1. DE STANDAARD
18 OPINIE & ANALYSE DINSDAG 16 SEPTEMBER 2008
B L A N C O B L A D VO O R STA ATS H E RVO R M I N G I N G EV U L D
Jan Callebaut, ‘spindoctor’ bij CD&V zei afgelopen weekeinde in De Standaard: ‘Bijna alle partijen roepen om meer
Vlaanderen, maar ik hoor niemand zeggen welk soort Vlaanderen dat dan wel moet zijn.’ E R I C V E R H U L S T en 44
anderen doen een voorstel: kijk naar Zwitserland.
Welk Vlaanderen willen we?
Kijk naar Zwitserland
Dat ons land op een keerpunt staat, zal voor ieder-
een — zelfs voor de hardnekkigste Belgicisten — stilaan
duidelijk zijn. Na meer dan een jaar palaveren is het
duidelijk dat de politieke macht verstrikt is geraakt in
zijn eigen loodzware constructies om de macht voor
zichzelf en de erop parasiterende organisaties te be-
houden. De bron van de welvaart ligt echter niet bij de
politici of bij de overheid, maar bij de burger zelf. Zwit-
serland neemt dit ten harte. Dit kleine zeer heterogene
landje bewijst al eeuwen dat enkel als de macht bij het
volk ligt en niet bij de natie, dat welvaart standhoudt.
Behoud van welvaart en dus van welzijn is alleen moge-
lijk als er economische groei is. Die groei komt van de
inzet van economische middelen, lees mensen en kapi-
taal. Uiteindelijk gaat het over mensen. Wat de burger
produceert, zij het via zijn arbeid of via zijn investe-
ring, komt dus in eerste plaats aan hem toe. Niemand
leeft evenwel op zichzelf en de samenleving doet ook
zijn bijdrage, bijvoorbeeld onder de vorm van oplei-
ding en infrastructuur. De producerende burgers ver-
werven die gemeenschappelijke goederen en diensten
via het betalen van een bijdrage die men doorgaans ‘be-
lastingen’ noemt. Vele economische studies hebben
dan ook aangetoond dat te veel belastingsdruk rem-
mend werkt op de creatie van welvaart. Overmatige be-
lastingsdruk leidt ook tot opportunistische, lees over-
bodige of betwistbare overheidsuitgaven en dat is een
tweede reden waarom de samenleving in zijn geheel Zwitserland, land van de directe democratie. © reuters
verliezende partij is. Dit fenomeen doet zich zowel op
nationaal, regionaal als lokaal vlak voor. snel tot de conclusie dat dergelijke echte democratie Als men dus recepten zoekt voor een toekomstig Euro-
Recente studies hebben aangetoond dat er op zijn sterk gedecentraliseerd moet zijn en maximale beslis- pa of een toekomstig België dan is Zwitserland het la-
minst een verband bestaat tussen de welvaartscreatie singsrecht aan de lokale burger geeft. boratorium dat men als maatstaf moet nemen.
en hoe de overheid de belastingsgelden besteedt. Een Een land dat dit al eeuwen met succes in zijn cultuur De autonomie van Obwalden staat in schril contrast
overheidsuitgave hoeft niet noodzakelijk welvaarts- ingeschreven heeft, is Zwitserland. Het land is klein met de wijze waarop men in Europa en België met ‘min-
vernietigend te zijn, maar als in de jaarlijkse begroting (7,5 miljoen inwoners) en nog veel heterogener dan Bel- derheden’ omgaat. Hier denkt men minderheden te be-
de consumptieve uitgaven doorwegen, dan wordt de gië. Nochtans telt het 26 regio’s (kantons genoemd) die schermen door ze priviléges te moeten toekennen ten
welvaartsgroei aangetast. In ons land is die structurele vrijwel autonoom over het merendeel van de zaken be- koste van alle anderen. Veelal zijn deze privileges rond-
misgroei zodanig dat er ternauwernood nog ruimte is slissen. Deze kantons krijgen hun macht niet van het uit in tegenspraak met de grondregels van de democra-
voor investeringen. Het gros bestaat uit het afbetalen centrale gezag, maar staan eerder een deel van hun tie zoals niet numerieke vertegenwoordiging en blok-
van de overheidsschuld, lonen en uitkeringen. De facto macht af. Elke kanton keringsmechanismen die elke normale besluitvorming
betekent dit dat nagenoeg de helft van het bbp produc- heeft grotendeels zijn in de weg staan. Het laatste in de rij is het voorstel om
tiever kon aangewend worden. Meer overheidsefficiën- De enige manier om eigen vorm van demo- een ‘corridor’ te voorzien tussen Wallonië en Brussel.
