Zonder Huygens geen Einstein Vincent Icke Historisch Nieuwsblad, 29-05-2015 De grootste schok die de wetenschap aan het begin van de zeventiende eeuw veroorzaakte was het besef dat het overgrote deel van ons Heelal buiten het bereik van onze zintuigen valt. We hebben instrumenten nodig, bijvoorbeeld telescopen en microscopen, maar ook die hebben beperkingen. Dus is er nooit zekerheid in de natuurkunde. Christiaan Huygens schreef daarover: Men zal hier een soort redeneringen zien die niet zo’n grote zekerheid bieden als de wiskunde[...] Toch is het mogelijk om op die manier een mate van waarschijnlijkheid te bereiken die bijna niet onderdoet voor absolute zekerheid. Zo is het gebleven sinds die zeventiende eeuw. Zie bijvoorbeeld Huygens’ verklaring van de waarnemingen van de planeet Saturnus, of Einsteins beschrijving van de structuur van ruimte en tijd. Supergeniaal werk, maar toch: als onze zintuigen ontoereikend zijn, zijn onze hersenen dan wel goed genoeg? Vincent Icke Vincent Icke (Utrecht, 1946) is hoogleraar Theoretische Astrofysica aan Universiteit Leiden en bijzonder hoogleraar Kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde theoretische natuurkunde en sterrenkunde aan de Universiteit van Utrecht. In 1972 promoveerde hij te Leiden op het proefschrift Formation of Galaxies Inside Clusters. Hij deed postdoctoraal onderzoek aan de universiteiten van Sussex en Cambridge, en aan het California Institute of Technology. Na vijf jaar als staflid aan de Universiteit van Minnesota kwam hij naar Leiden. Zijn onderzoeksgebied omvat onder andere de oorsprong van structuren in het Heelal, stralings-hydrodynamica, en de relatie tussen de algemene relativiteitstheorie en de quantumveldentheorie. Vincent Icke heeft zich vanaf het begin van zijn loopbaan ingezet om de natuurwetenschappen voor algemeen publiek toegankelijk te maken. Hij schrijft voor dag- en weekbladen, zoals NRC Handelsblad, NewScientist en Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. Hij is regelmatig te gast op radio en televisie, waaronder NieuwsBV, Nieuwslicht en De Wereld Draait Door. Tot zijn talrijke publicaties behoren The force of symmetry (1999), Christiaan Huygens in de onvoltooid verleden toekomende tijd (2005), Niks relatief (2006), Dat kan ik me niet voorstellen (2009), De ruimte van Christiaan Huygens (2009), De principes van Huygens (2013) en Zwaartekracht bestaat niet (2014). Een aantal van zijn colleges en lezingen verschenen op cd en dvd: Christiaan Huygens, Kosmische Krachten, Grote Natuurkundige Theorieën, en Alles voor één meisje. Vincent Icke is niet alleen astrofysicus maar ook beeldend kunstenaar. Uiteraard is zijn kunst soms geïnspireerd op de zichtbare schoonheid en de verborgen werking van de wonderen van het Heelal. Hij werkte mee aan de oprichting van de Faculteit der Kunsten aan Universiteit Leiden, en is lid van de Raad van Toezicht van de Gerrit Rietveld Academie. Meer informatie over het academische werk van Vinc

1. Zonder
Huygens
geen
Einstein
Vincent
Icke
Sterrewacht
Leiden
&
Alien
Art

3. Werking
van
de
wetenschapper
De
drijvende
kracht
van
het
onderzoek

4. Nieuwsgierigheid
✦ Laat
dat
maar
aan
mijn
huisdieren
over
✦ Iedereen
heeD
het,
soms
buitensporig
✦ Waarom
is
dan
niet
iedereen
wetenschapper?

5. Opmerkzaamheid
✦ Ik
zie,
ik
zie...
✦ ...wat
jij
ook
allang
gezien
hebt
✦ Het
is
‘s
nachts
donker
✦ Ik
ben
niet
het
gemiddelde
van
mijn
ouders
(maar
ik
lijk
wel
op
ze)
✦ ReflecOe
in
een
vensterruit
✦ Vallen
met
dezelfde
versnelling

6. Opmerkzaamheid
✦ Ik
zie,
ik
zie...
✦ ...een
verklaring
✦ Bovengrens
aan
de
lichtkracht
van
sterren,
uitdijing
van
het
Heelal
✦ Lichaam
is
uitdrukking
van
een
code
geschreven
met
atomen
✦ Dezelfde
oorzaken
hebben
niet
alOjd
dezelfde
gevolgen
✦ Zwaartekracht
bestaat
niet

