6. 6
Tamawt n umaru
Tadyant-agi tettwaxdem deg unebdu n 1989.
Tu$-itt isem-is "Ajenwi n lâahed", tu$al ”Sophonisbe”.
Di dujember 2004, tettureqqeâ u teffe$-d, i tikelt
tamenzut, s ufus n Usqamu Unnig n Timmuz$a
(HCA). Deg unebdu n 2013, nu$al $er-s, nules-as
akk tira u nerna-yas-d aêric aneggaru (tibratin).
7. 7
« Oui, comme ma mère l’Afrique mille fois
Conquise, mais qui demeure immuablement
Elle-même... »
Taos Amrouche,
« Solitude ma mère »
8. 8
Tin$eft1
Tadyant tewwi-d $ef Sophonisbe, yelli-s n Asdrubal,
tameîîut n Syphax, agellid n Imasisiliyen, a$ref
amazi$. Syphax niqal tu$-it d amdakkel n Rruman.
Akken ad t-id twexxer fell-asen, Carthage, ihi, ad
tekker tnaseb-it, tefk-as Sophonisbe ; xas akken
baba-s yeqqen-as yakan deg-s i Massinissa, agellid
n Imasiliyen, u d$a akkenni ara s-ddukklen i Rome
u ad tt-nna$en di tmurt n Lispan. Massinissa i tu$ si
tama-s d amdakkel n Carthage di teswiât-nni, asmi
ara ysell s wayagi, Ad t-yeqreê lêal u ad yegzem
assa$en yellan gar-as d Carthage. Rome mi akken
ara t-wali di Syphax texûer-it dayen, ad d-tezzi $er
Massinissa wa ad tewwet ad t-id terr $ef llemm-is.
D$a Massinisa ad yernu $er Scipion, ad yenna$
Syphax, yernu-t, yesse$vel tamana$t-is Cirta. Di
Sophonisbe, mi ara tmuqel akken, ad tessuter di
Massinissa ya$-itt ne$ yen$-itt wala ad d-te$li gar
ifassen n Rruman. D$a Massinissa, yi$ilen Syphax
yemmut deg umennu$, ad s-yeddu leb$i u ad yerr
fell-as tame$ra d umatu. Maca ayagi ur t-iqebbel
ara Scipion i yugaden $ef Massinissa ammar d anda
t-tessefra$ Sophonisbe u ad asen-t-id terr d azrem
uqelmun am akken texdem yakan d ugellid Syphax.
Ad iâeddi ihi yagi-yas wa ad t-iêettem ad yu$al deg
wayen akka iga. Massinissa mi ara yeîîilli maççi d
ayen d-ifeddu di Sophonisbe, d$a ad iâeddi iceggeâ-
as taqerâunt n ssem akken ad teg lêed i lmeêna-s.
1
Tin$eft : Argument.
10. 10
Imyurar
Syphax, agellid n Numidya.
Massinissa, agellid nniven n Numidya.
Sophonisbe, yellis n Asdrubal, tameîîut n Syphax.
Scipion, asastan n Rome.
Taqeddact n Sophonisbe.
Akli n Masnsn.
Ihellalen.
Am$ar azemni.
Tagnit di Sirîa, Qsenîina n wass-a, tamana$t n
Numidya.
12. 12
Asekkir amenzu.
Asayes amenzu.
Am$ar azemni.
Macahu !
Tellem cahu !
Irgazen yekkaten awal
Yetturaren tamedyazt
At tmedyazt d amawal
N ddunit teb$iv ssnat
Lmeâna tetta$ awal
Ad dergen mazal tekkat
13. 13
Asayes II
Ihellalen
(Lheffa n yilfan)
— D ilfan-nne$
(Kifkif)
A lferê-nne$
Ilfan-nne$
Nettagad-iten
D$a ma jerêen
Glun yes-ne$
Lebêayer-nni
Kfant irkel
Leâtab-nni
Iruê d asfel
àçet ternum
Tuççêa fiêel
Nekkni nennum
Nerou wabel
Ilfan-nne$
Ifen akk ilfan
Cebêen ûeêêan
Di tmurt-nne$
14. 14
Tamduct-nni
Deg i la nses
Tlu$ dayen
Kecmen dg-es
Swan aman
Teqqel i yives
Qeyylen tekkan
Deg later-ines
Ilfan-nne$
Fehmen d aya
£ran yerna
Ula ay d-wwte$
Ilfan-nne$
Seg wasmi d-necfa
Akka i $-d-ufan
I ten-id-nufa
Deg-sen laman
I ak-nenna
Wi i ten-isuman
Yak aql-a$ da
Ilfan-nne$
D nutni i d nutni
Rebbi deg yigenni
Nutni nnig-ne$
15. 15
Asayes III.
Sophonisbe, taqeddact-is.
Sophonisbe.
Sel a Favma a wletma sel
Bqaâlaxir a éérubat
Aâdaw fell-ane$ i d-yen$el
Am teérut deg tkessart
Tikelt-a ixdem-a$ d cc$el
Ur cukke$ ad d-negri a tinnat
D$a argaz-nni iêeqqa
Wissen amek tevra yid-s
Yemmut ur yemmut ara
Tessegra-t-id deffir-s
Ne$ iruê yeooa-yi-d da
Ula wi irnun $er $ur-s
Aâdaw yewwev-d dayenni
Ssefk a tamgervt i lmus
Ur di-i$av ur di-nerzi
Ar gma s-d-iîîfen afus
Lbaz fi nedda ur neb$i
I nexdem $ef tmurt drus
16. 16
Xas êemmle$-t tamurt tif-it
Nni$-as i wul-iw : err !
D$a am zzayla nenher-it
D nnif-is awer tt-yekker
Akken ad as-d-tegri tmeddit
Carthage ad tezher teâmer
Nni$ ad yim$ur yefhem
Yin-as ur tevlim ara
Xas di tazwara ad yasem
èri$ maççi d menwala
Ad yeqlileê yessusem
Yekk-d sennig tyita
Lli-d ul-im ad m-êku$
Mmle$-am tin yevran yid-i
A lbavna-w ad am-bru$
Alse$-d i yâeddan fell-i
Ma drus a wletma i yettru$
Nna$ i tewâer tayri
Sin yirgazen gar-asen
Yiwen g wul wayev g leâqel
Amek ara sen-ddu$ akken
Ul-iw di tlemmast iwêel
Yerna i sin d atmaten
D weâdaw yeb$a ad tt-yecâel
Nni$ i baba qeble$
Ay ansi i teb$u tekk
èri$ d am$ar ara a$e$
Ur tufiv ara yi-d-yefk
Ula d nekk ula i s-fke$
D igellilen am netta am nekk
17. 17
Asmi yeddi$ i s-nni$
Ad s-rre$ tablavt i wul
Nekk d umeâzuz ssali$
Axxam ur a$-yesdukul
Yettmekti-d ad d-ttmekti$
Mi $-tu$ d arrac nesmuhbul
D Rome i yeb$an akka
I $-yerran $er tûeffit
Aâdaw-is anga yella
Ad t-id nqewwer na$-it
Awi-d kan ad s-yebdded da
Ad as-yesfunneg targit
18. 18
Taqeddact.
Ay axbir i a$ d-iwwven
D ugellid amek i tevra
D ajedâun-is i yjerrêen
Infev-it-id $er lqaâa
Deg widenni am igudar
Lhedda fell-as d-zzin
Ad t-ééu$ren am wakrar
Si$ertemt a tulawin !
