο ιίκλεο.
Μέξε Νεξόκπινπ [http://minorland.blogspot.gr/2008/03/blog-post_8595.html]
6

8. Νεξόκπινο ηεο Εηαο [5]
Νεξόκπινο ηεο Εηαο [6]
7

9. Οι νεπόμςλοι ηηρ Ειάρ
Οη λεξόκπινη ηεο Εηάο είλαη θηηζκέλνη ακθηζεαηξηθά ζηηο πιαγηέο ηνπ Γηθαίνπ αιιά θαη ζε άιιεο
πεξηνρέο ηεο Κσ πνπ ππήξραλ ηξερνύκελα λεξά, ήηαλ <ηα ζθέθηα> πνπ ζπγθεληξώλνληαλ νη
αγξόηεο θαη πεξίκελαλ ππνκνλεηηθά ηε ζεηξά ηνπο γηα ην άιεζκα.
Οη λεξόκπινη μεπεξλνύζαλ ζε αξηζκό 20. Ο αληαγσληζκόο ήηαλ ζθιεξόο θαη θάπνπ αζέκηηνο.
Οη λεξόκπινη έδηλαλ παξόλ ζηελ νηθνλνκία ηνπ ηόπνπ πνπ εθπξνζσπνύζαλ θαη ιίγνη από
απηνύο ιεηηνπξγνύζαλ κέρξη ηελ 10/εηία ηνπ 50‟.
΢ηα ρξόληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο άιεζαλ γηα ινγαξηαζκό ηνπ Σνύξθηθνπ ζηαηνύ.[7].
Υαξαθηεξηζηηθό ησλ λεξόκπισλ ήηαλ εμσηεξηθά ν ππξγίζθνο ύςνπο 5-7 κ. κε ηελ θσληθή
γνύξλα, από όπνπ πεξλνύζε ην λεξό ζηνπο θεξακηθνύο ζσιήλεο, έπεηηα ζηα θνπβάληα, ζηελ
πεηξνκάλα θαη κε ηε βνήζεηα άιισλ εμαξηεκάησλ θηλνύζε ηε κπιόπεηξα. ΢ην εζσηεξηθό ηεο
νηθνδνκήο, πνπ ήηαλ ζπλήζσο ρακειό θηίζκα, ηα θύξηα κέξε ήηαλ ε θνθηλίδα, όπνπ έξηρλαλ ηνλ
θαξπό, νη κπιόπεηξεο θαη ε αιεπξνδνρή. ΢ε κηα γσλία ππήξρε ε πεδνύια, όπνπ θαζόηαλ νη
πειάηεο πεξηκέλνληαο ηε ζεηξά ηνπο. Γίπια ήηαλ ε απνζήθε, όπνπ θπιαζζόηαλ ηα αιέζκαηα.
΢ηελ Κσ έρνπκε πεξίπνπ 45 λεξόκπινπο. ΢ηνλ πνηακό Εεηνύια ιεηηνπξγνύζαλ ηνπιάρηζηνλ
επηά λεξόκπινη θαη ζην Ππιί άιινη πεληε.22 λεξόκπινη θηλνύληαλ κε ην λεξό ηεο Κεθαιόβξπζεο
νη 16 βξηζθόηαλ ζηελ πεξηνρή ηεο Εηάο θαηά ηνπο ρξόλνπο ηεο Ηηαινθξαηίαο. Οη πεξηζζόηεξνη
έπαπζαλ λα ιεηηνπξγνύλ κεηά ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ θαη ππέζηεζαλ ηε θζνξά ηνπ ρξόλνπ. Καηά
κήθνο ηνπ πνηακνύ ηεο Αηζηγγάλαο-Μεζζαξηάο ιεηηνπξγνύζαλ θαηά θαηξνύο 9 λεξόκπινη πνπ νη
πεξηζζόηεξνη ήηαλ ηδηνθηεζίεο θαηνίθσλ ηεο πόιεο Κσ, από απηνύο ιεηηνπξγνύζαλ 2
ιεηηνπξγνύζαλ κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1950.Ο λεξόκπινο ηνπ Υαηδεαληώλε ζώδεηαη ζε θαιή
θαηάζηαζε θαη αλ ην λεξό έξεε ζα κπνξνύζε λα ηεζεί ζε ιεηηνπξγία. Σώξα απνηειεί ηνπξηζηηθό
αμηνζέαην. ΢ην ιεγνύδη βξίζθεηαη έλαο άξηζηα ζπληεξεκέλνο λεξόκπινο ν νπνίνο έρεη
κεηαηξαπεί ζε εμνρηθή θαηνηθία. ΢ηε ξεκαηηά ηεο Φσκαηαξηάο ζώδνληαη άιινη 3 από ηνπο
νπνίνπο ν ηειεπηαίνο, κε ην όλνκα Γνύξλεο, ιεηηνπξγνύζε κε δύν ρνάλεο.
Μεηά ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ πνιινί λεξόκπινη έπαπζαλ λα ιεηηνπξγνύλ. Οη κεραλνθίλεηνη
αιεπξόκπινη θαη γεληθά ε αλάπηπμε ηεο αιεπξνκεραλίαο θάιππηαλ ηηο αλάγθεο θαη ησλ θαηνίθσλ
ησλ ρσξηώλ. [7]
΢ςμπεπάζμαηα
Οη λεξόκπινη είραλ έλα ζεκαληηθό ξόιν ζην παξειζόλ αιιά πιένλ ρξεζηκνπνηνύληαη
άιιεο πην ζύγρξνλεο πεγέο ελέξγεηαο. Πιένλ ν ξόινο ηνπο είλαη ηζηνξηθόο κε κεγάιε
ιανγξαθηθή θαη αξρηηεθηνληθή αμία.
8

10. ΢ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ
Οη πξώηεο πεξηπηώζεηο πνπ αλαπηύρζεθε ε ρξήζε ηνπ λεξνύ ήηαλ νη
λεξόκπινη - πδξόκπινη θπξίσο ζηελ Εηά θαη ζε άιια κέξε πνπ είρε λεξό. Σα
παιηά ρξόληα ππήξραλ ιηγόηεξνη άλζξσπνη, νπόηε ππήξρε πεξηζζόηεξν λεξό θαη
πεξηζζόηεξε θάιπςε ηνπ εδάθνπο κε βιάζηεζε. Σώξα έρνπκε πεξηζζόηεξε
εθκεηάιιεπζε ηνπ λεξνύ ιόγσ πεξηζζόηεξσλ αλζξώπσλ. Σώξα ηα λεξά δελ
ηξέρνπλ επηθαλεηαθά, νπόηε πξώηα γεκίδνπλ νη δεμακελέο θαη κεηά αλ
πεξηζζεύζεη, ηξέρεη επηθαλεηαθά. Σν επηθαλεηαθό λεξό είλαη απηό πνπ
εθκεηαιιεύνληαλ νη πεξηζζόηεξνη.
Οη δηθνί καο λεξόκπινη δελ είραλ θακία ζρέζε κε ηνπο λεξόκπινπο άιισλ
πεξηνρώλ, πνπ ήηαλ πην κεγάινη, είραλ άιιε δνκή θαη άιιε θαηαζθεπή. Πξηλ από
πεξίπνπ είθνζη ρξόληα, εδώ ζηελ Κσ, ππήξρε έλαο λεξόκπινο ζηελ Εηά, ζε έλα
κηθξό αιιά νξκεηηθό πνηάκη. ΢ηελ Κσ έρνπλ αλαθαιπθζεί πεξίπνπ δέθα
λεξόκπινη, όρη από ηζηνξηθά ζηνηρεία, αιιά από ηελ δνκή ησλ ζπηηηώλ.
Οη λεξόκπινη βξίζθνληαλ ζε κέξε πνπ ππήξραλ πνιιά ηξερνύκελα λεξά.
Ήηαλ θάηη ζαλ κηθξέο βηνηερλίεο ηεο επνρήο εθείλεο. Σόηε δελ κπνξνύζαλ κόλν νη
πινύζηνη λα έρνπλ λεξόκπινπο, αιιά θπξηώο απηνί πνπ θαηνηθνύζαλ ζε πεξηνρέο
κε νξκεηηθά λεξά, εηδηθόηεξα πνηέ δελ ρηίδνηαλ λεξόκπινο ζε εθαηζηεηνγελείο
πεξηνρέο, επεηδή ηα εθαίζηηα απνξξνθνύζαλ πάξα πνιύ λεξό.
Σέινο νη ηδηνθηήηεο ησλ λεξόκπισλ ηζαθσλόληνπζαλ κε ηνπο ηδηνθηήηεο
ησλ αλεκόκπισλ γηα ην πνηόο ζα πξνζειθύζεη πεξηζζόηεξνπο πειάηεο.
9

11. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
1. http://www.neromylos-nikola.gr/perigrafh_neromyloy.htm
2.http://www.egaio.gr/photos/file/ekdiloseis%20imerides/Parousiaseis%20Amorgou/5b_Ioulia%2
0Papaeftychiou-Amorgos%2020_11_2009.pdf
3. http://egaleo.freeservers.com/merh.htm
4. http://minorland.blogspot.gr/2008/03/blog-post_8595.html
5 & 6. Οη θσηνγξαθίεο ηξαβήρηεθαλ ζηελ Zηά κε θσηνγξαθηθή κεραλή.
7. Κσάθεο Καηαγξαθέο Από Σν Υζεο, Θανάσης Η. Γιωργαλής
10

12. ΑΝΔΜΟΜΤΛΟΗ ΣΖ΢ ΚΧ
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Θέκα ηεο εξγαζίαο
Μέιε ηεο νκάδαο
΢ηόρνη
ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ηζηνξία ησλ αλεκόκπισλ
Έξεπλα γηα ηνπο αλεκόκπινπο ζηελ Κσ
΢πλεληεύμεηο
Φσηνγξαθίεο
΢πκπεξάζκαηα
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
11

13. ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ
Θέμα ηηρ επγαζίαρ
Αλεκόκπινο θαη νη ρξήζεηο ηνπ από ηα παιαηόηεξα ρξόληα κέρξη θαη ζήκεξα.
Αλεκόκπινη ζηελ Κσ.
Μέλη ηηρ ομάδαρ
Κξηκίδε Βαιάλησ
Κνύθνπξα Ησάλλα
Σξηαληαθύιινπ Γήκεηξα
Μαγθιή Φσηεηλή
΢νπιάη Οξγθεζη
΢ηόσοι
Να ζπγθεληξώζνπκε πιεξνθνξίεο γηα ηνπο αλεκόκπινπο ηεο Κσ.
12

14. ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ηζηοπία ηων ανεμόμςλων
Ο αλεκόκπινο είλαη αηνιηθή κεραλή νξηδόληηνπ άμνλα πεξηζηξνθήο.
Υξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ άιεζε ησλ δεκεηξηαθώλ θαη ηελ άληιεζε λεξνύ. Γλσζηόο απ'
ηα αξραία ρξόληα, δηαδόζεθε ζεκαληηθά ζηνλ επξσπατθό θαη ειιεληθό ρώξν.
Γύξσ ζην 700 π.Υ. ζηε Μεζνπνηακία θαη ηελ Κίλα άξρηζαλ λα ρηίδνπλ
αλεκόκπινπο θαηαθόξπθνπ άμνλα πεξηζηξνθήο. Απηνύο ηνπο αλεκόκπινπο έθεξαλ
ζηελ Δπξώπε θαηαξρήλ νη ΢ηαπξνθόξνη, κεηά ηελ Α΄ ΢ηαπξνθνξία θαη αξγόηεξα νη
εμεξεπλεηέο ηεο Κίλαο. Γλώξηζαλ εμάπισζε ζηελ Ηβεξηθή θαη ηε Νόηηα Δπξώπε.
Αξγόηεξα, γύξσ ζην 1500, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ Οιιαλδία ζαλ κέξνο ηνπ
αληηπιεκκπξηθνύ ζπζηήκαηνο ηεο ρώξαο. Κπξίσο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ άιεζε
γεσξγηθώλ πξντόλησλ θαη ηελ άληιεζε λεξνύ.
Ο πξώηνο αλεκόκπινο ζρεδηάζηεθε από ηνλ Ήξσλα ηνλ 1o κεηά Υξηζηό αηώλα. Ήηαλ
νξηδόληηνπ άμνλα πεξηζηξνθήο θαη είρε ηέζζεξα πηεξύγηα.
΢ηελ Διιάδα ε ρξήζε ησλ αλεκόκπισλ ππήξμε αξθεηά εθηεηακέλε, ιόγσ ηνπ
πινύζηνπ αηνιηθνύ δπλακηθνύ ηεο ρώξαο. Αλ θαη είραλ εκθαληζηεί πνιινύο αηώλεο πξηλ,
ε ρξήζε ηνπο θαζηεξώζεθε θαηά ηε Βπδαληηλή πεξίνδν, γλσξίδνληαο αθόκα κεγαιύηεξε
δηάδνζε θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Φξαγθνθξαηίαο, θπξίσο ζην αλαηνιηθό Αηγαίν αιιά θαη
ζηελ ελδνρώξα. Καηά θαλόλα ζηεγάδνληαλ ζε θπιηλδξηθά, πέηξηλα, δηώξνθα θηίξηα.
΢ηνλ επάλσ όξνθν βξηζθόηαλ ν άμνλαο θαη ην ζύζηεκα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο, ελώ
ζηνλ θάησ όξνθν γηλόηαλ ε άιεζε θαη απνζήθεπζε ησλ ζηηεξώλ. Σα πηεξύγηά ηνπο ήηαλ
πάληλα, 5-15 κέηξα ζε κήθνο θαη πιάηνο ην 1/5 ηνπ κήθνπο ηνπο. Έλαο αλεκόκπινο
κπνξνύζε λα αιέζεη 20-70 θηιά ζηηεξώλ ηελ ώξα, αλάινγα κε ηελ έληαζε θαη ηε θνξά
ηνπ αλέκνπ. ΢ήκεξα νη πεξηζζόηεξνη αλεκόκπινη έρνπλ εξεηπσζεί θαη δηαηεξνύληαη
ειάρηζηνη, θπξίσο γηα ηνπξηζηηθνύο ιόγνπο.
Μηα παξαιιαγή αλεκόκπινπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζην νξνπέδην ηνπ Λαζηζίνπ ζηελ
Κξήηε, γηα ηελ άληιεζε λεξνύ. Απηνί ήηαλ ζηδεξέληεο θαηαζθεπέο κε πάληλα πηεξύγηα.
Από ηνπο 6.000 πνπ ππνινγίδεηαη όηη ππήξραλ ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηώλα, ζήκεξα
ιεηηνπξγνύλ πεξίπνπ νη ρίιηνη. Πνιινί από απηνύο δηαζέηνπλ ηέζζεξα πηεξύγηα. [1]
13

15. Λειηοςπγία και σπήζειρ
Ο αλεκόκπινο έρεη ζρήκα θπθιηθό ύςνο 6-7 κέηξσλ, κε πάρνο ηνηρίσλ έλα κέηξν,
δηάκεηξν πεξί ηα 4-5 κέηξα θαη απνηειείηαη από ην ηζόγεην, α' θαη β' όξνθν ή πξώην θαη
δεύηεξν πάησκα. Μηα πνξηνύια ζην ηζόγεην πνπ ήηαλ πάληα αγελήο ζηνπο «ςεινύο»
επηζθέπηεο ηεο θαη δπν παξαζπξάθηα αλαηνιηθά θαη δπηηθά, ήηαλ ηα κνλαδηθά
θνπθώκαηα. Όιε ε εζσηεξηθή θαηαζθεπή θαη ηα δάπεδα ήηαλ από μύιν, εθηόο από ηε
ιίζηλε ειηθνεηδή θάπσο ζθάια ρσξίο πξνζηαηεπηηθά θηγθιηδώκαηα, πνπ πξνζθεξόηαλ
λα αλεβαίλνπλ νη πειάηεο ζε θάιαγγα θαη' άλδξαο κέρξη ηνλ β' όξνθν.
΢ην ηζόγεην έκελε ζπλήζσο ε κπισλνύ πνπ ππνδερόηαλ ηνπο πειάηεο, έδηλε ηηο
απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο θαη ηνπο έδεηρλε λα αλεβάζνπλ ην άιεζκα ζην β' όξνθν πνπ
ήηαλ ν κπισλάο κε ην βνεζό. Αθνύ πεξλνύζαλ ην άιεζκα ζην θαληάξη, είηε άιεζαλ είηε
ην άθελαλ γηα λα πάξνπλ ζεηξά.
΢αλ είραλ «θνύξηεο» ή λελεκία θαη δε γύξηδε ν κύινο, νη πειάηεο «μώκεηλαλ» εθεί,
θνπβεληηάδνληαο πεξί «αλέκσλ θαη πδάησλ» κέρξη λα θπζήμεη θαη λα θηλεζεί ν κύινο κε
ηελ αηνιηθή ελεξγεία.
΢ην ηζόγεην, εθηόο από ην πξόρεηξν ηαβιαδάθη-θξεβάηη θαη κεξηθά ζθακληά, ήηαλ
θαη ην πέηξηλν εθθξεκέο, κηα πέηξα κεγάιε δηάηξεηε, κ' έλα ζρνηλί πνπ έθζαλε κέρξη ην
πεδάιην (ηηκόλη) ηνπ κπισλά ζην β' όξνθν θαη κε ηηο αλάινγεο θηλήζεηο ξπζκίδνληαλ νη
ζηξνθέο ηεο κπιόπεηξαο, αθόκε θαη ην ζηακάηεκα ηνπ κύινπ.
΢ην α' όξνθν-ηαβιάδν ήηαλ ην «γνπξλί» ζηεξηγκέλν ζην θέληξν ηνπ δνθαξηνύ
πνπ γύξηδε ν θάζεηνο άμνλαο κε ηε ρειηδόλα ζηελ πάλσ κπιόπεηξα. Δπίζεο ζηνλ ίδην
όξνθν, ζηε ζθεπή, ηέζζεξα ζαλίδηα ζε θάζεηε ζέζε ζαλ ηεηξάγσλν κε δπν γάληδνπο
γηα λα πηάλνπλ ηα ηζνπβάιηα ήηαλ ν «ιαηκόο», γηα λα «πέθηεη» κέζα ην αιεύξη.
Από ηε ζέζε απηή, αθνύ ην μαλαδύγηδαλ, γηαηί είρε θύξα, έπαηξλε ν κπισλάο ην
«αμάη» (δέθαην) θαη ν αγξόηεο κε ην ηζνπβάιη ζηνλ ώκν θαηέβαηλε ηελ επηθίλδπλε ζθάια
γηα αλαρώξεζε. Κάπνπ εζσηεξηθά ζην ηνηρίν είρε έλα ηεηξάγσλν αξκάξη απνζεθνύια
ην «θνπκνύιη» πνπ έβαδε ν κπισλάο ηα εξγαιεία (θνπίδη θ.ιπ.).
΢ηνλ πάλσ ηαβιάδν, β' όξνθν, πνπ ππνρξέσλε ηνπο «ςεινύο» λα έρνπλ
θεθακκέλν ηνλ απρέλα ζαλ ηειηθό ζίγκα, ήηαλ ηα πάληα από μύιν εθηόο από ηηο
κπιόπεηξεο. Ζ θάησ πέηξα ήηαλ «θνιιεκέλε γεξά» ζην πάησκα κε κηα νπή ζην θέληξν,
αθνινπζνύζε ε πάλσ κπιόπεηξα, ε θνθηλίδα, ε ξόδα θιπ.
Ζ νλνκαηνινγία ησλ ζπκπιεξσκαηηθώλ εμαξηεκάησλ είλαη πεξίπνπ ίδηα κε
απηήλ ηνπ λεξόκπινπ όπσο ην αξγάθηη, ην βεξγί πνπ είρε επαθή κε ηελ πέηξα γηα λα
θπιά ν θαξπόο από ηελ θνθηλίδα, ε ρειηδόλα θ.ιπ. Δμαίξεζε απνηεινύζαλ ηα
ρεηξνπνίεηα μπιόγιππηα όξγαλα θαη εμαξηήκαηα ηνπ αλεκόκπινπ όπσο ν νγθώδεο
14

