SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  63
Вариацийн Шинжилгээ
                                          (Analysis of Variance)


                                           Н.Хђдэрчулуун
                         Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим
                          Нийгмийн Эрђђл Мэндийн Сургууль
                      Эрђђл Мэндийн Шинжлэх Ухааны Их Сургууль
                            e-mail: nhuderchuluun@yahoo.com



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                  1
Вариац/Дисперсийн шинжилгээ

                         Вариацийн шинжилгээ (ANOVA)

                    Нэг хђчин зђйл                  Хоѐр хђчин зђйл
                       ANOVA                           ANOVA

                                     F-тест             Interaction
                                                          Effects
                                    Tukey-
                                    Kramer
                                     тест

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                     2
Нэг хђчин зђйлийн вариацийн
                    шинжилгээ (One-Way Analysis of Variance)
          Гурав буюу тђђнээс дээш дундажийн ялгааг
           тооцох
               Жишээ: Жишээ нь хэвийн, тарган, хэт тарган хђмђђсийн
                артерийн даралт ялгаатай эсэхийг тооцох

          Урьдач нєхцєл
            Эх олонлог нормал тархалттай байх
            Эх олонлогын вариацууд тэнцђђ
            Тђђвэр санамсаргђй ба ђл хамааралт
             сонгогдсон

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                     3
Нэг хђчин зђйлийн ANOVA
                таамаглал (Hypotheses of One-Way ANOVA)
            H0 : μ1  μ2  μ3    μc
                  Эх олонлогын дундажууд тэнцђђ
                  бђлгђђдийн хоорондын хазайлтгђй



              H1 : Not all of the populationmeans are the same
                  Ядахдаа нэг эх олонлогын дундаж ялгаатай
                  Бђх эх олонлогын дундаж нэгэн зэрэг ялгаатай (зарим
                   адил, зарим нь ялгаатай)



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                    4
Нэг хђчин зђйлийн ANOVA
                                         (One-Factor ANOVA)

                                H0 : μ1  μ2  μ3    μc
                                H1 : Not all μi are the same

                                                       Бђх дундаж тэнцђђ:
                                                       Тэг Таамаглал ђнэн




                      μ1  μ2  μ3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                           5
Нэг хђчин зђйлийн ANOVA
                                        (One-Factor ANOVA)
                                                                           (continued)
                               H0 : μ1  μ2  μ3    μc
                               H1 : Not all μi are the same
                              Ядахдаа нэг дундаж ялгаатай :
                                  Тэг Таамаглал худал



                                                    эсвэл




              μ1  μ2  μ3                                  μ1  μ2  μ3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                   6
Дисперсийн нэмэх дђрэм
          Åðºíõèé äèñïåðñ íü á¿ëýã õîîðîíäûí äèñïåðñ áà õýñýã
           á¿ëã¿¿äèéí äóíäàæ äèñïåðñèéí íèéëáýðòýé òýíö¿¿:

                             SST = SSA + SSW
                 SST = Total Sum of Squares
                       (Ерєнхий Дисперс/Total variation)
                 SSA = Sum of Squares Among Groups
                       (Бђлэг хоорондын дисперс/Among-
                       group variation)
                 SSW = Sum of Squares Within Groups
                       (Хэсэг бђлгђђдийн дундаж
                       дисперс/бђлэг доторх/Within-group variation)
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                     7
Дисперсийн нэмэх дђрэм(continued)

                                     SST = SSA + SSW

      Total Variation = Сóäëàãäàæ áóé áîëîí òîîöîãäîîã¿é áóñàä
      ¿ëäýãäýë õ¿÷èí ç¿éëñèéí óëìààñ ¿¿ñýõ íèéò õýëáýëçýë (SST)

            Among-Group Variation = Сóäëàãäàæ áóé õ¿÷èí ç¿éëèéí
            øèíæ òýìäãèéí óëìààñ ¿¿ñýõ õýëáýëçýë áóþó
            ñèñòåì÷èëýãäñýí õýëáýëçýë (SSA)

            Within-Group Variation = Тîîöîãäîîã¿é áóñàä ¿ëäýãäýë
            õ¿÷èí ç¿éëñèéí óëìààñ ¿¿ñýõ õýëáýëçýë (SSW)

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                  8
Квадратуудын нийлбэр буюу
                      ерєнхий дисперс
                                    SST = SSA + SSW
                                                    c   nj
                                  SST  ( Xij  X)          2

                                                    j1 i1
              ёђнд:
                           SST = Квадратуудын нийт нийлбэр
                           c = бђлгийн тоо
                           nj = j бђлэгийн нэгжийн тоо
                           Xij = j бђлэг дэхь ith ажиглалтын нэгж
                            X = ерєнхий дундаж
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                   9
Ерєнхий дисперс (Total Variation)
                                                                        (continued)



      SST  ( X11  X)  ( X12  X)  ...  ( Xcnc  X)
                                             2                2                2


                Response, X



                                                                        X

                              Group 1               Group 2   Group 3

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                  10
Бђлэг хоорондын дисперс
                                       (Among-Group Variation)

                                    SST = SSA + SSW
                                                    c
                                 SSA  nj ( Xj  X)       2

                                                    j1
              ёђнд:
                           SSA = Бђлэг хоорондын дисперс
                           c = бђлгийн тоо
                           nj = j бђлгийн нэгжийн тоо
                            Xj = j бђлгийн дундаж
                            X = ерєнхий дундаж
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                11
Бђлэг хоорондын дисперс
                                       (Among-Group Variation)
                                                                        (continued)
                                 c
            SSA  nj ( Xj  X)                     2

                                j1

                                                               SSA
                 Бђлгђђдийн хоорондын
                                                         MSA 
                         ялгаа
                                                               k 1
                                                          Mean Square Among =
                                                        SSA/чєлєєний зэргийн тоо


                         i             j

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                  12
Бђлэг хоорондын дисперс
                                       (Among-Group Variation)
                                                                              (continued)



  SSA  n1(x1  x)  n2 (x2  x)  ...  nc (xc  x)
                                           2                   2                      2


             Response, X

                                                                         X3
                                                              X2              X
                                               X1

                            Group 1                 Group 2    Group 3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                     13
Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж
                       дисперс (Within-Group Variation)
                                    SST = SSA + SSW
                                                    c     nj
                           SSW                           (X  ij    Xj )
                                                                          2

                                                    j1   i1
              ёђнд:
                           SSW = хэсэг-бђлгђђдийн дундаж дисперс
                           c = бђлгийн тоо
                           nj = j бђлэг дэхь тђђврийн хэмжээ
                            Xj = j бђлэгийн дундаж
                           Xij = j бђлэгийн ith ажиглалтын шинж тэмдэг
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                             14
Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж
                       дисперс (Within-Group Variation) (continued)
                           c        nj
    SSW                                  ( Xij  Xj )2
                          j1      i1
                                                                  SSW
              Бђх бђлгђђдийн
                                                            MSW 
              дисперсђђд хазайлтгђй
                                                                  nc
                                                              Mean Square Within =
                                                            SSW/чєлєєний зэргийн тоо



                                 i
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                      15
Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж
                       дисперс (Within-Group Variation) (continued)

SSW  (x11  X1)  (X12  X2 )  ...  (Xcnc  Xc )
                                          2                    2                   2



              Response, X


                                                                         X3
                                                              X2
                                               X1

                            Group 1                 Group 2    Group 3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                             16
Дундаж квадрат

                   SSA
             MSA 
                   c 1
                    SSW
              MSW 
                    nc
                     SST
               MST 
                     n 1

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС     17
Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA хђснэгт
     Вариацийн                      SS                  df               MS        F ratio
     үндэс                                                            (Variance)
     Бүлэг                                                                 SSA          MSA
                                   SSA                c-1         MSA =            F=
     хоорондын                                                         c-1              MSW
     Бүлэг                                                              SSW
                                   SSW                n-c         MSW =
     доторх                                                             n-c

        Нийт                   SST =                  n-1
                             SSA+SSW
                                                c = бђлгийн тоо
                                                n = нэгжийн тоо
                                                df = чєлєєний зэрэг