Nnan ma ur skaddben ara
£ef Cirta te$li dayen
Ëevru-ten-id $er da tura
A ssaddat d iâessasen
Rnu rnan nnan-iyi
Anwa i dasen-d-yezwaren
D aêbib-im n zik-nni
A tita deg-ne$ yersen
19. 19
Ni$ ugade$ ad yerr ttar
D ccama teooiv deg-s
Yezlu-kem zdat umnar
Ya$-d lêeq i wul-ines
Yewâer webrid n tayri
Weâren wuguren i t-yessan
Drus i s-yessnen tikli
D leqlil i t-id iâeddan
20. 20
Asayes IV.
Sophonisbe, imanis.
Di lêebs ideg lli$
Yella lexyal-ik
Ssarame$ ad n-ff$e$
Ad wali$ udem-ik
Di lêebs ideg lli$
Lehna ur a$-tufi
Lweqt ittâeddin
Amek ara yâeddi
Di lêebs ideg lli$
Tiwwura u ttagint
A ééher ay sâi$
Anda ddi$ llint
Di lêebs ideg lli$
Arruz d ssnasel
D acu ara k-ini$
A ééher imqeggel
Di lêebs ideg lli$
èélent tirga-yiw
Ugint ad aysent
Cennunt tuff$a-yiw
Di leêêbs ideg lli$
D keçç i ttaâu$
Sani rri$ d udem-ik
Amek ara k-ttu$
21. 21
Asayes V.
Masnsn, iman-is.
Ay ass yufraren ay ass-a
Ay ul-iw freê ternuv
Tamurt n jeddi d baba
Tu$al-ik-id ma ad tettruv
Fell-as i nnejla$ nnfi$
D tagmat i d iyi-infan
£ef qerru-w amcum rri$
Bdi$ inig d ameéyan
Ff$e$ ur xdime$ ara
Imi d-ssutre$ lêeq-iw
I d-yekkren $ur-i d gma
Yennak wagi d ayla-yiw
Rou a tamurt ad n-knu$
Ad d-ssudne$ akal-im
Si lferê anef-iyi ad ttru$
Tu$alev-iyi-d a cwiîîeê-iw
Ay ass yufraren ay ass-a
Ay ul-iw freê ternuv
S kra nesâedda yâedda
D nnuba-k tura ad tezhuv
22. 22
Asekkir II.
Asayes I.
Sophonisbe, Masnsn.
Sophonisbe.
Ah ! d keççini… !
Amek tettiliv ?
Masnsn.
Mi tenniv…
La tettwaliv
La heddre$ fell-am
Ten$a-yi l$iba-m
Wali anda d-gri$
Mi tenniv…
La tettwaliv
Fell-am la cennu$
Äeddi ma ad kem-ttu$
Seg wasmi d-cfi$
23. 23
Mi tenniv…
La tettwaliv
Mi ruêe$ ttu$-kem
Ad d-zzi$ $ur-m
Ad kem-id-mmekti$
Mi tenniv…
La tettwaliv
Di tirga svave$
Deg yisefra xeddme$
Wid i m-d-ttawi$
Mi tenniv…
Wiss ma tecfiv
£ef lehdur-nni
Tenniv ass-nni
Ad kem-id-smekti$
Sophonisbe.
D acu k-nni$ ?
Xas ini-yi-d
Ttu$ ay aêbib
Smekti-yi-d
24. 24
Masnsn.
Tenniv-iyi :
Ulac tayri !
D lekdeb irkelli
Tu$al am laman-
Nni wwin waman
Tenniv-iyi :
Ulac tayri !
Ass-a ne$ ivelli
D tirga n teméi
Simi ara tâeddi
Tenniv-iyi :
Ulac tayri !
Ttu-tt a wlidi
D timucuha kan
N wid yestufan
Tenniv-iyi :
Ulac tayri !
Ruê henni-yi
Nni$-am :
Ten$iv-iyi
Susem a tayri !!!
25. 25
Sophonisbe.
Sli$ i wayen ad d-issawal
Fell-ak i d-bdan awal
Ur nqebbel widen ixanen
Nnif w’ur das ngi azal
Labudda ad s-yebru wakal
Acêal mu tevra d yiwen
Argaz ur nêezzeb i lmuêal
Sseg-s ara d-yezwir ccwal
Ad t-wwten wid yettuten
Aya a gma ar k-nhu$ cfu
Tefkiv lâahed ur tettu
Adrum-ik êed ma ad t-yeêqer
Kker ma ad teréev asalu
S leâtab mebla asteâfu
S tid-ik vewwel-as lateô
Ur êebbes akud la yleêêu
A lhejna ass-en mi aa d-yejbu
W’ad d-yerren jeddi ad s-yeêver
26. 26
Ur tettu lbaîel iâeddan
D tewwurt i a$-d-réan
U$alen-a$-d si tesga
Neffe$ axxam i $-d-irebban
Neooa-t ibeddel imawlan
Nettru ass-a mi d-nemmekta
I yevran d wayen ivran
Nugem-d si lmeêna am waman
Nerwa-tt u $-tectaq ara
Bedde$ $ef tizi n tmeddit
Wala$ azekka amack-it
Wi iêrezn asirem-is ad t-yaf
Ad k-ini$ awal ales-it
Qqar-it ttâawad-it
Alamma yger-d ixulaf
Wi iooan talaba n tnaûlit
Ad yecbu i$es di tessirt
R tesga ad t-êazen i$uraf
27. 27
Masnsn.
Win ara yemmten yella
Win ara yeddern ulac
Am teméin i a$-tevra
Tid mu qqaren timeclac
Ansi i a$-d-tekka tyita
Necba iger nerna alewwac
A wihin la ytell$en kan
Ta d lêentit ta d tamment
A tisselbi ten-yuman
Kkren i yilel kerrzen-t
Ay asmi fkant iéuran
Nbeddel ssmid s takemt
28. 28
Sophonisbe.
Zerrâen lxuf d lbaîel
Teffe$ lmut d tineqqalin
Leqmen lwerd d inijel
Am ééerb i tmu$liwin
Yal mi ara nekker ad nmuqel
D tider$elt ay nedder$el
Anida nbedd d tasraft
La ttheggin deg tekmamin
Ttverriqen di l$ulat
La $-tt$izin timevlin
Yefti uzaglu $ef sin
Sers wa teddmev wihin
Rran-a$ imru d azrem
Lka$ev icuba r lekfen
Leâqel di tselbi itellem
Ayagi deg yiderwicen
Rran asirem r yilem
Armi yuyes ad yessirem
Rran ccek di tyemmat
Mmis ma d mmis
N$an tavat di tavat
Rnan tasusmi-s
Gren annar di tegmat
Wer tufi iman-is
R tmucuha n zik rnan-tt
Teâdem ussan-is
29. 29
Masnsn.
Tiwwura begêent axxam
Asemmiv la yeççali
Ccer itturar f idekwnan
Asirem iddaddac tikli
Mi akken yettnerni ittim$ur
Ittazzal ye$li yiwwas
Mi ye$li yerreé g uzagur
Nu$al nettazzal fell-as
Axxam iêgen-it îîlam
Ala avu la yetteffir
Laé $ef yimi n ikufan
Deg ulac la d-yettâemmir
Tilufa r yiri n lkanun
Lêif yeééel di tesga
Leêzen yerra-d aqelmun
Mebâid i la d-yettavsa
Lehwa la tzeggwi g uxxam
Adfel yerna-d tigad-is
Lweêc ur yeooi amkan
Kkes-d $ef ayeg ur iris
Lehna tekmec di te$mert
Ccwal isseêma abendir
Lxiq yurar ti$er$ert
Ma d iîij mazal yekkir
30. 30
Sophonisbe.
