Στ΄Δημ Γλώσσα γ τεύχος

3. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
2
Πίνακας Περιεχομένων
ΕΝΟΤΗΤΑ 13: Τρόποι ζωής και επαγγέλματα....................................................................................3
Ευθύς και πλάγιος λόγος .................................................................................................................4
Η σύνδεση των προτάσεων (παρατακτική, υποτακτική, ασύνδετο σχήμα) .................................11
Λόγια επίθετα σε –ων, -ουσα, -ον και σε –ύς, -εία, -ύ..................................................................18
ΕΝΟΤΗΤΑ 15: Κινηματογράφος - Θέατρο........................................................................................25
Το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ ..........................................................................................26
Κλίση των επιθέτων σε –ης, -ης, -ες..............................................................................................29
Επίθετα – Επιθετικοί προσδιορισμοί.............................................................................................32
Συλλαβισμός ..................................................................................................................................36
Κυριολεξία - Μεταφορά – Παρομοίωση ......................................................................................39
Ο χρόνος στον λόγο μας - Χρονικοί προσδιορισμοί......................................................................42
ΕΝΟΤΗΤΑ 16: Μουσεία.....................................................................................................................45
Ενεργητική και παθητική σύνταξη.................................................................................................46
Ρήματα που σχηματίζονται όπως και στα αρχαία ελληνικά.........................................................51
Μεταβατικά – αμετάβατα – συνδετικά ρήματα ...........................................................................54
ΕΝΟΤΗΤΑ 17: Πόλεμος και ειρήνη. ..................................................................................................61
Απρόσωπα ρήματα – απρόσωπες εκφράσεις...............................................................................62
Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές – Τελικές προτάσεις.........................................................66
Απλή και Επαυξημένη πρόταση.....................................................................................................69
Ονοματικές – Ρηματικές φράσεις..................................................................................................72
Αόριστος οριστικής σε ρήματα με εσωτερική αύξηση..................................................................76

4. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
3

5. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
4
Τα λόγια κάποιου τα ακούμε με δύο τρόπους:
Ευθύς λόγος → ανεξάρτητη πρόταση. Να πάρετε μαζί σας τα βιβλία
Πλάγιος λόγος → ανεξάρτητη πρόταση
→ εξαρτημένη πρόταση
Η δασκάλα είπε να πάρουμε μαζί μας τα βιβλία.
Όταν μέσα στο κείμενο θέλουμε να παραθέσουμε τα λόγια κάποιου σε ευθύ λόγο βάζουμε διπλή
τελεία πριν από τα λόγια και τα ίδια τα λόγια τα βάζουμε μέσα σε εισαγωγικά.
Τα παιδιά φώναξαν όλα μαζί: «Θέλουμε παγωτό βανίλια!»
Σε ένα κείμενο με διάλογο, τότε δε χρησιμοποιούμε τα εισαγωγικά αλλά την παύλα (-), πριν
παραθέσουμε τα λόγια του προσώπου που μιλά. Όταν τον λόγο παίρνει το άλλο πρόσωπο,
αλλάζουμε γραμμή και ξεκινάμε πάλι με παύλα (-).
Άμεσα
Ακούμε δηλαδή το πρόσωπο να μιλάει.
«Να πάρετε μαζί σας τα βιβλία της
Ιστορίας».
Έμμεσα
Ακούμε τα λόγια ενός προσώπου, όχι
όμως από το ίδιο το πρόσωπο όπως
ακριβώς τα είπε, αλλά όπως τα
μεταφέρει κάποιο άλλο πρόσωπο.
Η δασκάλα είπε να πάρουμε μαζί μας τα
βιβλία της Ιστορίας.
κύρια δευτερεύουσα
κύρια

6. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
5
Αλλάζουμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο και τον πλάγιο λόγο σε ευθύ
- Καπετάνιε, πότε επιτέλους θα πιάσουμε λιμάνι;
- Δεν αργούμε. Κάντε λιγάκι υπομονή και σύντομα θα φτάσουμε στη Μάλτα!
Ευθύς λόγος → Πλάγιος λόγος Παράδειγμα
α) Προσθέτουμε τα ονόματα των προσώπων που μιλάνε ή
τα αντικαθιστούμε με κάποια αντωνυμία.
Οι ναύτες ρώτησαν τον καπετάνιο
πότε επιτέλους θα πιάσουν λιμάνι
και εκείνος τους απάντησε πως δεν
αργούν, τους προέτρεψε να κάνουν
υπομονή και τους είπε πως
σύντομα θα φτάσουν στη Μάλτα.
β) Βάζουμε συνδέσμους για να ενώσουμε τις προτάσεις
(ότι, να, και ,πως, αν κλπ.)
γ) Χρησιμοποιούμε ρήματα όπως: ρώτησε, είπε, απάντησε,
απόρησε, εξήγησε, προέτρεψε κλπ.
ε) Αλλάζουμε το πρόσωπο των ρημάτων από
πρώτο/δεύτερο σε τρίτο.
Ο πλάγιος λόγος δεν παίρνει ποτέ ερωτηματικό.
Αν το ρήμα εξάρτησης είναι σε παρελθοντικό χρόνο τότε το ρήμα στη δευτερεύουσα μπορεί είτε
να παραμείνει στον χρόνο που βρίσκεται ή να αλλάξει ως εξής:
Ενεστώτας → παρατατικός Τρέχω στον αγώνα. → Είπε ότι έτρεχε στον αγώνα.
Παρακείμενος → υπερσυντέλικος Έχω τελειώσει την άσκηση. → Είπε ότι είχε τελειώσει την άσκηση.
Μέλλοντας → θα + παρατατικός Θα σε δω αύριο; → Με ρώτησε αν θα με έβλεπε αύριο.

7. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
6
Προσέχω τις μετατροπές που γίνονται στις προτάσεις
Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος
ανεξάρτητη πρόταση με οριστική
«Αισθάνομαι καλά»
εξαρτημένη ειδική πρόταση
Ο Γιώργος μου είπε ότι αισθάνεται καλά.
ανεξάρτητη πρόταση με υποτακτική
«Να απαντήσεις στην ερώτησή μου»
εξαρτημένη βουλητική πρόταση
Η δασκάλα μού ζήτησε να απαντήσω στην
ερώτησή της.
ανεξάρτητη πρόταση με προστακτική
«Δώσε μου το βιβλίο σου»
εξαρτημένη βουλητική πρόταση
Η δασκάλα ζήτησε από το Γιώργο να της δώσει
το βιβλίο του.
ανεξάρτητη ερωτηματική πρόταση
«Πού θα πάμε;»
πλάγια ερωτηματική πρόταση
Ο Γιώργος ρώτησε τον πατέρα του πού θα
πάνε.
1. Διαβάζω τις προτάσεις και σημειώνω στην κατάλληλη στήλη αν είναι ευθύς ή πλάγιος ο
λόγος των προτάσεων.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΥΘΥΣ ΠΛΑΓΙΟΣ
Τον παρακάλεσα να μου δανείσει το κινητό του.
Θα πάω να διαβάσω μαζί με την Ιφιγένεια.
Ο Μιχάλης απάντησε ότι είναι ψηλός.
Ήμουν βέβαιος πως θα έρθεις.
Καλέσατε τα εκπαιδευτήρια Γ. Ζώη, παρακαλώ περιμένετε!
Μας είπε να περιμένουμε στη σειρά μας.
Στ’ αλήθεια δεν το ξέρετε;
Μην κάνετε φασαρία, γιατί ο πατέρας είναι κουρασμένος.
Θα πάω να πιώ τον καφέ μου στη φίλη μου.
Ο Μάκης απάντησε ότι είναι καθηγητής.

8. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
7
2. Μετατρέπω τις παρακάτω προτάσεις σε πλάγιο λόγο χρησιμοποιώντας τις φράσεις των
παρενθέσεων:
Γιατί δεν ήρθε ακόμα ο αδερφός σου; (Η γιαγιά απορεί)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ας έχουμε όλοι μια καλή σχολική χρονιά! (Ο διευθυντής ευχήθηκε στους μαθητές)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Σου αρέσουν τα σουβλάκια; (Η θεία με ρώτησε)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Παρακολουθήστε με προσοχή την ταινία. (Μας ζήτησε)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η εκδρομή αναβάλλεται, γιατί ο καιρός δεν είναι καλός. (Η διευθύντρια ανακοίνωσε)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Απομακρυνθείτε από εκεί. (Μας ζήτησε)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Μετατρέπω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και το αντίστροφο.
Τα παιδιά ζήτησαν να πάνε να δουν τους παππούδες τους στο χωριό.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η Νεφέλη ρώτησε την αδερφή της, πόσο είχε αγοράσει το φόρεμα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
«Συνήθισα να κοιμάμαι νωρίς», είπε ο Άγγελος χθες στη δουλειά.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η δασκάλα του είπε ότι, αν διαβάζει, θα πάρει μεγάλους βαθμούς.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
«Έσωσα τη ζωή ενός παιδιού», σκέφτηκε.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο διευθυντής του σχολείου ευχήθηκε σε όλους τους μαθητές να έχουν μια καλή σχολική χρονιά.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο αρχιτέκτονας υποσχέθηκε στους πελάτες του ότι τα σχέδια για το νέο τους σπίτι θα είναι έτοιμα
τον επόμενο μήνα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
«Τα λαχανικά μας είναι βιολογικής καλλιέργειας» διαβεβαίωσε ο μανάβης τον πελάτη.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
8
4. Διαβάζω τους διαλόγους του κόμικ και μεταφέρω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.
Ντόναλτ Ντακ, Πασχαλινή Παρέλαση, ΚΟΜΙΞ #94.
Τα ανίψια ενημερώνουν τον Ντόναλτ ..................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
5. Στο παρακάτω απόσπασμα από «Το καπλάνι της βιτρίνας», υπογραμμίζω όσα σημεία είναι
σε πλάγιο λόγο και κυκλώνω όσα είναι σε ευθύ.
Ο παππούς τη μάλωσε πως είναι εγωίστρια. Αν σκέφτονταν όλοι έτσι, δεν θα ’χε γίνει καμία
ανακάλυψη στον κόσμο
— Θα 'θελα να γίνω εφευρέτης, λέει η Μυρτώ.
— Αν οι... εφευρέτες ξέρανε την προπαίδεια όπως εσύ, της είπε ο παππούς, δεν θα γινόταν καμιά
εφεύρεση στον κόσμο.
Δεν φανταζόμασταν ότι θα τέλειωνε τόσο άσχημα αυτή η Κυριακή. Ο παππούς άρχισε να ρωτάει
τη Μυρτώ το 7x7 κι εκείνη όλο τα μπέρδευε. Επέμενε μάλιστα πως 7x8 κάνει 46 κι ο παππούς
θύμωσε.

10. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
9
— Αν δε μάθεις την προπαίδεια απέξω κι ανακατωτά, δεν θα πας ποτέ σου σε αληθινό σχολείο,
είπε ο παππούς και μας έστειλε να κοιμηθούμε. [...]
Όταν πέσαμε πια στα κρεβάτια μας να κοιμηθούμε, άρχισε η Μυρτώ να λέει πως εγώ έφταιγα που
τη μάλωσε ο παππούς για την προπαίδεια, γιατί ρώτησα αν θα μπορέσει στ' αλήθεια να πετάξει ο
άνθρωπος. Πού να ξέρω εγώ ότι, για να πετάξει ο άνθρωπος, χρειάζεται κανείς να ξέρει απέξω κι
ανακατωτά την προπαίδεια;
Άλκη Ζέη, Το καπλάνι της βιτρίνας (απόσπασμα)
Έπειτα μετατρέπω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και το αντίστροφο:
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
6. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
«Θα μετακομίσω τον Ιανουάριο», είπε ο Νίκος. Ο παραπάνω λόγος είναι πλάγιος.
α. Σωστό β. Λάθος
Η μητέρα ζήτησε να της φέρω τον φορτιστή. Ο παραπάνω λόγος είναι πλάγιος.
α. Σωστό β. Λάθος
Με παρακάλεσε να την πάω με το αμάξι στη δουλειά. Ο παραπάνω λόγος είναι:
α. Ευθύς β. Πλάγιος

11. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
10
«Τι εννοείς;» με ρώτησε η Άννα. Ο λόγος γίνεται πλάγιος ως εξής:
α. Η Άννα ρώτησε τι εννοείς. β. Η Άννα ρώτησε τι εννοεί. γ. Η Άννα ρώτησε τι εννοώ.
Με πείραξε το φαγητό στο εστιατόριο. Ο παραπάνω λόγος είναι:
α. Ευθύς β. Πλάγιος γ. Ούτε ευθύς ούτε πλάγιος
Οι μαθητές απάντησαν ότι το πηλίκο είναι 9. Ο παραπάνω λόγος είναι:
α. Ευθύς β. Πλάγιος γ. Ούτε ευθύς ούτε πλάγιος
«Θα μείνω και εγώ», απάντησε η Λουκία. Σε πλάγιο λόγο η πρόταση θα γίνει:
α. Η Λουκία απάντησε ότι θα μείνει και αυτή.
β. Η Λουκία απάντησε ότι μένει και αυτή.
γ. Η Λουκία απάντησε ότι θα έμενε και αυτή.

12. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
11
Οι σύνδεσμοι είναι άκλιτες λέξεις που συνδέουν:
• Λέξεις (παπούτσια και τσάντες)
• Φράσεις (τα φρούτα και τα λαχανικά και τα όσπρια)
• Προτάσεις (Ήρθαν μαζί μας, γιατί δεν είχαν να κάνουν κάτι)
Στη σύνδεση αυτή συνδέονται ισοδύναμες συντακτικά προτάσεις (ανεξάρτητη με ανεξάρτητη,
εξαρτημένη με εξαρτημένη) με τους παρατακτικούς συνδέσμους.
Ο Ορέστης στεκόταν πολλή ώρα και χάζευε τις βιτρίνες.
Πήγε στο τεράστιο εμπορικό κέντρο, αλλά πουθενά δε βρήκε αυτό που έψαχνε.
Άρχισε τότε να αναρωτιέται αν θα έπρεπε να φύγει ή να συνεχίσει το ψάξιμο.
κύρια κύρια
κύρια κύρια
δευτερεύουσα δευτερεύουσα

13. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
12
Ως παρατακτικοί σύνδεσμοι χρησιμοποιούνται οι παρακάτω:
• συμπλεκτικοί: και, ούτε, μήτε, ουδέ,μηδέ
• αντιθετικοί: αλλά, όμως, ωστόσο, μα,αλλιώς
• διαζευκτικοί: ή, είτε
• αποτελεσματικοί ή συμπερασματικοί: επομένως, άρα, ώστε,λοιπόν.
Στη σύνδεση αυτή συνδέονται:
α. ανεξάρτητες με εξαρτημένες προτάσεις:
Χτύπησε δυνατά το κουδούνι της πόρτας, για να του
ανοίξουν.
β. εξαρτημένες με εξαρτημένες, οι οποίες όμως δεν είναι
ισοδύναμες συντακτικά, αλλά η μία εξαρτημένη είναι συμπλήρωμα τηςάλλης:
Φώναξε δυνατά, αν θέλεις να σε ακούσουν.
Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με:
α. συνδέσμους:
σύνδεσμοι προτάσεις
ειδικοί πως, που, ότι ειδικές προτάσεις
διστακτικοί μην, μήπως διστακτικές (ή
ενδοιαστικές) προτάσεις
αιτιολογικοί γιατί, επειδή. αφού αιτιολογικές προτάσεις
χρονικοί όταν, σαν, καθώς, ενώ, αφού, αφότου, μόλις,
προτού, πριν, ώσπου, εφόσον, άμα, όσο που
χρονικές προτάσεις
υποθετικοί αν, εάν, σαν, άμα υποθετικές προτάσεις
αποτελεσματικοί ώστε, που αποτελεσματικές προτάσεις
τελικοί να, για να τελικές προτάσεις
αντιθετικοί ενώ, αν και, μολονότι εναντιωματικές προτάσεις
β. αντωνυμίες:
αντωνυμίες προτάσεις
αναφορικές οποίος/α/ο, όποιος/α/ο, όσος/η/ο, που, ό,τι,
οποιοσδήποτε κτλ.
αναφορικές προτάσεις
ερωτηματικές ποιος/α/ο, πόσος/η/ο, τι πλάγιες ερωτηματικές
προτάσεις
δευτερεύουσα δευτερεύουσα

14. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
13
γ. επιρρήματα
επιρρήματα προτάσεις
αναφορικά όπου, όποτε, όπως κτλ. αναφορικές προτάσεις
ερωτηματικά πού, πότε, πώς πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις
Στο ασύνδετο σχήμα παρατάσσονται ο ένας δίπλα στον άλλο ισοδύναμοι συντακτικά όροι, δίχως
να υπάρχει μεταξύ τους κάποιος σύνδεσμος, απλά χωρίζονται με κόμμα:
Ο Γιώργος, ο Νίκος, η Μαρία παίζουν χαρούμενοι.
Ο δάσκαλος φώναξε την Άννα, τη Φωτεινή, τη Νίκη για να τους ζητήσει κάτι.
Ο μαθητής είναι υπάκουος, έξυπνος, μελετηρός.
Την αγαπούσαν όλοι, γιατί ήταν ένα έξυπνο, ομιλητικό, γελαστό παιδί.
Βλέπε, άκου, σώπα.
Υποκ. Υποκ. Υποκ.
Αντικ. Αντικ. Αντικ.
Κατηγ. Κατηγ. Κατηγ.
Επιθετικοί προσδιορισμοί
κύρια κύρια κύρια

15. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
14
1. Κυκλώνω τους συνδέσμους και αναγνωρίζω το είδος της σύνδεσης των προτάσεων.
α. Παρότι δεν διάβαζε αρκετά, ήταν άριστος μαθητής. (……………………………..)
β. Έμενε στην Αθήνα αλλά δεν του άρεσε η ζωή στην πόλη. (……………………………..)
γ. Θα έχω ετοιμαστεί μέχρι να έρθεις. (……………………………..)
δ. Κάλεσε στη γραμματεία, για να σε συνδέσουν με τον κύριο Θέμη. (……………………………..)
ε. Παίξαμε, γελάσαμε, φάγαμε μέχρι αργά το βράδυ. (……………………………..)
στ. Μιλούσε σιγά για να μην ακουστεί. (……………………………..)
ζ. Αν με ρωτούσες, θα σου έλεγα την γνώμη μου. (……………………………..)
η. Είναι φιλικός όμως δεν κάνει εύκολα παρέες. (……………………………..)
2. Στην παραπάνω άσκηση υπογραμμίζω τις δευτερεύουσες προτάσεις, όπου υπάρχουν, και
γράφω στα παρακάτω κενά το είδος τους.
α. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
β. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
γ. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
δ. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
ε. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
στ. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
ζ. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
η. Η πρόταση είναι: ………………………………………………
3. Συμπληρώνω τις προτάσεις με τον κατάλληλο παρατακτικό σύνδεσμο από τους παρακάτω:
Η Νίκη δεν ήρθε, ……………………… τηλεφώνησε.
Θα σου πω τι έγινε, ………………. μην το πεις σε κανέναν.
Είναι εξίσωση πρόσθεσης, ………………… λύνεται με αφαίρεση.
Πως θα πάμε εκεί; Με τα πόδια ………………………. με αυτοκίνητο;
αλλά
άρα
ή
ούτε

16. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
15
4. Συμπληρώνω τα κενά με την κατάλληλη λέξη:
Δεν άκουσε ………………… χτύπησε το τηλέφωνο.
Μου ζήτησε ……………………τον συνοδεύσω;
Το σπίτι …………………….. βλέπεις στη γωνία είναι δικό μου.
Οι πύλες του μοναστηριού κλείνουν …………………… τη δύση του ηλίου.
5. Χαρακτηρίζω το είδος της σύνδεσης των προτάσεων σημειώνοντας ένα Χ στη σωστή στήλη.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΥΠΟΤΑΞΗ ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ
Στη γιορτή φάγαμε, χορέψαμε,
διασκεδάσαμε.
Ο πιλότος μίλησε στους επιβάτες και
ξεκίνησε η διαδικασία απογείωσης του
αεροσκάφους.
Ο σερβιτόρος άφησε τον κατάλογο, για να
παραγγείλουν οι πελάτες.
Ο τεχνικός έλεγξε το μηχάνημα, αλλά δε
διόρθωσε τη βλάβη.
Αν και έχει όρεξη για δουλειά, είναι
άνεργος εδώ και πολύ καιρό.
Οι εργαζόμενοι έκαναν απεργία, φώναξαν
συνθήματα, διαδήλωσαν στους δρόμους.
Άφησε το βιογραφικό του, μα δεν τον
ειδοποίησαν.
Μου είπε ότι του αρέσει η επαφή με τον
κόσμο.
Άνοιξε νέο κατάστημα και σήμερα θα
γίνουν τα εγκαίνιά του.
6. Ενώνω τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιώντας υποτακτική σύνδεση και κάνοντας όλες
τις απαραίτητες αλλαγές.
Η επιλογή επαγγέλματος είναι μία από τις σημαντικές αποφάσεις. Καθορίζει την ευτυχία του
ατόμου.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στις μέρες μας οι εργαζόμενοι έχουν πολλά δικαιώματα. Παλαιότερα δεν είχαν.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Η μητέρα μου έγινε αεροσυνοδός. Αγαπάει τα ταξίδια,
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
να
πριν
οποίος,/-α,/ο
πότε

17. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
16
Σπούδασε αρχιτέκτονας. Είναι πραγματικά καλός στο σχέδιο.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Άσκησα μια δύναμη στο χαρτί. Το χαρτί τσαλακώθηκε.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο καιρός είναι καλός. Θα πάμε εκδρομή.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Είχε γονείς δασκάλους. Δεν του άρεσε αυτό το επάγγελμα.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
7. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
Θύμωσε μα δεν το έδειξε. Η σύνδεση των προτάσεων είναι:
α. Παρατακτική
β. Υποτακτική
Αν έρθουν πολλά άτομα, θα πάμε με δυο λεωφορεία. Η σύνδεση των προτάσεων είναι:
α. Παρατακτική
β. Υποτακτική
γ. Ασύνδετο σχήμα
Θα έρθω και ας μην έχω ελεύθερο χρόνο. Η σύνδεση των προτάσεων είναι:
α. Παρατακτική
β. Υποτακτική
Θα καλέσω τη γραμματεία ή θα επικοινωνήσω με μήνυμα. Η σύνδεση των προτάσεων είναι:
α. Παρατακτική
β. Υποτακτική
Πρέπει να σκεφθείς αν θα συμμετέχεις ή αν θα μείνεις σπίτι. Η σύνδεση των προτάσεων είναι:
α. Υποτακτική και παρατακτική
β. Παρατακτική σύνδεση μόνο
γ. Υποτακτική σύνδεση μόνο
Μέσα στην ταραχή και τον πανικό της τραυμάτισε το χέρι, πόνεσε πολύ, βούρκωσε. Η σύνδεση των
προτάσεων γίνεται με:
α. Παρατακτική σύνδεση και ασύνδετο σχήμα
β. Ασύνδετο σχήμα μόνο
γ. Παρατακτική σύνδεση μόνο

18. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
17
Η χώρα μας αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών, καθώς διαθέτει φυσικές ομορφιές και ιστορικά
μνημεία. Η σύνδεση των προτάσεων γίνεται με:
α. Υποτακτική σύνδεση και παρατακτική
β. Ασύνδετο και παρατακτική σύνδεση
γ. Υποτακτική σύνδεση μόνο
Αποτύχαμε αλλά θα προσπαθήσουμε σκληρά ώστε να πετύχουμε τον στόχο μας. Η σύνδεση των
προτάσεων γίνεται με:
α. Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση
β. Παρατακτική σύνδεση
γ. Υποτακτική σύνδεση
8. Να βάλεις κόμμα όπου χρειάζεται, να κυκλώσεις τους συνδέσμους και να σημειώσεις το
είδος της σύνδεσης των προτάσεων.
Δεν ήρθε στην εκδρομή διότι ήταν άρρωστος.
Άμα βρέξει, το πικνίκ θα ακυρωθεί.
Δεν γνωρίζω την παράσταση ούτε με ενδιαφέρει.
Έφαγε λούστηκε έπεσε για ύπνο.
Γνώριζε πολλά αλλά δεν ήξερε να απαντήσει.
Έφυγε βιαστικά και ξέχασε την ομπρέλα του.
Μάζευε χρήματα να αγοράσει νέο κινητό και να πάει διακοπές.
Τα δέντρα είτε κάηκαν από τον πάγο είτε χτυπήθηκαν από το χαλάζι.
Την πρόσβαλα όμως το μετάνιωσα.
Ο Χαράλαμπος βλέπει σειρές στο σπίτι ή πηγαίνει στον κινηματογράφο για ταινίες.

19. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
18
Επίθετα σε –ων, -ουσα, -ον
Στα νέα ελληνικά χρησιμοποιούμε επίθετα σε -ων -ούσα -ον που προέρχονται από τις ενεργητικές
μετοχές της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική επείγων επείγουσα επείγον
γενική επείγοντος επείγουσας επείγοντος
αιτιατική επείγοντα επείγουσα επείγον
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική επείγοντες επείγουσες επείγοντα
γενική επειγόντων επειγουσών επειγόντων
αιτιατική επείγοντες επείγουσες επείγοντα
Η κλητική πτώση είναι πολύ σπάνια στα επίθετα αυτά. Όταν χρειαστεί να
σχηματιστεί, είναι ίδια με την ονομαστική.
Παρόμοια κλίνονται τα επίθετα: πρωτεύων, -ουσα, -ον,
δευτερεύων, -ουσα, -ον, εποπτεύων, -ουσα, -ον,
ενδιαφέρων, -ουσα, -ον, μέλλων, -ουσα, -ον,
υπάρχων, -ουσα, -ον κ.ά.

20. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
19
Επίθετα σε –ύς, –εία, –ύ
Ορισμένα επίθετα με κατάληξη –υς, –εια, –υ κλίνονται όπως και στα αρχαία ελληνικά. Ας δούμε
αναλυτικά την κλίση τους στον παρακάτω πίνακα.
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική οξύς οξεία οξύ
γενική οξέος (οξύ) οξείας οξέος (οξύ)
αιτιατική οξύ οξεία οξύ
κλητική οξύ οξεία οξύ
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική οξείς οξείες οξέα
γενική οξέων οξειών οξέων
αιτιατική οξείς οξείες οξέα
αιτιατική οξείς οξείες οξέα
Τα επίθετα αυτά μπορούν ωστόσο να κλιθούν και με διαφορετικό τρόπο (παρακάτω πίνακας).
Ωστόσο στην πρώτη περίπτωση το ύφος είναι πιο επίσημο.
Ενικός αριθμός
ονομαστική ο βαθύς η βαθιά το βαθύ
γενική του βαθιού / βαθύ της βαθιάς του του βαθιού / βαθύ
αιτιατική τον βαθύ τη βαθιά το βαθύ
κλητική - βαθύ – βαθιά – βαθύ
Πληθυντικός αριθμός
ονομαστική οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
γενική των βαθιών των βαθιών των βαθιών
αιτιατική τους βαθιούς τις βαθιές τα βαθιά
κλητική – βαθιοί – βαθιές – βαθιά
Παρόμοια κλίνονται τα επίθετα: αμβλύς, -εία, -ύ, ευθύς, -εία, -ύ,
βραχύς, -εία, -ύ, ευρύς, -εία, -ύ, ταχύς, -εία, -ύ , θρασύς – εία, -υ,
δριμύς, -εία, -ύ , βαρύς, -εία, -ύ, δασύς , -εία, -ύ, ευρύς , -εία, -ύ κ.α.

21. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
20
1. Συμπληρώνω τους πίνακες:
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική ενδιαφέρων χώρος μέλλουσα σύζυγος δευτερεύον πρόβλημα
γενική
αιτιατική
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική
γενική
αιτιατική
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική βαρύς σάκος ταχεία οδός ευθύ τμήμα
γενική
αιτιατική
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική
γενική
αιτιατική
2. Συμπληρώνω τα κενά των παρακάτω προτάσεων τοποθετώντας τα επίθετα στο σωστό γένος
και στη σωστή πτώση.
α. Η ………..…. (οξύς, -εία, -υ) ήταν είδος τόνου στα αρχαία ελληνικά.
β. Μίλησε για την επίλυση ενός …………..….. (ευρύς, -εία, -υ) διαδεδομένου προβλήματος.
γ. Για να φθάσεις πιο γρήγορα πάρε την …………..…….. (ταχύς, -εία, -υ) οδό.
δ. Δεν ήξερε τι να απαντήσει στον ………….…… (θρασύς, -εία, -υ) γείτονά του.
ε. Το ζήτημα των αποζημιώσεων έχει λάβει τελευταία ………………. (ευρύς, -εία, -υ) διάσταση.

22. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
21
3. Γράφω στον άλλο αριθμό:
α. τον ευθύ δρόμο: …………………………………………………….…………………………….
β. το δευτερεύον ζήτημα: ………………………………………………………………………..
γ. τους παρόντες μαθητές: ………………………………………………………………………
δ. της επείγουσας ανάγκης: …………………………………………………………………….
ε. η ευρεία σύσκεψη: .................................................................................
στ. των τραχέων υλικών: .............................................................................
ζ. της αμβλείας γωνίας: ............................................................................
η. των ευθέων τμημάτων: .........................................................................
4. Συμπληρώνω τα κενά των προτάσεων βάζοντας τα επίθετα στον κατάλληλο τύπο.
επιτυχών, επιζών, παρών, δέων, οξύς, ευθύς, επείγων, συμφέρων, παρών, συμφέρων
α. Αγόρασα το οικόπεδο σε ……………….…… τιμή.
β. Μίλησα με τον ιερέα με τον ……………………. σεβασμό.
γ. Μεταξύ των ………………………….. ήταν και ο αντιδήμαρχος της περιοχής.
δ. Τα ονόματα των………………….…….. των εξετάσεων θα ανακοινωθούν τον Αύγουστο.
ε. Δυστυχώς, μετά το αεροπορικό ατύχημα δε βρέθηκαν …………………………....……. επιβάτες.
στ. Αυτή την εβδομάδα οι απόντες μαθητές ήταν πιο πολλοί από τους …………………..………… .
ζ. Ο πόνος ήταν τόσο …………………………………, ώστε μεταφέρθηκε αμέσως στο νοσοκομείο.
η. Το νοσοκομείο θα δέχεται απόψε μόνο τα ……………….…………………………… περιστατικά.
5. Στα παρακάτω επίθετα επιλέγω τον σωστό τρόπο που σχηματίζονται τα τρία γένη.
παρών: α) παρόν – παρούσα – παρόν β) παρών – παρούσα – παρόν
εξέχων: α) εξέχων – έξοχη – εξέχον β) εξέχων – εξέχουσα – εξέχον
τραχύς: α) τραχύς – τραχιά – τραχύ β) τραχύς – τραχία – τραχύ
ελαφρύς: α) ελαφρύς – ελαφρεία – ελαφρύ β) ελαφρύς – ελαφριά – ελαφρύ
οξύς: α) οξύς – οξιά – οξί β) οξύς – οξεία – οξύ
παχύς: α) παχύς – παχεία – παχύ β) παχύς – παχιά – παχύ
αψύς: α) αψύς – αψιά – αψύ β) αψύς – αψεία – αψύ
μακρύς: α) μακρύς – μακρεία – μακρύ β) μακρύς – μακριά – μακρύ

23. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
22
6. Αναγνωρίζω τα υπογραμμισμένα επίθετα στους παρακάτω πίνακες.
Τα έργα προχωρούν με ταχείς ρυθμούς.
Τα φλέγοντα ζητήματα συζητήθηκαν στο υπουργικό συμβούλιο.
Το ημερολόγιο ενός απόντος.
Αγόρασε εξαρτήματα ευθέων άκρων.
γένος
πτώση
αριθμός
γένος
πτώση
αριθμός
γένος
πτώση
αριθμός
γένος
πτώση
αριθμός
7. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
Ο Ιουστινιανός ήταν αναμφισβήτητα μια ...
α. εξέχων προσωπικότητα β. εξέχουσα προσωπικότητα
Η συμπεριφορά του έδειξε ότι ο Νικηφόρος είναι ...
α. θρασύς β. θρασείς γ. θρασής δ. θρασύ
Ανακοινώθηκε ο προϋπολογισμός για το ...
α. τρέχοντα έτος β. τρέχων έτος γ. τρέχον έτος
Μου προέκυψε μια δουλειά πολύ ...
α. επείγων β. επείγον γ. επείγουσα δ. επείγοντα
Τα ρήματα της έκθεσης έπρεπε να γραφτούν σε χρόνο ...
α. μέλλουσα β. μέλλων γ. μέλλον δ. μέλλοντα
Σχεδιάσαμε μια γωνία ...
α. αμβλύα β. αμβλεία γ. αμβλία
Το .............. είναι να παραστούμε στην εκδήλωση.
α. πρέπων β. πρέπον
Ο πρόεδρος της ομάδας μίλησε στην εκπομπή για ............... ζητήματα.
α. φλέγοντα β. φλέγωντα

24. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
23
Τον ενημέρωσα ότι βρίσκεται στη λίστα των ...
α. επιτυχώντων β. επιτυχόντων γ. επιτυχώντον
Ο τρόπος σου δεν ήταν ο ...
α. αρμώζων β. αρμόζον γ. αρμόζων
8. Μέσα στο κρυπτόλεξο έχουν βρει καταφύγιο δεκατρία επίθετα. Αφού τα εντοπίσεις,
συμπλήρωσε τα κενά των προτάσεων βάζοντας μερικά από αυτά στον κατάλληλο τύπο.
Π Ρ Ω Τ Ε Υ Ω Ν Ε Ρ Τ Ε
Α Υ Θ Ι Π Δ Φ Γ Η Ξ Κ Ν
Ρ Τ Τ Δ Ε Υ Θ Υ Σ Ο Π Δ
Ω Η Α Χ Ι Τ Ρ Α Χ Υ Σ Ι
Ν Γ Χ Ε Γ Υ Υ Η Μ Τ Ι Α
Ζ Φ Υ Π Ω Π Ε Ξ Ε Γ Κ Φ
Χ Δ Σ Ι Ν Α Π Κ Λ Υ Ο Ε
Ψ Ο Ι Τ Α Ρ Ι Θ Λ Η Λ Ρ
Ω Ξ Π Υ Ζ Χ Ζ Ι Ω Θ Κ Ω
Η Υ Ο Χ Δ Ω Ω Ο Ν Ι Λ Ν
Β Σ Λ Ω Ρ Ν Ν Λ Α Σ Δ Φ
Ν Μ Κ Ν Τ Υ Ξ Β Α Ρ Υ Σ
▪ Οι ………………………………… μαθητές των Πανελλαδικών Εξετάσεων θα μπορέσουν να
εισαχθούν στα πανεπιστήμια.
▪ Δυστυχώς, μετά το αεροπορικό ατύχημα δε βρέθηκαν …………………………………επιβάτες.
▪ Νομίζω ότι η Φυσική και η Ιστορία είναι τα πιο ………………………………… μαθήματα.
▪ Ο πόνος ήταν τόσο ………………………………… , ώστε μεταφέρθηκε αμέσως στο νοσοκομείο.
▪ Τα αυγά είναι τα ………………………………… συστατικά για μια ομελέτα.
▪ Όσα επαγγέλματα σχετίζονται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές θεωρούνται τα
επαγγέλματα του ………………………………… .
▪ Η επιφάνεια του εδάφους ήταν ………………………………… και δυσκόλευε το περπάτημά μας.
▪ Το νοσοκομείο θα δέχεται απόψε μόνο τα ………………………………… περιστατικά.
▪ Τα ………………………………… προβλήματα δεν είναι δυνατόν να λυθούν, αν δεν κάνουμε κάτι
σύντομα.

25. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
24

26. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
25

27. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
26
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική ο πολύς η πολλή το πολύ
γενική του πολύ / πολλού της πολλής του πολύ / πολλού
αιτιατική τον πολύ την πολλή το πολύ
κλητική - - -
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
γενική των πολλών των πολλών των πολλών
αιτιατική τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
κλητική - - -
Θυμάμαι ότι το επίρρημα πολύ μπαίνει μπροστά από επίθετο ή άλλο επίρρημα ή συνοδεύει ρήμα.
Έχω βρει κι ένα τέχνασμα για να θυμάμαι με πόσα λ γράφω τους τύπους
αυτού του επιθέτου!
• Το γράφω με ένα λ όταν αμέσως μετά ακολουθεί υ : πολύς – πολύ
• Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις το γράφω με δύο λ :πολλού – πολλές –
πολλά – πολλών κτλ.

28. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
27
1. Συμπληρώνω τα κενά με το επίθετο πολύς, πολλή, πολύ και το επίρρημα πολύ.
α. Με …………….. αγάπη, η νονά σου.
β. Πρόκειται για ένα ……………..…. μεγάλο κατάστημα.
γ. ……………….... άνθρωποι στρέφονται στον υγιεινό τρόπο ζωής.
δ. Δεν άντεξε την …………..…….. ζέστη και ιδρώνει …………….………… .
ε. Ήθελε να κάνει ……….. πράγματα αλλά δεν είχε ………………..… χρόνο.
στ. Τα νεογέννητα σκυλάκια είναι ……………………… αγαπητά.
ζ. ……………….… λίγη ζάχαρη.
η. Πραγματοποιήθηκαν τα όνειρα ……….………… ανθρώπων.
θ. ………………….. μεγάλη συγκέντρωση.
2. Επιλέγω τον σωστό τύπο του επιθέτου ή του επιρρήματος.
α. Είναι πολύ – πολλοί - πολλή καλά στη νέα του δουλειά.
β. Έχει ακόμα να διανύσει πολύ – πολλή δρόμο.
γ. Πέρασε πολλοί – πολύ – πολλή ευχάριστα η ώρα.
δ. Τρέχει πολλή – πολύ – πολλοί γρήγορα.
ε. Το πολλή – πολύ – πολλοί ποτό βλάπτει τον οργανισμό.
3. Επιλέγω τι μέρος του λόγου είναι η υπογραμμισμένη λέξη. Στην περίπτωση που είναι επίθετο
αναφέρω το γένος, τον αριθμό και την πτώση που αυτό βρίσκεται.
Πέτυχε πολύ γρήγορα τον στόχο του. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα
Δεν επιθυμεί πολλές επαφές. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα
Φυσάει πάρα πολύ. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα
Σε ευχαριστώ πολύ. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα
Πολύ κρύο έκανε σήμερα. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα
Το ρόφημα που ήπια είχε πολλή ζάχαρη. α) επίθετο …………………………………. β) επίρρημα

29. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
28
4. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
Αυτοί που διαφώνησαν ήταν ...
α. πολύ β. πολλή γ. πολλοί
Αν πας με τα πόδια θα χάσεις ...
α. πολύ χρόνο β. πολλή χρόνο
Με το μετρό δε θα μας πάρει ...
α. πολύ ώρα β. πολλή ώρα
Θα βγούμε για μεσημεριανό, συνεπώς μην φας όταν ξυπνήσεις ...
α. πολλή β. πολύ γ. πολλοί
Το μαγαζί βρίσκεται ...
α. πολλοί παρακάτω β. πολύ παρακάτω γ. πολλή παρακάτω

30. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
29
Ενικός αριθμός
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική ο ασταθής η ασταθής το ασταθές
Γενική του ασταθούς της ασταθούς του ασταθούς
Αιτιατική τον ασταθή την ασταθή το ασταθές
Κλητική - - -
Πληθυντικός αριθμός
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική οι ασταθείς οι ασταθείς τα ασταθή
Γενική των ασταθών των ασταθών των ασταθών
Αιτιατική τους ασταθείς τις ασταθείς τα ασταθή
Κλητική - - -
Έτσι κλίνονται τα: αληθής, ακριβής, ατυχής, διεθνής, υγιής, ευγενής,
ασθενής, δημοφιλής, συνεχής, επιμελής, επιεικής, διεθνής, ελώδης κλπ.
;

31. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
30
1. Συμπληρώνω τον πίνακα.
Ενικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική ο επιμελής φοιτητής η ελώδης περιοχή το ειλικρινές συναίσθημα
γενική
αιτιατική
Πληθυντικός αριθμός
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική
γενική
αιτιατική
2. Συμπληρώνω τα κενά, βάζοντας τα επίθετα στον κατάλληλο τύπο:
Τα …………………………… (συνεχής) ωράρια έχουν εξαντλήσει τους υπαλλήλους.
Τα τελευταία χρόνια κλιμάκια της πυροσβεστικής κάνουν …………………………… (διαρκής)
προσπάθειες για να προστατέψουν …………………………… (δασώδης) περιοχές.
Τα επιδόματα …………………………… (πολυμελής) οικογενειών θα δοθούν στα μέσα του Γενάρη.
Ο γνωστός ηθοποιός έκανε μια …………………………… (αξιοπρεπής) εμφάνιση στην εκδήλωση προς
τιμήν …………………………… (ιθαγενής).
«Νους …………………………… (υγιής) εν σώματι …………………………… (υγιής)».
Οι …………………………… (ευτυχής) γονείς γιόρτασαν την επιτυχία της κόρης τους.
3. Συμπληρώνω τις καταλήξεις των επιθέτων:
α. Δυστυχώς, αυτή τη φορά δε φάνηκαν συνεπ……… στις υποχρεώσεις τους.
β. Είσαι αφελ……. αν πιστεύεις αυτές τις αστείες δικαιολογίες.
γ. Ο Μηνάς είναι επιμελ…… μαθητής. Τον τελευταίο καιρό παρουσιάζει εμφαν……. πρόοδο.
δ. Για ένα σωστό ξεκίνημα είναι απαραίτητο ένα πλήρ……. πρωινό.
ε. Η Τροχαία διεξάγει έρευνες για να διευκρινιστούν τα ακριβ……. αίτια του δυστυχήματος.
στ. Ο δυστυχ…….! Δέχτηκε τις συνέπειες της ατυχ…… συνάντησής του με το χειρότερο εχθρό του.

32. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
31
4. Συμπληρώνω τα κενά με τον σωστό τύπο του επιθέτου και έπειτα το μεταφέρω στον άλλον
αριθμό.
Σχηματισμός λέξης Μεταφορά στον άλλον αριθμό
α. πετρώδης → το ……………...…………. έδαφος ..................................................
β. ακριβής → οι ………………...………. υπολογισμοί ..................................................
γ. ελώδης → των……………...…………. περιοχών ..................................................
δ. διεθνής → τους ……………....……. αερολιμένες ..................................................
ε. καταρρακτώδης → τις …………………......……. βροχές ..................................................
στ. επικερδής → την ………………......……. επιχείρηση ..................................................
ζ. οινοπνευματώδης → το …………….........…………. ποτό ..................................................

33. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
32
Οι λέξεις που συνοδεύουν τα ουσιαστικά και φανερώνουν τι λογής είναι το ουσιαστικό, δηλαδή
την ποιότητα ή την ιδιότητά τους, λέγονται επίθετα. Τα επίθετα όταν προσδιορίζουν ουσιαστικά
ονομάζονται επιθετικοί προσδιορισμοί. Τα επίθετα συνήθως:
Φανερώνουν δηλαδή πράγματα για τα ουσιαστικά που συνοδεύουν όπως:
α. ύλη (π.χ. ξύλινη καρέκλα, κρυστάλλινο βάζο, ασημένιο κηροπήγιο),
β. μέγεθος (π.χ. μικρό δωμάτιο, φαρδύς διάδρομος, )
γ. σχήμα (π.χ. τετράγωνο τραπέζι, στρογγυλή πιατέλα),
δ. θέση/τόπο/προέλευση (π.χ. ανατολική πλευρά, δυτική πρόσοψη, βουνίσιος αέρας),
ε. χρώμα (π.χ. κόκκινα τριαντάφυλλα, χρυσαφένια μαλλιά),
στ. χρόνο (π.χ. αυριανή μέρα, σύγχρονα κτίρια),
ζ. ποσό (π.χ. πολύς κόσμος, λίγα έπιπλα),
η. κατάσταση (π.χ. γαλήνια θάλασσα, άγριο ζώο) κ.ά.
Μερικά παραδείγματα είναι τα εξής: όμορφη γυναίκα, επιβλητικό κτίσμα, νευρικός άνθρωπος,
ευχάριστη δουλειά κ.ά.
Μας δίνουν περισσότερες πληροφορίες για κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτού
που περιγράφεται.
Αποδίδουν κάποιο σχόλιο γι΄ αυτό που περιγράφεται.
1
2

34. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
33
Εκτός από τα επίθετα, ως επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν να
χρησιμοποιηθούν και κάποια προθετικά σύνολα, λέξεις δηλαδή που
συνοδεύονται από κάποια πρόθεση (κυρίως τις προθέσεις από, για, με,
χωρίς)
Του χάρισε ένα σκούφο από μαλλί. (= μάλλινο)
Πήρε άδεια για ένα μήνα. (= μηνιαία)
Είναι άνθρωπος με σύνεση. (= συνετός)
Είναι άνθρωπος χωρίς πείρα. (= άπειρος)
Ως επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και άλλες λέξεις.
✓ αντωνυμίες → π.χ. Ήταν και κάποια άλλα παιδιά μαζί τους.
✓ αριθμητικά → π.χ. Αγόρασε δύο βιβλία.
✓ μετοχές → π.χ. Ήταν ένα σκουριασμένο τρίποδο.
✓ ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, επάγγελμα, εθνικότητα → π.χ. Στο κατάστρωμα
εμφανίστηκε ο Άγγλος ναύαρχος.
✓ ονόματα γεωγραφικών ή χρονικών όρων ή φυσικών φαινομένων → π.χ. Το καράβι διέσχισε
το Αιγαίο πέλαγος.
✓ επίρρημα με άρθρο → π.χ. Κοίταζαν το απέναντι βουνό.
1. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τα επίθετα που σχηματίζονται από
τα ρήματα που βρίσκονται στις παρενθέσεις.
α. Περπατούσε και μιλούσε στο ………………………… (κινώ) τηλέφωνο.
β. Σηκώθηκε και μας έδειξε μια καινούρια…………………………….(χορεύω) φιγούρα.
γ. θα έπαιζε με τον πιο ……………………………….(μισώ) αντίπαλο.
δ. Η ανεμοβλογιά είναι……………………………………(κολλώ) ασθένεια.
ε. Της πρόσφερε ένα μπουκέτο………………………………………..(ευωδιάζω) τριαντάφυλλα.
στ. Καθίσαμε όλοι στο τραπέζι και απολαύσαμε ένα………………………………..(χορταίνω) γεύμα.
ζ. Η ταινία που είδαμε χτες ήταν……………………………………(φαντάζω).
•
φανερώνου

35. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
34
2. Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων επιλέγοντας το κατάλληλο επίθετο από
την παρακάτω λίστα προσέχοντας το γένος, τον αριθμό και την πτώση.
μεγάλος, κλασικός, εθνικός, κεφαλαίος, κυκλοφοριακός, αδιάκοπος, παγκόσμιος, αρχαίος
α. Το άλμα εις ύψος, ο Μαραθώνιος και η σκυταλοδρομία είναι αγωνίσματα του ………………….
αθλητισμού.
β. Όταν γράφουμε με ……………………………. γράμματα, δε βάζουμε τόνους.
γ. Τα έργα των …………………………………Ελλήνων έμειναν αθάνατα στο πέρασμα των αιώνων.
δ. Η πόλη μας έχει αρχίσει ν' αντιμετωπίζει ……………………... πρόβλημα.
ε. Ο Ανδρέας Συγγρός είναι ένας από τους ………………………. ευεργέτες μας.
στ. Οι …………………………………… προσπάθειες του έφεραν αποτέλεσμα.
ζ. Η είδηση για το θάνατο του πάπα προκάλεσε ………………… συγκίνηση.
3. Να υπογραμμίσεις τους επιθετικούς προσδιορισμούς που υπάρχουν στις παρακάτω
προτάσεις.
α. Ήταν μια φτωχή, βασανισμένη γυναίκα
β. Η προσωρινή κυβέρνηση ανακοίνωσε τα νέα οικονομικά μέτρα
γ. Η εκπαιδευμένη αρκούδα άρχισε καινούρια αστεία καμώματα
δ. Ήρθαν καταπάνω μας τρεις αρματωμένες βάρκες.
ε. Έσκαβαν μεγάλους λάκκους για να εγκαταστήσουν τους τεράστιους πλαστικούς σωλήνες
ύδρευσης.
στ. Νοίκιασαν ένα διώροφο σπίτι κοντά σε μια παραθαλάσσια περιοχή.
4. Να μετασχηματίσεις τις παρακάτω φράσεις όπως στο παράδειγμα.
τσάντα από δέρμα δερμάτινη τσάντα
βάζο από πηλό ……………………………………….
μαθητής με κέφι ……………………………………….
σκεύη από μπρούντζο ……………………………………….
ζήτημα που αφορά το έθνος ……………………………………….
τραγουδιστής με ταλέντο ……………………………………….
αναρριχητής με θάρρος ……………………………………….

36. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
35
5. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
Κρατούσε στα χέρια του τη φωτογραφία ενός μικρού αγοριού. Το μικρού είναι:
α. Επιθετικός προσδιορισμός
β. Αντικείμενο
γ. Προσδιορισμός του τόπου
Μικροί, μεγάλοι συμμετείχαν στην αναδάσωση. Τα μικροί, μεγάλοι είναι:
α. Επιθετικοί προσδιορισμοί
β. Επίθετα ως υποκείμενα
γ. Ουσιαστικά ως υποκείμενα
Πόσος χρόνος απομένει για το ημίχρονο. Η λέξη πόσος είναι:
α. Επιθετικός προσδιορισμός
β. Επίθετο ως υποκείμενο
γ. Αντωνυμία ως υποκείμενο
Αγνάντευε τον απέναντι οικισμό. Το υπογραμμισμένο είναι:
α. Επιρρηματική φράση του τόπου
β. Επίρρημα ως επιθετικός προσδιορισμός
γ. Ουσιαστικό ως επιθετικός προσδιορισμός

37. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
36
Ας θυμηθούμε τους κανόνες συλλαβισμού ξανά…
• Ένα φωνήεν μπορεί να αποτελέσει μόνο του μια συλλαβή. Αντίθετα ένα ή
περισσότερα σύμφωνα δεν μπορούν να αποτελέσουν μόνα τους μια συλλαβή.
Χρειάζονται οπωσδήποτε και φωνήεν.
Ι-ω-α-κείμ, α-έ-ρας, θρα- νί-ο, πόρ-τα
ΚΑΝΟΝΑΣ 1
• Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν,
όχι με το πρώτο.
έ-χω, θέ-λω, πα-ρά-θυ-ρο
ΚΑΝΟΝΑΣ 2
• Τα δίψηφα φωνήεντα (αι, ει, οι, υι, ου) οι δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ, ευ
στο συλλαβισμό λογαριάζονται σαν ένα φωνήεν.
αί-μα, νε-ράι-δα, ά-πια-στος, ναύ-της
ΚΑΝΟΝΑΣ 3
• Δύο ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δύο φωνήεντα συλλαβίζονται με το
δεύτερο φωνήεν, αν αρχίζει απ’ αυτά ελληνική λέξη.
βι-βλί-ο (βλέπω), τε-τρά-δι-ο (τρία)
• Αλλιώς χωρίζονται και το πρώτο σύμφωνο πάει με το προηγούμενο φωνήεν,
ενώ το δεύτερο (ή και τρίτο) με το ακόλουθο φωνήεν.
πόρ-τα, βαθ-μός, άν-θρω-πος (δεν υπάρχει ελληνική λέξη που να ξεκινά με ρτ-
θμ- ή νθρ-)
ΚΑΝΟΝΑΣ 4
• Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται, δηλαδή το πρώτο πάει με το φωνήεν που
προηγείται και το δεύτερο με το φωνήεν που ακολουθεί.
φεγ-γάρι, σύν-νεφο
ΚΑΝΟΝΑΣ 5
;

38. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
37
1. Χωρίζω σε συλλαβές τις παρακάτω λέξεις :
νεαρός: ……………………………..…………. ουσιαστικό: ……………………………………….
ποίημα: ……………………………..…………. αγγίζω : ……………………………….…………….
ανάγκη: …………………………..……………. γέννηση: ………………………………..………….
είδηση: ………………………..………………. αύριο : ………………………………….………….
αρχηγός: ………………………………………. εκστρατεία: …………………………..………….
πρέπει : …………………………..……………. βαλίτσα: ………………………………….……….
2. Κυκλώνω τις λέξεις που είναι σωστά χωρισμένες σε συλλαβές :
κου – ρτί – να στά – βλος ε – βδο – μά – δα λά – μπει
παρ– κά – ρι– σμα στάβ – λος εβ – δο – μά – δα λάμ – πει
πάσ – τα έλε – γχος ά – δει – α καη –μός
πά – στα έ – λεγ – χος ά – δεια κα – η – μός
Δίφθογγοι είναι δύο φωνήεντα μαζί που αποτελούνται από ένα φωνήεν
και κάποιο «ι» μετά, για παράδειγμα αϊ, αη, οϊ, οη, κλπ.
πχ. αηδόνι, βοήθα

39. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
38
3. Χωρίζω σε συλλαβές τις παρακάτω λέξεις :
παραμύθι → πα-ρα-μύ-θι Σάββατο →
ταξίδι → απόγευμα →
συλλαβή → ανοίγω →
πιάτα → αμπέλι →
4. Επιλέγω τη σωστή απάντηση.
Η λέξη συγκέντρωση συλλαβίζεται:
α. συγ-κέ-ντρω-ση β. συ-γκέντ-ρω-ση γ. συ-γκέ-ντρω-ση
Η λέξη μουντζούρες συλλαβίζεται:
α. μουν-τζού-ρες β. μου-ντζού-ρες γ. μουντ-ζού-ρες
Η λέξη συμφωνία συλλαβίζεται:
α. συμ-φω-νία β. συ-μφω-νί-α γ. συμ-φω-νί-α
Η λέξη αρτοποιείο συλλαβίζεται:
α. α-ρτο-ποι-είο β. αρ-το-ποι-είο γ. αρ-το-ποι-εί-ο
Η λέξη κορόιδευαν συλλαβίζεται:
α. κο-ρό-ι-δευ-αν β. κο-ρόι-δευ-αν γ. κο-ρό-ι-δευαν
Η λέξη ναυσιπλοΐας συλλαβίζεται:
α. ναυ-σι-πλοΐ-ας β. ναυ-σι-πλο-ΐ-ας γ. ναυ-σι-πλο-ΐας
5. Χαρακτηρίζω τις προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες.
α. (………) Οι συλλαβές έχουν ως βάση τα φωνήεντα.
β. (………) Ένα ή περισσότερα σύμφωνα δεν μπορούν να αποτελέσουν μόνα τους μια συλλαβή.
γ. (………) Τα όμοια σύμφωνα δεν χωρίζονται.
δ. (………) Τα δίψηφα φωνήεντα χωρίζονται (αι, ει, οι, ου, υι).
ε. (………) Μερικοί δίφθογγοι είναι αϊ, αη, οϊ, οη.
στ. (………) Τρία σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το επόμενο φωνήεν, όταν
αρχίζει ελληνική λέξη τουλάχιστον από τα δύο πρώτα.
ζ. (………) Στη λέξη ά-κρη το «κρ» είναι στην ίδια συλλαβή με το -η γιατί υπάρχει ελληνική λέξη
που να ξεκινάει με τα δυο αυτά σύμφωνα.
η. (………) Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το πρώτο φωνήεν
(παρ-ά-θυ-ρο)

40. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
39
λέγεται το σχήμα λόγου στο οποίο η λέξη
χρησιμοποιείται με την πραγματική της σημασία.
Η Ρίτσα αγόρασε ένα χρυσό κόσμημα.
έχουμε όταν χρησιμοποιείται
μια λέξη με αλλαγμένη σημασία, η οποία όμως
συνδέεται με την πραγματική της σημασία.
Αυτά τα εμπόδια είναι βουνό για εμένα.
(μεταφορά)
Με μεταφορική σημασία χρησιμοποιούμε όχι μόνο λέξεις αλλά και φράσεις ολόκληρες.
Τον έχω μες στην καρδιά μου → τον αγαπώ πάρα πολύ
Έφτασε ο κόμπος στο χτένι → δεν αντέχω άλλο
είναι το σχήμα λόγου που μας δείχνει ότι κάτι μοιάζει με κάτι άλλο. Για την
παρομοίωση χρησιμοποιούμε τη λέξη σαν, όπως, λες και.
Μόλις τον είδε, χύθηκε πάνω του σαν το γεράκι.
Μου φάνηκε αδύνατος όπως το σκιάχτρο.
Είναι κατακόκκινος λες και είναι ντομάτα.

41. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
40
1. Σημειώνω Κ για τις φράσεις που χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά και Μ για όσες
χρησιμοποιούνται μεταφορικά:
α. (……) Ο καφές ήταν πικρός.
β. (……) Έμαθε την πικρή αλήθεια.
γ. (……) Πάρε το βιβλίο που βλέπεις δεξιά σου.
δ. (……) Τα μυαλά του έχουν πάρει αέρα.
ε. (……) Η βιβλιοθήκη ξεχειλίζει από βιβλία.
στ. (……) Ο χυμός ξεχείλισε από το ποτήρι.
ζ. (……) Ο καιρός ήταν γλυκός σήμερα.
η. (……) Της άνοιξε την καρδιά του.
θ. (……) Άνοιξε την κονσέρβα με ανοιχτήρι.
ι. (……) Φορούσε χρυσό περιδέραιο.
2. Γράφω Κ για την κυριολεξία και Μ για τη μεταφορά δίπλα σε κάθε φράση :
_____κοφτερό μαχαίρι _____ κοφτερό μυαλό _____πικρός καφές
_____ πικρό νέο _____ βαρύς ύπνος _____βαρύς σάκος
_____κρύο χαμόγελο _____ κρύο φαγητό _____ γλυκιά ζωή
_____ γλυκιά καραμέλα _____ μαύρη γάτα _____ μαύρη ψυχή
_____ πικρά χόρτα _____ πικρά λόγια _____ κρύο αστείο
3. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε και να γράψετε (Π) πάνω από τις παρομοιώσεις
και (Μ) πάνω από τις μεταφορές.
Είχε οργώσει την αγορά για να βρει τα φρούτα που της ζήτησε και του μίλησε με σκληρά λόγια
όταν τον είδε. Για άλλη μια φορά είχε γίνει καπνός! Πρωί πρωί σηκώθηκε από το κρεβάτι και έφυγε
σαν κλέφτης. Το απόγευμα γύρισε κουρασμένος και έπεσε σε βαθύ ύπνο. Τώρα, σαν την είδε,
έκανε τον αδιάφορο. Την κοιτούσε σαν να μην ήταν εκεί και το βλέμμα του ταξίδευε σαν χαμένο.

42. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
41
4. Εξηγώ τι σημαίνουν οι παρακάτω μεταφορικές φράσεις:
Πετά στα σύννεφα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Φούντωσε ο καβγάς.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ποιος του φούσκωσε τα μυαλά;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Άπονη καρδιά.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. Φτιάχνω παρομοιώσεις με τα ζευγάρια των προτάσεων.
Ο Σχορτσιανίτης είναι ψηλός και χοντρός. Ο γίγαντας είναι ψηλός και χοντρός.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Ο δρόμος είναι γλιστερός. Ο πάγος είναι γλιστερός.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Το πρόσωπό του είναι λαμπερό. Ο ήλιος είναι λαμπερός.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Αργυρώ τρέχει πολύ γρήγορα. Το ζαρκάδι τρέχει πολύ γρήγορα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. Σχηματίζω παρομοιώσεις, βάζοντας την κατάλληλη λέξη στα κενά των προτάσεων.
Είναι πονηρός σαν ………………………………………………………. .
Είναι σκληρός λες και είναι ………………………………………………………. .
Είναι ελαφρύς σαν ………………………………………………………. .
Ο Αντώνης και η Ροδούλα μαλώνουν σαν ………………………………………………………. .
Έχει πολύ ελαφρύ ύπνο. Κοιμάται σαν ………………………………………………………. .
Κολυμπά πολύ ωραία λες και είναι ………………………………………………………. .
Είναι ψηλός και λεπτός σαν ………………………………………………………. .
Είναι εργατικός σαν το ………………………………………………………. .

43. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
42
Σε μια πρόταση μπορούμε να δείξουμε τον χρόνο με τους παρακάτω τρόπους.
Ρήματα σε όλους τους χρόνους
• Οι χρόνοι των ρημάτων αναφέρονται στο
παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον.
• Παρελθόν → Έγραφα όλο το
απόγευμα.
• Παρόν → Γράφω τις ασκήσεις μου.
• Μέλλον →Θα γράψω εξετάσεις.
Χρονικά επιρρήματα
• Άκλιτες λέξεις που δείχνουν χρόνο (τώρα,
πριν, χτες, αύριο, πέρσι, φέτος, ποτέ,
μετά κ.τ.λ)
• Χτες δεν πήγα σχολείο.
Χρονικές προτάσεις
• Δευτερεύουσες προτάσεις που
εισάγονται με χρονικούς συνδέσμους
(όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου,
πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου,
όποτε) και δηλώνουν χρόνο.
• Όταν τελειώσουμε τις εξετάσεις, θα το
γιορτάσουμε.
Ουσιαστικά μαζί με το άρθρο
• Ουσιαστικά σε αιτιατική ή γενική και
πολύ σπάνια σε ονομαστική πτώση.
• Το καλοκαίρι θα πάμε για διακοπές
στην Χαλκιδική.
• Το μεσημέρι θα φύγω.
Φράσεις με προθέσεις που
δηλώνουν χρόνο
• Αποτελούνται από μια ή περισσότερες
προθέσεις (με, σε, για, ως, προς, μετά,
παρά, αντί, από, κατά, δίχως, χωρίς,
ίσαμε) που μπαίνουν μπροστά από
ονόματα.
• Διακόπτουμε και θα συνεχίσουμε σε
μία ώρα.
• Για κάμποσα λεπτά στάθηκε ακίνητος.
Επιρρηματικές εκφράσεις
• Φράσεις που ξεκινούν με χρονικό
επίρρημα και μπορεί να
περιλαμβάνουν και πρόθεση.
• Άνοιξε το κατάστημα πριν από λίγο.
• Μέχρι το βράδυ θα έχω έρθει.

44. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
43
1. Υπογραμμίζω τα χρονικά επιρρήματα στις παρακάτω προτάσεις.
α. Ο θείος θα έρθει από την Αμερική μεθαύριο.
β. Κάπου κάπου χρειάζεται να κάνουμε αυτοκριτική για να γινόμαστε καλύτεροι.
γ. Δε σου ζήτησα ποτέ να κάνεις αυτό που έκανες χθες.
δ. Φέτος πήγαμε διακοπές στη Σκιάθο, ενώ πέρυσι ήμαστε στην Αντίπαρο.
ε. Το τρένο ξεκίνησε στις οχτώ και ταξίδευε ολονυχτίς για να φτάσει στον προορισμό του.
2. Υπογραμμίζω τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του χρόνου.
α. Θα βρίσκεται στο γραφείο ως αργά.
β. Από κείνη τη χρονιά δεν ξαναπήγε στο νησί.
γ. Βγήκαμε βόλτα κατά το απογευματάκι, αφού ο Νίκος μας είχε τηλεφωνήσει από νωρίς.
δ. Μετά την ταινία θα μαζευτούμε στο σπίτι της Μαρίας για φαγητό.
ε. Θα τα ξαναπούμε σε λίγες μέρες.
3. Υπογραμμίζω με πράσινο τις αιτιατικές του χρόνου και με κόκκινο τις γενικές του χρόνου.
α. Πέρασε το καλοκαίρι και τελικά δεν πήγαμε στο χωριό.
β. Ήταν ξημερώματα Σαββάτου όταν μάθαμε τα άσχημα νέα.
γ. Αλλάξαμε τα εισιτήρια και θα φύγουμε την ερχόμενη Κυριακή.
δ. Τις ώρες αυτές που περιμένουμε θα μπορούσαμε να κανονίσουμε τις δουλειές του μήνα που
έρχεται.
ε. Η σοδειά της χρονιάς ήταν αρκετά ικανοποιητική.
4. Υπογραμμίζω τις δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις.
α. Αφότου γυρίσαμε από τη δουλειά, δε βγήκαμε από το σπίτι.
β. Ο γάτος μου κόντευε τα τρία, όταν ένα μεσημέρι δε με περίμενε στην πόρτα.
γ. Έφυγε μόλις άρχισε να βρέχει.
δ. Προτού φύγεις, λύσε τις ασκήσεις.
ε. Δε θα φύγουμε από εδώ έως ότου λυθεί το ζήτημα.

45. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
44
5. Να αντιστοιχίσετε τις δύο στήλες ανάλογα με το είδος του χρονικού προσδιορισμού
Χθες ● ● ουσιαστικό
Μόλις νύχτωσε ●
Το μεσημέρι ●
Το βράδυ ● ● επίρρημα
Φέτος ●
Πριν ●
Αφού περάσω ● ● χρονική πρόταση
6. Υπογραμμίζω τους χρονικούς προσδιορισμούς και επιλέγω με ποιον τρόπο εκφράζονται.
Το καλοκαίρι πήγα διακοπές στην Άνδρο.
α) επίρρημα β) χρονική πρόταση γ) χρονική πρόταση δ) όνομα σε αιτιατική
Όταν νύχτωνε, γυρνούσαμε στο σπίτι.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Θα γράψω τις ασκήσεις μου.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) ρήμα σε μέλλοντα δ) χρονική πρόταση
Φέτος η παρέα ήταν πιο μεγάλη.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Σε μια εβδομάδα τα σχολεία θα ανοίξουν.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Μέσα σε μια μέρα θα έπρεπε να έχει γράψει την έκθεση.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Κάποτε η Μελίνα πήγαινε σε ωδείο.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Μέχρι του χρόνου, θα έχει χτιστεί το νέο κτήριο.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση
Όταν πήγαινα στη Λέσβο, συνάντησα στο καράβι τον πρωθυπουργό.
α) επίρρημα β) φράση με πρόθεση γ) επιρρηματική φράση δ) χρονική πρόταση

46. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
45

47. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
46
Τι είναι οι διαθέσεις του ρήματος;
Διάθεση είναι μια ιδιότητα του ρήματος με την οποία φαίνεται αν το υποκείμενο ενεργεί
ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
• Ενεργητική διάθεση έχουν τα ρήματα που δείχνουν πως το υποκείμενο ενεργεί.
• Παθητική διάθεση έχουν τα ρήματα που δείχνουν πως το υποκείμενο δέχεται μια
ενέργεια, παθαίνει κάτι από κάποιον άλλον.
Α) Ενεργητική σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα της πρότασης έχει ενεργητική διάθεση.
Παραδείγματα ενεργητικής σύνταξης:
Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο
Ο Ηλίας πίνει (ενεργητική φωνή) νερό.
Η Μαρία φοβάται (παθητική φωνή) τις γάτες.
Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την ενεργητική φωνή με την ενεργητική
διάθεση.
Τα περισσότερα ρήματα με ενεργητική διάθεση ανήκουν στην ενεργητική φωνή. Όμως
υπάρχουν και κάποια ρήματα παθητικής φωνής που έχουν ενεργητική διάθεση (π.χ.
εργάζομαι, περιποιούμαι, θυμάμαι).

48. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
47
Β) Παθητική σύνταξη έχουμε, όταν το ρήμα της πρότασης έχει παθητική διάθεση.
Αυτός που κάνει την ενέργεια δηλώνεται με το ποιητικό αίτιο, που αποτελείται από την πρόθεση
από + αιτιατική πτώση ονόματος ή αντωνυμίας.
Παραδείγματα παθητικής σύνταξης:
Υποκείμενο Ρήμα Ποιητικό αίτιο
Οι μαθητές διδάσκονται από τον δάσκαλο.
Η είδηση ακούστηκε από όλους.
Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την παθητική φωνή με την παθητική
διάθεση.
Τα περισσότερα ρήματα με παθητική διάθεση ανήκουν στην παθητική φωνή, δηλαδή έχουν
κατάληξη –μαι. Όμως υπάρχουν και κάποια ρήματα που, αν και ανήκουν στην ενεργητική
φωνή, έχουν παθητική διάθεση.
Το κερί σβήνει από τον αέρα (ενεργητική φωνή αλλά παθητική διάθεση).
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
Πως μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική
• Το ρήμα ενεργητικής διάθεσης γίνεται ρήμα παθητικής διάθεσης.
• Το άμεσο αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης γίνεται υποκείμενο στην παθητική
σύνταξη (αιτιατική → ονομαστική).
• Το υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης γίνεται ποιητικό αίτιο στην παθητική σύνταξη
(ονομαστική → από + αιτιατική).
Πως μετατρέπουμε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική
• Το ρήμα της πρότασης από παθητικό γίνεται ενεργητικό.
• Το ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήγματος γίνεται υποκείμενο ( από + αιτιατική →
ονομαστική).
• Το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος
(ονομαστική → αιτιατική).

49. Γλώσσα Γ΄ τεύχος
48
Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο
Οι φύλακες απαγορεύουν τη φωτογράφιση.
Υποκείμενο Ρήμα Ποιητικό αίτιο
Η φωτογράφιση απαγορεύεται από τους φύλακες.
Η πρόθεση από + αιτιατική δεν είναι πάντοτε ποιητικό αίτιο. Μπορεί να είναι επιρρηματικός
εμπρόθετος προσδιορισμός και να δηλώνει απομάκρυνση, προέλευση, αιτία, κ.ά.
Δεν έγραψε καλά από απροσεξία. (προσδιορισμός της αιτίας)
Κατάγονται από την Καλαμάτα. (προσδιορισμός της προέλευσης)
1. Γράφω δίπλα σε καθεμία από τις προτάσεις που ακολουθούν αν έχει ενεργητική ή παθητική
σύνταξη:
α. Σε μερικά μουσεία οι επισκέπτες πληρώνουν εισιτήριο. (…………………..…..……)
β. Δεν ανοίχτηκε ακόμη η διαθήκη του παππού. (…………………..…..……)
γ. Οι μαθητές της έκτης τάξης άνοιξαν λογαριασμό στην τράπεζα. (…………………..…..……)
δ. Τα αποδυτήρια του γηπέδου χτίστηκαν χωρίς άδεια. (…………………..…..……)
ε. Οι φίλοι επηρέασαν τη συμπεριφορά του. (…………………..…..……)
στ. Η πόλη της Πάτρας έχει στολιστεί για τις Απόκριες. (…………………..…..……)
ζ. Με τις τελευταίες κατολισθήσεις η περιοχή καλύφθηκε από πέτρες. (…………………..…..……)
η. Κανείς δεν ανέχεται τη συμπεριφορά του. (…………………..…..……)
θ. Οι οικοδεσπότες τον υποδέχθηκαν θερμά. (…………………..…..……)
ι. Προπαίδεια ονομαζόταν ο πρώτος κύκλος σπουδών στο Βυζάντιο. (…………………..…..……)
Ενεργητική σύνταξη
Παθητική σύνταξη

50. Εκπαιδευτήρια ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΗ ΣΤ΄ Δημοτικού
49
2. Οι παρακάτω προτάσεις έχουν ενεργητική σύνταξη. Τις ξαναγράφω μετατρέποντας τη
σύνταξη σε παθητική.
α. Τα φώτα ενός αυτοκινήτου φώτισαν τον δρόμο.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
β. Η σφαίρα τραυμάτισε τον αστυνομικό στο πόδι.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
γ. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν πολλές πόλεις της Ρωσίας.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
δ. Ο Ιταλός πρεσβευτής έδωσε τελεσίγραφο στον Έλληνα πρωθυπουργό.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
ε. Οι Τούρκοι πυρπόλησαν τη Σμύρνη.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
στ. Οι λάμπες φωτίζουν τον δρόμο της γειτονιάς μου.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
3. Οι προτάσεις που ακολουθούν έχουν παθητική σύνταξη. Τις ξαναγράφω μετατρέποντας τη
σύνταξη σε ενεργητική:
α. Το έγκλημα εξιχνιάστηκε από την αστυνομία.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
β. Πολλά χρήματα δόθηκαν από την κυβέρνηση στους σεισμοπαθείς.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
γ. Οι ηθοποιοί αγαπιούνται από το κοινό.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
δ. Πολλές ασθένειες θεραπεύονται από τα νέα φάρμακα.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
ε. Τα μονοπάτια καλύφτηκαν από το χιόνι.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
στ. Οι ελιές μαζεύτηκαν από ξένους εργάτες.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................
ζ. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από επαγγελματία φωτογράφο.
……………………………………………………………………………………………………………………….………………..................