7. Werking
van
de
wetenschap
Hoezo
natuurweRen?

8. 350
jaar
geleden
✦ AbsoluOsten:
Aristoteles,
Plato,
Descartes,
Spinoza,
Newton,
Leibniz...
✦ Studenten:
Bacon(?),
Huygens,
Leeuwenhoek

11. Methode-­‐Huygens
Men
zal
hier
een
soort
redeneringen
zien
die
niet
zo’n
grote
zekerheid
bieden
als
de
wiskunde,
en
daar
zelfs
sterk
van
kunnen
verschillen.
Waar
wiskundigen
hun
stellingen
bewijzen
uitgaande
van
zekere
en
onbetwistbare
uitgangspunten,
worden
hier
principes
bevesOgd
door
de
conclusies
die
men
eruit
trekt;
het
kan
niet
anders,
uit
de
aard
der
zaak.

12. Methode-­‐Huygens
Toch
is
het
mogelijk
om
op
die
manier
een
mate
van
waarschijnlijkheid
te
bereiken
die
bijna
niet
onderdoet
voor
absolute
zekerheid.
Dat
gebeurt
wanneer
de
berekende
gevolgen
van
de
veronderstelde
principes
precies
overeenkomen
met
de
resultaten
van
experimenten;
vooral
wanneer
daar
heel
veel
van
zijn,
en
wel
in
het
bijzonder
wanneer
men,
op
grond
van
de
gedane
veronderstellingen,
nieuwe
verschijnselen
heeD
bedacht
en
voorspeld
die
dan
inderdaad
blijken
te
bestaan.
ChrisOaan
Huygens,
uit:
Traité
de
la
lumière

13. Waarneming
Opmerking
Veronderstelling
Voorspelling
Nieuwe

14. Maar
nu
voor
het
eerst
wordt
[door
Huygens]
een
hele
natuurfilosofie
gehanteerd
als
hypothese,
waarvan
de
bruikbaarheid
niet
bij
voorbaat
wordt
aangenomen
maar
keer
op
keer
opnieuw
moet
worden
uitgeprobeerd.
Wij
weten
allang
niet
meer
beter;
maar
vóór
1652-­‐1656
was
zelfs
de
mogelijkheid
van
zoiets
niet
onder
ogen
gezien.
(p.253)...hield
dit
drietal
[Huygens,
Boyle
en
Hooke]
toch
zekerheid
in
de
natuurkennis
voor
onbereikbaar.
[...]
Maar
voor
Newton,
weer
een
halve
generaOe
verder,
was
die
terugtocht
van
zekerheid
naar
waarschijnlijkheid
een
stap
te
ver.
prof. Floris Cohen - De herschepping van de wereld

15. Het
mechanisme
van
de
mechanica
De
relaOviteitstheorie
van
ChrisOaan
Huygens

16. Theorie
van
de
mechanica
✦ Hoofdzaken
meestal
verborgen
✦ Huygens,
relaOviteit
&
symmetrie
✦ StaOca
van
Archimedes
tot
Stevin
✦ Van
krachten
in
evenwicht
naar
vrij
spel:
dynamica
(<1600
...
>1600)
✦ Uit
het
begin
volgt
de
toekomst

17. RelaOviteit
en
symmetrie
✦ Symmetrie
in
ruimte
en
Ojd
✦ Je
weet
niet
waar
je
bent
✦ Je
weet
niet
hoe
hard
je
gaat
✦ Dus
is
er
mechanica

18. RelaOviteit
volgens
Huygens
Motus
inter
corpora
relaOvus
tantum
est.
De
onderlinge
beweging
van
voorwerpen
is
uitsluitend
relaOef.

19. Plaats
en
snelheid
zijn
niet
absoluut
meetbaar
Quidnam
in
corporibus
quies
sit
aut
motus
nisi
aliorum
corporum
respectu
non
videtur
intellegi
posse.

20. Plaats
en
snelheid
zijn
niet
absoluut
meetbaar
Voor
een
enkel
voorwerp
is
er
geen
verschil
tussen
sOlstand
en
beweging

21. staOsch

22. dynamisch

23. “Wet
van
de
Traagheid”
Als
je
wilt
dat
een
snelheid
verandert,
moet
je
er
iets
voor
doen

25. De
kracht
van
symmetrie
✦ Balletje-­‐balletje
✦ In
bijna
elke
souvenirwinkel
✦ “De
wieg
van
Newton”...
✦ ...van
Huygens
(+/-­‐1660),
dus