A$-iyi a gma ne$ en$-iyi
Imi akkagi i a$-yura
Ur yi-ittaooa i wberrani
Ddel ur as zmire$ ara
(Ma swi$ r $ur-k tibûelt
Yerkan)-nni qqaren akken
Ur tent-ttaooa ad d-nezhent
Sut Rome deg mm yixelxalen
Lmut $ef medden irkelli
Xerûum d gma ad i yi-ine$
Win d-itturebban yid-i
Win d-tefka tmurt-nne$
Aâdaw u k-t-mmale$ ara
Ma di $li$-d gar ifassen-is
D rreêma ur tt-issin ara
Deg-i ixdem rray-is
Teériv d acu i a$-yeroan
Tessnev tisselbi n Rrum
Zzin-d akk yess-i iberdan
Snezhen-d deg-i adrum
D ixf-ik d yixf n tayri-k
D kra nurar zik-nni
Ad k-d-ssudne$ avar-ik
Ttxil-k ay aêbib qil-iyi
31. 31
Masnsn.
(Ad yezzi akin udem-is.)
Ay$er d-tu$alev
Ruêe$ ttu$-kem
Itêaya-d wul-iw
Eoo-it ttxil-m
Ay$er d-tu$alev
Ad yi-d-tesmektiv kan
Truêev dayen
D acu kem-id yerran
Ay$er d-tu$alev
Ula i di-tiniv
Te$leq tektabt-im
Äeddi ma ad tâeddiv
32. 32
(Yawi s wawal…)
Ma tettu a tayri
Smektay-itt-id
I teqsivt-nni
Ttawi-yas-tt-id
Asmi akken ulac-itt
Yenna wul b$i$-tt
Jehle$ d amecîuê
Afus-a yemsel-itt
Wagi yessels-itt
Rri$-as rruê
T$abev am lexyal
Gri$-d weêd-i
Am llamba uzal
Ur tu$ ur texsi
Gar tili d tili
Ur tban fell-i
Ma vsi$ ne$ ttru$
Gar tayri d tayri
Ur yi-iban sani
D acu ara m-d-rnu$
33. 33
Sophonisbe.
Ad ruêe$ a tamurt
Ul-iw ur yeddi
Ad ruêe$ a tamurt
Ur iban sani
Ad ruêe$ a tamurt
Igiooi wâaruû
Ad ruêe$ a tamurt
Uqbel ad nimsus
Ad ruêe$ a tamurt
Tenîerrev nîerre$
Ad ruêe$ a tamurt
Ula i am-xedme$
Ad ruêe$ a tamurt
D inig i $-d-ifnan
Ad ruêe$ a tamurt
Ula wi i kem-iglan
34. 34
Masnsn.
Amek ara truêev
Sani ara têarev
D ayen i $-ifaten
I da$ immalen
Tikwal am akken
Acemma ur ittfat
Kra ur ittmettat
Mi yexsint tergin
Ma tmuqlev akin
D acu i d-iqqimen
Lweqt ittâeddi
Leâmer di$enni
Leâmer d lfani
Lweqt d lmuêal
Tegriv kem…
Mi ruêe$ ttu$-kem
Ad ya$ lêal
Teftiv $ef wacêal
35. 35
Ttxil-m a tayri
Ur ttruê ara
Qim yid-i
Ur yi-ittaooa ara
Qim ar nemwanas
Ard yali wass
U la ggane$ ara
Am uferteîîu
D win ay cbi$
Kemmi d tiniri
Tagrest anebdu
Di later-im r$i$
Ijdi iîij d tayri
36. 36
Masnsn.
Amzun tu$alev-d
Amzun tbedlev aîas
Amzun tenniv-d
Ar tin xedme$ nedme$-as
Amzun tu$alev-d
Ar laman-nni d layas
Amzun tu$alev-d
Tenniv ul-iw d aterras
Yettraou-k kecm-d
D lfeôê ad yagar fell-as
Amzun tu$alev-d
Ar tayri-nni-inem d layas
Amzun tu$alev-d
Yu$al-d kulci g yiwwas
Tettruv teqqarev-d
Ul-iw tgezmev tasa-s
Amzun tu$alev-d
Ar ussan-nni d layas
37. 37
Sophonisbe.
Ul-iw tzed$ev-t
Keçç ad t-id tessuturev
A nniyya tmelkev-t
Xas u$e$ wayev
F tmurt âzizen
Ur yi-d-tettûaêev
Ma ooi$-k ay afrux
F îîejra ubelluv
Maççi d menwala
Tin if tettrusuv
Ata d keççini
D acu ara s-teb$uv
Ma ooi$-k ay ukyis
£ef udem n tmurt-iw
Meyyze$ ssali$
Fki$ ccerî-iw
Talaba n lêerma-w
D tin i d leohaz-iw
38. 38
Asayes II.
Ihellalen.
Ay akal rundu tettruv
Ma drus i yâeddan fell-ak
Ur yelli deg-k ma tettuv
Ula $er tirga ddant-ak
D acu k-mazal ad t-ternuv
A rrezg-nne$ anda fell-ak
Irgazen wid tt-iêemmlen
En$-iten ur s-t-qqaren ara
£er daxel ay rran êerqen
Nnehta ur tt-id giren ara
Irgazen wid tt-iâebden
Ma ur tt-urgan u gganen ara
Laûel-ik am tecrav ye$man
Maççi d lêenni ad yekkes
Seg wasmi d-bdan wussan
I tt-id wwin deffir-s
Sekra n triwa yellan
Tara-nne$ a medden weêd-s
39. 39
Asayes III.
Am$ar azemni.
Amedyaz iger aéeîîa
D taqbaylit i yga d ustu
Awal izger s lmeâna
Iferreq rruê iteddu
Wwet ay amedyaz wwet
èwer-k kkes-a$-d asefru
Wi i s-yennan yemmut lêeq
Xas ad inadi fell-as
Ula d iîij ad $-yeâreq
A win mu teâreq yemma-s
In-as i zzit ad te$req
Nnan-t-id nettâawad-as
40. 40
Asekkir III.
Asayes amenzu.
Syphax, Scipion.
Scipion.
Wali wali wi i d-yusan
D agellid s timmad-is
Ahaw zi$ egt-as amkan
Xas akka meqqer ccan-is
Ya êeûra ay ussan-nni
Anida-k anida-ten
Asmi i k-tu$ d ilelli
Am lbaz $ef i$allen
£ef yisem-ik êebsen waman
Wi ara d-yinin maççi akka
Tirrugza nnif d ayen kan
S yes-k tzux tferka
41. 41
Ad k-d-rnu$ f ddula-nni
Nekk mu d-tezziv aârur-ik
Anida-tt tdukli-nni
D kra neçça g uxxam-ik
Lemmer di heddren yitran
Id$a$en lemmer neîqen
Ad ak-inin di Lispan
Anwa din i k-iêudden
Kra din iruê mavi
Yewwet ugeffur iâedda
£ef teqcict n yivelli
Tenniv u kwen-ssine$ ara
D$a ihi yelha wakka
Muqel tagnit deg d-tegriv
I yivulan-ik tura
Ruê awi-ten-id mi tenniv
In-as ad d-nadin fell-ak
Xerûum yiwet n lemêella
Tessawalev sâuéégen-ak
In-as ad k-êudden tura
Di$ netta amzun b$an-ak-tt
Ruê yerreé yiwen usennan
Ay ageswaê nndin-ak-tt
D asfel i a$ k-id fkan
42. 42
Syphax.