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                            18
Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA
                             F тест
                      H0: μ1= μ2 = … = μc
                      H1: Ядахдаа хоѐр бђлгийн дундаж ялгаатай

         Тест статистик                           MSA
                                                F
                                                   MSW
                                MSA is mean squares among variances
                                MSW is mean squares within variances
         Чєлєєний зэргийн тоо (Degrees of freedom)
               df1 = c – 1              (c = бђлгийн тоо)
               df2 = n – c              (n = нийт нэгжийн тоо)

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                      19
Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA
                               F тест
            F статистик нь бђлэг дисперсийн ђнэлгээ
             ба хэсэг бђлгђђдийн дундаж дисперсийн
             ђнэлгээд харьцуулж тооцно.
                  Харьцаа ихэнхдээ эерэг утга авдаг
                  df1 = c -1 бага чєлєєний зэрэг
                  df2 = n - c их чєлєєний зэрэг

       Шийдвэр гаргах дђрэм:
        Хэрэв F > FU бол H0                                                 = .05
         няцаана, бусад ђед H0
         зєвшєєрнє                                  0   Зєвшєєрнє H0        Няцаана H0

                                                                       FU
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                        20
Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн
                             ANOVA

    Артерийн даралт ихсэх                           1бүлэг 2бүлэг 3бүлэг
    євчтэй хђмђђсийг БЖИ-р                           254     234   200
    гурван бђлэгт (1=хэт тарган,                     263     218   222
    2=тарган, 3=хэвийн жинтэй)                       241     235   197
    ангилсан. Даралтын хэмжээ                        237     227   206
    гурван бђлэгт ялгаатай юу?                       251     216   204
    0.05 ач холбогдолын
    тђвшинд дундаж даралтын
    ялгааг тооц?




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                          21
Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн
                               ANOVA
                                                    Даралт
    1бүлэг            2бүлэг 3бүлэг                 270
      254              234    200                   260      •
      263              218    222                            •
                                                             •
      241              235    197
                                                    250          X1
                                                    240      •
      237              227    206                            •        •
                                                                      •
      251              216    204                   230
                                                    220
                                                                      •   X2   •    X
                                                                      •
                                                                      •
                                                    210
x1  249.2 x2  226.0 x3  205.8 200                                           •
                                                                               •   X3
                                                                               •
                                                                               •
            x  227.0            190

                                                             1     2       3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                 Биеийн жин            22
Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн
                             ANOVA
   1бүлэг 2бүлэг                     3бүлэг         X1 = 249.2   n1 = 5
    254     234                        200          X2 = 226.0   n2 = 5
    263     218                        222
                                                    X3 = 205.8   n3 = 5
    241     235                        197
    237     227                        206                       n = 15
                                                    X = 227.0
    251     216                        204                       c=3
      SSA = 5 (249.2 – 227)2 + 5 (226 – 227)2 + 5 (205.8 – 227)2 = 4716.4
      SSW = (254 – 249.2)2 + (263 – 249.2)2 +…+ (204 – 205.8)2 = 1119.6

     MSA = 4716.4 / (3-1) = 2358.2                     2358.2
                                                    F         25.275
     MSW = 1119.6 / (15-3) = 93.3                       93.3
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                           23
Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн
                             ANOVA
    H0: μ1 = μ2 = μ3                                     Тестийн статистик:
    H1: μi тэнцђђ биш
                                                       MSA 2358.2
     = .05                                         F            25.275
    df1= 2    df2 = 12                                 MSW   93.3

                   Критик                                Шийдвэр гаргах:
                   утга:
                                                           = 0.05 тђшинд H0 няцаана
                   FU = 3.89
                              = .05                     Дүгнэлт:
                                                          Бђлгђђдийн дундаж
0    Зєвшєєрєх               Няцаах H0                    ялгаатай
     H0                                     F = 25.275
                    FU = 3.89
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                 24
Тукей-Крамер тест (The Tukey-Kramer
                                                    Procedure)

            Эх олонлогын дундаж утгууд статистик ач
             холбогдол бђхий ялгаатай тохиолдол буюу
             альтирнатив таамаглал зєвшєєрєх
               μ1 = μ2 ≠ μ3 гэх мэт
            Аль бђлгђђдийн хооронд ялгаатай эсэхийг
             тодорхойлох шаардлага гардаг




                                           μ1= μ2                μ3   x


Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                         25
Тукей-Крамер тест тооцох


                                                    MSW  1 1 
                                                          
                  Critical Range  QU
                                                     2  n j n j' 
                                                                 

            үүнд:
                         QU =  ач холбогдолын түвшин бүхий c ба n - c
                         чөлөөний зэрэгтэй стьюдентийн тархалтай утга
                         MSW = Mean Square Within
                         nj ба nj’ = j ба j’ бүлэгүүдийн түүврийн хэмжээ



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                          26
Тукей-Крамер тест тооцох: Жишээ
                                                     1. Дундажуудын хоорондын
        1бүлэг 2бүлэг                     3бүлэг        абсолют ялгааг тооцох:
         254     234                        200       x1  x2  249.2  226.0  23.2
         263     218                        222
         241     235                        197       x1  x3  249.2  205.8  43.4
         237     227                        206
                                                      x2  x3  226.0  205.8  20.2
         251     216                        204
        2.  ( = .05 ) ач холбогдолын түвшин бүхий c = 3 ба n – c =
           15 – 3 = 12 чөлөөний зэргийн тоотой тархалтын онолын
           утга:

                                                    QU  3.77
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                      27
The Tukey-Kramer Procedure:
                                     Example      (continued)
             3. Критик утгыг тооцох:
                                             MSW  1 1 
                                                     3.77 93.3  1  1   16.285
             CriticalRange  QU                                           
                                              2  nj nj' 
                                                             2 5 5

              4. Харьцуулах:
              5. Бђх абсолют ялгаа нь критик
                                                                      x1  x2  23.2
              утгаас ялгаатайг тодорхойлно.
              Дундажууд нь єєр хоорондоо 5%-ийн                       x1  x3  43.4
              статистик ач холбогдолын тђвшинд
              хоорондоо ялгаатай эсэхийг ђнэлнэ.                      x2  x3  20.2



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                       28
ANOVA Assumptions
                                  Levene’s Test

              Тестийн урьдач нєхцєлнь бђлгђђдийн дисперсђђд
               хоорондоо тэнцђђ.
              Нэгдђгээрт, вариацийн тухай таамаглал шалгах:
                    H0: σ21 = σ22 = …=σ2c
                    H1: σ2j тэнцђђ биш
              Хоѐрдугаарт, Бђлгђђдийн медиан ба утгууд
               абсолют утга хоорондын ялгааг тооцох.
              Гуравдугаарт, эдгээр абсолют ялгаануудын хувьд
               нэг хђчин зђйлийн ANOVA тооцно.


Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС               29
SPSS программд ANOVA
                           тооцох: Жишээ
          Analyze /Compare Means /One-Way ANOVA…




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС   30
SPSS программд ANOVA
                           тооцох: Жишээ   (continued)

                                                     Options…



                                                           1

                                                                 2


          1      Тойм статситик ђр дђнг тооцох


          2      Вариацуудын тухай таамаглал
                 шалгах
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                    31
Вариацийн тухай таамаглалын
                     ђр дђн: Output




          Вариацуудын тэнцђђ байдлыг шалгах тест
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС   32
SPSS программд ANOVA
                           тооцох: Жишээ   (continued)

                                                     Post Hoc…




   Бђлгђђдийн хоорондын
   ялгааг тооцох Tukey тест



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                 33
ANOVA тестийн ёр дђн
                            SPSS Output:


                                                     Гурван бђлэгийн
                                                      дундажууд
                                                      ялгаатай



                                                     Бђлгђђдийн
                                                      хооронд
                                                      статистик ач
                                                      холбогдол бђхий
                                                      ялгаатай

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                  34
Хоѐр хђчин зђйлийн
                            вариацийн шинжилгээ
          Хоѐр хђчин зђйлийн нєлєєллєєс хамаарах
           дундажуудын ялгааг тооцох шаардлага
           гардаг.
                Жишээ: Ерєнхий боловсролын багш нарын ХБѓ
                 талаарх мэдлэг, байршил (хот, хєдєє) мэргэшсэн
                 чиглэл (Хими-биологи, Монгол хэл, бага ангийн
                 багш г.м)