16. ηξνρόο (ξόδα) κε ηνπο 60 γνθνύο θαη ην θαλάξη, πνπ ζπκίδνπλ γξαλάδηα κεραλώλ,
απνζαλαηίδνληαο έηζη ηε ιατθή ηέρλε θαη ζνθία.
Πάλσ από απηά ήηαλ ν άμνλαο ηνπ κύινπ, ζηξνγγπιό, νξηδόληην δνθάξη πνπ
δηαπεξλνύζε ηε ζθεπή (θαππάδα) δηακεηξηθά θαη έβγαηλε έμσ ζηελ άιιε πιεπξά θαηά
1.50 κέηξν. ΢' απηή ηελ πξνεμνρή (κπαζηνύλη), θάζεηα πξνο ηνλ νξηδόληην άμνλα
πεξηζηξνθήο, ζε δηακπεξή έμνδν ήηαλ νη δώδεθα αληέλεο ηνπ αλεκνηξνρνύ πνπ
έθζαλαλ πεξί ηα δύν κέηξα από ην έδαθνο.
Φειόηεξα ε θαππάδα-νξνθή, θσληθή ζε ζρήκα, από μύιν πνπ θάιππηε ηελ
θπθιηθή ζηέγε, ήηαλ ελζσκαησκέλε κε ηνλ άμνλα θαη πεξηζηξεθόηαλ νιόθιεξε κέζα
ζηνπο δηαύινπο ηεο «ζηξαβνμπιηθήο» αλάινγα κε ηε θνξά ηνπ αλέκνπ θαη ηηο εληνιέο
ηνπ κπισλά. Πεξηνδηθά έθαλαλ ζπληήξεζε ζηα θαλάιηα ηεο «ζηξαβνμπιηθήο» κε ρνηξηλό
ιίπνο (γιίλα), ηελ «παια-καξίδαλε», γηα λα «καιαθώλεη» θαη λα πεξηζηξέθεηαη εύθνια ε
θαππάδα.
Οη αληέλεο-πηεξύγηα ήηαλ από θαξαβόπαλν-ζθόηηα, ζε ζρήκα ηξηγσληθό, κε ην
πιάηνο ζηελ πεξηθέξεηα θαη ε αλάπηπμή ηνπο απαηηνύζε ηδηαίηεξε πξνζνρή.
Γηα ην ζηακάηεκα ηνπ κύινπ, ζπληόληδαλ ηηο ελέξγεηεο ηνπο κπισλάο θαη βνεζόο,
ν έλαο ζην πεδάιην (ηηκόλη) θαη ζηα εηδηθά εκπόδηα ηεο ζηξαβνμπιηθήο λα εθηξέςεη ηνλ
αλεκνηξνρό από ηηο ηξηβέο θαη ηε δηεύζπλζε ηνπ αέξα (λα βγάιεη όμσ από ηα παληά ηνλ
αγέξα), θαη ν άιινο έμσ από ην κύιν θάησ ζην έδαθνο λα δέζεη κ' έλα ζρνηλί ηνλ
αλεκνηξνρό πάλσ ζηνπο «κπόηζνπο», ηεκάρηα μύινπ-θαδίθηα, ζηα «πέξημ» ηνπ
αλεκόκπινπ θαη λα ηνλ αθηλεηνπνηήζεη.
΢αλ δελ είραλ αιέζκαηα, πάλσ ζε κηα αληέλα αλέπηπζζαλ θαηά ην ήκηζπ ην
«παλί ηεο» πεξηζηξέθνληαο ηνλ ηξνρό, ώζηε λα θηάζεη ζην ςειόηεξν ζεκείν θαη λα
θαίλεηαη από καθξηά. Απηό ήηαλ ην ζύλζεκα (ζηληάιιν) όηη ν κύινο δεηνύζε αιέζκαηα
γηα λα αιέζεη.
Δμίζνπ ζεκαληηθή θαη δύζθνιε εξγαζία ήηαλ ην «θνπίδηαζκα», ειαθξό ιάμεπκα
ζηηο πέηξεο ηνπ κύινπ πνπ γηλόηαλ ζρεδόλ θάζε 7-8 εκέξεο, εθόζνλ ν κύινο δνύιεπε
κε έληνλν ξπζκό, θάπνηε θαη ηηο λύρηεο κε ιπρλάξη.
Γηα λα ζεθσζεί ε πάλσ πέηξα δελ ρξεζηκνπνηνύζαλ «αθνπθεηή», αιιά κε ην
ηηκόλη θαη κ' έλα ζρνηλί κε θόκπν ζηελ νπή ηεο πέηξαο έδελαλ ηελ άιιε άθξε ζηνλ
άμνλα ηνπ αλεκνηξνρνύ θαη έπαηξλαλ κεξηθέο ζηξνθέο. Ζ ηεξάζηηα πέηξα ζηαδηαθά
ζεθσλόηαλ ζαλ από γεξαλό θαη κε μπιέληα ζηεξίγκαηα, «ηα θαηξαθύιηα», ηελ
θαηξαθπινύζαλ δίπια. Έηζη ήηαλ ην πεδίν ειεύζεξν γηα ην θνπίδηαζκα λα θάλεη «κύηεο-
ξνπζνύληα» θαη λα θόβεη άλεηα ηνπο ζπόξνπο
15

17. Δζσηεξηθά ν αλεκόκπινο ηνπ ΉΡΧΝΑ
16

18. Έπεςνα για ηοςρ ανεμόμςλοςρ ζηην Κω
΢ςνενηεύξειρ
κ. Καμποςπάκηρ: Ηδιοκηήηηρ Ανεμόμςλος ζηην πεπιοσή
Ο ζπγθεθξηκέλνο κύινο νηθνδνκήζεθε θαη ιεηηνύξγεζε από ην 1942-1953 σο αλεκόκπινο ζηελ
πεξηνρή Πειεδίθη . Ηδηνθηήηεο ηνπ ήηαλ ν ΢ηακάηηνο Δκκαλ. Κακπνπξάθεο (Ο ίδηνο ελνηθίαδε ηνλ
λεξόκπιν ζηελ πεξηνρή ηνπ Αζθιεπηνύ )
Ο κύινο θαηά ηελ πεξίνδν 1942-1953 ιεηηνπξγνύζε εληαηηθά θαη εμππεξεηνύζε γεσξγνύο ηόζν
από ηελ πεξηνρή ηεο Κσ όζν θαη γεσξγνύο από ρσξηά όπσο Αζθελδίνπ θαη Ππιί. Ηδηαίηεξα ηελ
πεξίνδν Μαΐνπ - ΢επηεκβξίνπ θάζε έηνο , ε ιεηηνπξγία ηνπ είρε 24σξε δηάξθεηα .
Έθηνο από ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ ιεηηνπξγία , ν κύινο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Β‟ Παγθόζκηνπ
πνιέκνπ θαη ηδηαίηεξα ην 1943 θαηά ηελ απόβαζε ησλ Γεξκαλώλ ζηελ Κσ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ
βνκβαξδηζκώλ , κεηαηξάπεθε ζε θαηαθύγην γηα ηελ νηθνγέλεηα Κακπνπξάθε αιιά θαη γηα
ζπγγελείο θαη θίινπο .
Οη νηθνλνκηθέο απνιαβέο γηα ηελ νηθνγέλεηα ηνπ κπισλά θ. Κακπνπξάθε ήηαλ ηδηαίηεξα θαιέο -
ηθαλνπνηεηηθέο. Ζ πεξίνδνο ηνπ πνιέκνπ όπσο ήηαλ θπζηθό έθεξε ηελ εμαζιίσζε. Ο ηηαιηθόο
ζηξαηόο ζπρλά άιεζε ην ζηηάξη ζηνλ αλεκόκπιν πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζεη ην απαξαίηεην
αιεύξη γηα ηελ παξαγσγή ηνπ ςσκηνύ ηνπ ζηξαηνύ ηνπ . Οη Γεξκαλνί θαηαθηεηέο θπξηνιεθηηθά
ιεειαηνύζαλ ην κύιν θαη ηηο πξνκήζεηεο ηεο αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο.
΢ήκεξα o κύινο έρεη πεξηέιζεη ζηελ ηδηνθηεζία ησλ παηδηώλ ηνπ ΢ηακάηηνπ Δκκαλ. Κακπνπξάθε
θαη ρξεζηκνπνηείηαη κόλν σο απνζεθεπηηθόο ρώξνο . (Βαιάλησ Κξηκίδε)
17

19. Φωτογραυίες
Αλαπαιαησκέλνο αλεκόκπινο ζηελ πεξηνρή ηεο Λάκπεο. (θση. Βαζίιεηνο Βαξζάκεο)
Αλεκόκπινο ζηελ πεξηνρή ηεο Λάκπεο - Mylos beach bar. (θση. Βαζίιεηνο Βαξζάκεο)
18

20. Αλεκόκπινη ζηελ πεξηνρή ηεο Λάκπεο. (θση. Βαζίιεηνο Βαξζάκεο)
19

21. Δξείπηα αλεκαληιίαο ζηελ νδό Βεξξνηνπνύινπ. (θση. Βαζίιεηνο Βαξζάκεο)
Δξείπηα αλεκαληιίαο ζηνλ Ακπάβξε. (θση. Βαζίιεηνο Βαξζάκεο)
20

22. ΢ςμπεπάζμαηα
Σα ζπκπεξάζκαηα όισλ ησλ κειώλ είλαη ηα εμήο :
Αξρηθά κάζακε λα ζπλεξγαδόκαζηε ζαλ κία νκάδα , λα αλαιακβάλνπκε μερσξηζηέο
επζύλεο, λα βξίζθνπκε πιεξνθνξίεο αλαηξέρνληαο είηε ζην δηαδίθηπν, είηε από εγθπθινπαίδεηεο,
είηε από δηάθνξνπο αξκόδηνπο αλζξώπνπο νη νπνίνη γλώξηδαλ πνιιά γηα ην ζέκα ησλ
αλεκόκπισλ.
Δπίζεο ελεκεξσζήθακε γηα δηάθνξα ζέκαηα όπσο είλαη νη αλεκόκπινη ηεο Κσ γηα ηνπο
νπνίνπο δελ γλσξίδακε αξθεηά πξάγκαηα όπσο ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο, θαζώο θαη ηελ ρξνλνινγία
πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαη πσο ρξεζηκνπνηνύληαλ εθείλε ηελ επνρή.
Σέινο ππήξμε ζπλερήο θαζνδήγεζε από ηνπο θαζεγεηέο καο, νη νπνίνη καο έδεηρλαλ
ζπρλά λένπο ηξόπνπο γηα ηελ αλαθάιπςε θαηλνύξγηνπ πιηθνύ.
21

23. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
1.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CF%8C%CE%BC%CF%8
5%CE%BB%CE%BF%CF%82
2.
https://www.google.gr/search?num=10&hl=el&site=imghp&tbm=isch&source=hp&biw=1366&bih
=667&q=%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%BC%CF%85%CE%BB%CE
%BF%CE%B9&oq=%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%BC%CF%85%CE
%BB%CE%BF%CE%B9&gs_l=img.1.0.0l10.1180.4751.0.6314.10.8.0.2.2.0.249.1373.0j7j1.8.0.
..0.0...1ac.1.qyATrWKG7yg Δηθόλεο κε αλεκόκπινπο από άιιεο πεξηνρέο.
3.Φσηνγξαθίεο από ηνλ αλεκόκπιν ζηελ Αληηκάρεηα (πιηθό νκάδαο)
4.Φσηνγξαθίεο από αλεκόκπινπο ζε άιιεο πεξηνρέο ζην λεζί ηεο Κσ (πξνζσπηθό πιηθό θ.
Βαζίιεηνπ Βαξζάκε)
22

24. ΓΔΩΘΔΡΜΗΑ
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Θέκα ηεο εξγαζίαο
Μέιε ηεο νκάδαο
΢ηόρνη:
ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Λεηηνπξγία θαη ρξήζεηο
Έξεπλα γηα ηε ρξήζε γεσζεξκίαο ζηελ Κσ
Δπηπξόζζεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο θσαθέο ζεξκνπεγέο
Ζ γεσζεξκία ζηελ Διιάδα
Γεσζεξκία - Μήινο
Αξραίεο Θεξκέο ηεο Κσ
΢πκπεξάζκαηα
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
23

25. ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ
Θέμα ηηρ επγαζίαρ
ΓΔΧΘΔΡΜΗΑ
Μέλη ηηρ ομάδαρ
Καξαΐζθνο ΢άββαο,
Κώζηαο Καξπαζάθεο,
Κνθθηλνβαζίιεο Γεκήηξεο,
Κνθθηλνβαζίιε Αθξνδίηε,
΢ηακαηηάδε Φσηεηλή.
΢ηόσοι:
● Δμεξεύλεζε ηεο ηζηνξίαο ηεο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο.
● Άληιεζε όζν ην δπλαηόλ πεξηζζόηεξσλ πιεξνθνξηώλ γηα ηε γεσζεξκία θαη ηελ ρξήζε
ηεο ζε ηνπηθό επίπεδν.
● Καηάιεμε ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ ρξήζε ηεο γεσζεξκίαο ζε Διιάδα θαη Κσ.
24

26. ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ηζηοπία σπήζηρ ηηρ γεωθεπμίαρ
Ζ γεσζεξκηθή ελέξγεηα θαη ηα ζεξκά λεξά ήηαλ γλσζηά ζηελ αξραία Διιάδα. Οη ζεξκέο
πεγέο ζεσξνύληαλ ζηελ αξραηόηεηα όηη είραλ ζεξαπεπηηθέο ηδηόηεηεο θαη γη' απηό ηα Αζθιεπηεία
θαη άιινη ηεξνί ρώξνη (π.ρ. λανί) βξίζθνληαλ θνληά ζ' απηέο.
Απηό άιισζηε δηαπηζηώλεηαη ηόζν από ηα πξώηα θείκελα ηεο αξραίαο Διιάδαο
(Οκεξηθά έπε) όζν θαη από κεηαγελέζηεξα θείκελα ησλ Ζξόδνηνπ, Πινύηαξρνπ, Παπζαλία,
Αξηζηνηέιε, Αζήλαηνπ, ΢ηξάβσλα θ.ά. Ο εκίζενο Ζξαθιήο ζπλδέζεθε θαη κε ηα ζεξκά ινπηξά
θαη πνιιέο ζεξκέο πεγέο ιέγνληαλ "Θέξκεο ηνπ Ζξαθιή". ΢εκαληηθέο είλαη νη αλαθνξέο ηνπ
Ηππνθξάηε (460-375 π.Υ.) γηα ηηο επεξγεηηθέο επηδξάζεηο ησλ ζεξκώλ λεξώλ. Τπάξρνπλ πνιιέο
παξαζηάζεηο, θπξίσο ζε αγγεία, πνπ ζπλδένπλ ηηο ζεξκέο πεγέο κε ηε ρξήζε ηνπ λεξνύ γηα
ηακαηηθνύο ζθνπνύο, αθόκε θαη γηα ζξεζθεπηηθνύο. Ζ ρξήζε ησλ θπζηθώλ ζεξκώλ ξεπζηώλ
ήηαλ γλσζηή θαη ζηνπο αξραίνπο αλαηνιηθνύο ιανύο, ζηελ Κίλα θαη ηελ Ηαπσλία, κε πιεζώξα
καξηπξηώλ ζηε κπζνινγία θαη ηελ ηζηνξία ηνπο, θαζώο θαη ζηνπο παιαηνύο γεγελείο θαηνίθνπο
ηεο Ακεξηθήο πξηλ από ρηιηάδεο ρξόληα. Οη Δηξνύζθνη θαη νη Ρσκαίνη ρξεζηκνπνηνύζαλ ηα ζεξκά
λεξά όρη κόλν γηα ηακαηηθνύο ζθνπνύο αιιά θαη γηα ηε ζέξκαλζε νηθηώλ. Ο Γαιελόο (2νο αη.
κ.Υ.), εθηόο από ηηο ζπρλέο αλαθνξέο ζηα έξγα ηνπ γηα ηελ επεξγεηηθή αμία ησλ ζεξκώλ
ινπηξώλ, πξνζέθεξε θαη θξνύηα εθηόο επνρήο ζηνπο θαιεζκέλνπο ηνπ, ηα νπνία παξήγαγε
πξνθαλώο ζε θάπνηα ζηνηρεηώδε ζεξκνθήπηα. [1]
Ηακαηηθό ινπηξό Βξεηαλία. [2]
25

27. Άξα κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη ε ρξήζε ηεο γεσζεξκίαο ζηελ αξραηόηεηα γηλόηαλ θπξίσο
γηα ζεξαπεπηηθνύο ιόγνπο κέζσ ησλ ζεξκνπεγώλ.
Λειηοςπγία και σπήζειρ
΢πλνιηθά, νη ρξήζεηο ηεο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο είλαη πνιιαπιέο θαη άκεζα εμαξηώκελεο
από ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ γεσζεξκηθνύ ξεπζηνύ ή ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ ππεδάθνπο. Όπσο
ινηπόλ απηέο αλαγξάθνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα:
Πίνακαρ αναγπαθήρ ηων σπήζεων ηηρ γεωθεπμίαρ. [3]
26

28. Έπεςνα για ηη σπήζη γεωθεπμίαρ ζηην Κω
Ζ έξεπλά καο γηα ηελ ρξήζε ηεο γεσζεξκίαο ζηελ Κσ βαζίζηεθε ζηελ ζπλέληεπμε πνπ
θάλακε ζηνλ θ. Φαλνπξίνπ, από ηελ νπνία πξνθύπηνπλ ηα εμήο:
Πξηλ από θαηξό είρε γίλεη κία γεώηξεζε γηα ηελ εθηίκεζε ησλ γεσζεξκηθώλ πνζώλ ελέξγεηαο
θάησ από ην λεζί καο. Σα απνηειέζκαηα απηήο έδεημαλ όηη ζην ππέδαθνο ηεο Αληηκάρεηαο
βξίζθεηαη γεσζεξκηθή ελέξγεηα άλσ ησλ 250 C. Χζηόζν, ηα δεδνκέλα απηά γηα άγλσζηνπο
ιόγνπο δελ αλαθνηλώζεθαλ πνηέ!
Δπίζεο ν θ. Φαλνπξίνπ καο πιεξνθόξεζε όηη ζηελ αθηνγξακκή Αγ.Φσθά-Κεθάινπ
ππάξρεη έλα κεγάιν ξήγκα όπνπ ηα λεξά ηεο ζάιαζζαο κπαίλνπλ ζην εζσηεξηθό ηεο γεο,
ζεξκαίλνληαη θαη ζε νξηζκέλα ζεκεία αλεβαίλνπλ ζηελ επηθάλεηα δεκηνπξγώληαο γεσζεξκηθά
θαηλόκελα (ζεξκνπεγέο). Σέηνηα θαηλόκελα έρνπκε ζηνλ Αγ.Φσθά, ζηελ Αγ.Δηξήλε θαη ζε
νξηζκέλα ζεκεία ζηελ Κέθαιν.
Σα γεσζεξκηθά θαηλόκελα απηά όκσο ζηελ Κσ δελ έρνπλ αλαπηπρζεί θαη πνιινί
θάηνηθνη βξίζθνληαη ζε πιήξε άγλνηα γηα ην γεγνλόο όηη νη πεγέο ηνπ λεζηνύ κέλνπλ
αλεθκεηάιιεπηεο.
Δπηπιένλ αλαθέξζεθε όηη έγηλε κία απόπεηξα θαηαζθεπήο ελόο εξγνζηαζίνπ εθκεηάιιεπζεο ηεο
γεσζεξκίαο ζηελ Νίζπξν, θάηη πνπ απέηπρε ιόγσ ηεο αληίδξαζεο ησλ θαηνίθσλ ηνπ λεζηνύ (νη
θάηνηθνη αληέδξαζαλ πηζαλόηαηα ιόγσ ηεο θαθήο δηαρείξηζεο ηνπ εξγνζηαζίνπ ζηελ Μήιν, ζην
νπνίν δελ έβαιαλ ηα θαηάιιεια θίιηξα κε απνηέιεζκα ηελ παξαγσγή άζρεκσλ κπξσδηώλ
θαζώο θαη απειεπζέξσζε ζηελ αηκόζθαηξα επηθίλδπλσλ γηα ηελ πγεία κεηάιισλ).
Μία πξόηαζε πνπ έγηλε από ηνλ θ. Φαλνπξίνπ ήηαλ ε ηνπνζέηεζε ζσιήλσλ ζηηο πεγέο
ησλ ζεξκώλ γηα ησλ εθνδηαζκό θνληηλώλ μελνδνρεηαθώλ ηκεκάησλ κε απηό ην λεξό κε ηηο
επεξγεηηθέο ηδηόηεηεο. Γεγνλόο πνπ ζα πξόζθεξε κηα κνξθή ελαιιαθηηθνύ ηνπξηζκνύ θαη γηα ηνλ
ρεηκώλα.
Σέινο, ζε πεξίπησζε πνπ εθκεηαιιεπηεί κε ζσζηό ηξόπν ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα ζην
λεζί καο ζα ήηαλ δπλαηό λα ηξνθνδνηεζνύλ κε ελέξγεηα πνιιά λεζηά ζηνλ πεξίγπξν. [4]
Δπιππόζθεηερ πληποθοπίερ για ηιρ κωακέρ θεπμοπηγέρ
Οη ζεξαπεπηηθέο ηδηόηεηεο ησλ ζεξκνπεγώλ ηεο Κσ είλαη γλσζηέο από ηελ αξραηόηεηα. Δμάιινπ
ε ηζηνξηθή ζπλέρεηα δηαρξνληθά είλαη απηαπόδεηρηε από ηελ ζπλερή ξνή ηνπ αλεμάληιεηνπ
λεξνύ. Πνηθίιεο παζήζεηο όπσο αξζξηηηθέο, ησλ λεθξώλ , θαξδηναγγεηαθέο , γαζηξεληεξηθέο,
λεπξηθέο, αθόκε θαη γηα εηζπλνέο ή γηα πόζε θιπ. , νδεγνύζαλ όπσο θαη ζήκεξα ηνπο θαηνίθνπο
ηνπ λεζηνύ καο ζηα ζεξκά ινπηξά ηνπ Αγ. Φσθά, ηνπ Αγ. ΢νπιά, ζηνπο Βνιθάλνπο, ζην
Κνθθηλόλεξν ή θαη ζηα Πίζσ ζέξκε ηεο Αγ. Δηξήλεο.
27

