2.
Գալիպոլիի կռիվները տեղի է ունեցել առաջին
համաշխարհային մատերի ընթացքում:Օսմանյան
կայսրության պատմության ամենաարյունալի
ժամանակաշրջանում:Թուրք բատմաբանը ասել է,
որ գալիպոլիի հաղթանակը եղել է Օսմանյան
պատմության ամենափայլուն հատվածներից
մեկը:Առաջին աշխարհամարտերից մի քանի տարի
առաջ 1911-1912-թ.-երին Օսմանյան կայսրությունը
կորցրեց հյուսիսային Աֆրիկայում բոլոր երկրները,
որոնց վրա իշխել էր մոտ 500 տարի:
3.
Իսկ 1912-1913-թ-ին Օսմանյան
կայսրությունը կորցրեց պայքարային
երկրները, որովհետև նրանք
պատերազմ էին հայտարարել և
ազատություն էին ուզում:Օսմանյան
պետությունը պատրաստ չեր մասնակցել
առաջին համաշխարհային
պատերազմին, քանի որ նրա բանակը
հոգնած և հյուծված էր,նաև
տնտեսությունն էր պատճառը և այս
բոլորի հիմնական պատճառը
պատերազմն էր:
4.
Սակայն Գերմանիան ուզում էր տիրապետել նեղուցներին,
որովհետև Նապոլիոն Բոնապարտի կարծիքով,ով տիրում է
նեղուցներին նա հաղթում է պատերազմը:Դրա համար
Գերմանիան դաշինք կնքեց թուրքերի հետ, որ թուրքերը
համաշխարհային պատերազմին չմասնակցեն բայց, երբ
Գերմանիան օգնության կարիք ունենա,նրանք պետք է օգնեին
Գերմանիային:Առաջինի ժամանակ, երբ Ստամբուլը վտանգի
մեջ էր, նա կայսրության մայրաքաղաքն էր, դրա համար
փակեցին Դարդանելի նեղուցը,որը Սև ծովը միացնում էր
Միջերկրական ծովին:
5.
Դրա համար Արևմտյան երկրներին և Ռուսաստանին
ագելվեց քշել նրանց նավերը և նավատորմերը դեպի
միջերկրական ծով:Եվ այդ պատճառով դժվար կացություն
ստեղծվեց, թե` Անտան եռյակին և թե` եռյակ դաշինքի և
Օսմանյան կայսրության համար:Օսմանյան կայսրության
անկումը անխուսափելի էր,տասնյակներով մարդանավեր
էին սպասում Սև ծովի բացվելուն`պատերազմ սկսելու
համար:Ռուսաստանը պիտի չմասնակցեր այս պատերազմի
և չմասնակցեց,որովհետև ներքին տնտեսական ծանր
խնդիրներ ուներ,ժողովուրդը պատրաստվում էր
հեղափոխության :
6.
Օսմանյան կայսրությունը ստիպված եղավ պատերազմի մեջ
ներքաշվելու ըստ Գերամանիայի և իրենց կնքած պայմանագրի
համաձայն:Այս մարտեր պատճառով Ստամբուլը վտանգված էր և
նրանք վախենում էին,,որ կկորցնեն այն`Անտանտի
հաղթանակով:Գալիպոլիի կռիվները սկսվեցին 1915-թ-ի
փետրվարին ,թեժ կռիվները եղան մարտի 18-ին,մարտերը ծովային
էին,ավարտվեց Եռյակ դաշինքի հաղթանակով 1916-թ-ին հունվարի
9-ին,եղել են բազմաթիվ զոհեր երկու կողմերից 194234 զոհ 86980
կորած 218786 վիրավորներ:Այս պատերազմին ֆրասիացիները և
անգլիացիները չկարողացան հասնել Ստամբուլ և գրավել
Դարդանելի նեղուցը:
7.
: Մի Պատմաբան ասել է թե<< Ով, որ գրավի Դարդանելի
նեղուցը կտիրի աշխարհի տնտեսությանը>>:Ինչպես
նախապես նշեցինք, Ռուսաստանը իր ներքին խնդիրների
պաճառով չկարողացավ մասնակցել առաջին
աշխարհամարտին:Սակայն, հետո Ռուսաստանը օգնություն
ցուցաբերեց Անկարային:Թուրք պատմաբանը ասել է,որ
հիվանդ,մահամերձ վիճակում գտնված Թուրքիան ոտքի
հանեցին և դարձրին ուժեղ պետություն և այն հիմնավորվեց
Քեմալ Աթաթուրքի նախագահությամբ, իսկ ֆրանսիացիները
և անգլիացիները հեռացան Թուրքիաից:
8.
Թուրքական հողերի վրա
եղած պատերազմական
վիճակին վերջ
դրվեց:Նեղուցները մնացին
Թուրքիաի հսկողության
տակ,որոնք արևմտյան
երկրների տնտեսության
համար շատ կարևոր
էին:Հրչակվեց Թուրքիաի
հաղթանակը և
տարածքային
ամբողջականությունը`191
6թ-ականի նոյեմբերին:
