компаний үйл ажиллагаа нээлттэй ил тод байхын ач холбогдол

1. МАНДАХ БҮРТГЭЛ ДЭЭД СУРГУУЛЬ
КОМПАНИЙ ЗАСАГЛАЛ
Сэдэв: Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй ил тод байхын ач холбогдол,
нээлттэй байх мэдээлэл, нээлттэй байх арга зам
Гүйцэтгэсэн: Б. Дэлгэрмаа
Э. Дөлгөөн
Улаанбаатар хот
2014 он

2. Агуулга
Оршил
1. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй ил тод байхын ач холбогдол
2. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй байх мэдээлэл, 3 ХК-ний нээлттэй
байдлын өнөөгийн байдал
3. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй байх арга зам
4. Дүгнэлт, санал зөвлөмж
Ашигласан материал

3. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй ил тод байхын ач холбогдол, нээлттэй
байх мэдээлэл, нээлттэй байх арга зам
1. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй ил тод байхын ач холбогдол:
Хувьцаа эзэмшигчид болон сонирхсон бусад талуудад компаний талаарх үнэн
зөв мэдээллийг тогтмол хүргэх нь компани болон хувьцаа эзэмшигчдийн
хоорондын итгэлцлийг хадгалах, нэмэлт хөрөнгө оруулагчдыг бий болгохоос
гадна хувьцаа эзэмшигчдийн зүгээс компанийн удирдлагад оролцох эрхээ
зохистойгоор хэрэгжүүлэх, улмаар компанийн үйл ажиллагааны тогтворжиж,
хувь нийлүүлэгчдийн хурлын шийдвэр оновчтой гарах үндсийг бүрдүүлдэг.
2. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй байх мэдээлэл: Мэдээллийн нээлтэй
байдлыг хангах шаардлага Монголын хууль тогтоомжид тусгагдсан байдаг,
тухайлбал Компанийн тухай хууль, Монголын хөрөнгийн биржийн бүртгэлийн
журам, Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай
хууль болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт зэрэг болно. Мөн компанийн
засаглалын кодекс нь хөрөнгө оруулагчид, санхүүжүүлэгчид, бизнесийн
түншүүд, ажиллагсад зэрэг оролцогч талууд болон компанийн удирдлагын ашиг
сонирхлын нэгдлийн зохистой харьцааг тогтоож, компанийн үйл ажиллагааг
эрхлэн явуулах гадаад, дотоод таатай орчныг бий болгон, компанийн удирдлага
болох төлөөлөн удирдах зөвлөл, гүйцэтгэх удирдлагын үйл ажиллагааны
зохистой горимыг тогтоож өгдөг. Энэхүү судалгааг дээрх хууль, журам, кодекст
заасан нээллтэй байх мэдээллийн зарим хэсгийг оруулан дүгнэлт, санал
зөвлөмж бичлээ.
 Үнэт цаасны тухай хуулийн1
22.6.1.санал гаргагчийн овог, эцэг /эх/-ийн нэр, өөрийн нэр, оршин суугаа газрын хаяг,
хуулийн этгээдийн тухайд оноосон нэр, оршин байгаа газрын хаяг;
22.6.2.худалдан авахаар санал болгож байгаа нийт хувьцааны тоо болон нэгж хувьцааг
худалдаж авах үнийн доод хэмжээ.
1
www.legalinfo.mn-Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль

4. 2
20.1.2.үнэт цаасны арилжаатай холбоотой мэдээ, тайланг
холбогдох аргачлал, маягтын дагуу үнэн зөв гаргаж, тогтоосон хугацаанд
Хороонд хүргэх, нийтэд мэдээлэх3
2http://mse.mn/company/fileInfo/id/4
3 www.legalinfo.mn-Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль
ХК-ий
нэр
Үнэт
цаасны
код
ҮЦХ-ны
тогтоол
гарсан
огноо
Тендер зарлагч Худалдан
авахаар
санал
болгосон
хувьцааны
тоо
Худалдан авах
үнийн санал
Апу 90 2002.09.13 3 иргэн 7,000 1610
Увс
хүнс
134 2013.03.27 О.Амартүвшин,
Н.Цэрэнбат,
Д.Гомбо,
Л.Мөнхнаран
184 150₮ доошгүй