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                 35
Хоѐр хђчин зђйлийн вариацийн
                  шинжилгээ (Two-Factor ANOVA)

                      Урьдач нєхцєл (Assumptions)
                        Эх олонлог нормал тархалттай байх
                        Эх олонлогын вариацууд тэнцђђ байх
                        Тђђврийг ђл хамааралт санамсаргђй
                         тђђврийн аргаар сонгосон байх




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС             36
Хоѐр хђчин зђйлийн вариацийн
                     шинжилгээний нэгдсэн хђснэгт
     Source of          Degrees of          Sum of           Mean                 F
                                                                                           p-value
     Variation           Freedom            Squares         Squares            Statistic

      Sample
                                                             MSA =              MSA/
      Factor A                r–1              SSA                                          f (FA)
                                                           SSA/(r – 1)          MSE
       (Row)
     Columns                                                 MSB =              MSB/
                              c–1              SSB                                          f (FB)
     Factor B                                              SSB/(c – 1)          MSE
                                                                               MSAB/
   Interaction                                             MSAB =
               (r – 1)(c – 1)                 SSAB                              MSE        f (FA&B)
      (AB)                                            SSAB/ [(r – 1)(c – 1)]

       Within                                               MSE =
                        rc   (n’ –   1)      SSE
       Error                                           SSE/[rc (n’ – 1)]
        Total            rc n’ – 1           SST

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                                     37
SPSS программд хоѐр хђчин
           зђйлийн ANOVA тооцох: Жишээ
                                                     Analyze / General
                                                      Linear model /
                                                      Univariate…




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                     39
SPSS программд хоѐр хђчин
            зђйлийн ANOVA тооцох: Жишээ
                                                                   (continued)

                                                     Dependend
                                                      variable:
                                                      Зөвхөн тоон үзүүлэлт
                                                     Fixed factor(s):
                                                      Зөвхөн чанарын
                                                      үзүүлэлт




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                          40
SPSS output




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС         41
Хи-Квадрат Тест
                                             (Chi-Square Tests)




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                 42
Жишээ/Example

                          Элэгний хавдар vs. Хђйс
                          Элэгний хавдар: Тийм vs. ёгђй
                          Хђйс: Эрэгтэй vs. Эмэгтэй

              ёзђђлэлтђђд 2 категор бђхий
                    ђзђђлэлт учраас хамаарлын
                    хђснэгт нь 2 x 2 хђснэгт

              Тђђврийн нэгжийн тоо 300
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС         43
Жишээ: ёр дђнгийн хђснэгт
                                                                               (continued)

         Судалгааны ђр дђнгийн хђснэгт:

                                                              Элэгний хавдар
sample size = n = 300:
                                                     Хүйс     Тийм     Үгүй
  120 эмэгтэй, 12 нь
    элэгний хавдартай                               Эмэгтэй    12      108      120
  180 эрэгтэй, 24 нь
    элэгний хавдартай                               Эрэгтэй    24      156      180

                                                               36      264      300



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                      44
Хоѐр хувийн жингийн ялгааг
              тооцох 2 ( Test for the Difference Between Two
                                                    2

                                                        Proportions)

                  H0: p1 = p2 (Элэгний хавдартай эмэгтэйчђђдийн
                               хувийн жин, элэгний хавдартай
                               эрэгтэйчђђдийн хувийн жин тэнцђђ)
                  H1: p1 ≠ p2 (Элэгний хавдартай эмэгтэйчђђдийн
                               хувийн жин, элэгний хавдартай
                               эрэгтэйчђђдийн хувийн жин тэнцђђ
                               биш)
           Хэрэв H0 ђнэн бол элэгний хавдартай эрэгтэй эмэгтэйчђђдийн
            хувийн жин адил




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                        45
Хи квадрат тестийн статистик
                                      (The Chi-Square Test Statistic)


            Хи квадрат тест:

                                                     (fo  fe )2
                                       2  
                                           all cells     fe
                       ёђнд:
                        fo = тухайн бђлэгт харгалзах ажиглалтын (бодит) утга
                        fe = тухайн бђлэгт харгалзах таамагласан (онолын) утга

                          2 x 2 хђснэгтийн 2 тестийн чєлєєний зэргийн тоо 1
                          байна.

                      (Анхаар: Хђснэгтийн нђд бђрт байх таамаглагдсан утга 5
                               буюу тђђнээс багагђй байх)
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                46
Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision Rule)

               2 тестийн статистик нь Нэг чєлєєний зэрэг бђхий
               хи-квадрат тархалтанд ойр байх


    Шийдвэр гаргах дђрэм:
    Хэрэв 2 > 2U бол H0
    няцаана, бусад
    тохиолдолд H0 –ийг                                                        
    зєвшєєрнє
                                                    0                                     2
                                                        Зєвшєєрнє H0         Няцаана H0

                                                                       2U

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                              47
Дундаж хувийн жинг (пропорц)
               тооцох (Computing the Average Proportion)
                   Дундаж хувийн    X1  X2 X
                                 p        
                    жин:            n1  n2 n


     120 Эмэгтэй, 12                                Энд:
       хавдартай
                                                        12  24   36
     180 Эрэгтэй, 24                                p               0.12
       хавдартай                                       120  180 300


                                              Хүн амын 12% нь элэгний хавдартай


Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                 48
Бодит болон таамагласан
                               утга


                                                    Элэгний хавдар
               Хђйс
                                            Тийм                 ёгђй
                                  Бодит утга = 12           Бодит утга = 108
            Эмэгтэй                                                            120
                                  Expected = 14.4           Expected = 105.6
                                  Бодит утга = 24          Бодит утга = 156
            Эрэгтэй                                                            180
                                  Expected = 21.6          Expected = 158.4

                                               36                    264       300


Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                    49
Хи квадрат тестийг тооцох (The
                                          Chi-Square Test Statistic)

                                                    Элэгний хавдар
                 Хђйс                       Тийм                     ёгђй
                                     Бодит утга = 12         Бодит утга = 108
                Эмэгтэй                                                         120
                                     Expected = 14.4         Expected = 105.6
                                     Бодит утга = 24        Бодит утга = 156
                Эрэгтэй                                                         180
                                     Expected = 21.6         Expected = 158.4
                                               36                    264        300
    Хи квадрат тест:
                       (fo  fe )2
            
            2

             all cells     fe

                  (12  14.4)2 (108  105.6)2 (24  21.6)2 (156  158.4)2
                                                                       0.6848
                     14.4          105.6          21.6         158.4
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                     50
Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision Rule)

   The test statisticis 2  0.6848, U with1 d.f.  3.841
                                      2


                                                    Шийдвэр гаргах дђрэм:
                                                    2 > 3.841, H0 , няцаана, бусад
                                                    тохиолдолд H0 –ийг няцаахгђй

                                                           Эндээс,
                                                          2 = 0.6848 < 2U = 3.841,
                                                           учир H0 няцаахгђй ба
       0                                                    = .05 ач холбогдолын
             Зєвшєєрнє H0             Няцаана H0    2     тђвшинд хоѐр хувийн
                           2U=3.841                       жин ижил гэсэн тэг
                                                           таамаглалыг зєвшєєрнє.
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                     51
Хоѐр ба тђђнээс олон хувийн
                        жингийн ялгааг тооцох 2 тест

            2 х с хэмжээт хђснэгтийн ђед 2 тестийг
             тооцох:

                     H0: p1 = p2 = … = pc буюу хувийн жингђђд
                       тэнцђђ
                     H1: pj хувийн жингђђд (пропорцууд) нэгэн
                       зэрэг тэнцђђ биш (j = 1, 2, …, c)




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС               52
Хи квадрат тест (2 х с хэмжээст
                                                    тохиолдол)


            Хи квадрат тестийн статистик:

                                                     (fo  fe )2
                                       2  
                                           all cells     fe
          ёђнд:
           fo = 2 x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах ажиглалтын бодит утга
           fe = 2 x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах таамагласан утга буюу H0
           ђнэн байх ђеийн утга

            2 тархалт 2 x c тохиолдолд (2-1)(c-1) = c - 1 чєлєєний зэргийн тоо

         (Анхаар: 2 x c хђснэтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утга бђр
                 хамгийн багадаа 1 буюу тђђнээс дээш байна.)

