http://kritiria.blogspot.gr/ Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή ΣΤ΄ - Επανάληψη 1ης θεματικής ενότητας: ΄΄Το άτομο και η κοινωνία΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://kritiria.blogspot.gr/
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή ΣΤ΄
Επανάληψη 1ης
Ενότητας:
΄΄Το άτομο και η κοινωνία΄΄

2. 1. ΕΝΟΤΗΤΑ Α'¨(¨ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ )
Τι είναι η οικογένεια ;
Η οικογένεια είναι μια κοινωνική ομάδα που αποτελείται από τους γονείς και
το παιδί ή τα παιδιά που ανατρέφουν.Μέσα σ'αυτήν γεννιέται και μεγαλώνει ο
άνθρωπος.Μέσα στην οικογένεια τα μέλη της ικανοποιούν τις βασικές τους
ανάγκες και μαθαίνουν να συνυπάρχουν και να συνεργάζονται.
Ποια η διαφορά της διευρυμένης απ' την πυρηνική οικογένεια;
Παλαιότερα η πιο διαδεδομένη μορφή οικογένειαςήταν η διερυμένη,στην
οποία ζούσαν ο παππούς και η γιαγιά.Σήμερα η πιο συνηθισμένη μορφή
οικογένειας είναι η πυρηνική που αποτελείται απ' τους γονείς και τα παιδιά.
Ποιες άλλες μορφές μπορεί να έχει η οικογένεια;
Η οικογένεια μπορεί να είναι πολύτεκνη (με πολλά παιδιά) ή μονογονεΐκή (τα
παιδιά ζουν με τον ένα γονέα).
Πώς λειτουργεί σωστά η οικογένεια;
H οικογένεια λειτουργεί σωστά όταν κάθε μέλος της αναλαμβάνει ρόλους και
ακολουθεί κανόνες συμπεριφοράς που ορίζουν τα δικαιώματα και τις
υποχρεώσεις του.
Πού οφείλονται οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια οικογένεια και πώς
αντιμετωπίζονται;
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια οικογένεια μπορεί να οφείλονται σε
εσωτερικούς παράγοντες (έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ των μελών ή σοβαρό
πρόβλημα υγείας) ή σε εξωτερικούς παράγοντες(ανεργία γονέων,μια ξαφνική
καταστροφή).
Οταν οι δυσκολίες οφείλονται σε εσωτερικούς παράγοντες μπορούν
ν'αντιμετωπιστούν απ'την ίδια την οικογένεια με ενότητα,συνεργασία και
συζήτηση.Όταν όμως οι δυσκολίες οφείλονται σε εξωτερικούς
παράγοντες,είναι απαραίτητην η στήριξη της οικογένειας από το κράτος.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Γιατί τα κράτη οργανώνουν εκπαιδευτικά συστήματα;
Τα κράτη οργανώνουν εκπαιδευτικά συστήματα,για να εξασφαλίσουν το
σημαντικό αγαθό της μόρφωσης και της εκπαίδευσης σε όλους τους πολίτες
τους,δίνοντας μάλιστα ιδιαίτερη βαρύτητα στη δωρεάν υποχρεωτική
εκπαίδευση για όλους,
Άννα Πουλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 1

3. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού εκπαιδευτικού
συστήματος;
Το βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η
υποχρεωτική δεκάχρονη φοίτηση.Αυτή περιλαμβάνει 1 χρόνο στο
Νηπιαγωγείο,6 χρόνια στο Δημοτικό και 3 χρόνια στο Γυμνάσιο(5-15
ετών).Επίσης η δημόσια εκπαίδευση είναι δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες.
Ακόμη για να στηρίξει και να βοηθήσει την εκπαίδευση ξεχωριστών ομάδων
παιδιών που αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα και δυσκολίες έχει
θεσπίσει Τμήματα Ένταξης,Τάξεις Υποδοχήςκαι Ειδικά Σχολεία.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ποια αναγνωρίζεται ως επικρατούσα θρησκεία από το ελληνικό
Σύνταγμα;
Από το ελληνικό Σύνταγμα αναγνωρίζεται ως επικρατούσα θρησκεία η
Ορθόδοξη Χριστιανική.Ταυτόχρονα όμως γίνεται σεβαστό το δικαίωμα κάθε
πολίτη της χώρας ν'ακολουθεί όποια θρησκεία επιθυμεί.Εφαρμόζεται
δηλαδή έμπρακτα το δικαίωμα της ανεξιθρησκείας.
Ποιο είναι το έργο της Εκκλησίας της Ελλάδος;
α) Να διδάσκει το Λόγο του Θεού,εκφράζοντας στην πράξη την ορθόδοξη
χριστιανική πίστη και ζωή.
β)Επιτελεί κοινωνικό και ανθρωπιστικό έργο με το οποίο αγκαλιάζει όλους
τους ανθρώπους που κατοικούν στη χώρα μας.
Πώς είναι οργανωμένη η Εκκλησία;
Η Εκκλησία είναι οργανωμένη σε ενορίες και μητροπόλεις.
Από ποια όργανα διοικείται η Εκκλησία της Ελλάδος;
Η Εκκλησία της Ελλάδος διοικείται από τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο και από την
Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας.
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος αντιμετωπίζει τα τρέχοντα και επείγοντα ζητήματα
της Εκκλησίας και συνεδριάζει αρκετά συχνά.
Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας αποτελείται από όλους τους μητροπολίτες της
Εκκλησίας της Ελλάδος.
Συνεδριάζει ορισμένες φορές το χρόνο και ασχολείται με πολύ σοβαρά θέματα
της Εκκλησίας.Αποτελεί το ανώτατο όργανο διοίκησης της και πρόεδρος της
είναι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
Άννα Πουλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 2

4. Εγκύκλιος Παιδεία
Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Ο άνθρωπος δε ζει μόνος του. Ζει κοινωνικά. Έρχεται σε επαφή με άλλους
ανθρώπους στο σχολείο, στη δουλειά, στη διασκέδαση. Η πρώτη του επαφή με
τους άλλους ανθρώπους αρχίζει στην οικογένεια.
Οικογένεια είναι μια κοινωνική ομάδα από πρόσωπα που συνδέονται με δεσμούς
συγγένειας(συνήθως γονείς και παιδιά).
Μέσα στην οικογένεια μεταφέρονται μνήμες και εμπειρίες από τους γονείς, τους
παππούδες και τις γιαγιάδες συνειδητά ή ασυνείδητα στα παιδιά. Η οικογένεια
είναι το πρώτο περιβάλλον μέσα στο οποίο το παιδίκοινωνικοποιείται, δηλαδή
μαθαίνει να μοιράζεται με τους ανθρώπους που είναι γύρω του συναισθήματα,
σκέψεις, εμπειρίες, γνώσεις.
Η οικογένεια καλύπτει τις ανάγκες των μελών της, υλικές (φαγητό, στέγη κ.λ.π.),
τις συναισθηματικές (αγάπη, στοργή κ.λ.π.) ιδίως των μικρότερων παιδιών και τις
κοινωνικές (οικογενειακές εκδηλώσεις).
Οι γονείς ειδικότερα προσφέρουν στα
παιδιά το "αίσθημα" της ασφάλειας. Αυτοί
προστατεύουν τα παιδιά και σε αυτούς
καταφεύγουν αυτά, για να πουν τα
προβλήματα και τις ανησυχίες τους.
Κάνουν τα πάντα για την ευτυχία τους και
τη σωστή ανατροφή τους.
Τα μέλη μιας οικογένειας δείχνουν ευαισθησία για τις ανάγκες των άλλων μελών,
αντιλαμβάνονται την τυχόν δύσκολη θέση τους, συμπαραστέκονται σε αυτούς και
τους βοηθούν να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους.
Κάθε μέλος της οικογένειας μοιράζεται τα συναισθήματα με τα άλλα μέλη. Χαίρεται
με τη χαρά τους και τους υποστηρίζει στις δύσκολες καταστάσεις. Ακόμη και μέσα
στην οικογένεια μπορεί να δημιουργηθούν εντάσεις ή ακόμη και προβλήματα. Οι
δύσκολες αυτές καταστάσεις διαχειρίζονται με διάλογο και συνεργασία. Είναι
σημαντικό τα μέλη της οικογένειας να εντοπίσουν τις αιτίες που τις προκάλεσαν.
Διάβασε τι είχαμε πει πέρσι για την εξέλιξη της οικογένειας σε διάφορες
εποχές ΚΛΙΚ
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 3

5. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ
Η ιστορία της οικογένειας
Από την Ομηρική εποχή η οικογένεια κατείχε πολύ σπουδαία θέση στη ζωή των
ανθρώπων. Είναι γνωστός ο μύθος του Οδυσσέα που επί 10 χρόνια πάσχιζε να
γυρίσει στην πατρίδα του και την οικογένειά του. Την εποχή που περιγράφει ο
Όμηρος στα έπη του ο άντρας ήταν η κεφαλή της οικογένειας όμως και η γυναίκα
κατείχε σημαντική θέση και εμφανίζονταν στο πλευρό του άντρα, με σημαντικά
καθήκοντα.
Στην κλασική εποχή η θέση της γυναίκας στην οικογένεια εμφανίζεται
υποβαθμισμένη: ασχολείται αποκλειστικά
με το νοικοκυριό και την ανατροφή των
παιδιών. Η γυναίκα δεν πρέπει να ενδιαφέρεται για ό,τι γίνεται έξω από το σπίτι
της ούτε με τον άντρα της συζητάει συχνά, αφού αυτός τις περισσότερες ώρες
βρίσκεται έξω από το σπίτι. Βασίλειο της γυναίκας είναι το σπίτι. Έχει τα κλειδιά
για τις αποθήκες και το κελάρι και φροντίζει για φαγητό.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 4