5. 4
Дээрх мэдээлэл бол хөрөнгийн биржийн цахим хуудсанд байршсан
мэдээлэл бөгөөд Монголын төмөр зам ХК, АПУ ХК, Увс хүнс ХК энэ талаар
өөрийн цахим хуудсанд мэдээлэл байршуулаагүй байсан.
20.1.8.хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын шийдвэрийг нийтэд нэн даруй
мэдээлж, холбогдох баримт бичиг, мэдээллийг хурал хуралдсанаас хойш ажлын
гурван өдрийн дотор Хороо, хөрөнгийн биржид хүргүүлэх5;
Компаний
нэр
Хурлын шийдвэр Хуралдсан
огноо
МХБ-д
ирүүлсэн
огноо
АПУ 2011 оны санхүүгийн тайланд хийсэн
аудитын байгууллагын дүгнэлтийг
хэлэлцэж, компанийн дүрмийн
шинэчилсэн найруулга, ТУЗ-ийн
гишүүдийг сонгох, ТУЗ, гүйцэтгэх
удирдлагын зардал, цалин урамшуулал,
биенес үйл ажиллагааны тайланг тус тус
хэлэлцэн баталсан байна.
2012.04.27 2012.05.10
Увс хүнс Компанийн санхүүгийн болон бизнес үйл
ажиллагааны тайлан, санхүүгийн тайланд
хийсэн хараат бус аудитын дүгнэлт, ХШЗ-
ийн тайлан, компанийн дунд хугацааны
бизнес төлөвлөгөөг хэлэлцэн компанийн
2012.05.03 2012.05.28
4 www.mse.mn
5 www.legalinfo.mn-Үнэт цаасны тухай хууль

6. дүрмийн шинэчилсэн найруулга болон
сонирхлын зөрчилтэй болон их
хэмжээний хэлцлийг баталж, ТУЗ-ийн
болон хараат бус гишүүдийг сонгосон
байна. ТУЗ-ийн гишүүдийн 2012 оны
зардлын төсөв, компанийг нэгтгэх замаар
өөрчлөн байгуулах, хувьцаа хуваах болон
нэмж үнэт цаас гаргах төслийг хэлэлцэн
баталсан байна.
Монголын
төмөр зам
Мэдээлэл байхгүй.
 Компанийн засаглалын кодекст заасан нээлттэй байлгах мэдээлэл:
5.2. “Мэдээллийн үйл ажиллагааны журам”–д компаниас нийтэд хүргэх
мэдээллийн жагсаалт, нийтэд хүргэх арга хэрэгсэл /нэвтрүүлэх, нийтлүүлэх
мэдээллийн хэрэгслэл, давтамж/ , хариуцах албан тушаалтан зэргийг тогтоосон
байна. Нийтэд хүргэх мэдээллийг компанийн веб сайтад давхар байршуулахаас
гадна компанийн ажлын байрнаас хэдийд ч саадгүй авах боломжийг хангасан
байх нь зүйтэй.:
5.6.1. Компанийн ТУЗ-ийн гишүүд болон гүйцэтгэх удирдлагын эрх бүхий албан
тушаалтнуудын тухай болон тэдгээр нь өөрчлөгдсөн тухай мэдээлэл;
Монголын төмөр зам ХК6
№Овог Нэр Одоогийн албан тушаал
1 Баасандорж Батзаяа ТУЗ-ийн дарга, ЗТЯ-ны ТНБД
2 Галсандорж Батхүрэл
ТУЗ-ийн гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны
Хөгжлийн бодлого, стратегийн зохицуулалтын газрын
орлогч дарга
4 Бямба-Юу Артур
ТУЗ-ийн гишүүн, ЗТЯ-ны Төмөр замын тээврийн
бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах хэлтсийн дарга
6 Нүрзэд Батбаатар
ТУЗ-ийн гишүүн, ТӨХ-ны Төрийн өмчийн бүртгэл,
ашиглалт, хяналтын газрын ахлах мэргэжилтэн
8 Готов Түвшинжаргал
Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн яамны Стратегийн бодлого,
төлөвлөлтийн газрын мэргэжилтэн
9 Баттулга Батчулуун
ТУЗ-ийн гишүүн, ТӨХ-ны Бүтцийн өөрчлөлтийн
бодлогыг хэрэгжүүлэх газрын мэргэжилтэн
6
www. http://www.mtz.mn/nr/index.php/2013-01-31-07-00-31/2014-02-10-05-24-15