29. Δμαληιώληαο ηα όξηα ηεο παξαδνζηαθήο Δζλνγξαθίαο όζν ρσξάεη ην πιαίζην ηνπ
ιανγξαθηζκνύ κε ηελ πεξηγξαθή ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο, αμίδεη λα παξακείλνπκε ζηηο
ηακαηηθέο πεγέο ηνπ λεζηνύ καο πνπ παιαηόηεξα απνηεινύζαλ πόινπο έιμεο γηα ηνπο
πάζρνληεο. Δθηόο από ηηο ινπηξνζεξαπείεο ζηα «Μπξνο ή Πίζσ ζέξκε» , αλάινγεο εμόδνπο,
ζπλήζσο εκεξήζηεο έθαλα θαη ζηηο ππόζεξκεο Αγ. ΢νπιά ζηνλ Αθηεληά, πεξηνρή Ν.Γ. ηνπ
Αζθιεπηείνπ, πνιύ θνληά ζηελ πόιε ηεο Κσ. Αλάκεζα ζηα ιίγα βξάρηα κε πεγαία λεξά, ππάξρεη
αζζελήο «θιέβα» ηακαηηθνύ λεξνύ, όπνπ άλνηγαλ «ιάθθν» θαη έπαηξλαλ ην κπάλην ηνπο.
Τςειόηεξα είλαη ε εθαηζηεηνγελήο πεξηνρή «Βνπιθάλνη» κε πνηθίια ζξπινύκελα θαη θαηλόκελα
όπσο ίρλε θαη ιείςαλα αξραίαο πεγήο, κηθξνί θξαηήξεο, λεξά πνπ «παθιάδνπλ» θαη
αλαβξύδνπλ, ππόγεηνη ήρνη , πεξίεξγε βνή αλέκνπ αθόκα θαη πνζόηεηα ζεηάθεο πνπ έθαλαλ
ρξήζε νη επηζθέπηεο.
Δθεί θαηέθεπγαλ όζνη έπαζραλ από δεξκαηηθέο αζζέλεηεο (ςσξηάζεηο, αιιεξγίεο θιπ.). Κάπνπ
ζ΄ έλα «ιάθθν» κε ηα βνξβνξώδε βνπξθόλεξα, ζεηνύρα ςπρξά λεξά, έπεθηαλ νη αζζελείο «ελ
αδακηαία πεξηβνιή», κε ηελ πξνζηαζία θάπνηνπ ζπλνδνύ, θαη εύξηζθαλ αλαθνύθηζε κέζα ζηα
βόξθα. [5]
Η γεωθερμία ζηην Ελλάδα
Πεξηνρέο ζηε ρώξα καο πνπ έρνπλ γεσζεξκηθή ελέξγεηα είλαη ηα εθαηζηεηαθά λεζηά ηνπ Αηγαίνπ
(Μήινο, Νίζπξνο, ΢αληνξίλε, Λέζβνο, ΢ακνζξάθε, θ.ά.), πνιιέο πεξηνρέο ζηε Μαθεδνλία θαη ηε
Θξάθε (Νηγξίηα, ΢ηδεξόθαζηξν, Νέν Δξάζκην, Νέα Κεζζάλε, Σπρεξό Έβξνπ θ.α.), θαζώο θαη νη
επξύηεξεο πεξηνρέο θάζε κηαο από ηηο 56 ζεξκέο πεγέο πνπ ππάξρνπλ ζηε ρώξα καο. Λόγσ
θαηάιιεισλ γεσινγηθώλ ζπλζεθώλ, ν Διιαδηθόο ρώξνο δηαζέηεη ζεκαληηθέο γεσζεξκηθέο πεγέο
θαη ησλ ηξηώλ θαηεγνξηώλ (πςειήο, κέζεο θαη ρακειήο ελζαιπίαο) ζε νηθνλνκηθά βάζε (100-
1500 κ). ΢ε κεξηθέο πεξηπηώζεηο ηα βάζε ησλ γεσζεξκηθώλ ηακηεπηήξσλ είλαη πνιύ κηθξά,
θάλνληαο ηδηαίηεξα ειθπζηηθή, από νηθνλνκηθή άπνςε, ηε γεσζεξκηθή εθκεηάιιεπζε. Ζ έξεπλα
γηα ηελ αλαδήηεζε γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο άξρηζε νπζηαζηηθά ην 1971 κε βαζηθό θνξέα ην ΗΓΜΔ
(Ηλζηηηνύην Γεσινγηθώλ & Μεηαιιεπηηθώλ Δξεπλώλ) θαη κέρξη ην 1979 (πξηλ από ηε δεύηεξε
ελεξγεηαθή θξίζε) αθνξνύζε κόλν ηηο πεξηνρέο πςειήο ελζαιπίαο. Καηά ηελ εμέιημε ησλ
εξγαζηώλ ε ΓΔΖ, ζαλ άκεζα ελδηαθεξόκελε γηα ηελ ειεθηξνπαξαγσγή, αλέιαβε ηηο
παξαγσγηθέο γεσηξήζεηο πςειήο ελζαιπίαο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ πεδίσλ, ρξεκαηνδνηώληαο
επηπιένλ ηηο έξεπλεο ζηηο πηζαλέο γηα ηέηνηα ξεπζηά γεσζεξκηθέο πεξηνρέο. ΢πληάρζεθε ν
πξνθαηαξθηηθόο ράξηεο γεσζεξκηθήο ξνήο ηνπ ειιεληθνύ ρώξνπ, όπνπ θάλεθε όηη ε
γεσζεξκηθή ξνή ζηελ Διιάδα είλαη ζε πνιιέο πεξηνρέο εληνλόηεξε από ηε κέζε γήηλε. Από ην
1971 εξεπλήζεθαλ νη πεξηνρέο: Μήινο, Νίζπξνο, Λέζβνο, Μέζαλα, ΢νπζάθη Κνξηλζίαο, Κακέλα
Βνύξια, Θεξκνπύιεο, Τπάηε, Αηδεςόο, Κίκσινο, Πνιύαηγνο, ΢αληνξίλε, Κσο, Νόηηα Θεζζαιία,
Αικσπία, πεξηνρή ΢ηξπκόλα, πεξηνρή Ξάλζεο, ΢ακνζξάθε θαη άιιεο. ΢ηελ Μήιν θαη Νίζπξν
έρνπλ αλαθαιπθζεί ζπνπδαία γεσζεξκηθά πεδία θαη έρνπλ γίλεη γεσηξήζεηο παξαγσγήο. ΢ηε
Μήιν κεηξήζεθαλ ζεξκνθξαζίεο κέρξη 325 °C ζε βάζνο 1000 m. θαη ζηελ Νίζπξν 350° C ζε
βάζνο 1500 m. Οη γεσηξήζεηο απηέο ζα κπνξνύζαλ λα ζηεξίμνπλ κνλάδεο ειεθηξνπαξαγσγήο
28

30. 20 θαη 5 ΜW, ελώ ην πηζαλό ζπλνιηθό δπλακηθό ππνινγίδεηαη λα είλαη ηελ ηάμεο ησλ 200 θαη 50
MW αληίζηνηρα. [6]
Γεσζεξκηθέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. [7]
Γεωθεπμία - Μήλορ
Σο παπακάηω κείμενο είναι μία ζςνοπηική πεπιγπαθή ηηρ καηαζηποθήρ ηος νηζιού ηηρ
Μήλος από λανθαζμένη μεηασείπιζη ηηρ γεωθεπμικήρ ενέπγειαρ.
Σα «Μειέηθα Νέα» ζαο παξνπζηάδνπλ ην ηζηνξηθό γεγνλόο ηεο γεσζεξκίαο ηελ δεθαεηία
ηνπ ΄80.Οη ελέξγεηεο είραλ μεθηλήζεη 17 ρξόληα πξηλ νη θάηνηθνη ηεο Μήινπ θαηαιάβνπλ ηη ζα πεη
γεσζεξκία. Δγθιεκαηηθά ιάζε θαη έιιεηςε ηερλνγλσζίαο νδήγεζαλ ζηνλ όιεζξν.
Σν 1971 αξρίδνπλ ζηελ Μήιν νη έξεπλεο ηνπ ΗΓΜΔ (Ηλζηηηνύην Γεσινγηθώλ θαη
Μεηαιιεπηηθώλ Δξεπλώλ) .Σν 1975 ε ΓΔΖ πξαγκαηνπνηεί ηηο δύν πξώηεο γεσηξήζεηο κεγάινπ
βάζνπο. Έλα ρξόλν κεηά νη πξώηεο κνλάδεο έρνπλ δεκηνπξγεζεί από ηελ ΓΔΖ. Σν 1981
29