Ay ass amcum d ass-nni
Asmi yu$e$ ti$irdemt
Ad tezzi tezzi-d-fell-i
Teqqes-i teoo-i-d tisiqest
Segmi d-tewwev d a$izi
Teqqar-i eoo leêbab-ik
Lmerqa ye$li yizi
Äiwed ay argaz leêsab-ik
Siwa ul-iw ara llumme$
D netta i terwi ûûifa-s
Mi s-nni$ a tin xedme$
Yenna-yi sellbe$ fell-as
Tekkes-i leêbab d imawlan
D kra i yi-xedmen lxir
Amek tezdiv d izerman
Tenna d wigad-iw axir
Tegla ula s weâdaw-iw
Tger-iyi-t-id $er tesga
Yekcem-d ff$e$ axxam-iw
I nnâi-w terra tame$ra
43. 43
Asayes II.
Syphax, iman-is.
Ay ixf-iw rfed s yixf-ik
Ayagi deg yirgazen
Ulac lâib di tiréi-k
Zdi lqedd-ik $ef sawen
Tarkeft in-as tâedda
Kunwi ay ivan sgelfet
D ilelliyen anda nedda
Yir tudert axir nemmet
£ef tmurt i $li$ yecbeê
Maççi f tukerva i ttwaîîfe$
I wmezruy m’ad yewwet nneê
Ad âyu$ ttubedre$
Qerreb-d a lmut wer ttagad
Yya-d ad m-gre$ irebbi
Mi d tudert ur d-ttâawad
Xerûum d rrwaê s ibeddi
Ay areé ikeccmen ta$rast
Yettwakkes sser f ugellid
Yu$al wayla-$ di têerraût
Tizizwa ff$emt i webrid
44. 44
Hder ay asefru nîeq
Fakk-iten-id ur ttkukru
Argaz yettna$ $ef lêeq
I wemzabni $ef wacu
Ih d nekk d nekkini
I wen-issalin tisiwa
D dadda-k ay Arumi
Xas akka seddu ssnesla
Nekkini aql-i ad mmte$
Ma d kenwi cfut fell-i
Nekk lule$-d ad d-qqime$
Di kenwi xas nn$et-iyi
45. 45
Asayes III.
Sophonisbe, Syphax.
Syphax.
Sophonisbe muqel-d deg-i
Ula ay d-ternuv tigad-im
Ma âerqe$-am d nekkini
Ih a wletma d argaz-im
Maççi $er tuzzma i d-usi$
D ul-im ul’i nexdem ara
Ur ifat ad am-t-ini$
Lexyal-im u ggane$ ara
Fell-am i ssudne$ azrem
I srewte$ tirgin êafi
Ula mi akka d ini$em
Mazal lemêibba-m deg-i
I wul-iw nn$ant tesmin
Nni$-as zi$ testafev
A wi isâan seg ul-is sin
Wi iqquren ad d-yilqiq wayev
Jebde$-d ssif-iw muqle$
D udem-im i wala$ deg-s
S u$ilif-im ttna$e$
Wiss amek tevra yid-s
46. 46
S yixf-im d yixf n tayri
A wletma $urem i txeddmev
Ruê nekki teççur-iyi
I kem acimi ara temmtev
èri$ d tiâdewt n Rum
I kem-id yerran $er $ur-i
Tayri n tiddas ur tettdum
Ayen din akk d lxaîi
èri$ weroin di têemmlev
Akka i d-ufrare$ $ef ul-im
D ul-iw k’i tesseêôaôtev
Mazal-it di loerra-yim
Sophonisbe.
Ussan iâeddan âeddan
A lukan ad d-u$alen
Ad s-d-alse$ i wayen ivran
Ur d-kki$ ansi nniven
Lfayda n wawal d ta
Tallit d-sâedda$ yid-ek
Ini$ ur s-ndime$ ara
Yak ur sewqe$ deffir-ek
Tu$ev taluft-iw u$e$-k
Tayri terna-d sufella
Di ddunit-iw ni$ cerke$-k
Ooi$-d ula d dderya
47. 47
Awal-agi beddel awal
Ayen yevran yak yevra
Tamu$li s ayen d-mazal
Lemmer di $-yelli uzekka
Maâni ulac u$ilif
Ula wi izwiren zdat-ek
Keçç ruê ay adrar n nnif
Nekk aql-iyi-n deffir-ek
48. 48
Asekkir IV.
Asayes amenzu.
Scipion, Masnsn.
Scipion.
D acu akka sli$ ini-yi
Ruê ay abeêri meqqrev
D tidet tzewoev akkagi
Yernu anita i tu$ev !
Buh ay amdakel buh buh
Waqila yeffe$-ik leâqel
In-as i wul-ik ttfuh
Atayen yeb$a ad k-yesfel
Anda-t deg-k urgaz-nni
Yebdan tem$er d amecîuê
I tmeddit i teg tizi
Ur neqbil tirrugza ad truê
D lebda yeîîef iman-is
In-as ad teêren tnefsit
Yettarra-tent $er wul-is
Wala ad yeoo si teqbaylit
49. 49
Nnif tessnev azal-is
Maççi d nekk ara k-yemmlen
Tayri-yagi g umviq-is
Ur tufiv wi k-iêettmen
Ruê teqqimev d yiman-ik
Teérev ma yecbeê waya
Ayen d-tessasev i yiri-k
Nekk cfu u stehza$ ara
Syphax irreé dayenni
D Rome i yesâa lexûem
Sekra i d-iooa irkelli
Tura d ayla-$ ad t-neddem
S netta s tmeîîut-is
D tmurt-nni ideg yeêkem
Rnu-d ula d a$ref-is
Wi ittalasen ad d-iqeddem
D$a i tgellidt-agi
Wi tt-illan ma di tceffuv
Tettuv wi d baba-s âni
Ne$ tura dayen tettuv
D nettat akk kra da
I yegren i$es gar-ane$
Wigi d lehdur n tsumta
Tetti-d argaz fell-ane$
50. 50
D$a anef-as tura ad tsellek
Tsellek aqdim d umaynut
Aâejmi n Rome ad tt-yeârek
Ar temmet s yir lmut
I tikelt taneggarut
£urek ay aêbib i txeddmev
£ef ul-ik mdel tawwurt
Ma ulac ad yames tamsev
51. 51
Masnsn.
Lemmer d wayev ma s-ssle$
Maççi di lehdur i nxuû
Imi d keçç ad ssusme$
Ayen ara d-tiniv drus
Ulêal txedmev-tt yagi
Terriv i flan tameîîut
Akka i d tirrugza a lwali
D iêiqel d-teooa tsekkurt
Yerreé-n weâdaw tâetqev-t
Tenniv ar nnif ala
Tezwarev ul-ik tennu$ev-t
Ay izem d-teooa tsedda
Tenniv lêerma telha
Ad nenna$ kan akken ilaq
Maççi di teégi ay nella
A lhiba lbaz aremmaq
52. 52
Maca …
Kkes a$ilif wer ttagad
Te$liv-v deg udrar n nnif
D lâez hatat ilmendad
Ur i-t-temmalev ay uvrif
Lasmaê i yir tawenza
I d-ye$lin gar yiâdawen
Ma di d tudert ay teb$a
Ilaq ad tefren yiwen
Yegra-d a tagi ay tenniv
Uyse$-tt asmi di yi-truê
Kkes a$ilif tethenniv
Alma d asmi aa yeffe$ rruê
Ma rri$ tame$ra fell-as
Maççi d zzhu i a$-d-ifnan
Di leb$i kan ddi$-as
èri$ tsedda i tt-yeroan
Maâni ur tfehmev ara
Taqbaylit ééeg ssendu
Ruê ur a$-temmlev ara
Win k-iêemmlen ad k-yesru !