6. Στο Βυζάντιο η γυναίκα συνεχίζει να είναι υποβαθμισμένη. Παίζει όμως
σημαντικότερο ρόλο στην οικογενειακή ζωή και είναι σεβαστήιδιαίτερα ως
μητέρα. Τα ανύπαντρα κορίτσια ήταν πολύ περιορισμένα και υπήρχε περίπτωση
πριν το γάμο τους να μην είχαν καν συναντήσει τους μέλλοντες συζύγους τους.
Μετά όμως το γάμο η κατάσταση άλλαζε και συχνά αυτές όριζαν
την οικογενειακή ζωή
Μέχρι το 19ο αιώνα η γυναίκα είχε στην οικογένεια υποδεέστερη θέση. Την
κατώτερη αυτή θέση τόνιζε και ο θεσμός της προίκας για να παντρευτεί μια
κοπέλα θα έπρεπε οι γονείς της να εξασφαλίσουν κάποια περιουσιακά
στοιχεία(σπίτι, χωράφια, οικιακό εξοπλισμό ή και χρήματα)
Σήμερα στις αναπτυγμένες οικονομικά και πολιτιστικά χώρες, όπως είναι η δική
μας, άντρας και γυναίκα είναι ισότιμοι στην οικογένεια και αποφασίζουν από
κοινού για όλα τα θέματα. Βάση της οικογένειας είναι ο αμοιβαίος σεβασμός , η
αλληλοκατανόηση και η αγάπη.Τις δουλειές του σπιτιού, τα έσοδα της
οικογένειας, τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών αναλαμβάνουν και οι δύο σύζυγοι
ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε οικογένειας. Στις οικογένειες με ένα γονέα όλες
οι ευθύνες μεταφέρονται σε αυτόν.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 5

7. Οι γονείς σε μια οικογένεια φροντίζουν για την κάλυψη των αναγκών των μελών
της και για την ανατροφή των παιδιών. Παλιότερα θεωρούσαν αυτονόητο ότι
αρχηγός της οικογένειας ήταν ο άντρας που εργαζόταν, ενώ η γυναίκα έμενε σπίτι
και φρόντιζε το νοικοκυριό και την ανατροφή των
παιδιών.
Σήμερα όμως, που και τα δύο φύλα έχουν τα ίδια δικαιώματα, συχνά στις
οικογένειες δουλεύουν και οι δύο σύζυγοι και φροντίζουν και οι δύο το νοικοκυριό
και τα παιδιά, εφόσον υπάρχουν.
Πολλές φορές ακόμη και σήμερα, σε ορισμένες οικογένειες επικρατεί η αντίληψη
ότι ένας άντρας δεν πρέπει να ασχολείται με το νοικοκυριό, γιατί αυτό είναι
«γυναικεία δουλειά». Οι ιδέες αυτές ανήκουν σε παλιότερη εποχή και δεν
ταιριάζουν σε μία σύγχρονη οικογένεια.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Ρώτα τους γονείς σου αλλά και τους παππούδες και τις γιαγιάδες σου για να σου
πουν πώς ήταν η οικογένειά τους και τι δικαιώματα είχε το κάθε μέλος της
ΕΡΩΤΗΣΗ
Οι αλλαγές που έγιναν στην οικογένεια με το πέρασμα των χρόνων πόσο και σε τι
νομίζεις ότι έκαναν πιο εύκολη τη ζωή του ανθρώπου;
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 6

8. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Μέσα σε μια οικογένεια, τα μέλη της,
έχουνδικαιώματα αλλά παράλληλα και υποχρεώσεις.
Π. χ. έχουμε την απαίτηση και το δικαίωμα να ζητήσουμε ησυχία από τα άλλα
μέλη της οικογένειας μας για να διαβάσουμε το μάθημά μας αλλά έχουμε και την
υποχρέωση να φερθούμε ανάλογα μόλις μας το ζητήσει με τη σειρά του κάποιο
άλλο μέλος. Την ίδια υποχρέωση και δικαίωμα έχουμε αν αρρωστήσουμε εμείς ή
κάποιο μέλος της οικογένειάς μας. Ζητούμε φροντίδα όπως και παρέχουμε αυτήν.
Έχουμε δικαίωμα να έχουμε καλό μισθό, που να επαρκεί στις ανάγκες μας.
Έχουμε όμως υποχρέωση να προσφέρουμε και καλή εργασία και να μην κάνουμε
τον δήθεν έξυπνο, που κοιτάζει πώς να περάσει η ώρα και να ξεγελάσει την
υπηρεσία του.
Δε γίνεται να παίρνουμε καλούς βαθμούς και πτυχία ΧΩΡΙΣ διάβασμα!!
Δεν μπορούμε μονομερώς να μιλάμε για τα δικαιώματά μας, εάν ταυτόχρονα δεν
εκτελούμε τις υποχρεώσεις μας και τα καθήκοντά μας.
Μόνο τότε η λειτουργία της οικογένειας είναι εύρυθμη. Όταν δηλαδή συμμετέχουν
όλα τα μέλη της και συντελούν οι κανόνες συμπεριφοράς που πρέπει.
Δες τι είχαμε πει πέρσι για τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις ΚΛΙΚ
Δραστηριότητες
Βάλε Δ ή Υ σε κάθε πρόταση ανάλογα με το αν αναφέρεται σε δικαίωμα ή
υποχρέωση
Διάβασε από το Ανθολόγιο το κείμενο του Μ. Κοντολέων, "Αποκριάτικη ιστορία"
(μόνο τη σελίδα 90) και ανέφερε δικαιώματα και υποχρεώσεις που υπάρχουν
στην οικογένεια του σπιτιού. (email)
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 7

9. H EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ
ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.
Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΑΠΟΚΤΙΕΤΑΙ ΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ.
ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΙΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥΣ ΕΙΝΑΙ Η ΦΟΙΤΗΣΗ
ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ.
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 16 ΠΑΡΑΓ. 2 ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ
ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΝΝΙΑΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ
ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΙΔΡΥΕΙ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ
ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ.
ΣΗΜΕΡΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ
ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ, ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΧΕΙ ΙΔΡΥΣΕΙ
ΛΕΣΧΕΣ, ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΑΡΕΧΕΤΑΙ ΔΙΑΜΟΝΗ, ΤΡΟΦΗ,
ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΜΕ ΜΙΚΡΗ ΑΜΟΙΒΗ.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΧΟΡΗΓΕΙ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ
ΒΑΘΜΙΔΩΝ ΧΡΗΜΑΤΙΚΑ ΚΟΝΔΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΟΜΑΛΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ.
ΕΠΙΣΗΣ, ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕΙ ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
ΣΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΕ
ΟΛΟΥΣ.
ΣΕ ΟΠΟΙΑ ΧΩΡΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΨΗΛΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ,
ΕΚΕΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΗ ΚΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ
ΛΑΟΥ.
Παπούλιας Νικόλαος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 8

10. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤ΄
ΟΝΟΜΑ:…………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:…………………………………………………………
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ Δ΄
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1) Με ποια κριτήρια έγινε ο διαχωρισμός των δήμων και
των κοινοτήτων; Ποιες κατηγορίες δήμων υπάρχουν
σύμφωνα με το σχέδιο «Καποδίστριας» ;
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
2) Πώς διοικούνται οι δήμοι και οι κοινότητες ;
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
3) Συμπλήρωσε τα κενά στις προτάσεις :
α) Οι δήμοι και οι κοινότητες διοικούνται από τον……...
……και τον ………………….Στις δημοτικές εκλογές που
γίνονται κάθε …………… χρόνια, οι ……………έχουν
δικαίωμα να επιλέξουν και να……………….. αυτόν που
θεωρούν καλύτερο για να ………………..το δήμο τους.
β) Πολλοί άνθρωποι μαζί, όταν προσπαθούν να πετύχουν
έναν…………………………. , αποτελούν μια ………….
ΔΑΣΚΑΛΑ : ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑ 1
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 9

11. 4) Να ενώσεις με μια γραμμή τα σωστά :
1. Τα χρήματα που
δίνει το κράτος.
2. Οι μισθοί των
υπαλλήλων.
Έσοδα Έξοδα
3. Η κατασκευή
δρόμων.
4. Τα δημοτικά
τέλη.
5. Η δραστηριότητα
των συνεταιρισμών.
6. Η συντήρηση των
σχολείων.
5) Πόσων ειδών οργανώσεις έχουμε και με ποια θέματα
ασχολούνται ;
……………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
ΔΑΣΚΑΛΑ : ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑ 2
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 10

12. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΠΑ - ΣΤ ΄- ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄- Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ-9ο
Δ.Σ.ΡΕΘΥΜΝΟΥ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ :………………………………………………………………………
Ο αετός πετά ψηλά για ένα μόνο πράμα,
μην τονε δουν τ’ άλλα πουλιά όντε ξεσπά σε κλάμα.
1. Κάνω αντιστοίχιση
Σχολείο Ο
Ποδοσφαιρική ομάδα Ο
Οικογένεια Ο Ο κοινωνικός θεσμός
Φίλοι Ο
Εκκλησία Ο
2. Συμπληρώνω τις προτάσεις με κατάλληλες λέξεις.
Η οικογένεια είναι η πρώτη ………………. στην οποία ……………… από τη
γέννησή μας. Μέσα σε αυτήν τα ……………… της, έχουν …………………….
και ………………………….. και …………………. Οι γονείς φροντίζουν για την
……………. ………………. της οικογένειας. Ωστόσο υπάρχουν και
προβλήματα σε μια οικογένεια που οφείλονται είτε σε ……………… παράγοντες
είτε σε ………………… Πολλές δυσκολίες λύνονται με………………………..
………………………………………………………………………………….
3. Γράφω τις μορφές της οικογένειας και σε ποιο είδος ανήκει η δική μου
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
4. Γράφω από μία πρόταση με τις λέξεις λέξη της παρένθεσης
(οι νόμοι)……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..
(ανάγκες)…………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5. Τι μπορεί να κάνει μια οικογένεια κατά τη γνώμη σου για να επιλύσει τα
προβλήματα της, όταν η ίδια δεν μπορεί;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!
ΚΕΧΑΓΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 11

13. 2ο
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΤΕΣΤ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Στ ΤΑΞΗΣ
1) Απαντώ στις ερωτήσεις:
• Τι είναι η οικογένεια;
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
• Ποιες μορφές οικογένειας γνωρίζεις και τι ξέρεις
γι αυτές;
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
Άννα Πουλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 12

14. 2) Συμπλήρωσε τα κενά με τις σωστές λέξεις:
• Η οικογένεια λειτουργεί σωστά όταν κάθε _________
της αναλαμβάνει _______ και ακολουθεί κανόνες
συμπεριφοράς που ορίζουν τα και τις
υποχρεώσεις του.
• Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια οικογένεια μπορεί να
οφείλονται σε παράγοντες ή σε
.
Οι δυσκολίες από τους παράγοντες
αντιμετωπίζονται από την ίδια την οικογένεια με
σ , συν και εν .
Όταν οι δυσκολίες οφείλονται σε παράγοντες,
τότε στηρίζει την οικογένεια το .
• Το βασικό χαρακτηριστικό του ελληνικού εκπαιδευτικού
συστήματος είναι η ,
, .Επίσης η δημόσια
είναι σε όλες τις
βαθμίδες.
• Η Εκκλησία είναι οργανωμένη σε και
.
Άννα Πουλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 13

15. 3) ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ
• Η επικρατούσα θρησκεία σύμφωνα με το ελληνικό
Σύνταγμα είναι η ανεξιθρησκεία. ( )
• Έργο της Εκκλησίας είναι να βοηθά όλους τους
ανθρώπους. ( )
• Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος και η Ιερά Σύνοδος της
Εκκλησίας έχουν τα ίδια καθήκοντα.( )
• Η υποχρεωτική φοίτηση στην Ελλάδα είναι 12 χρόνια. (
)
• Η εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν είναι υποχρεωτική.( )
• Στα Τμήματα Ένταξης, στις Τάξεις Υποδοχής και στα
Ειδικά Σχολεία είναι υποχρεωμένα να φοιτήσουν όλα
τα Ελληνόπουλα. ( )
• Η πυρηνική οικογένεια είναι η πιο συνηθισμένη μορφή
οικογένειας σήμερα. ( )
4) ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΖΩ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΟΥΝ΄
Ιερά Σύνοδος ● ● Οικογένεια
Τάξεις Υποδοχής ●
Ρόλοι – Κανόνες ● ● Εκπαίδευση
Κοινωνικό έργο ●
Δωρεάν παιδεία ●
Κοινωνική ομάδα ● ● Εκκλησία
Άννα Πουλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 14

16. ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ
Κ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-2-3
ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………..
1. Ποιες ανάγκες καλύπτει η οικογένεια;;
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
2. Ποιες είναι οι σημερινές μορφές οικογένειας; Ποια είναι η πιο συνηθισμένη μορφή
οικογένειας;
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
3. Γράψε μια δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίσει η οικογένεια;; Ποιος είναι ο
καλύτερος τρόπος για να λυθεί;;
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
4. Ποιες είναι οι βαθμίδες εκπαίδευσης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος;;;
Πόσα χρόνια είναι η δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα;
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
5. Ποια ονομάζουμε επικρατούσα θρησκεία;; ένας συμμαθητής μας πιστεύει σε άλλη
θρησκεία, είναι λάθος;;;
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
Δάσκαλος: Πασιόπουλος Γεώργιος
ΒΑΘΜΟΣ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 15

17. ΟΝΟΜΑ:………………………………………..
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:……………………..
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΤΕΣΤ ΣΤΗΝ Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ
Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
1. Τι είναι οικογένεια και ποιες σχέσεις
αναπτύσσονται μέσα σ’ αυτήν ;
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
2. Ποια ήταν παλαιότερα η πιο διαδεδομένη μορ-
φή οικογένειας και ποιες άλλες μορφές της
γνωρίζεις ;
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
3. Πώς αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες και τα προβλή-
ματα που δημιουργούνται μέσα στην οικογένεια;
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
ΔΑΣΚΑΛΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 16

18. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΤΕΣΤ ΣΤΗΝ Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Όνομα:…………………………………………………………….
Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις:
1)Τι είναι Εκκλησία;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2)Ποιοι είναι οι βαθμοί της ιεροσύνης;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3) Ποιο έργο επιτελεί η Εκκλησία; (Γράψε από ένα παράδειγμα)
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4)Γιατί κατά τη γνώμη σου είναι αναγκαίο να υπάρχει ανεξιθρησκία σε κάθε χώρα
του κόσμου;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5) Από ποιον διοικείται η Εκκλησία της Ελλάδας;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
6 ) Κύκλωσε το σωστό ή λάθος στις παρακάτω προτάσεις:
α) Σύμφωνα με την αρχή της ανεξιθρησκίας ,όλοι πρέπει να ασπάζονται τη θρησκεία
του κράτους όπου κατοικούν. Σ Λ
β) Στη χώρα μας επιτρέπεται ο προσηλυτισμός. Σ Λ
γ) Η επικρατούσα θρησκεία στη χώρα μας είναι η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία
του Χριστού. Σ Λ
ΔΑΣΚΑΛΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 17

19. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:____________________________________
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:______________________________________
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1ης ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Συμπλήρωσε με Σ εάν η πρόταση είναι σωστή και με Λ εάν η πρόταση είναι λανθασμένη.
• Η μόρφωση αποκτάται μόνο στα σχολεία.
• Η υποχρεωτική φοίτηση αφορά το δημοτικό σχολείο και το γυμνάσιο.
• Στα Τμήματα Ένταξης, στις Τάξεις Υποδοχής και στα Ειδικά Σχολεία είναι υποχρεωμένα
να φοιτήσουν όλα τα Ελληνόπουλα.
• Η πυρηνική οικογένεια είναι η πιο συνηθισμένη μορφή οικογένειας σήμερα.
• Η υποχρεωτική φοίτηση στην Ελλάδα είναι 12 χρόνια.
• Είναι υποχρέωσή μου να μου δίνουν σημασία όταν μιλάω.
• Οι ομάδες πολιτών που θέτουν υποψηφιότητα για το δήμο ή την κοινότητα λέγονται
συνεταιρισμοί.
2. Συμπλήρωσε τα παρακάτω κενά:
• Η ___________________________ οικογένεια αποτελείται από δύο γονείς και
τουλάχιστον 3 παιδια.
• Οι δημοτικές εκλογές γίνονται κάθε _______ χρόνια.
• Η οικογένεια η οποία αποτελείται από δύο μεσήλικους ή ηλικιωμένους γονείς, των οποίων τα
παιδιά δε μένουν πια μαζί τους, λέγεται _________________________________ .
• Οι κοινοτητες διοικούνται από τον ______________________________________ και οι
δήμοι από τον _______________________ .
• Είναι __________________ μου να φοράω ζεστά ρούχα το χειμώνα.
• Η υποχρεωτική φοίτηση στο ελληνικό σχολείο είναι ___________ χρόνια.
• Μία ενότητα χωριών αποτελεί έναν ________________ δήμο
• Η οικογένεια η οποία αποτελείται από ένα γονέα και τουλάχιστον ένα παιδί λέγεται
_________________________ .
• Στο σχολείο αποκτώνται με _____________________ τρόπο τα παρακάτω:
I. ____________________ , όπως __________________________
II. ____________________ , όπως __________________________
III. ____________________ , όπως ___________________________
stamatia
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 18

20. 3. Συμπλήρωσε τους παρακάτω πίνακες:
Έσοδα του δήμου Έξοδα του δήμου
Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα της οικογενειακής ζωής
Θετικοί Αρνητικοί
4. Να αναφέρεις τρία κριτήρια με τα οποία γίνεται ο διαχωρισμός των δήμων.
• ___________________________
• ___________________________
• ____________________________
5. Έχουν όλα τα παιδιά δικαίωμα να φοιτούν στο σχολείο; Έχουν ληφθεί γ’ αυτό το σκοπό
κάποια μέτρα; Ποια είναι αυτά και τι προβλέπει το καθένα;
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
stamatia
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 19