31. νινθιεξώλνληαη ηξεηο παξαγσγηθέο γεσζεξκηθέο γεσηξήζεηο ( από 1017 κέρξη 1380 κέηξα θαη
310 °C). Οη έξεπλεο δείρλνπλ όηη ην πεδίν ηεο Μήινπ κπνξεί λα δώζεη 120MW ειεθηξηθήο
ελέξγεηαο. Σν 1986 ιεηηνπξγεί πηινηηθή κνλάδα παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο 2MW. Από ηελ
αξρή ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα ιόγσ ύπαξμεο ζεηνύρσλ αιάησλ
βαξέσλ κεηάιισλ θαη ππξηηηθώλ. Σν πδξόζεην απιώλεηαη ζε όιε ηελ πεδηάδα, θνληά ζηελ παιηά
Υώξα (Εεθπξία) θαη θαηαζηξέθεη όηη βξίζθεη ζην δξόκν ηνπ. Γέλδξα, δώα, αέξαο, ζάιαζζα
δηαβξώλνληαη θαη ζύληνκα πεζαίλνπλ από ηηο αλαζπκηάζεηο θαη ηελ θαπζηηθόηεηα ηνπ αεξίνπ. Ζ
γεσζεξκία πνπ πξννξηδόηαλ λα δώζεη δσή ζηελ Μήιν, θέξλεη ηελ θαηαζηξνθή. Οη Μειηνί
βξίζθνληαη ζε απειπηζία, αθνύ βιέπνπλ θάζε κέξα θάηη απ‟ ην λεζί ηνπο λα ράλεηαη. Οη κνλάδεο
γεσζεξκίαο πνπ ππάξρνπλ δηάζπαξηεο είλαη κία κόληκε απεηιή γηα ηελ πγεία ηνπο αιιά θαη ην
πεξηβάιινλ. Όηαλ ιεηηνπξγνύζε ε γεσζεξκία ζηνλ Αδάκαληα, βξίζθακε θάζε πξσί ηα ξνύρα
καο πξάζηλα θαη ηζνύδαλε ηα κάηηα καο. ΢ήκεξα ππάξρεη ηαξίθα γηα θάζε ηη πνπ ρηππηέηαη από
ην πδξόζεην. Σόζν θάλεη έλα δέλδξν, ηόζν έλα θαηζίθη. Θα αλαγθαζηνύκε λα εγθαηαιείςνπκε ην
λεζί αλ θάλνπλ γεσζεξκία ζηνλ Αδάκαληα. Οη μέλνη ην θαινθαίξη ξσηάλε „‟γηαηί κπξίδεη;‟‟ θαη δελ
μέξνπκε ηη λα πνύκε. Οη παξαιίεο καο θαηαζηξέθνληαη. ΢ηελ Αγία Κπξηαθή θαηαιήγεη ν αγσγόο
θαη κνιύλεη ηελ ζάιαζζα‟‟ ιέλε νη θάηνηθνη ηεο Μήινπ εθείλε ηελ επνρή. Ο ΢ύιινγνο
Δπαγγεικαηηώλ θαηαζέηεη αγσγή αζθαιηζηηθώλ κέηξσλ, πνπ εθδηθάζηεθε ζηηο 8 Ννεκβξίνπ
1988.Ζ επηηξνπή πνπ θάλεη αγώλα γηα ηελ ζσηεξία ηεο Μήινπ ιέεη : „‟Ζ δηθαίσζή καο είλαη έλα
βήκα γηα ηελ ζπλέρηζε ηνπ αγώλα καο. Γελ έρνπκε ηα κέζα, όκσο έρνπκε ην δίθην κε ην κέξνο
καο. Δίκαζηε απνθαζηζκέλνη λα δξάζνπκε δπλακηθά‟‟. Σν 1989 παύεη νξηζηηθά ε ιεηηνπξγία ηεο
πηινηηθήο κνλάδαο κεηά από ζπλερείο έληνλεο δηακαξηπξίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο, ιόγσ
ηεο δηαξξνήο πδξόζεηνπ ζηελ αηκόζθαηξα. Σέζζεξα ρξόληα αξγόηεξα γίλεηαη δηάξξεμε ηνπ
ηνηρώκαηνο ζηε κία γεσζεξκηθή γεώηξεζε κε απνηέιεζκα ηελ αλεμέιεγθηε εθηόμεπζε κεγάισλ
πνζνηήησλ γεσζεξκηθνύ ξεπζηνύ, όπνπ εθηόο ησλ ελώζεσλ βαξέσλ κεηάιισλ θαη ηνπ
πδξόζεηνπ αληρλεύζεθαλ ελώζεηο αξζεληθνύ. Ζ απνθαηάζηαζε (θιείζηκν ηεο γεώηξεζεο) έγηλε
ηειηθά ην 1994 κε ζπλδξνκή Ηηαιώλ εηδηθώλ. Από ην αηύρεκα θαηαζηξάθεθε ην θπηηθό θεθάιαην
ηεο πεξηνρήο θαη νη θάηνηθνη απνκαθξύλζεθαλ από ηελ γύξν πεξηνρή, ελώ ε όιε αληίδξαζε
θξάηνπο θαη ΓΔΖ ζε όιε ηε δηάξθεηα ήηαλ από αδηαθνξία κέρξη ππεθθπγέο θαη έιιεηςε
ελεκέξσζεο. Ζ έληαζε πνπ έδεζε ε Μήινο ήηαλ πξσηόγλσξε θαη ηξαπκαηηθή. Έθηνηε ε ΓΔΖ
ζπλερίδεη λα ζρεδηάδεη επί ράξηνπ ρσξίο ηελ ηεθκεξησκέλε ελεκέξσζε ησλ θαηνίθσλ θαη
πάληνηε αληηκεησπίδεηαη από ηνπο Μειηνύο κε ριεπαζκό. [8]
Γεωθεπμία και ΗΓΜΔ
(Ηνζηιηούηο Γεωλογικών & Μεηαλλεςηικών Δπεςνών)
Ζ γεσζεξκηθή ελέξγεηα απνηειεί κία από ηηο δύν ελεξγεηαθέο πξώηεο ύιεο ( ε άιιε είλαη
νη γαηάλζξαθεο) κε ηηο νπνίεο αζρνιείηαη ην Ηλζηηηνύην γηα ζρεδόλ 40 ρξόληα. Ζ γεσζεξκηθή
ελέξγεηα απνηειεί όκσο θαη ηελ κνλαδηθή αλαλεώζηκε πεγή ελέξγεηαο πνπ απνηειεί εξεπλεηηθό
αληηθείκελν ηνπ ΗΓΜΔ. Μέζα ζηα 40 ρξόληα πνπ ην ΗΓΜΔ αζρνιείηαη κε ηελ έξεπλα ηεο
γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο έρεη εληνπίζεη ην ζύλνιν ησλ γεσζεξκηθώλ πεδίσλ θαη πεξηνρώλ ηόζν
πςειήο όζν θαη ρακειήο ζεξκνθξαζίαο.
Σα θύξηα πεδία δξαζηεξηόηεηαο ηνπ ΗΓΜΔ ζηνλ ηνκέα ηεο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο είλαη ηα
αθόινπζα :
30

32. α) Έξεπλα, θαηαγξαθή θαη αμηνιόγεζε ηνπ γεσζεξκηθνύ δπλακηθνύ, όπσο θαη έξεπλα
ηεο λεόηεξεο εθαηζηεηόηεηαο ηεο ρώξαο.
β) Οινθιεξσκέλεο κειέηεο δίαηηαο θαη αμηνπνίεζεο ησλ γεσζεξκηθώλ πεδίσλ.
γ) Τδξνγεσινγηθή έξεπλα θαη κειέηεο ησλ ηακαηηθώλ, κεηαιιηθώλ, νιηγνκεηαιιηθώλ θαη
επηηξαπέδησλ λεξώλ.
δ) Καηάξγεζε θαη αλάπηπμε βάζεσλ δεδνκέλσλ γεσζεξκίαο θαη ηακαηηθώλ, κεηαιιηθώλ,
νιηγνκεηαιιηθώλ θαη επηηξαπέδησλ λεξώλ.
Μέζα ζην πιαίζην ηεο πινπνίεζεο ησλ παξαπάλσ αληηθεηκέλσλ ηνπ ην ΗΓΜΔ έρεη
αλαπηύμεη κηα ζεηξά δεμηνηήησλ ζε δηάθνξα ζεκαηηθά πεδία θαη ηερληθέο όπσο είλαη ηα
αθόινπζα:
α) Ζ δέζκεπζε θαη ε απνζήθεπζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (C.C.S.)
β) Οη δηαγξαθίεο ζηηο γεσηξήζεηο.
γ) Ο πξνζδηνξηζκόο ξαδνλίνπ θαη ξαδίνπ ζηα λεξά.
δ) Ζ ηρλεζέηεζε ησλ ππόγεησλ λεξώλ.
ε) Οη δηάθνξεο κειέηεο πνπ απαηηνύληαη γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εγθαηάζηαζεο ησλ
γεσζεξκηθώλ αληιηώλ ζεξκόηεηαο. [9]
Απσαίερ Θεπμέρ ηηρ Κω
(β‟ κηζό ηνπ 1νπ αηώλα α‟ κηζό ηνπ 2νπ-αξρέο 4νπ αηώλα κ.Υ )
Οη θεληξηθέο ζέξκεο ή αιιηώο ζέξκεο ηνπ Ακπγδαιώλα βξίζθνληαη κέζα
ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν ηεο Κάδα Ρνκάλα, πξνο ηελ πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο πιαηείαο ησλ ηαμί.
Οη ζέξκεο ήηαλ δεκόζηα ινπηξά ηεο πόιεο, ηα νπνία εμππεξεηνύζαλ θπξίσο ηνπο αζινύκελνπο,
γη‟ απηό θαη ηα βξίζθνπκε θνληά ζε γπκλάζηα θαη παιαίζηξεο. Πεξηειάκβαλε ρώξν γηα
απνδπηήξηα, πνιιά βνεζεηηθά δσκάηηα γηα ην πξνζσπηθό, ηελ αηνκηθή πεξηπνίεζε ησλ
ινπνκέλσλ θαη ηξεηο θύξηεο αίζνπζεο ινύζεσο: ην ςπρξό δσκάηην, κε δεμακελέο από ηηο νπνίεο
έηξερε θξύν λεξό, ην ριηαξό θαη ην ζεξκό.
Ζ ζέξκαλζε ηνπ ριηαξνύ θαη ηνπ θαπηνύ δσκαηίνπ επηηπγραλόηαλ από έλα ζύζηεκα
θπθινθνξίαο ζεξκνύ αέξα ζην εζσηεξηθό ησλ ηνίρσλ θαη θάησ από ηα δάπεδα. Δθεί ππήξραλ
δηζθνεηδείο θεξακίδεο ηνπνζεηεκέλεο ε κία πάλσ ζηελ άιιε ζε κνξθή ζηπιίζθσλ (ππόθαπζηα),
ζε κηθξέο απνζηάζεηο κεηαμύ ηνπο. Μία εζηία πνπ έθαηγε εμσηεξηθά κε μύια, δηνρέηεπε θαπηό
αέξα ζηνλ ππόγεην ρώξν ηνπ δαπέδνπ, ην νπνίν ζεξκαηλόηαλ πεξηζζόηεξν κε ηα ππόθαπζηα,
θηάλνληαο κεξηθέο θνξέο θαη ζε ζεξκνθξαζίεο 50-60C. Καηόπηλ ν ζεξκόο αέξαο πεξλνύζε κέζα
από πήιηλνπο ζσιήλεο, θάζεηα ηνπνζεηεκέλνπο ζην εζσηεξηθό ησλ ηνίρσλ, ζεξκαίλνληαο θαη
απηνύο. [10]
31

33. Φωηογπαθίερ
Κσο Θεξκά: Καινθαίξη 2012
Θεξκά Κσο Καινθαίξη 2012
32

34. Κσο “Θεξκά”
΢ςμπεπάζμαηα
΢ηελ Κσ, αιιά θαη γεληθόηεξα ζε όιε ηελ Διιάδα δελ έρεη γίλεη ρξήζε ηεο γεσζεξκηθήο
ελέξγεηαο (ιίγεο είλαη νη πεξηπηώζεηο εθκεηάιιεπζεο ηεο γεσζεξκίαο ζηελ ρώξα καο -π.ρ.
Μήινο- αιιά αθόκα θαη κε απηέο ηηο πεξηπηώζεηο ππήξμαλ κεγάια πξνβιήκαηα).
Δπηπιένλ, κέζσ ηεο αλαδήηεζεο πιεξνθνξηώλ, καο έγηλε γλσζηό όηη εάλ νη αξκόδηνη
θνξείο δηαρεηξίδνληαλ ζσζηά ηνλ γεσζεξκηθό πινύην ηεο Διιάδαο, ζήκεξα ζα είρακε ηελ
δπλαηόηεηα λα παξάγνπκε κεγάια πνζά ελέξγεηαο, θάηη πνπ ζα ζήκαηλε ιηγόηεξα έμνδα γηα ηνλ
ειιεληθό ιαό.
Σέινο πξέπεη λα επηζεκάλνπκε όηη ε πιεηνςεθία ηεο ρξήζεο ηεο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο
ζηελ ρώξα καο εκθαλίδεηαη ζαλ ρξήζε ησλ ηακαηηθώλ πεγώλ.
33

35. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
[1] buildnet.gr/default.asp?pid=347&artid=1333
[2] Άπνςε γεσζεξκηθήο πεγήο κνλαδηθήο γηα ηε Βξεηαλία πνπ θαηαζθεπάζηεθε από ηνπο
Ρσκαίνπο ζηελ ζεκεξηλή πόιε Bath. Ολνκαδόηαλ Aquae Sulis θαη ήηαλ ινπηξό αιιά θαη ηεξόο
ηόπνο πξνζθπλήκαηνο αθηεξσκέλνο ζηε ζεά ηεο ζνθίαο θαη ησλ επηζηεκώλ Minerva.
[3] Δηθόλα από : .econstruct.weebly.com/gammaepsilonomegathetaepsilonrhomu943alpha.html
[4] ΢πλέληεπμε από θ. Φαλνπξίνπ.
[5] Βηβιίν : «Κσαθέο θαηαγξαθέο από ην ρζεο».
[6] buildnet.gr/default.asp?pid=347&artid=1333
[7] Υάξηεο όισλ ησλ γεσζεξκηθώλ πεξηνρώλ ηεο Διιάδαο.
[8] mileikanea.gr/products/709-milos-geothermia-dekaetia80
[9] portal.igme.gr/portal/page?_pageid=33,56866&_dad=portal&_schema=PORTAL
[10] Από βηβιίν : “ Σα Κσαθά “
34

