1. 37PSC36 PSC
wilma de haashoe act jij?
Door: Peggy van Stralen
Hoe ACT jij?
Deze vraag kun je op verschillende manie-
ren bekijken.
Zoals: Hoe handel jij? Maar ook: Hoe zet jij
ACT in?
Graag wil ik beide manieren met je doorne-
men en aan jou de keuze of je ze uiteinde-
lijk samenbrengt.
Je kent het wel. Er gebeurt iets wat je niet
wilt, of er gebeurt iets wat je heel graag
wél wilt, juist niet. Grote kans dat er steeds
opnieuw vervelende gedachten en gevoe-
lens de kop opsteken. Gedachten als: Ik doe
het niet goed! Stom! Ik kan ook niets! Met
als gevolg dat je je steeds vervelender gaat
voelen. Uiteindelijk kun je zelfs in een vici-
euze cirkel van spanningen terechtkomen.
Met andere woorden: er is stress … en je
piekert je suf om weer een beetje controle
proberen te krijgen over de situatie!
Met de term stress zijn we allemaal wel
bekend. Vaak heeft “stress” een slechte
associatie. Echter, niet alle stress is slecht.
We hebben stress nodig om überhaupt in
beweging te (willen) komen. Zolang ons
leven op een manier verloopt dat we over
het algemeen tevreden zijn, zijn we in
balans.
Naarmate we echter in situaties komen
waar we (langdurig) controleverlies erva-
ren, wordt het negatieve stress. Dit is met
name de stress die spanningsklachten kan
veroorzaken, zoals hoofdpijn, rugklachten,
niet of overmatig eten, slecht slapen.
Als professional kun je hier op twee manie-
ren mee geconfronteerd worden. Uiteraard
vanuit de kant van jouw cliënt/patiënt,
die vaak in een belemmerende situatie zit.
Maar ook kun je tegen je eigen belemme-
ringen aanlopen en daar last van hebben.
Zodra je merkt dat stress je op welke
manier dan ook beperkt, is het goed om
hier ACTief mee aan de slag te gaan.
Hoe handel jij?
Als je kijkt naar jouw manier van omgaan
met spanningen, hoe ga jij dan ACTief aan
de slag met dat wat je niet wilt ervaren?
Een natuurlijke reactie is om te gaan
vechten of vluchten. Je probeert op een
dwingende manier iets te sturen om op
die manier controle te krijgen. Niets doen
of er niets mee doen voelt vaak als passief
gedrag, alsof je opgeeft, de handdoek in de
ring gooit en faalt. En we kunnen allemaal
wel inschatten dat het gevoel te falen,
geen prettig gevoel is. Een uitspraak die ik
in het begin vaak hoor van mijn cliënten,
is: “Wat stel ik dan nog voor als ik er niet
tegenin ga?!”
Dus wordt de strijd aangegaan. Energie
wordt ingezet op het o.a. niet mogen
denken van een gedachte, het verdoven
van gevoelens door ze bijvoorbeeld probe-
ren weg te eten of drinken, of door dwang-
matig situaties die als (te) spannend en
uitdagend worden ervaren, uit de weg te
gaan.
Maar wat levert je dit feitelijk op?
Stel, je hebt op je werk een taak toegewe-
zen gekregen die je erg spannend vindt. Je
zou die aan moeten kunnen, aangezien hij
ook in jouw opleiding aan bod is gekomen
en tot jouw takenpakket behoort. Je wilt de
taak ook uitvoeren. Er zijn echter collega’s
die dit varkentje al vaker hebben gewassen
en er dus meer ervaring in hebben. Toch
ligt de vraag nu bij jou. Jouw twijfel en
onzekerheid groeien naarmate de deadline
nadert. In eerste instantie stel je uit. “Straks
als het rustiger is, ga ik ervoor zitten! Dan
kijkt er niemand op mijn vingers.” Je gaat
vermijden. Net als een boemerang die je
weggooit, maar die je wel heel de tijd in de
gaten moet houden, omdat je weet dat hij
op een gegeven moment met volle kracht
weer terugkomt.
Het kan ook zijn dat je wel gelijk volop aan
de slag gaat, maar dat er gedachten zijn die
zeggen dat je het net zo goed moet doen
als je collega’s. Of misschien zelfs beter!
Daarbij lijkt het of jouw collega’s hun hand
echt niet omdraaien voor zo’n klus. Dus
laat jouw verstand je weten dat je toch
echt dom bent, als je hier zoveel tijd in
moet steken en het resultaat dan ook nog
niet eens veel voorstelt …
Al die gedachten maken dat je je niet beter
gaat voelen. Erger nog, ze zorgen ervoor
dat je gaat blokkeren en dat er helemaal
niets meer uit je handen komt.