21. ΟΝΟΜΑ: ……………………….. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ………
(Αγωγή Στ΄ 1&2 Ενότητα)
Γεια σας! Είμαι η Αλίκη. Δε ζω στη χώρα των θαυμάτων αλλά σ’ ένα διαμέρισμα με τους
γονείς μου και τον αδελφό μου το Λάκη (όνομα κι αυτό!). Σήμερα βλέπεις κάπως έτσι ζουν
οι περισσότερες οικογένειες, αφού η μορφή της οικογένειας που συνηθίζεται είναι η
__________________. Πάνε τα παλιά χρόνια που στο ίδιο σπίτι ζούσαν η γιαγιά, ο
παππούς μαζί με τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Εκείνη η μορφή της οικογένειας
λεγόταν __________________.
Στην οικογένειά μου όλοι προσπαθούμε για το καλύτερο. Έχουμε αναπτύξει σχέσεις
αγάπης, ______________και _______________. Δε σας κρύβω όμως πως υπάρχουν
και στιγμές που όλα αυτά πάνε «περίπατο» καθώς εγώ πλακώνομαι με τον αδερφό μου και
οι γονείς μου έχουν διαφωνίες (ας τις πω έτσι!) για διάφορα θέματα. «Είναι δύσκολο
βλέπεις σήμερα να μεγαλώνεις γονείς…» Δεν έχουμε παράπονο, βέβαια, καθώς μας
φροντίζουν όχι μόνο για τις βασικές μας βιολογικές ανάγκες, αλλά και για τις
συναισθηματικές, _________________ και τις _________________ όπως μας τις
λένε. Προβλήματα και δυσκολίες βλέπετε υπάρχουν και στα καλύτερα σπίτια, αλλά όλα
λύνονται με κατανόηση, _________________ και _________________. Αρκεί βέβαια
κάθε ______________ της οικογένειας να αναλαμβάνει τους ______________ του και
να ακολουθεί τους κανόνες _________________. «Όλοι σας έχετε δικαιώματα, αλλά μη
ξεχνάτε και τις _________________ σας, βεβαίως βεβαίως», λέει συχνά ο μπαμπάς.
Τώρα πως γίνεται ο Ρούλης να έχει μόνο δικαιώματα, αυτό δεν το ‘χω καταλάβει ακόμα…
Τις προάλλες, βέβαια, που έπαιζε με την μπάλα στο σαλόνι κι έσπασε το πορτατίφ η μαμά
τον έβαλε για τιμωρία να γράψει σ’ ένα χαρτί τις υποχρεώσεις του (δεν τον κάρφωσα εγώ,
ξέρω πως αυτό σκεφτήκατε, όχι πως δεν το χάρηκα…). Για φανταστείτε ποιες έγραψε (5):
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Σιγά να μην έγραψε όλες αυτές ο Ρούλης. Δύο έγραψε και μάλιστα αυτές που δε
χρειάζεται να ιδρώσεις για να τις κάνεις. Άσε που δεν παρέλειψε να γυρίσει ανάποδα το
χαρτί και να το γεμίσει με κεφαλαία γράμματα με τα δικαιώματά του. Ούτε στη unisef δεν
έχουν γράψει τόσα! Να μερικά από αυτά που έγραψε(5):
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
- 1 - Γιώργος Μπεκιάρης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 20

22. Έχε χάρη όμως που τον αγαπάω, γιατί είναι γλυκούλης («ο Λάκης ο Γλυκούλης») και του
συμπλήρωσα μερικές υποχρεώσεις ακόμα, αλλιώς δεν την έβγαζε καθαρή…
Ξέχασα να σας πω πως είμαι μαθήτρια της _________________ εκπαίδευσης. Πηγαίνω
στην ΣΤ’ δημοτικού. Φέτος έχουμε μια πολύ καλή κυρία. Χθες μου έβαλε άριστα στην
εργασία μου, επειδή έγραψα πως στο σχολείο αποκτούμε γνώσεις, _________________
και _________________, δηλαδή μόρφωση και _________________. Στην τάξη μας
είμαστε 23 παιδιά. Σε λίγες μέρες, μας είπε η κυρία, θα μας έρθει κι ένα αγοράκι από μια
ξένη χώρα (δεν τη θυμάμαι για να σας την πω), αλλά επειδή δεν ήξερε τη γλώσσα μας
παρακολουθεί μαθήματα σε τάξη ______________. Είμαστε πολύ αγαπημένοι και
συνεργαζόμαστε όμορφα. Στο διάλλειμα, βέβαια, κάνουμε τις σκανδαλίτσες μας, αλλά πάντα
ξέρουμε τα όριά μας και ακόμα και τις φορές που μαλώνουμε (σκοτωνόμαστε καλύτερα, μη
σας ξεφύγει) στο τέλος γινόμαστε φίλοι. Δε σας κρύβω πως συμπαθώ λίγο περισσότερο
το… _________________ (μαντέψτε τ’ όνομά του, χωρίς να φανταστείτε κάτι
περισσότερο). Είναι πολύ καλό παιδί και προσπαθεί πολύ στα μαθήματά του, παρόλο που
έχει κάποιες δυσκολίες και κάθε πρωί μας φεύγει για να παρακολουθήσει στo τμήμα
_________________ μαθήματα με μια άλλη κυρία. Βλέπετε το εκπαιδευτικό μας
_________________ έχει φροντίσει για όλους μας, ώστε να έχουμε ίσες
_________________ στη μόρφωση μιας και η παιδεία είναι ένα από τα δικαιώματά μας.
Είναι μάλιστα _____________ για όλους και _________________ για _________
χρόνια.
Διαβάζω αρκετά (μη σκεφτείτε πως είμαι «φυτό»), επειδή θέλω όταν μεγαλώσω να γίνω
κτηνίατρος. Έχω βέβαια αρκετό δρόμο ακόμα μπροστά μου, μιας και για να τα καταφέρω
πρέπει να τελειώσω το δημοτικό και μετά το _________________, το
_________________ και το _________________.
Σας αφήνω τώρα, επειδή ακούω το Ρούλη που μπαίνει σα σίφουνας στο σπίτι και δε
θέλω να διαβάσει τα μυστικά μου.
Που ξέρετε, ίσως τα ξαναπούμε σε λίγες βδομάδες…
Σας στέλνω τις
ευχές μου για
καλή επιτυχία σ’
αυτό που
κάνετε…
- 2 - Γιώργος Μπεκιάρης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 21

23. Συμπληρωμένο
Γεια σας! Είμαι η Αλίκη. Δε ζω στη χώρα των θαυμάτων αλλά σ’ ένα διαμέρισμα με τους
γονείς μου και τον αδελφό μου το Λάκη (όνομα κι αυτό!). Σήμερα βλέπεις κάπως έτσι ζουν
οι περισσότερες οικογένειες, αφού η μορφή της οικογένειας που συνηθίζεται είναι η
πυρηνική. Πάνε τα παλιά χρόνια που στο ίδιο σπίτι ζούσαν η γιαγιά, ο παππούς μαζί με τα
παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Εκείνη η μορφή της οικογένειας λεγόταν διευρυμένη.
Στην οικογένειά μου όλοι προσπαθούμε για το καλύτερο. Έχουμε αναπτύξει σχέσεις
αγάπης, φροντίδας και αλληλοβοήθειας. Δε σας κρύβω όμως πως υπάρχουν και στιγμές
που όλα αυτά πάνε «περίπατο» καθώς εγώ πλακώνομαι με τον αδερφό μου και οι γονείς
μου έχουν διαφωνίες (ας τις πω έτσι!) για διάφορα θέματα. «Είναι δύσκολο βλέπεις σήμερα
να μεγαλώνεις γονείς…» Δεν έχουμε παράπονο, βέβαια, καθώς μας φροντίζουν όχι μόνο για
τις βασικές μας βιολογικές ανάγκες, αλλά και για τις συναισθηματικές, πνευματικές και τις
κοινωνικές όπως μας τις λένε. Προβλήματα και δυσκολίες βλέπετε υπάρχουν και στα
καλύτερα σπίτια, αλλά όλα λύνονται με κατανόηση, συζήτηση και αλληλοβοήθεια. Αρκεί
βέβαια κάθε μέλος της οικογένειας να αναλαμβάνει τους ρόλους του και να ακολουθεί τους
κανόνες συμπεριφοράς. «Όλοι σας έχετε δικαιώματα, αλλά μη ξεχνάτε και τις υποχρεώσεις
σας, βεβαίως βεβαίως», λέει συχνά ο μπαμπάς. Τώρα πως γίνεται ο Ρούλης να έχει μόνο
δικαιώματα, αυτό δεν το ‘χω καταλάβει ακόμα… Τις προάλλες, βέβαια, που έπαιζε με την
μπάλα στο σαλόνι κι έσπασε το πορτατίφ η μαμά τον έβαλε για τιμωρία να γράψει σ’ ένα
χαρτί τις υποχρεώσεις του (δεν τον κάρφωσα εγώ, ξέρω πως αυτό σκεφτήκατε, όχι πως
δεν το χάρηκα…). Για φανταστείτε ποιες έγραψε (5):
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Σιγά να μην έγραψε όλες αυτές ο Ρούλης. Δύο έγραψε και μάλιστα αυτές που δε
χρειάζεται να ιδρώσεις για να τις κάνεις. Άσε που δεν παρέλειψε να γυρίσει ανάποδα το
χαρτί και να το γεμίσει με κεφαλαία γράμματα με τα δικαιώματά του. Ούτε στη unisef δεν
έχουν γράψει τόσα! Να μερικά από αυτά που έγραψε(5):
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Έχε χάρη όμως που τον αγαπάω, γιατί είναι γλυκούλης («ο Λάκης ο Γλυκούλης») και του
συμπλήρωσα μερικές υποχρεώσεις ακόμα, αλλιώς δεν την έβγαζε καθαρή…
- 3 - Γιώργος Μπεκιάρης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 22