36. ΟΡΤΚΣΔ΢ ΠΖΓΔ΢ ΔΝΔΡΓΔΗΑ΢ - ΜΗΝΗΔΡΑ
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Θέκα ηεο εξγαζίαο
ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Πνηα είλαη ηα νξπθηά θαύζηκα
Δμόξπμε νξπθηώλ θαπζίκσλ
Υξήζεηο νξπθηώλ θαπζίκσλ ζην παξειζόλ
Φσηνγξαθίεο
Λεμηθό
΢πκπεξάζκαηα
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
35

37. ΔΗ΢ΑΓΩΓΖ
Θέμα ηηρ επγαζίαρ
Οξπθηέο πεγέο ελέξγεηαο γεληθά ζηνλ θόζκν αιιά θαη ζπγθεθξηκέλα ζην
λεζί καο ηελ Κσ ζε ζπλδπαζκό κε ηελ Μηληέξα ζηελ Κσ.
Μέλη ηηρ ομάδαρ
Μνπζηάθεο Γαβίδ
Μαζηξνπέηξνο Νίθνο
Καηαθαιέαο Αληώλεο
Κνληαληώλεο Γηάλλεο
Δπζηξαηίνπ Βαζίιεο
΢ηόσοι
Να αλαθαιύςνπκε ηη νξπθηέο πεγέο ελέξγεηαο ππήξραλ ζηελ Κσ θαη ζε ηη
ρξεζίκεπε ε Μηληέξα.
36

38. ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Ποια είναι ηα οπςκηά καύζιμα
Σα νξπθηά θαύζηκα είλαη θαύζηκα πξνεξρόκελα από θπζηθέο πεγέο όπσο
λεθξώλ ζακκέλσλ νξγαληζκώλ. ΢ηα νξπθηά θαύζηκα αλήθνπλ ην θάξβνπλν ην
πεηξέιαην θαη ην θπζηθό αέξην. Σα πιηθά ησλ νξπθηώλ θαπζίκσλ είλαη ειαθξά αέξηα
όπσο ην κεζάλην ή ζθιεξά, ζηεξεά ζώκαηα όπσο ν αλζξαθίηεο. Σα νξπθηά θαύζηκα δελ
είλαη αλαλεώζηκεο πεγέο ελέξγεηαο γηαηί ρξεηάδνληαη εθαηνκκύξηα ρξόληα γηα λα
ζρεκαηηζηνύλ θαη έηζη εμαληινύληαη κε πνιύ ηαρύηεξν ξπζκό κε ηνλ ξπζκό ηνλ νπνίν
ζρεκαηίδνληαη. [1]
Δξόπςξη οπςκηών καςζίμων
Τπάξρνπλ δύν ηξόπνη εμόξπμεο γαηαλζξάθσλ, αλάινγα κε ην βάζνο ζην νπνίν
απαληάηαη ην θνίηαζκα:
● Δπηθαλεηαθή εμόξπμε: Γίλεηαη κε ηε βνήζεηα θιαζηθώλ εθζθαπηηθώλ
κεραλεκάησλ είηε γηα λα απνκαθξπλζεί απιά ην επηθαλεηαθό ιεπηό ζηξώκα
αζύλδεησλ πιηθώλ πνπ θαιύπηνπλ ην θνίηαζκα, είηε γηα ηελ απεπζείαο εθζθαθή
ηνπ θνηηάζκαηνο. Δίλαη νηθνλνκηθόο ηξόπνο εμόξπμεο, αιιά κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί κόλν γηα επηθαλεηαθά θνηηάζκαηα.
● Αλζξαθσξπρεία: ΢ηηο πεξηπηώζεηο πνπ ην θνίηαζκα βξίζθεηαη ζε βάζνο,
απαηηείηαη ε δηάλνημε ζηνώλ γηα ηελ εμόξπμε ησλ γαηαλζξάθσλ, πνπ ζρεκαηίδνπλ
ην αλζξαθσξπρείν. Αξρηθά δηαλνίγεηαη έλα θαηαθόξπθν θξέαξ, από ην νπνίν
μεθηλνύλ παξάιιειεο, νξηδόληηεο ζηνέο, από ηηο νπνίεο εμνξύζζνληαη νη
γαηάλζξαθεο. Σα πεξηζζόηεξα επξσπατθά θνηηάζκαηα, ηδηαίηεξα ησλ
ιηζαλζξάθσλ θαη ησλ αλζξαθηηώλ, είλαη ππόγεηα θαη απαηηνύλ ηελ θαηαζθεπή
αλζξαθσξπρείσλ γηα ηελ εμόξπμή ηνπο. Ζ εξγαζία είλαη δαπαλεξή αιιά θαη
επηθίλδπλε, ιόγσ δηαξξνήο αεξίσλ (αλαθιέμηκσλ ή δειεηεξησδώλ) ζηηο ζηνέο.
΢πρλή είλαη, επίζεο, ε πηώζε ησλ ηνηρσκάησλ ησλ ζηνώλ (παξά ην όηη
θαηαζθεπάδνληαη θαηάιιεια ππνζηπιώκαηα), ιόγσ δηαβξώζεσλ. [2]
΢ηα νξπρεία ππάξρνπλ κεγάια κεραλήκαηα, νη εθζθαθείο , ηα νπνία ζθάβνπλ θαη
βγάδνπλ ην ρώκα. ΢ην ρώκα απηό ππάξρεη ν ιηγλίηεο αιιά ππάξρνπλ θαη πνιιά
άρξεζηα πιηθά αλαθαηεκέλα (άγνλα ρώκαηα).
Αθνύ γίλεη ν δηαρσξηζκόο από ηα πιηθά απηά, ν ιηγλίηεο ηνπνζεηείηαη ζηνπο
ηαηληόδξνκνπο , ελώ κε ηνλ απνζέηε ηα άγνλα ρώκαηα ηνπνζεηνύληαη ζε εηδηθνύο
ρώξνπο.
Οη ηαηληόδξνκνη νδεγνύλ ηνλ θαζαξό ιηγλίηε ζην εξγνζηάζην παξαγσγήο ειεθηξηθνύ
ξεύκαηνο . Δθεί θαίγεηαη θαη παξάγεηαη ην ειεθηξηθό ξεύκα. Οη ηαηληόδξνκνη επηζηξέθνπλ
37

39. πίζσ ζην νξπρείν θνξηώλνπλ ιηγλίηε θαη παίξλνπλ πάιη ην δξόκν γηα ην εξγνζηάζην
παξαγσγήο. [3]
Υπήζειρ οπςκηών καςζίμων ζηο παπελθόν
Σα νξπθηά θαύζηκα είλαη πνιύ θαιή ελεξγεηαθή ύιε γηαηί κε ηελ θαύζε ηνπο
παξάγνπλ κεγάιν πνζό ελέξγεηαο. Ζ ρξήζε ηνπο σο θαύζηκν μεθηλάεη από ηα πξώηκα
ρξόληα ηεο αλζξώπηλεο ηζηνξίαο. Ο άλζξαθαο ρξεζηκνπνηνύληαλ ζε θακίλνπο γηα ην
ιηώζηκν ησλ κεηάιισλ. ΢ηελ αξραηόηεηα ρξεζηκνπνηνύληαλ επίζεο θαη πγξνί θαη
θεξώδεηο πδξνγνλάλζξαθεο, θπξίσο γηα αδηαβξνρνπνίεζε θαη αξσκαηνπνηία Υξήζε
ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ γηα θσηηζκό έγηλε ηνλ 19ν αηώλα, αληηθαζηζηώληαο δσηθά έιαηα.
[8]
Ζ θπξηόηεξε ρξήζε ησλ νξπθηώλ θαπζίκσλ είλαη σο θαύζηκα ζηηο κεραλέο εζσηεξηθήο
θαύζεο νη νπνίεο αλαπηύρζεθαλ από ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηώλα. Γη‟ απηή ηελ ρξήζε
ρξεζηκνπνηνύληαη πγξνί πδξνγνλάλζξαθεο κέζνπ κνξηαθνύ βάξνπο.
Μέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηώλα ε ελέξγεηα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαλ ζε αλζξώπηλεο
δξαζηεξηόηεηεο πξνεξρόηαλ από ηνλ αέξα ζηνπο αλεκόκπινπο ή ην λεξό ζηνπο
πδξόκπινπο θαη ηελ θαύζε ησλ μύισλ. Με ηελ εκθάληζε ησλ αηκνκεραλώλ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο θαύζηκα ν άλζξαθαο αξρηθά θαη ην πεηξέιαην ζηελ ζπλέρεηα θαη
έθαλαλ δπλαηή ηελ βηνκεραληθή επαλάζηαζε. ΢ηελ ζπλέρεηα ε ρξήζε ησλ κεραλώλ
εζσηεξηθήο θαύζεο θαη ε αλάπηπμε ζεξκνειεθηξηθώλ εξγνζηαζίσλ παξαγσγήο
ειεθηξηθήο ελέξγεηαο έθαλαλ ηηο αλάγθεο γηα νξπθηά θαύζηκα κεγαιύηεξεο. Οη ρξήζεηο
ηνπ πεηξειαίνπ επεθηάζεθαλ ζηελ πεηξνρεκηθή βηνκεραλία κε ηα αλαξίζκεηα πξντόληα
παξάγσγα ηνπ πεηξειαίνπ. [4]
΢ηοισεία για ηην εξόπςξη ηων οπςκηών καςζίμων ζηην Δλλάδα
Οπςσεία - Ποζόηηηα λιγνίηη
Σα λιγνιηωπςσεία ηηρ ΓΔΖ ζηην Πηολεμαΐδα και ηη Μεγαλόπολη εμαζθαιίδνπλ ην
ζεκαληηθόηεξν γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία ελεξγεηαθό θαύζηκν, ην ιηγλίηε, ζηνλ νπνίν
βαζίζηεθε ν εμειεθηξηζκόο ηεο ρώξαο καο από ηε ζηηγκή ηεο ίδξπζεο ηεο Δπηρείξεζεο.
Ο λιγνίηηρ βπίζκεηαι ζε αθθονία ζηο ςπέδαθορ ηηρ Δλλάδαρ. Ζ ρώξα καο θαηέρεη
ηε δεύηεξε ζέζε ζε παξαγσγή ιηγλίηε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ έθηε ζέζε
παγθνζκίσο. Με βάζε ηα ζπλνιηθά απνζέκαηα θαη ηνλ πξνγξακκαηηδόκελν ξπζκό
θαηαλάισζεο ζην κέιινλ, ππνινγίδεηαη όηη ζηελ Διιάδα νη ππάξρνπζεο πνζόηεηεο
ιηγλίηε επαξθνύλ γηα ηα επόκελα 45 ρξόληα. Μέρξη ζήκεξα έρνπλ εμνξπρηεί ζπλνιηθά
1,3 δηζ. ηόλνη ιηγλίηε ελώ ηα εθκεηαιιεύζηκα απνζέκαηα αλέξρνληαη ζε 3,1 δηζ. ηόλνπο
πεξίπνπ. Σν 2006 εμνξύρηεθαλ ζπλνιηθά 62,5 εθ. ηόλνη.
38

