1. En, heb je vandaag nog een goede vraag gesteld? Onderzoek in school en professionalisering van docenten Ditte Lockhorst Onderzoeks- en adviesbureau Oberon (dlockhorst@oberon.eu) Wouter Schenke Da Vinci College (wsch@davinci-leiden.nl) Workshop in kader van 5 jaar innovatie VO-raad, Oogstconferentie 6 april 2011

3. Onderzoek in de Expeditie Samenwerkingsverbanden tussen onderzoekers en scholen Scholen werken aan innovaties Scholen selecteren de onderzoekers Onderzoeksvraag van de school is uitgangspunt Docenten werken (mee) aan onderzoek 16 scholen, 13 projecten, 4 onderzoeksinstituten

4. (Docent)onderzoek in school Onderzoeksblik Onderzoeksmatige aanpak Onderzoekscyclus Onderzoek en verantwoording Onderzoek = Lerend vernieuwen/ontwikkelen

5. Van gebruik naar ontwikkeling Knowledgeforpractice Knowledgeofpractice Cochran-Smith & Lytle, 1999 Praktijkonderzoek door docenten Burton & Barlett, 2005, Coppola, 2007, Commissie Dijsselbloem, 2008

6. Praktijkonderzoek Praktijkonderzoek is onderzoek door professionals om het eigen handelen en de eigen onderwijspraktijk te verbeteren en een gezamenlijke kennisbasis te ontwikkelen. (Harinck, 2006)

7. Onderzoek door docenten Professionalisering van docenten Onderzoekscultuur in de school

8. Rol docenten in Expeditie onderzoek Docent als zelfstandig onderzoeker Docent als onderzoekspartner van de externe onderzoeker Docent als gebruiker van onderzoeksliteratuur en –resultaten Docent als begeleider van onderzoek Docent als respondent in onderzoek

9. Docent als zelfstandig onderzoeker Onderzoek naar eigen praktijk of schoolbrede thema’s Onderzoek naar innovaties door collega’s ontworpen en uitgevoerd

10. Docent als onderzoekspartner

11. Gebruiker van literatuur en resultaten

12. Docent als begeleider van onderzoek Begeleider van profielwerkstukken“Docenten realiseren zich dat onderzoek doen om specifieke expertise vraagt. Om hun leerlingen beter te kunnen begeleiden, vragen docenten om meer scholing op gebied van onderwijs.” Begeleider van Expeditie onderzoek uitgevoerd door leerlingen

13. Docent als respondent Meewerken aan onderzoek wordt als tijdrovend ervaren Maar bevraagd worden kan leiden tot reflectie op de eigen praktijk “Nu je het zo vraagt, realiseer ik me dat ik het eigenlijk aan onze alumni zou moeten vragen. Ik ga toch eens kijken wat de mogelijkheden daartoe zijn” [gesprek over de opbrengsten van ontwerp van onderwijs en of leerlingen deze opbrengsten meenemen in de vervolgopleiding]

14. Effecten op professionalisering Systematische blik op de eigen handelingspraktijk Wat willen we? Waarom willen we het? Doen we het dan goed? Ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden Structurele plaats voor onderzoek in de school Wat is het probleem? Wat willen we bereiken met de innovatie? Wanneer weten we of we onze doelen hebben bereikt? Weten we zeker dat dit de beste manier is om onze doelen te behalen?

15. Effect op schoolcultuur Minder gerapporteerd Voorzichtige overgang van ‘doe’ naar ‘denk’ cultuur Kritischer houding ten aanzien van innovaties Grotere betrokkenheid van docenten en leerlingen bij innovaties Systematisch volgen van vernieuwing verhoogt kwaliteit en duurzaamheid Van discussie naar dialoog

16. Conclusie: docent onderzoek het door docenten als interessante taak wordt ervaren; het leidt tot reflectie op eigen onderwijs; het leidt tot verandering/verbetering in de klas of op school; docenten een onderzoekende houding ontwikkelen; docenten onderzoeksvaardigheden ontwikkelen; er een onderzoekscultuur ontstaat van doen naar meer denken; het doorwerkt in onderzoek door leerlingen.

17. Belemmeringen Het kost tijd en inspanning Onderwijs en onderzoek kennen verschillend ritme Geen ondersteuning management Isolement Onderzoeksexpertise Beperkte context

18. Condities Ondersteuning vanuit management Tijd Positionering Motivatie Dialoog Samenwerking met externe onderzoekers Aansluiten bij vragen uit onderwijspraktijk in kortlopend onderzoek Onderzoekscompetenties als onderdeel van de functie

19. Da Vinci College - intro Middelbare school in Leiden vmbo-havo-vwo 1100 leerlingen, 130 medewerkers

20. Expeditie Durven Doelen Doen Visie en kaders bij de start van het project: Talentontwikkeling in een Transparante school Open gemeenschap Betekenisvol leren Haal het beste uit jezelf Projecten door docenten opgestart Projecten door docenten onderzocht

21. Expeditie Durven Delen Doen

22. Expeditie Durven Delen Doen Voorbeeld project Peer Support Door docent opgestart Door docentonderzoeker onderzocht Wat houdt het in? Leerlingen ondersteunen brugklassers, bijv. wegwijs maken op school Leerlingen ondersteunen onderbouwleerlingen bij vakken Cursusmiddagen door docent gegeven

23. Peer Support

24. Condities Onderzoeksteam met Docentonderzoekers Coördinator onderzoek Externe onderzoeker Visie op onderzoek: creëren onderzoekscultuur Workshops docenten en studenten Werken met een onderzoekscyclus Lerend vernieuwen leidt tot vernieuwend leren

25. Onderzoek de school in Rolverdeling

27. Aandacht gevenExterne onderzoeker Vragenstellenalsbuitenstaander Onderzoekskennis en –vaardigheden

30. Proviand op een placemat

31. Debat Moet je altijd onderzoek in je school willen? Docent = onderzoeker?

32. Professionalisering van docenten Werkplek als plaats voor experimenteren (Putnam & Borko, 2000) Onderzoek van en door docenten effectieve vorm van professionalisering (Burton & Barlett, 2005) Integratie van onderzoek en onderwijs (Coppola,2007) Academische docent (commissie Dijsselbloem, 2008) Eigen verantwoordelijkheid ontwikkelen professionele kennis o.b.v. zelf ontwikkelde kennis en kennis van anderen (Ponte, 2002)