7. АПУ ХК7
5.6.2. Компанийн ТУЗ-ийн хараат бус гишүүдийн тухай мэдээлэл;
Монголын төмөр зам ХК8
№ Овог Нэр Одоогийн албан тушаал
1 Намсрай Ариунболд
ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн, “Монголын
Өмгөөлөгчдийн холбоо” ТББ-ын гишүүн
2 Балхүү Ганзориг
ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн, Нийслэл Өргөө
ХК-ийн Ерөнхий захирал
3 Чойжил Баасандаш
ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн, ШУТИС-ийн
МИС-ийн Эрдэм шинжилгээ, инноваци
эрхэлсэн дэд захирал
АПУ ХК9
№ Овог нэр Албан тушаал
1 . Руперт Пёрсер ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн
2 Ж. Үнэнбат ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн
3 . Тревор O`хой ТУЗ-ийн хараат бус гишүүн
5.6.3. Нийт гаргасан хувьцааны 5 болон түүнээс дээш хувийг эзэмшиж байгаа
этгээд, тэдгээртэй нэгдмэл сонирхолтой хувь хүн, хуулийн этгээдийн нэр
/тэдгээр этгээд нь компанийн хувьцааг эзэмшиж байгаа бол/10
7
www.mse.mn
8
www. http://www.mtz.mn/nr/index.php/2013-01-31-07-00-31/2014-02-10-05-24-15
9
www.apu.mn
10
Компаний засаглалын кодекс

8. 11
АПУ ХК
5.6.5. Компанийн томоохон зээлдүүлэгчид, харилцагчдын тухай мэдээлэл
Монголын төмөр зам ХК12
5.6.6. Компанийн хараат, охин компанийн тухай мэдээлэл;
5.6.7. Компанийн халаасны хувьцааны тухай мэдээлэл;
5.6.9. Компанийн салбар, төлөөлөгчийн газрын тухай мэдээлэл;
5.6.11. Компанийн аудиторыг сонгон гэрээ байгуулсан, өөрчилсөн;;
5.6.14. Сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийг баталсан тухай;
11
www.mse.mn
12
www.mtz.mn

9. 5.6.15. Их хэмжээний хэлцэл хийх тухай шийдвэрийг ТУЗ юмуу хуульд заасан
тохиолдолд хувь нийлүүлэгчдийн хурал баталсан тухай;
5.6.16. Компанийн үл хөдлөх хөрөнгийн 10-ээс дээш хувийг худалдсан,
барьцаалсан, ямар нэг хэлбэрээр бусдад шилжүүлсэн тухай мэдээлэл;
5.6.17. Компанийн үйл ажиллагаа, хяналтын багц эзэмшигчид болон ТУЗ-ийн
гишүүд, гүйцэтгэх удирдлагын эрх бүхий албан тушаалтнуудын үйлдэлтэй
холбоотой асуудлаар хууль хяналтын байгууллагад хэрэг үүсгэсэн, эсхүл
тэдгээр этгээд гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдож, хуулийн дагуу шийтгэгдсэн;
5.6.19. Компанийг хуульд заасан хэлбэрээр өөрчлөн байгуулах төслийг ТУЗ
5.6.20. Нийтэд санал болгон шинээр болон нэмж үнэт цаас гаргах төслийг ТУЗ,
хувь нийлүүлэгчдийн хурлаар баталсан тухай мэдээлэл;
5.6.21. Компанийн санхүүгийн тайлан, төрийн зохицуулалтын байгуулагаас тогтоосон
нэмэлт, тайлбар тодруулгын хамт; Үнэт цаасны тухай хуулийн 20.1.6 зүйлд заасны
дагуу байршуулсан мэдээлэл.
13
Үзүүлэлт АПУ ХК СҮҮ ХК УВС ХҮНС ХК
Нийт хөрөнгө 267,065,139,100 36,754,415,700 3,214,517,500
Өр төлбөр 182,139,163,100 19,201,042,900 1,085,550,000
Эздийн өмч 84,925,976,000 17,553,372,800 2,128,967,500
Нийт хувьцааны
тоо ширхэг
74,87,700 344,000 112,716
Цэвэр борлуулалт 193,715,871,000 33,508,776,900 1,198,140,100
Борлуулсан
бүтээгдэхүүний
өртөг
138,947,023,100 23,004,392,800 941,826,300
Нийт ашиг 4,970,837,100 3,153,291,900 -258,807,500
Цэвэр ашиг 4,024,307,600 2,327,738,200 -259,807,500
Ногдол ашиг
энгийн
0 0 0
Ногдол ашиг
давуу эрхийн
0 0 0
Нэгж хувьцааны
дансны үнэ
1,143.20 51,027.25 18,887,89
13
www.mse.mn