24. Ξέχασα να σας πω πως είμαι μαθήτρια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πηγαίνω στην ΣΤ’
δημοτικού. Φέτος έχουμε μια πολύ καλή κυρία. Χθες μου έβαλε άριστα στην εργασία μου,
επειδή έγραψα πως στο σχολείο αποκτούμε γνώσεις, δεξιότητες και αξίες, δηλαδή μόρφωση
και παιδεία. Στην τάξη μας είμαστε 23 παιδιά. Σε λίγες μέρες, μας είπε η κυρία, θα μας
έρθει κι ένα αγοράκι από μια ξένη χώρα (δεν τη θυμάμαι για να σας την πω), αλλά επειδή
δεν ήξερε τη γλώσσα μας παρακολουθεί μαθήματα σε τάξη υποδοχής. Είμαστε πολύ
αγαπημένοι και συνεργαζόμαστε όμορφα. Στο διάλλειμα, βέβαια, κάνουμε τις σκανδαλίτσες
μας, αλλά πάντα ξέρουμε τα όριά μας και ακόμα και τις φορές που μαλώνουμε
(σκοτωνόμαστε καλύτερα, μη σας ξεφύγει) στο τέλος γινόμαστε φίλοι. Δε σας κρύβω πως
συμπαθώ λίγο περισσότερο το… _________________ (μαντέψτε τ’ όνομά του, χωρίς να
φανταστείτε κάτι περισσότερο). Είναι πολύ καλό παιδί και προσπαθεί πολύ στα μαθήματά
του, παρόλο που έχει κάποιες δυσκολίες και κάθε πρωί μας φεύγει για να παρακολουθήσει
στo τμήμα ένταξης μαθήματα με μια άλλη κυρία. Βλέπετε το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει
φροντίσει για όλους μας, ώστε να έχουμε ίσες ευκαιρίες στη μόρφωση μιας και η παιδεία
είναι ένα από τα δικαιώματά μας. Είναι μάλιστα δωρεάν για όλους και υποχρεωτική για δέκα
χρόνια.
Διαβάζω αρκετά (μη σκεφτείτε πως είμαι «φυτό»), επειδή θέλω όταν μεγαλώσω να γίνω
κτηνίατρος. Έχω βέβαια αρκετό δρόμο ακόμα μπροστά μου, μιας και για να τα καταφέρω
πρέπει να τελειώσω το δημοτικό και μετά το γυμνάσιο, το λύκειο και το πανεπιστήμιο.
Σας αφήνω τώρα, επειδή ακούω το Ρούλη που μπαίνει σα σίφουνας στο σπίτι και δε
θέλω να διαβάσει τα μυστικά μου.
Που ξέρετε, ίσως τα ξαναπούμε σε λίγες βδομάδες…
- 4 - Γιώργος Μπεκιάρης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 23

25. Όνομα:______________ 19-1-10
1) Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις:
Τι είναι Εκκλησία;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2)Ποιοι είναι οι βαθμοί της ιεροσύνης;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3) Ποιο έργο επιτελεί η Εκκλησία; (Γράψε από ένα παράδειγμα)
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4)Γιατί, κατά τη γνώμη σου ,είναι αναγκαίο να υπάρχει ανεξιθρησκία σε κάθε χώρα
του κόσμου;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5) Από ποιον διοικείται η Εκκλησία της Ελλάδας;
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_
6 ) Κύκλωσε το σωστό ή λάθος στις παρακάτω προτάσεις:
α) Σύμφωνα με την αρχή της ανεξιθρησκίας ,όλοι πρέπει να ασπάζονται τη θρησκεία
του κράτους όπου κατοικούν. Σ Λ
β) Στη χώρα μας επιτρέπεται ο προσηλυτισμός. Σ Λ
γ) Η επικρατούσα θρησκεία στη χώρα μας είναι η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία
του Χριστού. Σ Λ
Anthi
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 24

26. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΟΝΟΜΑ:
ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ
1) Συμπληρώνω τα κενά στις προτάσεις:
α) Ο άνθρωπος αγωνίζεται να ικανοποιήσει τις ………………….και
……………………..του ανάγκες.
β) Η κοινωνική ζωή επιβάλλει στον άνθρωπο ορισμένους……………
γ) Οι υποχρεωτικοί κανόνες που προστατεύουν ορισμένα αγαθά
ονομάστηκαν…………………………
δ) Οι άνθρωποι ζώντας για πολλά χρόνια μαζί στον ίδιο τόπο ,
διαμόρφωσαν ένα δικό τους …………………………………..
2) Βάζω Σ(σωστό) ή Λ (λάθος) στο τετραγωνάκι κάθε πρότασης:
α) Ο άνθρωπος ικανοποιεί πιο πολλές ανάγκες όταν ζει κοντά με άλλους
ανθρώπους…………………………………………………………..
β) Τα ήθη και τα έθιμα είναι κανόνες υποχρεωτικοί για όλους
γ) Όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη μας έχουν τις ίδιες βασικές ανάγκες
δ) Ο πρωτόγονος άνθρωπος αντιμετώπιζε πολλές δυσκολίες για να
ικανοποιήσει τις ανάγκες του……………………………………
ε) Οι ανάγκες που αποβλέπουν στη διατήρηση της ζωής του ανθρώπου
ονομάζονται κοινωνικές ανάγκες………………………………..
3) Χωρίζω τις παρακάτω ανάγκες σε βιολογικές και κοινωνικές:
νερό, ύπνος, παιχνίδι, επικοινωνία, υγεία, φαγητό, φιλία, συντροφιά,
αέρας, μόρφωση
βιολογικές…………………………………………………………………
…………………………………………………………………………….
κοινωνικές…………………………………………………………………
……………………………………………………………………………..
4) Απαντώ στην ερώτηση:
Ο άνθρωπος ζώντας σε κοινωνίες μπορεί να κάνει ό,τι θέλει; Γιατί ;
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………….
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!!!
Παπούλιας Νικόλαος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 25

27. 1Ο
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΜΦΙΣΣΑΣ Β΄ ΤΡΙΜΗΝΟ
HMEΡΟΜΗΝΙΑ: ΟΝΟΜΑ:
ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ
1) Για ποιο λόγο η μόρφωση έχει μεγάλη αξία για το άτομο και την
κοινωνία;
• ……………………………………………………………..
• …………………………………………………………….
• ……………………………………………………………..
2) Τι επιβάλλει το σύνταγμα στους πολίτες με το άρθρο 16 παραγ. 2 ;
3) Πώς το κράτος ενδιαφέρεται για την εκπαίδευση των παιδιών;
 ___________________________________________________
 ____________________________________________________
 _____________________________________________________
 ______________________________________________________
 ______________________________________________________
 ______________________________________________________
4) Βάζω Σωστό ( Σ ) ή Λάθος ( Λ ) στο τετραγωνάκι κάθε πρότασης:
α) Η μόρφωση αποκτάται μόνο στα σχολεία……………………
β) Παλαιότερα στη χώρα μας υπήρχε μόνο το Πανεπιστήμιο της
Αθήνας………
γ) Η φοίτηση είναι υποχρεωτική στο δημοτικό σχολείο και στο
γυμνάσιο…….
δ) Το κράτος χορηγεί υποτροφίες στους αριστούχους και άπορους
φοιτητές………………..
ε) Στις χώρες της Ευρώπης το επίπεδο εκπαίδευσης και
πολιτισμού είναι χαμηλότερο από ό,τι στις χώρες της
Αφρικής………..
Παπούλιας Νικόλαος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 26

28. Οικογένεια Δήμος Κράτος
άνθρωπος
• Η πρώτη ομάδα στην οποία ● Ο άνθρωπος είναι μέλος του ● Το κράτος περιβάλλει τους
συμμετέχει υποχρεωτικά ο δήμου του. νόμους με υποχρεωτική ισχύ
άνθρωπος από τη γέννησή του. ● Ο δήμος προσφέρει στα μέλη για όλους.
• Μέσα στην οικογένεια ο του διάφορες υπηρεσίες, όπως ● Με τις διάφορες παροχές του,
άνθρωπος ικανοποιεί τις η ύδρευση, η αποχέτευση, ικανοποιεί ανάγκες του κοινωνικού
περισσότερες από τις ανάγκες η καθαριότητα και ο φωτισμός συνόλου και συμβάλλει στην οικο-
του. των δρόμων, η αποκομιδή των μική ανάπτυξη της χώρας.
• Η οικογένεια για να λειτουργήσει σκουπιδιών, οι πολιτιστικές ● Με δημόσιες επιχειρήσεις, όπως
βάζει διάφορους κανόνες που δραστηριότητες κ.ά. η Δ.Ε.Η., ο Ο.Τ.Ε., ο Ο.Σ.Ε.
πρέπει να ακολουθούν τα μέλη της. προσφέρει στους πολίτες μερικά
• Μέσα στην οικογένεια κάθε μέλος αγαθά μεγάλης σημασίας, όπως
παίζει ένα ρόλο και έτσι με τη συνερ- ηλεκτρικό ρεύμα, τηλεπικοινωνίες
γασία των μελών της κατορθώνει να συγκοινωνίες κ.ά.
λειτουργεί ομαλά και αρμονικά.
Γιαλικάρη Σοφία
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 27