40. ΢ήκεξα, νη 8 ιηγληηηθνί ζηαζκνί ηεο ΓΔΖ απνηεινύλ ην 42% ηεο εγθαηεζηεκέλεο ηζρύνο
ηεο θαη παξάγνπλ ην 56% πεξίπνπ ηεο θαζαξήο ειεθηξηθήο παξαγσγήο ηεο ΓΔΖ.
Ζ ρξήζε ηνπ ιηγλίηε, γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, απνθέξεη ζηελ Διιάδα
ηεξάζηηα εμνηθνλόκεζε ζπλαιιάγκαηνο (πεξίπνπ 1 δηζ. δνιάξηα εηεζίσο). Ο ιηγλίηεο
είλαη θαύζηκν ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο γηα ηε ΓΔΖ, γηαηί έρεη ρακειό θόζηνο εμόξπμεο,
ζηαζεξή θαη άκεζα ειέγμηκε ηηκή θαη παξέρεη ζηαζεξόηεηα θαη αζθάιεηα ζηνλ
αλεθνδηαζκό θαπζίκνπ. ΢πγρξόλσο, πξνζθέξεη ρηιηάδεο ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ ειιεληθή
πεξηθέξεηα, ηδηαίηεξα ζε πεξηνρέο πνπ εκθαλίδνπλ κεγάια πνζνζηά αλεξγίαο. Ο ιηγλίηεο
έρεη ζπληειέζεη ηα κέγηζηα ζηελ αύμεζε ηνπ εζληθνύ πξντόληνο. [ 5]
Παπαγωγή
Οη 34 κεγάινη ζεξκηθνί θαη πδξνειεθηξηθνί ζηαζκνί θαη ηα 3 αηνιηθά πάξθα ηνπ
δηαζπλδεδεκέλνπ ζπζηήκαηνο ηεο επεηξσηηθήο ρώξαο θαζώο θαη νη 61 απηόλνκνη
ζηαζκνί Κξήηεο, Ρόδνπ θαη ινηπώλ λεζηώλ καο (39 ζεξκηθνί, 2 πδξνειεθηξηθνί, 15
αηνιηθά πάξθα θαη 5 θσηνβνιηατθνί ζηαζκνί) ζπληζηνύλ ην βηνκεραληθό θνινζζό ηεο
ΓΔΖ πνπ απνηειεί ηελ ελεξγεηαθή βάζε θάζε νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηε ρώξα
καο.
Σα ηειεπηαία ρξόληα ε Δπηρείξεζε, πέξαλ ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ ζεξκηθώλ (ιηγληηηθώλ,
πεηξειατθώλ, θπζηθνύ αεξίνπ) θαη πδξνειεθηξηθώλ ζηαζκώλ, ζηξέθεηαη θαη πξνο ηελ
αμηνπνίεζε ησλ ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ελέξγεηαο (άλεκνο, ήιηνο, γεσζεξκία).
Ζ ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρύο ησλ 98 ζπλνιηθά ζηαζκώλ ηεο ΓΔΖ αλέξρεηαη ζήκεξα
ζηα 12.760 MW.
Ζ θαζαξή παξαγσγή ην 2007 έθηαζε ηηο 53,09 ΣWh. [6]
39

41. Φωηογπαθίερ
Αλαιπηηθόο Υάξηεο ΢ηαζκώλ (θση.: http://www.dei.gr/Default.aspx?id=146&nt=123&lang=1)
40

42. Απνζέκαηα θαη πνζόηεηα ιηγλίηε πνπ έρεη θαηαλαισζεί
(θση.: http://www.dei.gr/images/oryxeia-map-large.gif)
41

43. (θση.: http://www.dei.gr/Default.aspx?id=902&nt=103&lang=1)
(θση.:http://www.dei.gr/Default.aspx?id=902&nt=103&lang=1)
42

44. (θση.:http://www.dei.gr/Default.aspx?id=902&nt=103&lang=1)
Ατμοηλεκτρικός σταθμός (θση.: http://www.dei.gr/Default.aspx?id=921&nt=103&lang=1)
43

45. Λεξικό
● Αιολικό πάπκο είλαη κεγάιε πεξηνρή κε εγθαηεζηεκέλεο πνιιέο αλεκνγελλήηξηεο πνπ
παξάγνπλ ξεύκα πεξηζηξεθόκελεο από ηελ ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ
● Ανθπακωπςσείο νλνκάδεηαη ην νξπρείν από ην νπνίν εμάγεηαη ν νξπθηόο άλζξαθαο
όπσο ν γαηάλζξαθαο, ν ιηζάλζξαθαο, ν ιηγλίηεο, ε ηύξθε.
● Ο γαιάνθπακαρ ή κάπβοςνο (αγγι. coal) είλαη θαηεγνξία ζηεξεώλ θαπζίκσλ ηα νπνία
πξνέξρνληαη από εμόξπμε ζε αληηδηαζηνιή κε ηα θνηλά θάξβνπλα ή μπινθάξβνπλα.
● Τδποηλεκηπικά επγοζηάζια νλνκάδνληαη νη εγθαηαζηάζεηο παξαγσγήο ειεθηξηθήο
ελέξγεηαο κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο δπλακηθήο ελέξγεηαο ηνπ λεξνύ ρσξίο λα
θαηαλαιώλνπλ θπζηθνύο πόξνπο. ΢ε νπνηαδήπνηε κνξθή ηνπ Άλζξαθα κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ θαύζηκε ύιε (π.ρ. Ξπινθάξβνπλν. Γαηάλζξαθα Αλζξαθίηε.
Ληζάλζξαθα. Ληγλίηε.)
● Καύζιμα ιέγνληαη νη νπζίεο πνπ ελώλνληαη κε ην νμπγόλν παξάγνληαο ζεξκόηεηα (ή
όπσο ιέγεηαη ζπλήζσο πην επηζηεκνληθά θαίγνληαη κε εμώζεξκε αληίδξαζε). Σα θαύζηκα
ρξεζηκνπνηνύληαη ζε κηα πιεζώξα ηερληθώλ εθαξκνγώλ γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο,
πην εηδηθά ζεξκηθήο ελέξγεηαο (ζεξκόηεηαο).
● κοίηαζμα εθκεηαιιεύζηκν ζηξώκα νξπθηώλ, ζην ππέδαθνο ή θνληά ζηελ επηθάλεηα ηεο
Γεο
● Ο λιγνίηηρ, θαινύκελνο θαη θαιάνθπακαρ, είλαη νξγαληθήο πξνειεύζεσο πέηξσκα, ηνπ
νπνίνπ ην θύξην ζηνηρείν είλαη ν άλζξαθαο. Πεξηέρεη, επίζεο, πδξνγόλν, νμπγόλν θαη
άδσην. Δίλαη πέηξσκα ρσξίο ζρεκαηηζκέλνπο θξπζηάιινπο, δει. άκνξθν.
● Λιγνιηωπςσείο νλνκάδεηαη ην πεδίν από όπνπ εμνξύζζεηαη ν ιηγλίηεο.
● Ο λιθάνθπακαρ είλαη ηδεκαηνγελέο πέηξσκα καύξνπ ρξώκαηνο ζθιεξήο πθήο.
● Σα οπςκηά καύζιμα είλαη θαύζηκα πξνεξρόκελα από θπζηθέο πεγέο όπσο αλαεξόβηα
απνζύλζεζε λεθξώλ ζακκέλσλ νξγαληζκώλ. ΢ηα νξπθηά θαύζηκα αλήθνπλ ην
θάξβνπλν, ην πεηξέιαην θαη ην θπζηθό αέξην.
● οπςσείο νλνκάδεηαη ν ηόπνο επηθαλεηαθόο ή εζσηεξηθόο ζηε Γε από ηνλ νπνίν
εμάγνληαη ρξήζηκα νξπθηά.
● Πεηπέλαιο (καύξνο ρξπζόο ή ηζάη ηνπ Σέμαο) είλαη παρύξξεπζην, καύξν ή βαζύ θαθεηί
ή πξαζηλσπό πγξό πέηξσκα, πνπ απνηειεί θαη ηε ζπνπδαηόηεξε ζήκεξα θπζηθή πεγή
ελέξγεηαο.
● πεηποσημικά ηα ρεκηθά παξάγσγα ηνπ πεηξειαίνπ (πιαζηηθά, ζπλζεηηθό θανπηζνύθ
θ.α.)
● ςδπογονάνθπακαρ νλνκάδνληαη νη νξγαληθέο ελώζεηο, πνπ πεξηέρνπλ κόλν πδξνγόλν
(H) θαη άλζξαθα (C).
● ςδποηλεκηπικά επγοζηάζια νλνκάδνληαη νη εγθαηαζηάζεηο παξαγσγήο ειεθηξηθήο
ελέξγεηαο κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο δπλακηθήο ελέξγεηαο ηνπ λεξνύ (π.ρ. ελόο πνηακνύ,
κηαο ιίκλεο θηι.).
● θςζικό αέπιο Σν Φπζηθό Αέξην είλαη έλα αέξην κείγκα πδξνγνλαλζξάθσλ.
● θωηοβοληαϊκά ραξαθηεξίδνληαη νη βηνκεραληθέο δηαηάμεηο κεηαηξνπήο ηεο ειηαθήο
ελέξγεηαο ζε ειεθηξηθή.
44

46. ΢ςμπεπάζμαηα
Εμημερωθήκαμε και πληροφορηθήκαμε για:
1) Σημ υοηριμόςηςα ςωμ ξοσκςώμ κασρίμωμ ρςξ παοελθόμ αλλά και ρςιπ μέοεπ μαπ.
2) Τημ ενόοσνη ςξσπ με δύξ βαρικόπ ςοόπξσπ (επιταμειακή, αμθοακωοσυεία).
Με τημ συμεργασία διδαχθήκαμε:
1) Τημ υοήρη ποξγοαμμάςωμ μέρω διαδικςύξσ για ςημ εογαρία.
2) Τημ ξμαδική ρσμεογαρία για έμα καλύςεοξ απξςέλερμα.
45

47. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ - ΠΖΓΔ΢
[1]http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CF%85%CE%BA%CF%
84%CE%AC_%CE%BA%CE%B1%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%BC
%CE%B1#
[2]http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%B9%CE%AC%CE
%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82_(%CE%B
A%CE%B1%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%BF)
[3] http://www.dei.gr/Default.aspx?id=3355&nt=18&lang=1
[4]http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%81%CF%85%CE%BA%CF%
84%CE%AC_%CE%BA%CE%B1%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%BC
%CE%B1#
[5]http://www.dei.gr/Default.aspx?id=890&nt=19&lang=1
[6]http://www.dei.gr/Default.aspx?id=148&nt=19&lang=1
46