10. 5.6.23. Компанийн борлуулалтын орлогын 10-аас дээш хувийг эзэлдэг үйл
ажиллагаатай холбогдох аливаа тусгай зөвшөөрөл хүчингүй болсон, лицензийг
худалдсан, барьцаалсан, аливаа хэлбэрээр бусдад шилжүүлсэн тухай;
5.6.24. Компанийн бараа, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний зах зээлд гарсан
томоохон өөрчлөлт, үүнтэй холбогдон үүсч болох эрсдэлийн тухай
мэдээлэл.
5.7. Компанийн үйл ажиллагааны жилийн тайлан нь дараах мэдээллүүдийг
агуулсан байна. Үүнд:
5.7.1. компанийн зорилго, үйл ажиллагааны стратеги;
5.7.2. Санхүүгийн байдал ба үйл ажиллагааны үр дүн;
5.7.3. Хувьцаа эзэмшигчдийн статус болон хувьцаа эзэмшигчид эрх, үүргээ
хэрхэн хэрэгжүүлсэн талаарх статистик тоо баримт;
5.7.4. Хөрөнгийн нэмэгдсэн байдал ба санхүүгийн жилд гарсан капиталжих
зардал;
5.7.5. Бизнесийн орчин ба эрсдлийн хүчин зүйлүүд;
5.7.6. Компанийн удирдлагад ажиллагсадын талаарх мэдээлэл;
5.7.7. ТУЗ-ийн дарга, гишүүд, аудиторууд болон гүйцэтгэх удирдлагуудын
шагнал урамшуулал;
5.7.8. Хараат бус аудиторууд, рейтингийн байгууллага болон бусад холбогдох
байгууллагуудын үнэлгээний тайлан;
5.7.9. Мэдээллийг нээлттэй болгох талаар хууль, зохицуулах байгууллагын
журмын дагуу хүлээсэн үүргээ хэрэгжүүлсэн эсэх, хэрэгжүүлээгүй бол хүлээсэн
хариуцлага.
5.7.11. Ирэх онд Компанийн засаглалын кодексийг хэрэгжүүлэх талаар авах
арга хэмжээний төлөвлөгөө.
Энэ заалтын дагуу сонгосон 3 компаний цахим хуудсанд мэдээлэл байгаагүй.

11. 5.8. Хувь нийлүүлэгчдийн жилийн ээлжит хурлын өмнө дараах мэдээллийг хувь
нийлүүлэгчдэд заавал танилцуулна. Үүнд:
5.8.1. Компанийн үйл ажиллагааны жилийн тайлан;
5.8.2. Жилийн санхүүгийн тайлан холбогдох тайлбар, тодруулга, аудитийн
байгууллагын дүгнэлтийн хамт;
5.8.3. Ногдол ашиг хуваарилах тухай ТУЗ-ийн шийдвэр, хуваарилахгүй байхаар
шийдвэрлэсэн бол үндэслэл;
5.8.4. Хянан шалгах зөвлөлийн тайлан;
5.8.5. Төлөөлөн удирдах болон хянан шалгах зөвлөлд нэр дэвшигчдийн тухай
танилцуулга;
5.8.6. Хэрвээ ээлжит хурлаар компанийн дүрэмд нэмэлт өөрчлөлт оруулах
тухай асуудал хэлэлцэх бол нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төсөл, үндэслэл,
тайлбарын хамт, компанийг өөрчлөн байгуулах асуудал хэлэлцэх бол өөрчлөн
байгуулах хэлбэр, үндэслэл, өөрчлөн байгуулах журам, үүнтэй холбогдсон
хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хэрэгжүүлэх журам зэргийг тусгасан өөрчлөн
байгуулах төсөл, бусад холбогдох баримт бичиг;
5.8.7. Хувь нийлүүлэгчдийн хурлын бүрэн эрхэд хамаарах бусад асуудлыг
хэлэлцэхэд хувьцаа эзэмшигчдэд ямар бичиг баримт танилцуулахыг компанийн
“Мэдээллийн үйл ажиллагааны журам”-д тусгасан байна.