29. «Οι ανάγκες του ανθρώπου και η αναγκαιότητα της κοινωνικής ζωής»
Ανάγκες του ανθρώπου:
Α. Βιολογικές (αποβλέπουν στη διατήρηση της ζωής) Β. Κοινωνικές(συμβάλουν στην καλύτερη ποιότητα ζωής)
1. αέρας – οξυγόνο 1. συντροφιά
2. νερό 2.επικοινωνία
3. ύπνος – ξεκούραση 3. μόρφωση
4. κατοικία 4. φιλία
5. θέρμανση 5. ψυχαγωγία
6. ένδυση
7. ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη (υγεία)
• Για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, αρχικά ο πρωτόγονος άνθρωπος αγωνιζόταν σκληρά μόνος του.
• Η επαφή με άλλους ανθρώπους τον ανάγκασε να κατοικήσει μόνιμα σε έναν τόπο και τον οδήγησε στην συγκρότηση των
κοινωνιών.
• Για να είναι η ζωή τους ομαλή και αρμονική, αποφάσισαν να τηρούν ορισμένους κανόνες.
• Γρήγορα κατάλαβαν ότι οι κανόνες έπρεπε να τηρούνται υποχρεωτικά από όλους. Οι κανόνες αυτοί της κοινωνικής
ζωής ονομάστηκαν νόμοι.
• Οι άνθρωποι ζώντας για πολλά χρόνια μαζί στον ίδιο τόπο και εφαρμόζοντας τους νόμους, διαμόρφωσαν ένα δικό τους
τρόπο ζωής, ένα δικό τους πολιτισμό.
Γιαλικάρη Σοφία
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 28

30. ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η
ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
Ο άνθρωπος για να διατηρηθεί στη ζωή πρέπει να ικανοποιήσει διάφορες
ανάγκες.
Βιολογικές: Αποβλέπουν στη διατήρηση της ζωής .
Είναι οι ανάγκες για αέρα, νερό, τροφή, ύπνο, ξεκούραση, κατοικία,
θέρμανση, ρούχα, ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη κ.ά.
Κοινωνικές: Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από συντροφιά, μόρφωση,
ψυχαγωγία, ταξίδια και άλλες ανάγκες που του επιτρέπουν καλύτερη
ποιότητα ζωής.
Για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, αρχικά ο πρωτόγονος άνθρωπος
αγωνιζόταν σκληρά μόνος του.
Η επαφή με άλλους ανθρώπους τον ανάγκασε να κατοικήσει μόνιμα σε
έναν τόπο και τον οδήγησε στην συγκρότηση κοινωνιών.
Για να είναι η ζωή τους ομαλή και αρμονική, αποφάσισαν να τηρούν
ορισμένους κανόνες.
Γρήγορα κατάλαβαν ότι οι κανόνες έπρεπε να τηρούνται υποχρεωτικά
από όλους. Οι κανόνες αυτοί της κοινωνικής ζωής ονομάστηκαν νόμοι.
Οι άνθρωπου ζώντας για πολλά χρόνια μαζί στον ίδιο τόπο και
εφαρμόζοντας τους νόμους, διαμόρφωσαν ένα δικό τους τρόπο ζωής, ένα
δικό τους πολιτισμό.
Παπούλιας Νικόλαος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής σελ. 29

31. 1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ
Η οικογένειαΤο άτομο
και η κοινωνία
9
1Ο
ΚΕ Φ Α Λ Α Ι Ο
Η οικογένεια, τα μέλη της και
οι μεταξύ τους σχέσεις
Τα βασικά σημεία του μαθήματος
Η οικογένεια είναι μια κοινωνική ομάδα που αποτελείται συνήθως από τους
γονείς και το παιδί ή τα παιδιά. Τα άτομα αυτά αποτελούν τα μέλη της οικογένει-
ας και αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις αγάπης, φροντίδας και αλληλοβοή-
θειας. Οι γονείς φροντίζουν να καλύπτουν όχι μόνο τις βιολογικές ανάγκες των
παιδιών τους αλλά και τις συναισθηματικές, πνευματικές και κοινωνικές τους
ανάγκες. Οι γονείς προσφέρουν αγάπη, προστασία, ασφάλεια στα παιδιά τους,
προσπαθούν να τα κατανοήσουν και να τα βοηθήσουν να λύσουν τα προβλή-
ματά τους, μεριμνούν για την εκπαίδευσή τους και τα βοηθούν να ενταχτούν
στην κοινωνία, για να γίνουν ανεξάρτητα άτομα και χρήσιμοι πολίτες.
Η οικογένεια αποκτά επίσημη μορφή με τον γάμο, που μπορεί να είναι
θρησκευτικός ή πολιτικός. Η πολιτεία έχει θεσπίσει ένα σύνολο νόμων, το Οι-
κογενειακό Δίκαιο, που αναφέρονται στον γάμο και την οικογένεια.
Γλωσσάρι
οικογένεια: ομάδα ατόμων που συνδέονται με δεσμούς αίματος, γάμου ή υιο-
θεσίας και κατοικούν κάτω από την ίδια στέγη.
αλληλοβοήθεια: αμοιβαία βοήθεια ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας ή κοινω-
νικής τάξης ή οργάνωσης ή μεταξύ ατόμων.
Οικογενειακό Δίκαιο: το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την οικογενεια-
κή σχέση συζύγων, γονέων – τέκνων, τη συγγένεια, τη διατροφή, την υιοθε-
σία, καθώς και ζητήματα που προκύπτουν από αυτήν, όπως οι επιτροπείες
ανηλίκων κ.ά.
γάμος: η νόμιμη ένωση και συμβίωση δύο ετερόφυλων (σε κάποιες χώρες και
ομόφυλων) προσώπων.
πολιτικός γάμος: η νόμιμη ένωση δύο ετερόφυλων προσώπων με ληξιαρχική
πράξη στο δημαρχείο, ενώπιον εκπροσώπου της δημοτικής αρχής.
θρησκευτικός γάμος: η νόμιμη ένωση δύο ετερόφυλων προσώπων, σύμφωνα
με τους κανόνες του θρησκεύματος ή του δόγματος στο οποίο πιστεύουν οι
μελλόνυμφοι.

32. Ερωτήσεις για την κατανόηση του μαθήματος
1. Τι είναι η οικογένεια; Ποια είναι συνήθως τα μέλη της;
2. Ποιες σχέσεις αναπτύσσουν μεταξύ τους τα μέλη της οικογένειας;
3. Ποιες ανάγκες για τα παιδιά τους φροντίζουν να καλύπτουν οι γονείς; Για τι
άλλο μεριμνούν;
4. Πώς η οικογένεια αποκτά την επίσημη μορφή της;
5. Τι είναι το Οικογενειακό Δίκαιο;
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου
Παρατηρούμε τα σκίτσα και σχολιάζουμε τις δραστηριότητες, στις οποί-'
ες μπορεί να συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας.
Το πρώτο σκίτσο (αριστερά) δείχνει μια τετραμελή οικογένεια, την ώρα που
τα μέλη της παίζουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Όλα τα μέλη της οικογένειας συμ-
μετέχουν στο επιτραπέζιο παιχνίδι, τηρούν τους κανόνες του παιχνιδιού και ψυ-
χαγωγούνται.
Το δεύτερο σκίτσο (δεξιά) δείχνει μια οικογένεια που είναι συγκεντρωμένη
γύρω από το τραπέζι την ημέρα του Πάσχα. Ο πατέρας φέρνει τη σούβλα με το
ψημένο κοκορέτσι, η μητέρα την αχνιστή μαγειρίτσα, τα παιδιά τσουγκρίζουν τα
κόκκινα πασχαλινά αυγά και ο παππούς και η γιαγιά είναι χαρούμενοι και απο-
λαμβάνουν αυτές τις οικογενειακές στιγμές.
Η γάτα και ο σκύλος, κάτω από το τραπέζι, φαίνονται να συμμετέχουν στο
γιορτινό κλίμα της ημέρας.
Ποιες νομίζεις ότι είναι οι ανάγκες σου;'
Κάθε παιδί, για να καταφέρει να διατηρηθεί στη ζωή, έχει ανάγκη από στέ-
γη, τροφή, νερό, ρούχα, ύπνο, φάρμακα, ασφάλεια, ανάπαυση κ.ά. Αυτές οι
ανάγκες ονομάζονται βιολογικές. Όμως, εκτός από τις βιολογικές ανάγκες, έχει
ανάγκη και από άλλες, όπως οι συναισθηματικές, οι πνευματικές και οι κοινω-
νικές (αγάπη, φιλία, μόρφωση, συντροφιά, μουσική, ζωγραφική, παιχνίδι, ψυ-
χαγωγία κ.ά.), που του επιτρέπουν καλύτερη ποιότητα ζωής.
Με ποιον τρόπο αυτές ικανοποιούνται μέσα στην οικογένεια;'
Οι βιολογικές ανάγκες των παιδιών ικανοποιούνται από τα έσοδα που έχει η
οικογένεια από την εργασία του ενός ή και των δύο γονιών. Με τα χρήματα που
αποκτούν, αγοράζουν ή ενοικιάζουν κατοικία, αγοράζουν τρόφιμα, ρούχα, πα-
πούτσια, φάρμακα, έπιπλα, είδη κουζινικής και διάφορες συσκευές (τηλεόραση,
ηλεκτρονικό υπολογιστή κ.ά.).
Οι γονείς ακόμη φροντίζουν να καλύπτουν και τις συναισθηματικές, πνευμα-
τικές και κοινωνικές ανάγκες. Καθημερινά συζητούν με το παιδί ή τα παιδιά τους,
δίνουν συμβουλές, ανταλλάσσουν απόψεις, δείχνουν το ενδιαφέρον και την
αγάπη τους γι’ αυτά, τα προστατεύουν από διάφορους κινδύνους μέσα και έξω
1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
Το άτομο
και η κοινωνία
ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄: Η οικογένεια
10