53. 53
Asayes II.
Masnsn, iman-is.
A ru ay ul-iw fell-i
Ne$ anef-iyi ad ru$ fell-ak
Fiêel nni$-ak tenniv-i
A tesrugmutev sli$-a$
A ru ay ul-iw fell-i
Tt$ave$ la tett$avev
D lqebla n teméi-k te$li
Sani$er ara teééallev
A ru ay ul-iw fell-i
Di nekk d lâib ad ttru$
Ad s-inin terna-t tayri
Ay asmi nt-tu$ ur tsu$ !
A ru ay ul-iw fell-i
Xerûum d keçç d amwanes
Aql-a$ nebzeg wer neksi
Ur nemzil ur nemmurves
54. 54
Asayes III.
Ihellalen.
D nekkni i d-yesse$valen iv
D nekkni i d-yessalayen ass
D nekkni i yecban lêiv
D nekkni i yecban llsas
D nekkni i yekkaten awal
I la ssusumen warrac
D nekkni i yekkaten uzzal
D nekkni i yesraw wulac
D nekkni i n tizi n litta
D nekkni i n tizi n îîiq
D nekkni i n tizi n lehna
D nekkni i n tizi yi$erriq
D nekkni i d arraw n tmurt
Nekkni i d amayeg ufella
D nekkni i yecban tawwurt
D nekkni i yecban tasga
55. 55
Asayes IV.
Masnsn, akli.
Msnsn.
Ruê ay axudi heggi-d
Heggi-d êellej$ar-nni
Awi-yas-t i Sophonisbe
Ternuv-as tabrat-agi
Ha $urek efk-as-t s tuffra
Tinv-as ur yezmir ad d-yas
A wer nelhi d tiyita
I yelhan d ssmaê in-as
Asayes V.
Sophonisbe, akli.
Akli.
Ax a lalla ttucegâe$-d
Si $ur Sidi-w i d-kki$
£er $ur-m aql-i ssawve$-d
Steqsi-yi-d ad m-ini$
56. 56
Am m-ini$ d acu ad m-ini$
A kra yezzan ur yettru
Armi d ass-agi ay éri$
Azal-im ay asaru
Ata wacu yi-d-yewwin
Yerna-yam-d tabrat-a
La m-yeqqar Sidi ax-tt-in
Rebbi irad tuzzma tekfa
Sophonisbe.
I netta anda yella
Ayen akka ur d-innunnet
Ccedha$-t u zmire$ ara
A wi iéran udem-is yemmet
Sophonisbe
(ad d-t$er.)
Attayen tebrat-agi
A wletma d taneggarut
Xas ar nekkini ayes-iyi
Ulamek i m-nekke$ tawwurt
Lâahed amenzu yerreé
Ma d wis sin îîfe$ deg-s
In-as ul-iw am fareé
Ayes-it ay imelli-ines
57. 57
In-as ax tarzeft-agi
Ugade$ a wletma ad neênet
Ibeddi bedde$ ass-agi
Am kemmini zzman fayet
£ef tmurt tefkiv teméi-m
Wala ad tt-yennal weâdaw
Ma teqqimev d yiman-im
Ula nekk ass-a d nnuba-w
Ula d nekk $ef tmurt-iw
Menna$ a wletma tfehmev
Dayen maççi deg ufus-iw
Ur tektibev ur tkettbev
Lemmer di s-yehwi i lmektub
Tili si zik i nemlal
A tazart ittin d aêbub
Ay ixf-iw d acu d-mazal
Tayri-nne$ d tagi i d nettat
Nefka-tt d asfel i tsertit
Nettmettat ur tettmettat
Tennak d acu d ddunit
A wletma awal efk-iyi-t
Aêbib nnan am teâkemt
Anida teâyiv sers-it
D akessar ne$ d tasawent
58. 58
Sophonisbe.
Ini-as tarzeft-ik îîfe$-tt
Ma ala aya i gar ifassen-is
Ula ma réaget qeble$-tt
Mi d-tekka si tama-yis
Ini-as ulac u$ilif
Yessefk umayeg i tyita
Tame$ra ne$ nnâi kifkif
Mi d fell-a$ akka i yura
Ini-as ayen akka ur d-terziv
Xerûum d udem-ik nwali-t
Ad ruêe$ wer di-tenniv
Awal-ni if tebna ddunit
Ini-as i lbaz aremmaq
Ula i ylum deg yiman-is
Nekk yid-s yak nemsewwaq
Yal ta$awsa s wazal-is
Yal ta$awsa s ssuma-s
Ini-as baîel $er t$irdemt
I $-d-tewwi nedma fell-as
Wi ib$an ad yidir yemmet !
59. 59
Asekkir V
Asayes I.
Masnsn, iman-is.
Masnsn.
Tayri-nne$...
Tekker-d am ujeooig
Acemma ur tt-ixuû
Txuûû-itt tefsut
Tayri-nne$...
Tekker-d tettinig
Seg ufus $er ufus
Alarmi temmut
Tayri-nne$...
Fell-as ad tenwer
Tenêaf d tileméit
Tini ad im$ure$
Tayri-nne$...
Tekker tafejrit
Tesker tameddit
Tekk tawwurt teffe$
60. 60
Tayri-nne$...
Ur terni deffir teméi
Tu$al am tirgit
Lhedda texsi
Tayri-nne$...
Tger i dunnit irebbi
Tu$al am targit
Tu$al-d irkelli
(Tsew ssem.)
61. 61
Asayes II.
Masnsn, Sophonisbe.
(Tettmettat gar ifassen-is
Netta la yteddu yeéri-s.)
Masnsn.
Tusiv-d ssusme$
Truêev ssusme$
Imi ara d-neîqe$
D acu ara d-ini$
Mm$i$-d qqure$
Valle$-d u$ale$
Imi ara im$ure$
Anef ad ggani$
Ad ggani$ tawwurt
Ahat ad kem-id tefk
D kemmini i d tasarut
Afus-is d nekk
Tusiv-d ssusme$
Truêev ssusme$
Imi ara d-neîqe$
D acu ara d-ini$
Mm$i$-d qqure$
Valle$-d u$ale$
Imi ara im$ure$
Anef ad sâeddi$
Ad sâeddi$ idurar
Ad d-$lin fell-i
Gar usawen d ukessar
Tizi d kemmini
62. 62
Tusiv-d ssusme$
Truêev ssusme$
Imi ara d-neîqe$
D acu ara d-ini$
Mm$i$-d qqure$
Valle$-d u$ale$
Imi ara im$ure$
Anef ad d-mmekti$
Ad d-mmekti$ i yâeddan
Tbeâdev fell-i
Ad d-mmekti$ i d-yernan
Kem baqi akkenni
Tusiv-d ssusme$
Truêev ssusme$
Imi ur d-nîiqe$
D acu d-ssali$
Mm$i$-d qqure$
Valle$-d u$ale$
Imi ara ssusme$
Anef-iyi ad d-ini$ :
Sophonisbe.
D acu ara d-tiniv ?
63. 63
Masnsn.