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                 53
2 х c хэмжээст хђснэгтийн
                  дундаж хувийн жинг тооцох
                Хувийн жин                             X1  X2    Xc X
                                                    p                  
                 тооцох:                               n1  n2    nc   n

    2 х c хэмжээст хђснэгтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан
     утгыг олохдоо 2 x 2 тохиолдолтой адилаар тооцож,
     таамаглалыг шалгана.

             Шийдвэр гаргах:                            2U –ийг олохдоо c – 1
             Хэрэв 2 > 2U бол                         чєлєний зэрэг бђхий хи
             H0 таамаглалыг                             квадрат тархалтаас
             няцаана.                                   олно.

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                54
ёл хамааралт 2 тест (                        2   Test of
                                                    Independence)

       r мєр ба c багана бђхий хђснэгтийн ђед 2
        тестийг ашиглах:
             r хэмжээст буюу r категортой чанрын ђзђђлэлт
                   Жишээ нь: боловсролын тђвшин (бага, дунд, дээд) г.м
             c категор бђхий чанрын ђзђђлэлт
                   Ж.нь: цусан дахь сахарын хэмжээ (хэвийн, єєрчлєлттэй,
                    диабет) г.м
        H0: Судалагдаж буй ђзђђлэлтђђдийн хооронд
            хамааралгђй буюу ялгаа байдаггђй
        H1: Судалагдаж буй ђзђђлэлтђђдийн хооронд
            хамааралтай буюу ялгаатай
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                 55
ёл хамааралт 2 тест (                       2   Test of
                                                    Independence)
                                                                            (continued)

            Хи-квадрат тест:

                                                     (fo  fe )2
                                       2  
                                           all cells     fe
            ёђнд:
             fo = r x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах ажиглалтын бодит утга
             fe = хђснэгтийн нђд бђр харгалзах таамагласан утга буюу H0
             ђнэн байх ђеийн утга

               2 тархалт r x c тохиолдолд (r-1)(c-1) чєлєєний зэргийн тоо
           (Анхаар: Хђснэтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утга бђр хамгийн
                    багадаа 1 буюу тђђнээс дээш байна.)

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                   56
Хђснэгтийн нђд бђр дэхь
                               таамаглагдсан утга

            Таамаглагдсан утга:
                              row total  column total
                         fe 
                                          n
            ёђнд:
              Row total= мєрєнд харгалзах утгуудын нийт нийлбэр
              Column total= баганад харгалзах утгуудын нийт нийлбэр
              n = нийт нэгжийн тоо



Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС
Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision
                                                    Rule)


            Шийдвэр гаргах:

                          Хэрэв 2 > 2U, H0 ,таамаглалыг
                          няцаана, эсрэг тохиолдол H0
                          таамаглалыг няцаахгђй
                    (r – 1)(c – 1) чєлєєний зэрэг бђхий хи квадрат
                   тархалтын онолын утгаас 2U –ийг олно.




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                    58
Жишээ:

         200 хђн амын БЖИ болон яс ђндэс:

                                                     Яс ђндэс
                  БЖИ                  Казак         Халх       Бусад   Нийт
            туранхай                      24           32        14      70
            хэвийн                        22           26        12      60
            тарган                        10           14         6      30
            Хэт тарган                    14           16        10      40
                  Нийт                    70           88        42     200

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                              59
Жишээ:
                                                             (continued)

         Таамаглал дэвшђђлэх:

        H0: БЖИ нь яс ђндэсээс хамаардаггђй
             (ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралгђй)
        H1: БЖИ нь яс ђндэсээс хамаардаг
             (ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралтай)




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                    60
Жишээ:
                        Таамаглагдсан утга тооцох
                                                                                             (continued)
                 Бодит утга:
                        Яс ђндэс
   БЖИ          Казак     Халх      Бусад      Нийт                Таамагласан утга,
 Туранхай         24        32         14           70
 Хэвийн           22        26         12           60
                                                                   хэрэв H0 ђнэн бол:
                                                                            Яс ђндэс
 Тарган           10        14         6            30
 Хэт.тар          14        16         10           40
                                                          БЖИ       Казак    Халх      Бусад     Нийт
   Нийт           70        88         42       200
                                                         Туранхай    24.5     30.8     14.7       70
                                                         Хэвийн      21.0     26.4     12.6       60
    Жишээ:
                                                         Тарган      10.5     13.2      6.3       30
           row total  column total
      fe                                                Хэт.тар     14.0     17.6      8.4       40
                       n
            30  70                                       Нийт        70      88        42        200
                    10.5
             200
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                                       61
Жишээ: Хи квадрат тестийн утга
                        тооцох
                                                                   (continued)

            Тооцооны хи квадрат тестийн утга:
                             (fo  fe )2
               2  
                   all cells     fe

                      (24  24.5)2 (32  30.8)2      (10  8.4)2
                                                             0.709
                          24.5        30.8               8.4

               α = 0.05, (4 – 1)(3 – 1) = 6 чєлєєний
               зэрэг бђхий хи квадрат тархалтын
               онолын утга 2U = 12.592

Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                          62
Жишээ:
                     Шийдвэр гаргах ба ђнэлэх
                                                                             (continued)

      The test statistic is  2  0.709, U with 6 d.f.12.592
                                          2


                                                    Шийдвэр гаргах дђрэм:
                                                     2 > 12.592, H0няцаана, бусад
                                                    тохиолдолд H0 зєвшєєрнє

                                                           Энд,
                                        
                                                           2 = 0.709 < 2U = 12.592,
                                                           учир H0 -ийг няцаахгђй буюу
       0                                            2     зєвшєєрнє
            Зєвшєєрнє H0              Няцаах H0
                                                           Дђгнэлт: БЖИ болон яс
                           2U=12.592                      ђндэсийн хооронд
                                                           хамааралгђй.  = .05
Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС                                        63
Амжилт хүсье!




Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС   64

Contenu connexe

Tendances

Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph d
Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph dHypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph d
Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph dzorigoo.sph
 
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээ
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээХувьцаа, хувьцааны үнэлгээ
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээAdilbishiin Gelegjamts
 
Descriptive statistics ph d
Descriptive statistics ph dDescriptive statistics ph d
Descriptive statistics ph dzorigoo.sph
 
философи 1
философи 1философи 1
философи 1Жак М.У
 
таамаглал шалгах
таамаглал шалгахтаамаглал шалгах
таамаглал шалгахSerod Khuyagaa
 
Lecture 12
Lecture 12Lecture 12
Lecture 12Bbujee
 
Санхүүгийн хөшүүрэг
Санхүүгийн хөшүүрэгСанхүүгийн хөшүүрэг
Санхүүгийн хөшүүрэгShunkhlai Group LLC
 
Case control, cohort study, davaalkham
Case control, cohort study, davaalkhamCase control, cohort study, davaalkham
Case control, cohort study, davaalkhamzorigoo.sph
 
Хугацааны цуваан шинжилгээ
Хугацааны цуваан шинжилгээХугацааны цуваан шинжилгээ
Хугацааны цуваан шинжилгээSerod Khuyagaa
 
Data analysis in excel
Data analysis in excelData analysis in excel
Data analysis in excelTuul Tuul
 
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГА
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГАТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГА
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГАMr Nyak
 
Dad_7
Dad_7Dad_7
Dad_7oz
 
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргууд
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргуудХүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргууд
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргуудJust Burnee
 
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...Adilbishiin Gelegjamts
 
санхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбсанхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбNomin-Erdene Gantur
 
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулахNomuuntk
 

Tendances (20)

Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph d
Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph dHypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph d
Hypothesis testing.pdf; t test and chi-square test ph d
 
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээ
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээХувьцаа, хувьцааны үнэлгээ
Хувьцаа, хувьцааны үнэлгээ
 