33. από το σπίτι, ώστε να νιώθουν ασφάλεια, τα βοηθούν να ξεπεράσουν τα προ-
βλήματα που παρουσιάζονται, τα μαθαίνουν να έχουν καλή συμπεριφορά και
να αποκτούν πολλές δεξιότητες, τα εφοδιάζουν με πολλές γνώσεις, τα βοηθούν
να γίνουν σταδιακά ανεξάρτητα άτομα, να ενταχθούν στην κοινωνία και να είναι
χρήσιμοι πολίτες.
Δίνουμε παραδείγματα σχέσεων των μελών της οικογένειας:'
1. Τα Χριστούγεννα συγκεντρώνεται η οικογένεια και όλοι μαζί ζουν σύμφωνα
με τις παραδόσεις των ημερών και ανταλλάσσουν ευχές και δώρα.
2. Το Πάσχα συγκεντρώνεται η οικογένεια και όλοι μαζί ζουν σύμφωνα με τις
παραδόσεις των ημερών, πηγαίνουν στην εκκλησία, ψήνουν το αρνί, τσου-
γκρίζουν αυγά κ.ά.
3. Το μεγαλύτερο από τα παιδιά της οικογένειας βοηθά το μικρότερο, ή τα μι-
κρότερα, στα μαθήματά του.
4. Οι γονείς πηγαίνουν στα καταστήματα και αγοράζουν τρόφιμα, ρούχα, παι-
χνίδια, βιβλία και άλλα είδη, που χρειάζεται η οικογένεια.
5. Τα παιδιά βοηθούν στο στρώσιμο και στο μάζεμα του τραπεζιού, πριν και
μετά από κάθε γεύμα.
6. Όταν ένα μέλος αρρωστήσει, τα υπόλοιπα μέλη το φροντίζουν και το περι-
ποιούνται.
7. Οι γονείς βοηθούν τα παιδιά στα μαθήματά τους, όταν αυτά έχουν απορίες
και αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Απαντήσεις στη Δραστηριότητα του σχολικού βιβλίου
Συμπληρώνουμε τις προτάσεις:'
Μετά από ένα ατύχημα, ο Αντρέας έσπασε το πόδι του. Πρέπει να μείνει στο
κρεβάτι για αρκετό καιρό. Όλοι στο σπίτι τού συμπαραστέκονται.
Η μητέρα βρίσκεται όσο περισσότερο μπορεί κοντά του και τον βοηθάει σε
ό,τι χρειάζεται.
Ο πατέρας πηγαίνει κοντά του, συζητούν, του δίνει θάρρος και του λέει ότι
σε λίγες εβδομάδες θα μπορεί και πάλι να κάνει όλες τις δραστηριότητες, που
έκανε, όπως και πριν.
Η Ιωάννα, η μεγάλη του αδερφή, μεταφέρει τις ευχές της δασκάλας και των
συμμαθητών του για γρήγορη ανάρρωση και του εξηγεί τις εργασίες που του
έδωσε η δασκάλα.
Η γιαγιά ήρθε να μείνει μαζί τους, για να του κάνει συντροφιά και να περνάει
ώρες μαζί του, του μαγειρεύει τα αγαπημένα του φαγητά, συζητάνε και του δι-
ηγείται τα παραμύθια που του αρέσουν.
1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η οικογένεια, τα μέλη της και οι μεταξύ τους σχέσεις
11

34. Μοιραζόμαστε ρόλους και παίζουμε το σενάριο.'
Παράδειγμα
Μητέρα: Ανδρέα, πονάς; Νομίζω ότι τώρα είσαι καλύτερα.
Ανδρέας: Ναι, μητέρα, δεν πονάω, αλλά νιώθω εξάντληση.
Μητέρα: Σου ετοιμάζω μια νόστιμη σούπα, που θα σε δυναμώσει, αγόρι μου.
Πατέρας: Ανδρέα, είναι η ώρα να πιεις την αντιβίωση.
Ανδρέας: Πρέπει να πιω όλες τις δόσεις;
Πατέρας: Αύριο το βράδυ θα πάρεις την τελευταία δόση. Τηλεφώνησα στον για-
τρό και μου είπε ότι σε δυο ημέρες θα μπορείς σιγά σιγά να κινείς το σπασμέ-
νο πόδι σου.
Γιαγιά: Πώς είσαι, αγαπημένε μου εγγονέ;
Ανδρέας: Είμαι καλύτερα, γιαγιά. Ο πόνος έχει υποχωρήσει.
Γιαγιά: Σου έφερα ένα ωραίο βιβλίο. Όταν έχεις διάθεση, διάβασέ το.
Ανδρέας: Θα το διαβάσω, γιαγιά, αλλά απόψε θέλω να μου διηγηθείς ιστορίες
που θυμάσαι από τα παιδικά σου χρόνια.
Γιαγιά: Απόψε θα μείνω μαζί σας και έχουμε χρόνο να πούμε πολλές ιστορίες,
απ’ αυτές που σου αρέσουν.
(Μια αντιπροσωπεία παιδιών της τάξης του μπαίνει στο δωμάτιό του.)
Γιάννης: Αυτά τα λουλούδια είναι απ’ όλα τα παιδιά της τάξης μας. Σου ευχόμα-
στε περαστικά και γρήγορα να είσαι μαζί μας.
Ανδρέας: Σας ευχαριστώ πολύ.
Θύμιος: Μας έλειψες, Ανδρέα.
Ανδρέας: Κι εσείς μου λείψατε.
Κατερίνα: Τώρα σε βλέπουμε καλύτερα. Ξεπέρασες τα δύσκολα.
Ανδρέας: Ναι, τώρα είμαι καλύτερα. Αυτές τις ημέρες κατάλαβα πόσο πολύτι-
μο αγαθό είναι η υγεία και πόσο ταλαιπωρούνται οι άνθρωποι που αρρω-
σταίνουν.
Κώστας: Ανδρέα, σου ευχόμαστε γρήγορη ανάρρωση και την επόμενη εβδο-
μάδα σε περιμένουμε στο σχολείο.
Ανδρέας: Σας ευχαριστώ για την αγάπη και τη συμπαράσταση που μου δείξατε.
Συζητάμε δικές μας εμπειρίες, αναφέροντας περιπτώσεις όπου η οικογέ-'
νεια ενωμένη αντιμετώπισε ένα πρόβλημα.
Οι μαθητές αναφέρουν τις εμπειρίες τους από τη δική τους οικογένεια, που
ενωμένη κατόρθωσε να αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα. Προβλήματα που
μπορούν να αναφερθούν είναι: ο τραυματισμός ενός μέλους της οικογένειας,
ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, η απώλεια προσφιλούς ή συγγενικού προσώ-
που, η απόλυση από την εργασία του πατέρα ή της μητέρας, η βλάβη της κατοι-
κίας εξαιτίας των καιρικών φαινομένων (σεισμός, πυρκαγιά, πλημμύρα), η κατα-
στροφή περιουσιακών στοιχείων και καλλιεργειών, ο αλκοολισμός ή η χρήση
ναρκωτικών ουσιών από ένα μέλος, ο περιορισμός των εξόδων για κάποιο διά-
στημα, προκειμένου η οικογένεια να αποκτήσει τη δική της κατοικία, η αποτυχία
ενός παιδιού στις εξετάσεις κ.ά.
1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
Το άτομο
και η κοινωνία
ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄: Η οικογένεια
12