B$i$ ad m-êku$
U kem-ufi$ ara
B$i$ ad kem-argu$
U la ggane$ ara
Anida ara ddu$
Si tayri am ta
£ef acu ay nennu$
Ur wala$ ara
Nni$ ad kem-ttu$
Lexyal-m ata-ya
Yufa-yi-d ttru$
Akken i di yi-iooa
Mmlalen ivudan deg ufus-iw
Nekk yid-m ur nemlal ara
Dduklen sin deg ul-iw
Nekk yid-m ur neddukel ara
Sophonisbe.
Ma têemmlev-iyi ?
64. 64
Masnsn.
Tusiv-d kan
Issenîi lferê-iw
Ufi$ iman-iw
Kkren ivudan
D tira ay bdan
Truêev kan
U$alen a êettben ussan
Tusiv-d kan
Attan tu$ teméi-w
Iwwet ikker ééher-iw
Ruêen i$eblan
D$a rnan wurfan
Truêev kan
Atna-ya zzin-d akken llan
Tusiv-d kan
Mmlale$ d wul-iw
Tejjuooeg tayri-w
Ur d-igri u$ilif
Iquc akk lêif
Truêev kan
Iâawed asenîi am lexrif
I kemmini ?
Sophonisbe.
èer keççini… !
65. 65
Masnsn.
Tin b$u$ ssne$-tt
Lamççi am kemmini
Kemmini iman-im
Ulac lemtel-im
Kemmini d tayri mi ara tâellem
Kemmini d ûûut-im
D sser-im
D kulci-yim
Kemmini d tayri mi ara teqdem
Tin b$u$ êemmle$-tt
Lamççi am kemmini
Kemmini weêd-m
Ulac sennig-m
Kemmini d tayri mi ara trekkem
Kemmini ulac am kem
Ulac deg udem
Ulac deg yisem
Kemmini d tayri mi ara tessusem
Tin b$u$ vegâe$-tt
Lamççi am kemmini
Kemmini ala kem
Anta ur nettasem
Kemmini d tayri mi ara d-tezvem
Kemmini wi ib$un yerûem
Tissent s$ur-m
Isefra yes-sem
Kemmini d tayri mi ara tsellem
66. 66
Asayes III.
Ihellalen.
Ata-ya ata-ya wavu
Ata-ya yekka-d tizi
La yetteffir icennu
Wexret-as ad iâeddi
Ata-ya ata-ya wavu
Ixav tamurt irkelli
Ata-ya ata-ya wavu
Yekka-d timura n medden
Selt-as i la yettuvu
Ixlef-d a$ebbar s allen
Ata-ya ata-ya wavu
Yusa-d ad yeglu yes-wen
Ata-ya ata-ya wavu
Yekka-d sennig n lkanun
La yesgerwiê irennu
Ëbes-it-id ay aâeggun
Ata-ya ata-ya wavu
Ur vmine$ i d-iteddun
67. 67
Asayes IV.
Am$ar azemni.
Macahu tellem cahu
Taqbaylit ayen i k-nnan
Iwa$ezniwen usefru
Lmeâna anda u tt-walan
Lâebd ittas-d ittruêu
Ar awal ittas-d kan
Amedyaz ikker r lebni
Wi ixaqen irfed acewwiq
Deg wawalen la ysenni
La yettâawad yettêeqqiq
Mi t-steqsa$ yenna-yi
Taqbaylit tett$acca îîiq
Ifûiêen asif d amsaâef
Ad s-tiniv ulac deg-s
Netta zi$ ar k-id iîîef
I yruêen di tsusmi-ynes
Anef iwbujad iskwefkwef
Ayen din akk d asmusses
74. 74
Yennayer 215 S.S.Ä
Attan tusa-d
Tayri d tmucuha-s d aêric
Nettat d wayev
Terna-d azgen di leâmer-iw
I mi ara thedder ...
Amzun d ass mi ara d-yali
Tettu$al-d deg wawal-iw
I mi ara tessusem...
Amzun d iv mi ara d-ye$li
Yiwen yiîij ay yellan
Wayev d kemmini
Tettâayar iîij
Tessekreh i tizzya-s lemri
Tettâayar irrij
Tessa$ uvan irkelli
Anwa ur tt-nettêemmil
Iîij d wayyur di sin
Nettat iman-is
75. 75
Me$res, 215 S.S.Ä
Tayri-m tewwi-yi
Hemmle$ am tagut
Tayri-m tesru-yi
Tessken-iyi lmut
Tayri-m d asennan
Nekk ul-iw êafi
Tayri-m d iberdan
Sseâreqn-iyi
Tayri-m ay telha
Ay tess$er deg-i
Tayri-m ay ter$a
Ay d-teooa a ccwami
Tayri-m d ddunit
Nekk u d-lule$ ara
Tayri-m d targit
Ur nesgan ara
Tayri-m am lehwa-
Nni tarqaqant
Ur as-faqe$ ara
Bezge$ s tawant
Tayri-m d loennet
Kulci yella deg-s
Tayri-m d laxert
D ajajiê n tmes
76. 76
Magu 215 S.S.Ä
Ma kfant-i tirga
Yiwet-im ad tili
Ma tegra tnafa
Ëûu i kemmini
Fell-am ul yeêfa
Tesseêfa-t tayri
Fell-am ul yufa
Yufa i yettnadi
Ma kfan-i lehdur
Ttre$ tasusmi
Ula ma d lbur
Lêeq-im ad yili
Fell-am ul yeççur
Ur t-ilêiq yimi
Fell-am ul yeqqur
Ur t-telêiq tayri
77. 77
£uct 215 S.S.Ä
Yif-itt yiv
Anda ur telliv
D kem i d itri ur yewwi igenni
D kem i d udem yugaren allen
D kem ur d-nlul nekk $ile$ d kemmini
D kem ur nemmut nekk $ile$ dayenni
D kem ur neroi nekk $ile$ teroiv-iyi
D kem ur nfut nekk $ile$ teooiv-iyi
D kem ur âqile$ nekk $ile$ ssne$-kem
D kem ur ssine$ nekk $ile$ ttu$-kem
£ef udem n uglim-im teééu$...
Teééu$...
Ayen i mu semma$ nekk later
Maâni kra din...
Yu$al ssin
78. 78
Yennayer 214 S.S.Ä
Nekk ôwi$ deg-m tavsa
Teqqimev kan
Tbeddelv-iyi
Nekk ôwi$ deg-i tavsa
Qqime$ kan deg yiwet-nni
Nekk ôwi$ deg-ne$ tavsa
Anwa ur nevsi ara
Kkes-d ula d kemmini
Yu$al usefru d wayev
Seg wasmi truêev
D nekk d anadi fell-am
Ttargu$-kem tikwal
Tmeqqiv-d deg uzzal
Alama s wawal
I la kwen-ferqe$
Ttargu$-kem tikwal
Tmeqqiv-d deg wawal
Alama s wuzzal
I la kem-âeqle$
79. 79
Yebrir 214 S.S.Ä
Tikwal...
Akken ad kem-id mmekti$
Regwle$ $ef medden
Regwle$ fell-asen
Weêdi i tt$imi$
Mi d-gri$ weêdi
Miga ad bdu$...
Ad âerve$ ad d-îîfe$
Udem-im
Üûut-im
Lheffa-m
Ula d rriêa-m
Ulac
Ittargu wayyur tafukt !