Lekts2. statistik ajilglalt
Lekts2.  statistik ajilglaltLekts2.  statistik ajilglalt
Lekts2. statistik ajilglalt
 
Descriptive statistics ph d
Descriptive statistics ph dDescriptive statistics ph d
Descriptive statistics ph d
 
философи 1
философи 1философи 1
философи 1
 
Files
FilesFiles
Files
 
таамаглал шалгах
таамаглал шалгахтаамаглал шалгах
таамаглал шалгах
 
Lecture 12
Lecture 12Lecture 12
Lecture 12
 
Санхүүгийн хөшүүрэг
Санхүүгийн хөшүүрэгСанхүүгийн хөшүүрэг
Санхүүгийн хөшүүрэг
 
Case control, cohort study, davaalkham
Case control, cohort study, davaalkhamCase control, cohort study, davaalkham
Case control, cohort study, davaalkham
 
Хугацааны цуваан шинжилгээ
Хугацааны цуваан шинжилгээХугацааны цуваан шинжилгээ
Хугацааны цуваан шинжилгээ
 
үнэлгээ
үнэлгээүнэлгээ
үнэлгээ
 
Сангийн бодлого
Сангийн бодлогоСангийн бодлого
Сангийн бодлого
 
Data analysis in excel
Data analysis in excelData analysis in excel
Data analysis in excel
 
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГА
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГАТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГА
ТООН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ГАРЫН АВЛАГА
 
Dad_7
Dad_7Dad_7
Dad_7
 
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргууд
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргуудХүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргууд
Хүнийн хөгжлийн индексийг тооцох аргууд
 
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...
Удирдлагын шийдвэр гаргалт, шийдвэрийн төрөл, ангилал, түвшин, шийдвэр гаргал...
 
санхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбсанхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсб
 
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах
2.Бүлэглэлт, Тархалтын цуваа байгуулах
 

En vedette

эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1zorigoo.sph
 
Correlation, other correlation
Correlation, other correlationCorrelation, other correlation
Correlation, other correlationzorigoo.sph
 
магадлал, тархалт
магадлал, тархалтмагадлал, тархалт
магадлал, тархалтzorigoo.sph
 
Des & cross sec ph.d
Des & cross sec ph.dDes & cross sec ph.d
Des & cross sec ph.dzorigoo.sph
 
Literature review, davaalkham
Literature review, davaalkhamLiterature review, davaalkham
Literature review, davaalkhamzorigoo.sph
 
Correlation rm1 fall2013_b
Correlation rm1 fall2013_bCorrelation rm1 fall2013_b
Correlation rm1 fall2013_bSerod Khuyagaa
 
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйсудалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйNaraa_06
 
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1zorigoo.sph
 
Davaa questionnaire
Davaa questionnaireDavaa questionnaire
Davaa questionnairezorigoo.sph
 
Бизнесийн статистик, дискрет ба
Бизнесийн статистик, дискрет ба Бизнесийн статистик, дискрет ба
Бизнесийн статистик, дискрет ба Mulu
 
Davaalkham scientific writing
Davaalkham scientific writingDavaalkham scientific writing
Davaalkham scientific writingzorigoo.sph
 
Spss дээр судалгаа хийх
Spss дээр судалгаа хийхSpss дээр судалгаа хийх
Spss дээр судалгаа хийхMunkhbayar Tumurbat
 
дисперсийн шинжилгээ
дисперсийн шинжилгээдисперсийн шинжилгээ
дисперсийн шинжилгээZorigoo Bayar
 
Ph d risk analysis
Ph d risk analysisPh d risk analysis
Ph d risk analysiszorigoo.sph
 
Descriptive statistics serod
Descriptive  statistics serodDescriptive  statistics serod
Descriptive statistics serodSerod Khuyagaa
 
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1zorigoo.sph
 
Davaalkham clinical trial
Davaalkham clinical trialDavaalkham clinical trial
Davaalkham clinical trialzorigoo.sph
 
Clinical trial, davaalkham
Clinical trial, davaalkhamClinical trial, davaalkham
Clinical trial, davaalkhamzorigoo.sph
 
Spss guid upd_
Spss guid upd_Spss guid upd_
Spss guid upd_altaamecs
 

En vedette (20)

эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
 
Correlation, other correlation
Correlation, other correlationCorrelation, other correlation
Correlation, other correlation
 
магадлал, тархалт
магадлал, тархалтмагадлал, тархалт
магадлал, тархалт
 
Correlation
CorrelationCorrelation
Correlation
 
Des & cross sec ph.d
Des & cross sec ph.dDes & cross sec ph.d
Des & cross sec ph.d
 
Literature review, davaalkham
Literature review, davaalkhamLiterature review, davaalkham
Literature review, davaalkham
 
Correlation rm1 fall2013_b
Correlation rm1 fall2013_bCorrelation rm1 fall2013_b
Correlation rm1 fall2013_b
 
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйсудалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
 
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
 
Davaa questionnaire
Davaa questionnaireDavaa questionnaire
Davaa questionnaire
 
Бизнесийн статистик, дискрет ба
Бизнесийн статистик, дискрет ба Бизнесийн статистик, дискрет ба
Бизнесийн статистик, дискрет ба
 
Davaalkham scientific writing
Davaalkham scientific writingDavaalkham scientific writing
Davaalkham scientific writing
 
Spss дээр судалгаа хийх
Spss дээр судалгаа хийхSpss дээр судалгаа хийх
Spss дээр судалгаа хийх
 
дисперсийн шинжилгээ
дисперсийн шинжилгээдисперсийн шинжилгээ
дисперсийн шинжилгээ
 
Ph d risk analysis
Ph d risk analysisPh d risk analysis
Ph d risk analysis
 
Descriptive statistics serod
Descriptive  statistics serodDescriptive  statistics serod
Descriptive statistics serod
 
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1эрүүл мэндийн статистик лекц 1
эрүүл мэндийн статистик лекц 1
 
Davaalkham clinical trial
Davaalkham clinical trialDavaalkham clinical trial
Davaalkham clinical trial
 
Clinical trial, davaalkham
Clinical trial, davaalkhamClinical trial, davaalkham
Clinical trial, davaalkham
 