tie betekent dus niet zomaar dat de ambtenaren sneller cratie, gaande van bijna Een absurder voorstel kan men zich binnen de Europe-
en harder moeten werken, maar eerder of de overheid minderheden te zuivere representatieve se constellatie niet voorstellen. De enige manier om
wel de juiste dingen doet en vooral welke dingen ze beschermen is door democratie tot een ver- minderheden te beschermen is door ze lokaal de meer-
beter niet zou doen. ze lokaal de meer- regaande directe demo- derheid te geven die hen toekomt en door ze autonoom
Vermits belasting op arbeid en op investeren wel- cratie. Dit gaat zover dat voor zichzelf te laten beslissen. In dergelijk gedecentra-
vaartscreatie afremt, moet ook deze afgebouwd wor- derheid te geven onlangs het kanton Ob- liseerd staatsbestel is er nog plaats voor vreedzame en-
den en verschoven worden naar belasting op consump- die hen toekomt en walden met slechts claves binnen enclaves en wordt de solidariteit tot haar
tie. Nochtans, consumptie is uiteindelijk het doel van 31.000 inwoners, auto- juiste proporties teruggebracht. Het Zwitsers demo-
elke economische activiteit. De oplossing voor deze pa-
door ze autonoom noom bij referendum cratische systeem brengt hiermee het principe van sub-
radox is wat men productiviteit noemt, m.a.w. hoe kan te laten beslissen beslist heeft een vlak- sidiariteit op de juiste manier in de praktijk. Het moge
men met zo weinig mogelijk middelen (arbeid, kapi- taks in te voeren. Refe- duidelijk zijn dat een Belgische staatshervorming in de
taal, energie of grondstoffen) een maximale output ge- renda in verschillende richting van twee of drie gewesten maar een tussenstap
nereren. Wat velen niet zien is dat dit op het niveau van vormen zijn dan ook aanwezig op elk niveau en men kan zijn naar een verder doorgedreven gedecentrali-
een land inhoudt dat ook de overheid efficiënt met alle beslist zelfs bij referendum over elke uitgave die een seerde democratische samenleving. Oostende en Aar-
middelen omspringt. Bij een te hoge belastingsdruk be- bepaald bedrag overschrijdt. Deze vorm van directe de- len zijn best in staat om hun specifieke problemen lo-
tekent dit echter ook dat het overheidsbeslag binnen mocratie wordt buiten Zwitserland bijna zo goed als kaal democratisch aan te pakken. Dat men daarbij de
redelijke proporties moet gehouden worden. doodgezwegen, ook al was die in sommige kantons al gewesten het initiatief moet laten, is ook evident.
Rest nu nog de vraag hoe men dit kan bereiken? Het aanwezig sinds 1291. Men kan dus gerust spreken van
simplistische antwoord hierop is dat dit onmogelijk is een Europees erfgoed dat tot vandaag zijn deugdelijk- Eric Verhulst is voorzitter van www.WorkForAll.org, een
want dan gaat de sociale zekerheid eraan. Dit is de re- heid bewezen heeft. onafhankelijke socio-economische denktank.
denering die ervan uitgaat dat alles opgelost wordt Er zijn nu verschillende economische studies (o.a. van De tekst werd mee ondertekend door Arthur De Decker, Bea
door steeds de belastingen te verhogen. Zoals we hier- professor Feld en Matsusaka) die aantonen dat zelfs Hendrickx, Bert Penninckx, Christina Teugels, Cil Haesen-
boven geschetst hebben vernietigt dit de onderbouw binnen Zwitserland directe democratie niet alleen veel donck, Denis Clijsters, Filip Vandecaveye, Fons Bierbooms,
van het hele stelsel. Deze redenering gaat ook uit van democratischer werkt, maar ook economisch en soci- Geert François, Gilbert van Gils, Hubert Vanhoe, Huguette
een centraal planningsdogma terwijl de problematiek aal veel voordelen oplevert. Zo leren vergelijkende stu- Deschrijver, Ivan Hermans, Jan Bonroy, Jan Cabooter, Jan
er vooral een is die op het vlak van de individuele bur- dies tussen de Zwitserse kantons dat in de kantons met Vanstraelen, Jean Libeert, Jos Verhulst, Jef Keymeulen,
ger en zijn naaste omgeving ligt. Deze redenering stelt meer directe democratische instrumenten (zoals refe- Koenraad Elst, Lieve Van Coillie, Luc Van Braekel, Luc Thie-
dan ook dat een zogenaamde representatieve democra- renda) de inkomensongelijkheid afneemt, de openbare rie, Maarten Malaise, Mady Janssens, Marc Janssens, Marie-
tie de enige echte democratie is terwijl die juist de es- schuld er beduidend lager is, maar ook dat de over- ke Höfte, Mhaouchi Mohammed, Michaël Bauwens, Pat
sentie van een echte democratie negeert. In een echte heidsuitgaven en dus de belastingen er tot 19 procent Perquy, Peter Verniers, Piet Depauw, Pieter Verstraelen, Rob
democratie heeft elke burger maximale zeggenschap lager liggen. Al de kwalen die veel Europese landen, Lemeire, Roland Duchatelet, Rudi Dierick, Rudy Aernoudt,
over zichzelf maar ook maximale verantwoordelijk- waaronder België, aantasten, zijn tot beheersbare pro- Sven Godijn, Tony Mary, Walter De Cock, Willy De Wit, Wim
heid ten opzichte van zichzelf en ten opzichte van zijn porties terug gebracht. Ander onderzoek heeft zelfs De Wit, Werner Govaerts, Willy Veyts. De meesten zijn actief
medeburgers. Wie hierover nadenkt, komt dan ook uitgewezen dat de Zwitsers er ook gelukkiger bij zijn. in Vivant, Democratie Nu, Cassandra en België Anders