26. Huygens:
Traité
de
la
Lumière

35. Huh..?

36. Ah,
juist!

37. Dag
conducteur....
...komt
staOon
Woerden
langs
deze
trein?

38. RelaOviteit
volgens
Huygens

41. Mechanica
Botsende
ballen
en
botsing
met
leermeesters

42. Huygens
vs.
Descartes
✦ Uitbreiding
van
de
twee-­‐ballen
botsing
✦ Heqoom
van
Stevin
✦ Symmetrie
t.o.v.
massamiddelpunt

47. Simon
Stevin,
Wiscons4ge
Gedachtenissen

50. CH aan Van
Schooten
7 november 1652

53. Dat
u
geen
geloof
hecht
aan
mijn
nieuwe
vondst
waarover
ik
u
onlangs
berichRe,
verheugt
mij
zeer
omdat
die
vondst
mij
van
te
meer
gewicht
schijnt
nu
ze
mij
de
gelegenheid
biedt
dat
betreurenswaardige
vooroordeel
bij
u
te
bestrijden,
dat
u
ertoe
brengt
bij
de
woorden
van
Descartes
te
zweren.
Hoewel
ik
steeds
zijn
bewonderenswaardig
vernuD
erkend
heb,
stel
ik
hem
toch
niet
zó
hoog
[dat
ik
het
niet
wenselijk
zou
vinden,
de
dingen
die
hij
vaak
zonder
bewijs
placht
te
beweren
aan
de
waarheid
te
toetsen].
7
november
1652
(23
jaar)
Quod
fidem
mihi
negasO
cum
de
invento
meo
nupero
te
cerOorem
feci...

54. Mechanica
De
verandering
van
de
verandering

55. RelaOviteit
van
plaats
en
snelheid
✦ x
→ x
+
a
✦ dx
→
dx
✦ v
=
dx/dt
✦ v
→
v
+
b
✦ dv
→
dv
✦ a
=
dv/dt

56. Valbeweging
met
weerstand
die
evenredig
is
met
de
snelheid

58. Botsende
sterrenstelsels
De
verandering
van
de
verandering

59. Einsteins
absoluutheidstheorie
Het
wonderlijke
licht

60. RelaOviteit
volgens
Huygens
Motus
inter
corpora
relaOvus
tantum
est.
De
onderlinge
beweging
van
voorwerpen
is
uitsluitend
relaOef.

61. Praeter
lumen
✦ Waarnemingen
van
Øle
Rømer
in
1668
✦ Experiment
van
Michelson
&
Morley,
1887
✦ Motus
inter
corpora
rela4vus
tantum
est...
✦ ...praeter
lumen

63. Øle
Rømer,
1668

65. Michelson
&
Morley,
1887

66. De
Lorentz-­‐klok
✦ De
lichtsnelheid
is
absoluut
✦ Dus
zijn
Ojd
en
ruimte
relaOef
✦ TijddilataOe
✦ Lorentz-­‐FitzGerald
contracOe

72. Wat
is
er
relaOef?
✦ Niet
het
licht
✦ Wel
Ojd
en
ruimte

73. Tijdreizen
Een
uitstapje
voorbij
Sirius

74. RelaOvisOsche
ruimtevaart
✦ Constante
versnelling
van
1g
✦ Halverwege:
halve
draai
en
remmen
✦ Aankomsyjd
aflezen

75. We
doen
alsof
het
nu
al
technisch
mogelijk
is,
een
raket
te
bouwen
die
constant
versneld
wordt

77. Geef
hem
een
schop!

78. 50 100 150 200
5
10
15
20
Ojd
thuis
Ojd
aan
boord
OjddilataOe

79. ReisOjd
in
een
relaOvisOsch
ruimteschip
✦ Tijd
is
relaOef
✦ Raket
wordt
versneld,
Aarde
niet
✦ Tijd
aan
boord
langzamer
dan
Ojd
op
Aarde

80. Ojd
tov
raket
Ojd
tov
Aarde
10,000,000,000
100,000
1

81. Pleiaden
400
jaar
12
jaar

82. Paardekopnevel
550
jaar
14
jaar

83. Melkwegcentrum
24,000
jaar
20
jaar

84. Andromeda
Nevel
2,000,000
jaar
29
jaar

85. Hubble
Ultra
Deep
Field
11,000,000,000
jaar
46
jaar

86. Arthur
Schopenhauer
Onze
taak
is
niet:
zien
wat
nog
niemand
gezien
heeD,
maar:
denken
wat
nog
niemand
heeD
gedacht,
over
dingen
die
iedereen
ziet.
brief
aan
Charles
Darwin
Opmerkzaamheid

87. Tot
zover
www.strw.leidenuniv.nl/~icke/
www.alien-­‐art.nl