Spss guid upd_
Spss guid upd_Spss guid upd_
Spss guid upd_
 

One&two way anova ph d

  • 1. Вариацийн Шинжилгээ (Analysis of Variance) Н.Хђдэрчулуун Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим Нийгмийн Эрђђл Мэндийн Сургууль Эрђђл Мэндийн Шинжлэх Ухааны Их Сургууль e-mail: nhuderchuluun@yahoo.com Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 1
  • 2. Вариац/Дисперсийн шинжилгээ Вариацийн шинжилгээ (ANOVA) Нэг хђчин зђйл Хоѐр хђчин зђйл ANOVA ANOVA F-тест Interaction Effects Tukey- Kramer тест Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 2
  • 3. Нэг хђчин зђйлийн вариацийн шинжилгээ (One-Way Analysis of Variance)  Гурав буюу тђђнээс дээш дундажийн ялгааг тооцох Жишээ: Жишээ нь хэвийн, тарган, хэт тарган хђмђђсийн артерийн даралт ялгаатай эсэхийг тооцох  Урьдач нєхцєл  Эх олонлог нормал тархалттай байх  Эх олонлогын вариацууд тэнцђђ  Тђђвэр санамсаргђй ба ђл хамааралт сонгогдсон Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 3
  • 4. Нэг хђчин зђйлийн ANOVA таамаглал (Hypotheses of One-Way ANOVA)  H0 : μ1  μ2  μ3    μc  Эх олонлогын дундажууд тэнцђђ  бђлгђђдийн хоорондын хазайлтгђй  H1 : Not all of the populationmeans are the same  Ядахдаа нэг эх олонлогын дундаж ялгаатай  Бђх эх олонлогын дундаж нэгэн зэрэг ялгаатай (зарим адил, зарим нь ялгаатай) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 4
  • 5. Нэг хђчин зђйлийн ANOVA (One-Factor ANOVA) H0 : μ1  μ2  μ3    μc H1 : Not all μi are the same Бђх дундаж тэнцђђ: Тэг Таамаглал ђнэн μ1  μ2  μ3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 5
  • 6. Нэг хђчин зђйлийн ANOVA (One-Factor ANOVA) (continued) H0 : μ1  μ2  μ3    μc H1 : Not all μi are the same Ядахдаа нэг дундаж ялгаатай : Тэг Таамаглал худал эсвэл μ1  μ2  μ3 μ1  μ2  μ3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 6
  • 7. Дисперсийн нэмэх дђрэм  Åðºíõèé äèñïåðñ íü á¿ëýã õîîðîíäûí äèñïåðñ áà õýñýã á¿ëã¿¿äèéí äóíäàæ äèñïåðñèéí íèéëáýðòýé òýíö¿¿: SST = SSA + SSW SST = Total Sum of Squares (Ерєнхий Дисперс/Total variation) SSA = Sum of Squares Among Groups (Бђлэг хоорондын дисперс/Among- group variation) SSW = Sum of Squares Within Groups (Хэсэг бђлгђђдийн дундаж дисперс/бђлэг доторх/Within-group variation) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 7
  • 8. Дисперсийн нэмэх дђрэм(continued) SST = SSA + SSW Total Variation = Сóäëàãäàæ áóé áîëîí òîîöîãäîîã¿é áóñàä ¿ëäýãäýë õ¿÷èí ç¿éëñèéí óëìààñ ¿¿ñýõ íèéò õýëáýëçýë (SST) Among-Group Variation = Сóäëàãäàæ áóé õ¿÷èí ç¿éëèéí øèíæ òýìäãèéí óëìààñ ¿¿ñýõ õýëáýëçýë áóþó ñèñòåì÷èëýãäñýí õýëáýëçýë (SSA) Within-Group Variation = Тîîöîãäîîã¿é áóñàä ¿ëäýãäýë õ¿÷èí ç¿éëñèéí óëìààñ ¿¿ñýõ õýëáýëçýë (SSW) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 8
  • 9. Квадратуудын нийлбэр буюу ерєнхий дисперс SST = SSA + SSW c nj SST  ( Xij  X) 2 j1 i1 ёђнд: SST = Квадратуудын нийт нийлбэр c = бђлгийн тоо nj = j бђлэгийн нэгжийн тоо Xij = j бђлэг дэхь ith ажиглалтын нэгж X = ерєнхий дундаж Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 9
  • 10. Ерєнхий дисперс (Total Variation) (continued) SST  ( X11  X)  ( X12  X)  ...  ( Xcnc  X) 2 2 2 Response, X X Group 1 Group 2 Group 3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 10
  • 11. Бђлэг хоорондын дисперс (Among-Group Variation) SST = SSA + SSW c SSA  nj ( Xj  X) 2 j1 ёђнд: SSA = Бђлэг хоорондын дисперс c = бђлгийн тоо nj = j бђлгийн нэгжийн тоо Xj = j бђлгийн дундаж X = ерєнхий дундаж Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 11
  • 12. Бђлэг хоорондын дисперс (Among-Group Variation) (continued) c SSA  nj ( Xj  X) 2 j1 SSA Бђлгђђдийн хоорондын MSA  ялгаа k 1 Mean Square Among = SSA/чєлєєний зэргийн тоо i j Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 12
  • 13. Бђлэг хоорондын дисперс (Among-Group Variation) (continued) SSA  n1(x1  x)  n2 (x2  x)  ...  nc (xc  x) 2 2 2 Response, X X3 X2 X X1 Group 1 Group 2 Group 3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 13
  • 14. Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж дисперс (Within-Group Variation) SST = SSA + SSW c nj SSW    (X ij  Xj ) 2 j1 i1 ёђнд: SSW = хэсэг-бђлгђђдийн дундаж дисперс c = бђлгийн тоо nj = j бђлэг дэхь тђђврийн хэмжээ Xj = j бђлэгийн дундаж Xij = j бђлэгийн ith ажиглалтын шинж тэмдэг Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 14
  • 15. Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж дисперс (Within-Group Variation) (continued) c nj SSW    ( Xij  Xj )2 j1 i1 SSW Бђх бђлгђђдийн MSW  дисперсђђд хазайлтгђй nc Mean Square Within = SSW/чєлєєний зэргийн тоо i Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 15
  • 16. Хэсэг-бђлгђђдийн дундаж дисперс (Within-Group Variation) (continued) SSW  (x11  X1)  (X12  X2 )  ...  (Xcnc  Xc ) 2 2 2 Response, X X3 X2 X1 Group 1 Group 2 Group 3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 16
  • 17. Дундаж квадрат SSA MSA  c 1 SSW MSW  nc SST MST  n 1 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 17
  • 18. Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA хђснэгт Вариацийн SS df MS F ratio үндэс (Variance) Бүлэг SSA MSA SSA c-1 MSA = F= хоорондын c-1 MSW Бүлэг SSW SSW n-c MSW = доторх n-c Нийт SST = n-1 SSA+SSW c = бђлгийн тоо n = нэгжийн тоо df = чєлєєний зэрэг Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 18
  • 19. Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA F тест H0: μ1= μ2 = … = μc H1: Ядахдаа хоѐр бђлгийн дундаж ялгаатай  Тест статистик MSA F MSW MSA is mean squares among variances MSW is mean squares within variances  Чєлєєний зэргийн тоо (Degrees of freedom)  df1 = c – 1 (c = бђлгийн тоо)  df2 = n – c (n = нийт нэгжийн тоо) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 19
  • 20. Нэг-хђчин зђйлийн ANOVA F тест  F статистик нь бђлэг дисперсийн ђнэлгээ ба хэсэг бђлгђђдийн дундаж дисперсийн ђнэлгээд харьцуулж тооцно.  Харьцаа ихэнхдээ эерэг утга авдаг  df1 = c -1 бага чєлєєний зэрэг  df2 = n - c их чєлєєний зэрэг Шийдвэр гаргах дђрэм:  Хэрэв F > FU бол H0  = .05 няцаана, бусад ђед H0 зєвшєєрнє 0 Зєвшєєрнє H0 Няцаана H0 FU Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 20
  • 21. Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн ANOVA Артерийн даралт ихсэх 1бүлэг 2бүлэг 3бүлэг євчтэй хђмђђсийг БЖИ-р 254 234 200 гурван бђлэгт (1=хэт тарган, 263 218 222 2=тарган, 3=хэвийн жинтэй) 241 235 197 ангилсан. Даралтын хэмжээ 237 227 206 гурван бђлэгт ялгаатай юу? 251 216 204 0.05 ач холбогдолын тђвшинд дундаж даралтын ялгааг тооц? Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 21