Het is belangrijk om inzicht te krijgen over
waar je jouw energie insteekt. Te zien
welke bril je opzet. Met andere woorden,
wat zijn de overtuigingen die jou bepa-
len? Zie, hoeveel energie het je kost om
steeds die boemerang weg te gooien en
hem ondertussen in de gaten te moeten
houden. Zie, hoeveel energie het je kost om
steeds opnieuw die vervelende gedachten
stil proberen te krijgen, het vervelende
gevoel weg te krijgen.
En met welk resultaat, aangezien die
opdracht nog steeds voor je ligt …
Als je het op deze manier onderzoekt, ben
je dan tevreden met de conclusie?
ACT
Ikzelf was over de uitkomst niet tevreden
en ging op onderzoek uit. Tot ik tijdens een
supervisiegesprek in aanraking kwam met
ACT. Mijn intentie was een vervelende situ-
atie weg te krijgen, maar ik kreeg de vraag
of dat wat ik wilde gaan doen, spannend
mocht zijn?! En ik kan je zeggen, ik was
gelijk om. Ik was verbaasd over de wending
die het gesprek daarmee nam. En mijn
passie voor ACT is nog steeds groeiend,
aangezien ze inzetbaar is bij elke situatie.
ACT staat voor Acceptance and Commit-
ment Therapy, ontwikkeld door de Ame-
rikaanse prof. Steven C. Hayes. Het is een
wetenschappelijk bewezen effectieve the-
rapie bij spanningen en (chronische) pijn.
Leven vanuit ACT is leven met aandacht
voor de volgende facetten:
• Controle:
Wat doe je om controle te krijgen? Wat
moet je of vind je dat anderen moeten?
Wat levert het je op en wat kost het je, op
de korte en vooral op de lange termijn?
• Acceptatie & bereidheid:
Zijn gedachten en gevoelens überhaupt
te wissen of veranderen? Iedereen kent
wel die roze olifant, toch?! Wat als je
accepteert dat het nou eenmaal een
komen en gaan is van allerlei gedachten en
gevoelens? Ben je dan toch bereid om dat
gewenste (maar ook spannende) pad op te
gaan?
• Defusie:
Wat als je star verbonden bent met alles
wat je voelt en denkt? Hoe zou je losser en
met meer compassie naar jezelf en situa-
ties kunnen kijken?
• Mindfulness:
Hoe kom je uit je hoofd in het hier en nu,
met alles wat er is?
• Het Zelf:
Wie ben jij? “Ik? Ik ben spontaan!” Ben
je altijd spontaan? Mag je ook wel eens
niet spontaan zijn? En wat is dat eigenlijk
“spontaan”?
• Waarden:
Ik moet -> ik mag -> ik wil?!?!
• Toegewijd gedrag:
Wat doe je feitelijk om te leven vanuit je
waarden?
Hoe zet jij ACT in?
Laten we voor het gemak het voorbeeld
van net er nog even bij pakken.
Je hebt op je werk die taak toegewezen
gekregen, die je erg spannend vindt.
ACT leert ons dat er nou eenmaal allerlei
gedachten en gevoelens op kunnen komen,
of we dat leuk vinden of niet. Dat we onze
gedachten niet kunnen dwingen om stil
te zijn en onze gevoelens om anders te
voelen, niet kunnen uitzetten. Met andere
woorden: we kunnen onze kostbare ener-
gie gebruiken om te vechten/vluchten. Dat
zorgt er echter niet voor dat de opdracht
leuker wordt, verdwijnt of zelfs eerder
klaar is.
Als het in deze situatie bijvoorbeeld voor
jou belangrijk is om je eigen geld te verdie
nen, dan is dat de waarde die je wilt ver-
vullen, waar je naar wilt leven. Toegewijd
gedrag is het vervullen van deze opdracht,
het doel dat je wilt behalen. Uiteraard
wil je niet “falen”, dat wil niemand. Maar
fouten maken we allemaal. Mag dat? En
mag dat vervelend voelen? Als er zelfcom-
passie is en je vanuit een losser contact
met wat er is in het hier en nu kunt gaan
voor de opdracht, zul je merken dat er meer
ruimte ontstaat.
De ervaring leert dat, als mensen het meer
en meer op deze manier kunnen oppakken,
ze wel tevreden blijken te zijn met de con-
clusie. Vaak krijg ik als reactie: “Het voelt
lichter, ruimer!”
Het is dan ook niet voor niets dat steeds
meer therapeuten, pijnklinieken, psycholo-
gen etc. de kracht van ACT inzetten tijdens
behandeltrajecten.
Ikzelf kan me mijn praktijk en leven niet
meer voorstellen zonder ACT.
Rest me de vraag: Hoe ACT jij?
Peggy van Stralen is stresscounselor bij Van
Stralen stresscounseling en verzorgt work-
shops en trainingen voor professionals. Kijk
hiervoor op de NFG-agenda (telt mee voor
herregistratie).
Voor informatie:
www.vanstralenstresscounseling.nl
of bel 06- 40 57 48 71.
Hoe
ACT jij? "Het is belangrijk om inzicht te krijgen
over waar je jouw energie insteekt."