Uêeq kra $-icerken
D kra $-iferqen
Uêeq ul-iw i d-iruêen
Ad s-teffungev ad yu$al
Uêeq kra yfaten
D kra d-yeqqimen
Uêeq afus i kem-ikettben
Ittcerrig-ikem tikwal
Uêeq amayeg ufella
Necba di tmurt-a
Uêeq ass-en d wass-a
Ar ul-iw deg-m i t-mazal
80. 80
Yulyu 214 S.S.Ä
Ddunit ma tella tayev
D kemmini
Iîijj d win tifev
Xas ad yexsi
Yu$al lxiq d askikev
Mi ara kem-iwali
Tegra-d tyerza n lka$ev
D kemmini
Targit ma tella tayev
D kemmini
Tayri fell-am ay telmed
Selmed-iyi
Tayri fell-am ay telqev
Selqev-iyi
Tegra-d tyerza n lka$ev
D kemmini
81. 81
Tuber 214 S.S.Ä
Yal asefru d kemmini
Kemmini d asefru-ynu
Ssne$-kem tessnev-iyi
Am tmes lakked usafu
Ass-a ad m-ini$ semmeê-iyi
Fell-am awal ma yteddu
Ula ma êki$-d a tayri
Ur yeéri êed $ef wacu
Yal awal d kemmini
Kemmini d awal-inu
Tvaq ddunit yess-i
Yeb$a wul ad am-yeêku
D idlisen kan akkenni
Ad m-n-iqqar kem ttaru
Xas ad nt-taruv a tayri
Ur yeéri êed $ef wacu
Yal adlis d kemmini
Kemmini d adlis-inu
Ssne$-kem tessnev-iyi
Am lka$ev akked yimru
Ass-a ad m-ini$ dayenni
Awal fell-am ad yekfu
Xas ssusme$ a tayri
Ur yeéri êed $ef wacu
82. 82
Dujember 214 S.S.Ä
Anda teddiv
Anda d-tegriv
Asmi telliv
Ulac ajeooig ur neftiê
Ifreê yiîij yepmerriê
Inîeq wul i kem-iccedhan
D acu i yettmenni
Ahat d tayri-m t-irêan
Ne$ aha d kem mavi
Ahat d ass-nni
Seg ussan i $-d-iqqimen
Akka d asawen
Nekk yid-m...
Tugi tayri !
83. 83
Yebrir 213 S.S.Ä
Rnan-d wussan $ef wiyav
Armi ttu$ lexyal-inem
Yu$al wul-iw d asemmav
Ig yella akka i yrekkem
Tayri ad am-tt-mmle$
D iv mi ara d-yeûbeê
Akken truê targit
D$a kem tejbiv-d
Times tasusamt
Zi$ tewwev r yi$es
Tâedda-d tagut
£ile$ d kemmini
Ata-ya lexrif
Wi ara $-ikerrzen
Ulawen-nni-nne$
D tayuga mmuten
84. 84
Yebrir 213 S.S.Ä
Amzun d kem i d-yusan
Turiv i m-yehwan
Tenniv akka i di yi-ihwa
Amzun d kem i d-yusan
Tenîelv allen-iw deg waman
Tiqit ur tt-ctaqe$ ara
Amzun d kem i d-yusan
Tleqvev akk itran
Itri u yi-t-id teooiv ara
Amzun d kem i d-yusan
Ivra wayen ivran
Tkemmlev ur d-teêbisev ara
85. 85
Magu 213 S.S.Ä
Ur yi-ittaooa ara
Ugade$ ad d-gri$ weêd-i
Ur nemmu$ ara
Yid-m ay u$e$ tanumi
Ur yi-ittaooa ara
Atta tmurt ata igenni
Beîîu ulamek ara
A tin âzizen fell-i
Ur yi-ittaooa ara
Fell-am ur sebbre$ teériv
Ur dmi$ ara
Maççi akkagi i di-tenniv
Ur yi-ittaooa ara
Am tili-m i di-terriv
Yak u lli$ ara
A tayri-w anda ur telliv
Ur yi-ittaooa ara
Aîas i d-nelêa akkenni
U d-mazal ara
Meêsub newwev dayenni
Ur yi-ittaooa ara
Teqqimev-iyi-d kemmini
Ma terniv tura
Amek ara tevru yid-i
86. 86
Yulyu 213 S.S.Ä
èôi$ ad y-teooev
Am tmes iooa dduxxan
Deg-i ur tecliâev
Aêaruq n win yer$an
èôi$ ad y-teooev
Maççi $ur-i d-tettedduv
Imi y-d-temlalev
Tenniv-as ad testeâfuv
èôi$ ad y-teooev
Ad d-gri$ nekk d wul-iw
Am asmi d-tewwvev
I d-izaden d lemêayen-iw
èôi$ ad y-teooev
Kem âziz lweqt-inem
Kker ma ad truêev
Semmeê-iyi ma âeîle$-kem
87. 87
Nunember 213 S.S.Ä
D ul-iw i kem-id yemmektan
D ul-iw maççi d nekkini
Xas akka âeddan wussan
R $ur-i amzun d ivelli
R $ur-i amzun d ivelli
Asmi nettdukul akken
Cfi$-as tenniv-iyi
Ala lmut i $-izemren
Taggara teooiv-iyi
D ulac i a$-iferqen
D ulac i a$-iferqen
Anida-ten lehdur-im
Inzef wul i kem-iêemmlen
Tessenzef-it l$iba-yim
Öwi$ akessar d usawen
Öwi$-tent di loerra-yim
88. 88
Furar 212 S.S.Ä
Yu$al-iyi-d wul fell-am
Yu$al yi$es d agergis
Yu$al lqut d aréagan
Kem baqi ur d-tu$alev
Yu$al-iyi-d wul fell-am
Yu$al yeéri-w s-imeîîi-s
U$alen idammen d aman
Kem baqi ur d-tu$alev
Yu$al-iyi-d wul fell-am
Yu$al yixf-iw am yilis
Yu$al wul-iw d i$essan
Kem baqi ur d-tu$alev
Yu$al-iyi-d wul fell-am
Yu$al kulci s-amviq-is
Yu$al leêrir d asennan
Kem baqi ur d-tu$alev
89. 89
Yebrir 212 S.S.Ä
Tenniv ma txemmev asefru
Llan wid a yxemmen kter
Fell-i ma truv abandu
Llan wid a yrun lebêer
Akka i d nekk i d tayri-inu
Ar lehdur w’ib$un yehder
Asmi nemlal ay éri$
Ay éri$ ur tektibev
D leb$i kan ay s-ddi$
I wul-iw yugin tayev
Ass-a nekk yid-m ar s-ini$
Rwu rray-ik tuklalev
èri$ teb$iv ad truêev
Xas ruê ulac u$ilif
D lêeq-im ad textirev
Gar teslent d wes$ersif
Regwle$ la y-d-îîafarev
I s-tenna ccetwa i lexrif
90. 90
Menna$-am lehna n kullas
Menna$ ad tafev iman-im
Awer txaqev ula yiwwas
Siwa zzhu di ddunit-im
Fell-am ul-iw d aâessas
Yerwu-tent deg umviq-im
Ur am-qqare$ ad tnedmev
Ahat ur tevlimev ara
Ahat si llhem tmenâev
Ahat ur am-laqe$ ara
Lxir ara yi-terrev
Ttu-yi u y-d-ttmekti ara
91. 91
£uct 212 S.S.Ä
Ttu$-am udem-im amek-it
Ttu$-t ad m-neqqar
Ttu$-t a tayri mel-iyi-t
Fekker-iyi-d meqqar
Dli$ $ef ul-iw ufi$-t
Yuli-t u$ebbar
Ufi$ a$ebbar yuli-t
Yu$al d a$urar