12. 14
 Мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуульд заасан нээлттэй байлгах
мэдээллийн зарим зүйл заалт
14
www.apu.mn

13. а/ ногдол ашгийн хэмжээг тогтоох болон тараах механизм нь хувьцаа
эзэмшигчдэд ойлгомжтой, ил тод байна;
б/ хууль, компанийн дүрэм болон хувь нийлүүлэгчдийн хурлын шийдвэрт өөрөөр
заагаагүй бол компанийн цэвэр ашгийг үнэн зөвөөр тодорхойлж үр ашгийг
ногдол ашиг хэлбэрээр хуваарилдаг байна;
г/ ногдол ашиг тараах нөхцөл болон ногдол ашиг тараах журмын талаар
хувьцаа эзэмшигчдэд хангалттай мэдээлэл өгдөг байна;
в/ ногдол ашиг хуваарилах шийдвэрийн үндэслэл болсон компанийн
санхүүгийн байдал болон бусад мэдээлэл нь хувьцаа эзэмшигчдэд ил тод,
ойлгомжтой байна.
6 дугаар зүйл.Мэдээллийн ил тод байдал
6.1.Мэдээллийн ил тод байдал дараах төрөлтэй байна:
6.1.1.үйл ажиллагааны ил тод байдал;
6.1.2.хүний нөөцийн ил тод байдал;
6.1.3.төсөв, санхүүгийн ил тод байдал;
6.1.4.төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ
худалдан авах ажиллагааны ил тод байдал.
7.1.1.эрхэм зорилго, үйл ажиллагааны стратегийн зорилт, зорилго, тэргүүлэх
чиглэл болон тэдгээрийн хүрээнд авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, түүний үр дүн,
зохион байгуулалтын бүтцийг цахим хуудас болон мэдээллийн самбартаа
ойлгомжтой байдлаар байрлуулан тухай бүр

14. Зорилго1516
Зорилт
7.1.9.салбарын хэмжээнд улсын төсвийн хөрөнгөөр болон
гадаадын зээл, тусламжаар хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилт,
явц, байдлын талаарх мэдээллийг цахим хуудсандаа байрлуулан тухай бүр
шинэчлэх;
15
http://www.mtz.mn/nr/index.php/2013-01-31-07-00-31/carousel
16
www.apu.mn
Монголын
төмөр зам ХК
• Монгол Улсын төмөр замын салбарын хөгжлийг тодорхойлогч
ҮНДЭСНИЙ КОМПАНИ байх
АПУ ХК
• Чанартай бүтээгдэхүүнийг хүргэх замаар ухаалаг хэрэглээг
төлөвшүүлж, хэрэглэгчидтэйгээ удаан хугацааны бат бөх харилцааг
бий болгох явдал юм.
Увс хүнс
ХК
Апу ХК
Монголын
төмөр зам ХК
Увс хүнс ХК

15. Монголын төмөр зам ХК-ий цахим хуудсанд Шинэ төмөр зам төсөл,
Тянжинь тээвэр ложистикийн төслийн танилцуулга, зөвлөхүүд, төслийн үйл явц
гэх мэт мэдэээлэл байсан.17
8.1.1.сул орон тооны зарыг цахим хуудас болон мэдээллийн самбартаа
ойлгомжтой байдлаар байрлуулан тухай бүр шинэчлэх, энэ тухай олон нийтийн
мэдээллийн хэрэгслээр зарлах;
Монголын төмөр зам ХК-ий цахим хуудсанд нээлттэй ажлын байр болон ажилтан
шалгаруулах журам байна18
.
3. Компаний үйл ажиллагаа нээлттэй байх арга зам
4. Дүгнэлт, санал зөвлөмж
17
http://www.mtz.mn/nr/index.php/2013-01-31-07-00-31/carousel#
18
http://www.mtz.mn/nr/index.php/2013-01-31-07-00-31/carousel#

16. Ашигласан материал
 Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль
 Компаний тухай хууль
 Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хууль
 Компаний засаглал кодекс
 www.apu.mn
 www.mse.mn
 www.ufc.mn
 www.mtz.mn