  • 22. Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн ANOVA Даралт 1бүлэг 2бүлэг 3бүлэг 270 254 234 200 260 • 263 218 222 • • 241 235 197 250 X1 240 • 237 227 206 • • • 251 216 204 230 220 • X2 • X • • 210 x1  249.2 x2  226.0 x3  205.8 200 • • X3 • • x  227.0 190 1 2 3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС Биеийн жин 22
  • 23. Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн ANOVA 1бүлэг 2бүлэг 3бүлэг X1 = 249.2 n1 = 5 254 234 200 X2 = 226.0 n2 = 5 263 218 222 X3 = 205.8 n3 = 5 241 235 197 237 227 206 n = 15 X = 227.0 251 216 204 c=3 SSA = 5 (249.2 – 227)2 + 5 (226 – 227)2 + 5 (205.8 – 227)2 = 4716.4 SSW = (254 – 249.2)2 + (263 – 249.2)2 +…+ (204 – 205.8)2 = 1119.6 MSA = 4716.4 / (3-1) = 2358.2 2358.2 F  25.275 MSW = 1119.6 / (15-3) = 93.3 93.3 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 23
  • 24. Жишээ: Нэг хђчин зђйлийн ANOVA H0: μ1 = μ2 = μ3 Тестийн статистик: H1: μi тэнцђђ биш MSA 2358.2  = .05 F   25.275 df1= 2 df2 = 12 MSW 93.3 Критик Шийдвэр гаргах: утга:  = 0.05 тђшинд H0 няцаана FU = 3.89  = .05 Дүгнэлт: Бђлгђђдийн дундаж 0 Зєвшєєрєх Няцаах H0 ялгаатай H0 F = 25.275 FU = 3.89 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 24
  • 25. Тукей-Крамер тест (The Tukey-Kramer Procedure)  Эх олонлогын дундаж утгууд статистик ач холбогдол бђхий ялгаатай тохиолдол буюу альтирнатив таамаглал зєвшєєрєх  μ1 = μ2 ≠ μ3 гэх мэт  Аль бђлгђђдийн хооронд ялгаатай эсэхийг тодорхойлох шаардлага гардаг μ1= μ2 μ3 x Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 25
  • 26. Тукей-Крамер тест тооцох MSW  1 1     Critical Range  QU 2  n j n j'    үүнд: QU =  ач холбогдолын түвшин бүхий c ба n - c чөлөөний зэрэгтэй стьюдентийн тархалтай утга MSW = Mean Square Within nj ба nj’ = j ба j’ бүлэгүүдийн түүврийн хэмжээ Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 26
  • 27. Тукей-Крамер тест тооцох: Жишээ 1. Дундажуудын хоорондын 1бүлэг 2бүлэг 3бүлэг абсолют ялгааг тооцох: 254 234 200 x1  x2  249.2  226.0  23.2 263 218 222 241 235 197 x1  x3  249.2  205.8  43.4 237 227 206 x2  x3  226.0  205.8  20.2 251 216 204 2.  ( = .05 ) ач холбогдолын түвшин бүхий c = 3 ба n – c = 15 – 3 = 12 чөлөөний зэргийн тоотой тархалтын онолын утга: QU  3.77 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 27
  • 28. The Tukey-Kramer Procedure: Example (continued) 3. Критик утгыг тооцох: MSW  1 1      3.77 93.3  1  1   16.285 CriticalRange  QU   2  nj nj'    2 5 5 4. Харьцуулах: 5. Бђх абсолют ялгаа нь критик x1  x2  23.2 утгаас ялгаатайг тодорхойлно. Дундажууд нь єєр хоорондоо 5%-ийн x1  x3  43.4 статистик ач холбогдолын тђвшинд хоорондоо ялгаатай эсэхийг ђнэлнэ. x2  x3  20.2 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 28
  • 29. ANOVA Assumptions Levene’s Test  Тестийн урьдач нєхцєлнь бђлгђђдийн дисперсђђд хоорондоо тэнцђђ.  Нэгдђгээрт, вариацийн тухай таамаглал шалгах:  H0: σ21 = σ22 = …=σ2c  H1: σ2j тэнцђђ биш  Хоѐрдугаарт, Бђлгђђдийн медиан ба утгууд абсолют утга хоорондын ялгааг тооцох.  Гуравдугаарт, эдгээр абсолют ялгаануудын хувьд нэг хђчин зђйлийн ANOVA тооцно. Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 29
  • 30. SPSS программд ANOVA тооцох: Жишээ Analyze /Compare Means /One-Way ANOVA… Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 30
  • 31. SPSS программд ANOVA тооцох: Жишээ (continued)  Options… 1 2 1 Тойм статситик ђр дђнг тооцох 2 Вариацуудын тухай таамаглал шалгах Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 31
  • 32. Вариацийн тухай таамаглалын ђр дђн: Output  Вариацуудын тэнцђђ байдлыг шалгах тест Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 32
  • 33. SPSS программд ANOVA тооцох: Жишээ (continued)  Post Hoc… Бђлгђђдийн хоорондын ялгааг тооцох Tukey тест Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 33
  • 34. ANOVA тестийн ёр дђн SPSS Output:  Гурван бђлэгийн дундажууд ялгаатай  Бђлгђђдийн хооронд статистик ач холбогдол бђхий ялгаатай Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 34
  • 35. Хоѐр хђчин зђйлийн вариацийн шинжилгээ  Хоѐр хђчин зђйлийн нєлєєллєєс хамаарах дундажуудын ялгааг тооцох шаардлага гардаг.  Жишээ: Ерєнхий боловсролын багш нарын ХБѓ талаарх мэдлэг, байршил (хот, хєдєє) мэргэшсэн чиглэл (Хими-биологи, Монгол хэл, бага ангийн багш г.м) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 35
  • 36. Хоѐр хђчин зђйлийн вариацийн шинжилгээ (Two-Factor ANOVA)  Урьдач нєхцєл (Assumptions)  Эх олонлог нормал тархалттай байх  Эх олонлогын вариацууд тэнцђђ байх  Тђђврийг ђл хамааралт санамсаргђй тђђврийн аргаар сонгосон байх Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 36
  • 37. Хоѐр хђчин зђйлийн вариацийн шинжилгээний нэгдсэн хђснэгт Source of Degrees of Sum of Mean F p-value Variation Freedom Squares Squares Statistic Sample MSA = MSA/ Factor A r–1 SSA f (FA) SSA/(r – 1) MSE (Row) Columns MSB = MSB/ c–1 SSB f (FB) Factor B SSB/(c – 1) MSE MSAB/ Interaction MSAB = (r – 1)(c – 1) SSAB MSE f (FA&B) (AB) SSAB/ [(r – 1)(c – 1)] Within MSE = rc (n’ – 1) SSE Error SSE/[rc (n’ – 1)] Total rc n’ – 1 SST Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 37
  • 38. SPSS программд хоѐр хђчин зђйлийн ANOVA тооцох: Жишээ  Analyze / General Linear model / Univariate… Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 39
  • 39. SPSS программд хоѐр хђчин зђйлийн ANOVA тооцох: Жишээ (continued)  Dependend variable: Зөвхөн тоон үзүүлэлт  Fixed factor(s): Зөвхөн чанарын үзүүлэлт Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 40
  • 41. Хи-Квадрат Тест (Chi-Square Tests) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 42
  • 42. Жишээ/Example Элэгний хавдар vs. Хђйс Элэгний хавдар: Тийм vs. ёгђй Хђйс: Эрэгтэй vs. Эмэгтэй  ёзђђлэлтђђд 2 категор бђхий ђзђђлэлт учраас хамаарлын хђснэгт нь 2 x 2 хђснэгт  Тђђврийн нэгжийн тоо 300 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 43
  • 43. Жишээ: ёр дђнгийн хђснэгт (continued) Судалгааны ђр дђнгийн хђснэгт: Элэгний хавдар sample size = n = 300: Хүйс Тийм Үгүй 120 эмэгтэй, 12 нь элэгний хавдартай Эмэгтэй 12 108 120 180 эрэгтэй, 24 нь элэгний хавдартай Эрэгтэй 24 156 180 36 264 300 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 44
  • 44. Хоѐр хувийн жингийн ялгааг тооцох 2 ( Test for the Difference Between Two 2 Proportions) H0: p1 = p2 (Элэгний хавдартай эмэгтэйчђђдийн хувийн жин, элэгний хавдартай эрэгтэйчђђдийн хувийн жин тэнцђђ) H1: p1 ≠ p2 (Элэгний хавдартай эмэгтэйчђђдийн хувийн жин, элэгний хавдартай эрэгтэйчђђдийн хувийн жин тэнцђђ биш)  Хэрэв H0 ђнэн бол элэгний хавдартай эрэгтэй эмэгтэйчђђдийн хувийн жин адил Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 45
  • 45. Хи квадрат тестийн статистик (The Chi-Square Test Statistic) Хи квадрат тест: (fo  fe )2 2   all cells fe  ёђнд: fo = тухайн бђлэгт харгалзах ажиглалтын (бодит) утга fe = тухайн бђлэгт харгалзах таамагласан (онолын) утга 2 x 2 хђснэгтийн 2 тестийн чєлєєний зэргийн тоо 1 байна. (Анхаар: Хђснэгтийн нђд бђрт байх таамаглагдсан утга 5 буюу тђђнээс багагђй байх) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 46