Dli$ $ef ul-iw ufi$-t
Temdel-as tewwurt
Annect-a deg-s ulac-it
Isfillit i lmut
Sani s-tu$alev a ddunit
D wasmi ittkuffut
Kra din yekka am targit
Yufrar am tagut
Ddunit d tizza
Tizi-m a tayri tâedda
A ruê di lehna
Tanfev i kra nesâedda
92. 92
Tuber 212 S.S.Ä
Deg sin i tt-nebda
Gri$-d weêd-i
Ur s-zmire$ ara
U$al-d a tayri
U$al-d a tayri
Uma di tnafa
Leâmer yettâeddi
D acu nesâedda
Deg sin i tt-nebna
Aéru $ef wayev
Ur tfuk ara
Asmi tt-thuddev
Asmi tt-thuddev
D acu yi-d-yegran
Gran-i-d wussan
Lukan ad teérev
Deg sin i tt-neééa
Zi$ kem ad truêev
Cfi$ am ass-a
Asmi tt-tqelâev
Asmi tt-tqelâev
Tenniv yehwa-yi
èéi$-tt i wayev
Maççi i keccini
93. 93
Deg sin i tt-nura
Weêd-m i tt-te$riv
Tekkiv di tme$ra
N wasmi tt-ten$iv
N wasmi tt-ten$iv
Nekk u ttu$ ara
Nekk u kki$ ara
Weêd-m i tt-tekfiv
94. 94
Yennayer 211 S.S.Ä
Ur mazal ara
Ad hedre$ fell-am
Tu$ac isefra
Yak tewwiv ayla-m
Tayri dayenni
Tâedda nnuba-m
Iîij mi ye$li
Rnu-t $er îîlam
Tbeddel twerqet
Ibeddel lawan
Ivelli d times
Ass-a d dduxxan
Tayri dayenni
Ooan-i wussan
Times mi texsi
Rnu-tt $er waman
Äedda$-d i tizi-m
Aql-i $ef tayev
Tekfa ddula-yim
Xas ad d-tu$alev
Tayri dayenni
Xas ruê ad truêev
Awal mi yewwi
Rnu-t $ lka$ev
95. 95
Furar 211 S.S.Ä
Sekra n tin wala$
Ad kem-id mmekti$
Zi$ sekra nuda$
D kem i ttnadi$
Armi i am-âedda$
I kem-id-ttmenni$
Amek akken tura
Ur d-teooiv deg-i
Ruê a lemêibba
Ggulle$ ass-nni
Nekk yid-m alamma
Tefreq-a$ tayri
Ma cbi$ imelli
Tecbiv afareé
Teûâeb tdukli
Alama nerreé
96. 96
Magu 211 S.S.Ä
Qqiment-i-d tebôatin-im
D awal-im mi ara yeîîes
D acu d-rebêe$ di later-im
Siwa a$bel-iw weêd-s
Yeqqim-iyi-d lexyal-im
La tettawi$ d amwanes
Kra iruê kra yeqqim
Am yi$ed deffir tmes
Teqqim-iyi-d targit-im
Ttu$ale$-d $er $ur-s
Teqqim-iyi-d tayri-yim
La leqme$ deg tara-ynes
Teqqim-iyi-d teqsivt-im
A tin iketben tekkes
Iqqim-iyi-d waîîan-im
Nekk ûaêe$-as-d d ayla-ynes
97. 97
Tuber 211 S.S.Ä
Mazal-iyi ttqellibe$
Fell-am ahat ad kem-aâu$
Nuda$ ad kem-id mlile$
Ula di tirga ttargu$
Nuda$ armi dayen uyse$
Zzi$-d i l$iba-m ttru$
Ib$a wul ad kem-immeslay
Izlu-yam-d akk imetman
Mazal-t ad kem-id ittmektay
Yusa-d am win yenne$nan
Wiyyam lweqt ittâedday
Di leâmer d acu i yellan
Ma la yi-d-tsellev err-iyi-d
Axi ini-yi-d henni-yi
Ma ur teskiddibev ini-yi-d
Melmi ara d-tezziv $ur-i
Kem truêev nekk gri$-d
Am ureqqas ma aa ytezzi
Ivelli bedde$ i wemkan
I wemkan deg i kem-ssne$
D abrid kan i di yi-ifkan
Nni$-as ar t-id ddehme$
Rri$-d ul-iw d iceqfan
Am lkas i as-serrêe$
98. 98
Ufi$-n akken nett$imi
Mazal later-im $ef teéra
Sanda valle$ d kemmini
Lexyal-im ala netta
Ya êeûra ay ussan-nni
Amzun ur âeddan ara
Am teméi i d-tessawvev
Am nettat i di-teooiv
Am ifeîîiwej i tnesrev
Ur éri$ ansi tekkiv
èri$ ala akken truêev
Maççi d lêal ad d-tezziv
Anwa ara steqsi$ fell-am
Wa yi-d yawin lexbar-im
Am win ittnadin i îîlam
Icâel allen-is ne$ yeqqim
Teqqim-iy-id l$iba-m
Ad tt-rwu$ deg umviq-im
Menna$ a w’i kem-id yerran
Xerûum d lhedda lâali
Iêreq wul i kem-iccedhan
Ittru la kem-id yettmekti
Äyan ttâeddin wussan
Lemêibba-m tugi ad tâeddi
Yuyes wul ad s-d-tu$alev
Yu$al iserreê i wawal
Ittu seg wasmi t$abev
Ad yayes ume$bun d uzzal
Äni s ayyur i truêev
Yevêa-d ibâed-am lêal
99. 99
Yennayer 210 S.S.Ä
Vegre$ afus-iw $er îîlam
Anida-kem
A yewwet-d wul-iw fell-am
Ulac-ikem
F imepi ttnusu$
Ttargu$ ttru$
Ttru$ la ttnadi$
Anida telliv
Aql-iyi xaqe$
Meêsub mmute$
Aql-iyi ttlawi$
Ayen di-d teooiv
Ttdekkire$ isem-im
Tefée$ di tayri-m
Ëerqe$ i m-nni$
Anida teddiv
Tasusmi lheffat
Ala ul-iw ikkat
La kem-id-ttmekti$
Anida d-tegriv
100. 100
Me$res 210 S.S.Ä
Tiydert n teméin
F i zzint twevfin
Zzi$-d i tili-m !
Taxxamt n uâruû
I$san ufeqqus
Ttawi$ tayri-m !
Aql-a$ di yebrir
Meskwer yettdeggir
Ccedha$ udem-im !
Azger yesrugmut
Awi-yi-d tatut
Wagi d lexyal-im !
Uraw n tirga
Ar temmed tnafa
Wagi d ûûut-im !
Jjiê afriwen
Ay iberriqen
Tvul l$iba-m !
101. 101
Notice biographique
Ilul ass n 25 di tuber 1968 di t$iwant n Ccerfa (Tubirett).
Lêusin Äerbawi d amedyaz. Ittekka deg waîas n tfaskiwin n
tmedyazt anida yewwi arrazen, am tfaska ta$elnawt n
tmedyazt Si Muêend U Mêend, i d-yellan deg unebdu n
1989 di Äin n lêemmam lakked tfaska n tmedyazt n Bgayet
anida d-yella d inebgi n lêerma. Am akken i d-yella di$en d
inebgi, i ssnat n tikal, n tedwilt “Imru d Usefru” n Rabeê
Gerruj di Rradyu tissnat. Di Decembre 2004, yessufe$-d
adlis-is amenzu (Sophonisbe, tadyant tudyizt) s ufus n
Usqamu Unnig n Timmuz$a.
Couverture : Nicolas Régnier, La Mort de Sophonisbe.
Londres, Matthiesten Gallery.
arbaouihussein@yahoo.fr