35. Μάθε και αυτό:
Τα παραδοσιακά σύμβολα της οικογένειας
Η οικογένεια από τα παλιά χρόνια χρησιμοποίησε διάφορα σύμβολα:
Η εστία:• Μέσα σε κάθε παραδοσιακό σπίτι υπάρχει η εστία (τζάκι), η οποία
δεν αποτελεί απλώς έναν χώρο όπου μαγειρεύουν οι άνθρωποι και ζεσταί-
νονται, αλλά είναι το σύμβολο της ενότητας της οικογένειας. Σχετικό είναι και
ένα έθιμο σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας, σύμφωνα με το οποίο η φωτιά
μεταφέρεται από την εστία του πατρικού σπιτιού στα σπίτια των γιων. Με τον
τρόπο αυτό προβάλλεται η συνέχεια της οικογένειας. Σε ορισμένες περιοχές
της Ηπείρου, όταν η νύφη μπαίνει στο σπίτι του πεθερού, μια από τις πρώτες
ενέργειες είναι να προσκυνήσει την εστία.
Το εικονοστάσι:• Έχει παρόμοιο ρόλο με αυτόν της εστίας. Σ’ αυτό τοποθε-
τούνται οι εικόνες των αγίων, που έχουν τα μέλη της οικογένειας.
Τα στέφανα:• Είναι ισχυρό σύμβολο του γάμου. Αρκετές φορές τοποθετού-
νται σε στεφανοθήκες, δίπλα στο εικονοστάσι, για να δείξουν ότι ο γάμος εί-
ναι τόσο ιερός δεσμός, όσο και η εκκλησία που τον ευλόγησε.
Το φίδι και η νεράιδα του σπιτιού:• Εκτός από τα σύμβολα που συνδέονται
με τη φωτιά (εστία, καντήλι), σε όλη την Ελλάδα υπήρχε παλαιότερα η πίστη
σε ένα «φίδι του σπιτιού», το οποίο προστατεύει την οικογένεια και δεν πρέ-
πει κανείς να το πειράξει. Είναι ο «οικουρός όφις» της αρχαιότητας. Πιστεύε-
ται ότι, αν κάποιος πειράξει ή σκοτώσει το φίδι, τότε θα πεθάνει ένα μέλος ή
ο αρχηγός της οικογένειας. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας το φίδι αυτό
είναι θηλυκό και συνδέεται με μια φανταστική γυναικεία μορφή (νεράιδα) με
διάφορες ονομασίες, π.χ. βιτόρα στην Αττική, σαγιάδα στην Κοζάνη, μάισσα
στον Πόντο, που θεωρείται προστάτιδα του σπιτιού.
Το αίμα και ο σπόρος:• Άλλα σύμβολα, τα οποία έχουν περισσότερο σχέ-
ση με την έννοια της οικογένειας ως ομάδας συγγενών, είναι το αίμα και ο
σπόρος. Αυτά συμβολίζουν κυρίως τη συγγένεια ή τους συγγενείς από την
αντρική πλευρά, μέσα και έξω από το σπίτι. Πιστεύεται ότι με το αίμα και τον
σπόρο μεταβιβάζονται από τους παππούδες τα φυσικά και κοινωνικά χαρα-
κτηριστικά στην ομάδα.
Το γάλα:• Ένα άλλο σύμβολο, το οποίο όμως δεν είναι πάντα έντονο, όπως το
αίμα, είναι το γάλα. Το γάλα συμβολίζει μερικές φορές τη συγγένεια από τις
γυναίκες. Πιστεύεται ότι έχει παρόμοιες ιδιότητες με εκείνες του αίματος. Συγ-
γενείς από γάλα επίσης δεν πρέπει να παντρεύονται, καθώς και μη συγγενείς
που έχουν θηλάσει από την ίδια γυναίκα.
Ο εορτασμός του προστάτη αγίου.• Κατά την ημέρα του εορτασμού του αγί-
ου, γίνεται λειτουργία, κατόπιν έρχεται ο ιερέας στο σπίτι, κάνει ευχέλαιο και
σηκώνει «ύψωμα». Η οικογένεια έχει σφάξει αρνί ή κατσίκι και κάνει τραπέζι
στους συγγενείς. Μερικές φορές οι οικογένειες έχουν ή χτίζουν ιδιόκτητες εκ-
κλησίες προς τιμήν του προστάτη αγίου (Μάνη, Ήπειρος κ.α.).
Πηγή: Βικιπαίδεια
1Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η οικογένεια, τα μέλη της και οι μεταξύ τους σχέσεις
13

36. Ημερήσιο κριτήριο αξιολόγησης
1. Συμπληρώνω τα κενά στις προτάσεις:
α) Τα μέλη της οικογένειας αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις .................,
...................... και .......................... .
β) Οι γονείς, εκτός από τις ............................ ανάγκες των παιδιών τους, φρο-
ντίζουν και για τις .............................., ............................. και .............................
τους ανάγκες.
γ) Οι γονείς μεριμνούν για την .......................... των παιδιών τους, τα βοηθούν
να ενταχθούν στην .......................... και να γίνουν .......................... άτομα
και .......................... πολίτες.
δ) Το Οικογενειακό .......................... αναφέρεται στο .......................... και την
........................... .
2. Βάζω Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος) στο τετραγωνάκι κάθε πρότασης:
α) Οι γονείς προσφέρουν αγάπη, προστασία και ασφάλεια
στα παιδιά τους.
β) Ο πολιτικός γάμος γίνεται από τον ιερέα στην εκκλησία.
γ) Το κράτος έχει θεσπίσει νόμους που προστατεύουν
την οικογένεια.
δ) Συγγενείς εξ αίματος είναι όσοι προέρχονται από τους
ίδιους γεννήτορες.
ε) Η τροφή, η στέγη και τα ρούχα είναι πνευματικές ανάγκες.
3. Υπογραμμίζω τη σωστή απάντηση:
1. Ο πολιτικός γάμος γίνεται:
Α. Στην εκκλησία Β. Στη νομαρχία Γ. Στο δασαρχείο
2. Ένας γάμος πραγματοποιείται όταν οι μελλόνυμφοι έχουν συμπληρώσει
το:
Α. 16ο έτος Β. 18ο έτος Γ. 17ο έτος
3. Η φιλία είναι ανάγκη:
Α. Βιολογική Β. Πνευματική Γ. Συναισθηματική
4. Στην Ελλάδα ένα ζευγάρι μπορεί να κάνει γάμο:
Α. Μόνο θρησκευτικό Β. Μόνο πολιτικό
Γ. Kαι θρησκευτικό και πολιτικό
5. Τα έσοδα της οικογένειας μπορεί να προέρχονται από την εργασία:
Α. Μόνο του πατέρα Β. Μόνο της μητέρας
Γ. Και των δύο συζύγων (πατέρα και μητέρας)
4. Aπαντώ σύντομα:
Ποιες ανάγκες ικανοποιούνται μέσα στην οικογένεια και με ποιον τρόπο;
............................................................................................................................
............................................................................................................................
α
ό-
α
α
εί
ο-
ι-
ο
ύ-
υ-
ε-
ά
ν
ν
α
α
α
ο-
ν
ω-
αι
1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
Το άτομο
και η κοινωνία
ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄: Η οικογένεια
14

37. 15
2Ο
ΚΕ Φ Α Λ Α Ι Ο
Ρόλοι, δικαιώματα και υποχρεώσεις των
μελών της οικογένειας
Τα βασικά σημεία του μαθήματος
Α. Η μορφή της οικογένειας
Η οικογένεια, ανάλογα με το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζει, τις οικο-
νομικές δυνατότητες, την παράδοση, τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής, αποκτά
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στοιχεία. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι η μορφή
της. Παλαιότερα η πιο διαδεδομένη μορφή οικογένειας ήταν η διευρυμένη,
ενώ στις σύγχρονες κοινωνίες η πιο συνηθισμένη μορφή οικογένειας είναι η πυ-
ρηνική. Η οικογένεια μπορεί επίσης να είναι πολύτεκνη ή μονογονεϊκή.
Β. Ρόλοι και οργάνωση
Για την ομαλή λειτουργία της οικογένειας, τα μέλη της αναλαμβάνουν διαφο-
ρετικούς ρόλους και υιοθετούν τρόπους συμπεριφοράς. Οι γονείς φροντίζουν
τα παιδιά, αλλά και αυτά σέβονται και αγαπούν τους γονείς τους. Τα μέλη της οι-
κογένειας έχουν και άλλους ρόλους στη ζωή τους (μέλη συλλόγων, αθλητικών
ομάδων κτλ.).
Γ. Δικαιώματα και υποχρεώσεις
Για να εξασφαλίσουν τα μέλη την ομαλή λειτουργία της οικογένειας, τηρούν
συγκεκριμένους κανόνες συμπεριφοράς, οι οποίοι ρυθμίζουν αυτά που πρέπει
να κάνει ή να αποφεύγει κάθε μέλος της οικογένειας. Όλα τα μέλη της οικογένει-
ας έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις.
Γλωσσάρι
διευρυμένη οικογένεια: οικογένεια που αποτελείται από μεγάλο αριθμό με-
λών (πατέρας, μητέρα, παιδιά, παππούς, γιαγιά, θείοι, θείες κ.ά.), που και δι-
αμένουν κάτω από την ίδια στέγη συχνά.
πυρηνική οικογένεια: οικογένεια που αποτελείται από έναν γονέα (μητέρα ή
πατέρα) και ένα ή περισσότερα παιδιά.
πολύτεκνη οικογένεια: οικογένεια που έχει περισσότερα από τρία παιδιά.
μονογονεϊκή οικογένεια: οικογένεια που αποτελείται από έναν γονέα (μητέρα
ή πατέρα) και ένα ή περισσότερα παιδιά.
ρόλος: η κοινωνική συμπεριφορά που αναμένεται από πρόσωπο το οποίο κα-
τέχει συγκεκριμένη κοινωνική θέση σε σχέση με τον κάτοχο άλλης θέσης.
κανόνας: αρχή ή νόμος, σύμφωνα με τα οποία πρέπει να γίνεται κάτι.