  • 46. Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision Rule) 2 тестийн статистик нь Нэг чєлєєний зэрэг бђхий хи-квадрат тархалтанд ойр байх Шийдвэр гаргах дђрэм: Хэрэв 2 > 2U бол H0 няцаана, бусад тохиолдолд H0 –ийг  зєвшєєрнє 0 2 Зєвшєєрнє H0 Няцаана H0 2U Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 47
  • 47. Дундаж хувийн жинг (пропорц) тооцох (Computing the Average Proportion) Дундаж хувийн X1  X2 X p  жин: n1  n2 n 120 Эмэгтэй, 12 Энд: хавдартай 12  24 36 180 Эрэгтэй, 24 p   0.12 хавдартай 120  180 300 Хүн амын 12% нь элэгний хавдартай Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 48
  • 48. Бодит болон таамагласан утга Элэгний хавдар Хђйс Тийм ёгђй Бодит утга = 12 Бодит утга = 108 Эмэгтэй 120 Expected = 14.4 Expected = 105.6 Бодит утга = 24 Бодит утга = 156 Эрэгтэй 180 Expected = 21.6 Expected = 158.4 36 264 300 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 49
  • 49. Хи квадрат тестийг тооцох (The Chi-Square Test Statistic) Элэгний хавдар Хђйс Тийм ёгђй Бодит утга = 12 Бодит утга = 108 Эмэгтэй 120 Expected = 14.4 Expected = 105.6 Бодит утга = 24 Бодит утга = 156 Эрэгтэй 180 Expected = 21.6 Expected = 158.4 36 264 300 Хи квадрат тест: (fo  fe )2    2 all cells fe (12  14.4)2 (108  105.6)2 (24  21.6)2 (156  158.4)2      0.6848 14.4 105.6 21.6 158.4 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 50
  • 50. Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision Rule) The test statisticis 2  0.6848, U with1 d.f.  3.841 2 Шийдвэр гаргах дђрэм: 2 > 3.841, H0 , няцаана, бусад тохиолдолд H0 –ийг няцаахгђй Эндээс,  2 = 0.6848 < 2U = 3.841, учир H0 няцаахгђй ба 0  = .05 ач холбогдолын Зєвшєєрнє H0 Няцаана H0 2 тђвшинд хоѐр хувийн 2U=3.841 жин ижил гэсэн тэг таамаглалыг зєвшєєрнє. Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 51
  • 51. Хоѐр ба тђђнээс олон хувийн жингийн ялгааг тооцох 2 тест  2 х с хэмжээт хђснэгтийн ђед 2 тестийг тооцох: H0: p1 = p2 = … = pc буюу хувийн жингђђд тэнцђђ H1: pj хувийн жингђђд (пропорцууд) нэгэн зэрэг тэнцђђ биш (j = 1, 2, …, c) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 52
  • 52. Хи квадрат тест (2 х с хэмжээст тохиолдол) Хи квадрат тестийн статистик: (fo  fe )2 2   all cells fe  ёђнд: fo = 2 x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах ажиглалтын бодит утга fe = 2 x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах таамагласан утга буюу H0 ђнэн байх ђеийн утга 2 тархалт 2 x c тохиолдолд (2-1)(c-1) = c - 1 чєлєєний зэргийн тоо (Анхаар: 2 x c хђснэтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утга бђр хамгийн багадаа 1 буюу тђђнээс дээш байна.) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 53
  • 53. 2 х c хэмжээст хђснэгтийн дундаж хувийн жинг тооцох Хувийн жин X1  X2    Xc X p  тооцох: n1  n2    nc n  2 х c хэмжээст хђснэгтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утгыг олохдоо 2 x 2 тохиолдолтой адилаар тооцож, таамаглалыг шалгана. Шийдвэр гаргах: 2U –ийг олохдоо c – 1 Хэрэв 2 > 2U бол чєлєний зэрэг бђхий хи H0 таамаглалыг квадрат тархалтаас няцаана. олно. Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 54
  • 54. ёл хамааралт 2 тест ( 2 Test of Independence)  r мєр ба c багана бђхий хђснэгтийн ђед 2 тестийг ашиглах:  r хэмжээст буюу r категортой чанрын ђзђђлэлт  Жишээ нь: боловсролын тђвшин (бага, дунд, дээд) г.м  c категор бђхий чанрын ђзђђлэлт  Ж.нь: цусан дахь сахарын хэмжээ (хэвийн, єєрчлєлттэй, диабет) г.м H0: Судалагдаж буй ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралгђй буюу ялгаа байдаггђй H1: Судалагдаж буй ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралтай буюу ялгаатай Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 55
  • 55. ёл хамааралт 2 тест ( 2 Test of Independence) (continued) Хи-квадрат тест: (fo  fe )2 2   all cells fe  ёђнд: fo = r x c хђснэгтийн нђд бђр харгалзах ажиглалтын бодит утга fe = хђснэгтийн нђд бђр харгалзах таамагласан утга буюу H0 ђнэн байх ђеийн утга 2 тархалт r x c тохиолдолд (r-1)(c-1) чєлєєний зэргийн тоо (Анхаар: Хђснэтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утга бђр хамгийн багадаа 1 буюу тђђнээс дээш байна.) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 56
  • 56. Хђснэгтийн нђд бђр дэхь таамаглагдсан утга  Таамаглагдсан утга: row total  column total fe  n ёђнд: Row total= мєрєнд харгалзах утгуудын нийт нийлбэр Column total= баганад харгалзах утгуудын нийт нийлбэр n = нийт нэгжийн тоо Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС
  • 57. Шийдвэр гаргах дђрэм (Decision Rule)  Шийдвэр гаргах: Хэрэв 2 > 2U, H0 ,таамаглалыг няцаана, эсрэг тохиолдол H0 таамаглалыг няцаахгђй (r – 1)(c – 1) чєлєєний зэрэг бђхий хи квадрат тархалтын онолын утгаас 2U –ийг олно. Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 58
  • 58. Жишээ:  200 хђн амын БЖИ болон яс ђндэс: Яс ђндэс БЖИ Казак Халх Бусад Нийт туранхай 24 32 14 70 хэвийн 22 26 12 60 тарган 10 14 6 30 Хэт тарган 14 16 10 40 Нийт 70 88 42 200 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 59
  • 59. Жишээ: (continued)  Таамаглал дэвшђђлэх: H0: БЖИ нь яс ђндэсээс хамаардаггђй (ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралгђй) H1: БЖИ нь яс ђндэсээс хамаардаг (ђзђђлэлтђђдийн хооронд хамааралтай) Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 60
  • 60. Жишээ: Таамаглагдсан утга тооцох (continued) Бодит утга: Яс ђндэс БЖИ Казак Халх Бусад Нийт Таамагласан утга, Туранхай 24 32 14 70 Хэвийн 22 26 12 60 хэрэв H0 ђнэн бол: Яс ђндэс Тарган 10 14 6 30 Хэт.тар 14 16 10 40 БЖИ Казак Халх Бусад Нийт Нийт 70 88 42 200 Туранхай 24.5 30.8 14.7 70 Хэвийн 21.0 26.4 12.6 60 Жишээ: Тарган 10.5 13.2 6.3 30 row total  column total fe  Хэт.тар 14.0 17.6 8.4 40 n 30  70 Нийт 70 88 42 200   10.5 200 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 61
  • 61. Жишээ: Хи квадрат тестийн утга тооцох (continued)  Тооцооны хи квадрат тестийн утга: (fo  fe )2 2   all cells fe (24  24.5)2 (32  30.8)2 (10  8.4)2      0.709 24.5 30.8 8.4 α = 0.05, (4 – 1)(3 – 1) = 6 чєлєєний зэрэг бђхий хи квадрат тархалтын онолын утга 2U = 12.592 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 62
  • 62. Жишээ: Шийдвэр гаргах ба ђнэлэх (continued) The test statistic is  2  0.709, U with 6 d.f.12.592 2 Шийдвэр гаргах дђрэм: 2 > 12.592, H0няцаана, бусад тохиолдолд H0 зєвшєєрнє Энд,  2 = 0.709 < 2U = 12.592, учир H0 -ийг няцаахгђй буюу 0 2 зєвшєєрнє Зєвшєєрнє H0 Няцаах H0 Дђгнэлт: БЖИ болон яс 2U=12.592 ђндэсийн хооронд хамааралгђй.  = .05 Эпидемиологи Биостатистикийн Тэнхим, НЭМС, ЭМШУИС 63