Voor het blad Leef! van september 2009 interviewde ik Cornald Maas over zijn nieuwe boek \' Verlies \'.

1. leef! INTERVIEW
Cornald Maas:
‘Tegen het
decor van de
vergankelijkheid
kun je best feesten’
Als er een beroemdheid overlijdt, zijn wij tot in de details getuige van de uitvaart. Rust er dan
eindelijk geen taboe meer op de dood? Journalist en presentator Cornald Maas heeft zo zijn
twijfels. ‘We rouwen met z’n allen om de dood van André Hazes, maar vragen elkaar na de
Foto: Falco Hassink
dood van een dierbare nauwelijks hoe het gaat’. Onlangs verscheen zijn boek Verlies.
14

2. Hij werd bekend als juryvoorzitter van het Nationale Songfestival, en als Dat geldt niet voor mij. Wel geloof ik in een sterke energie tussen
commentator van het Eurovisie Songfestival. Het grote publiek kent dan levende mensen. Ik geloof in telepathie en intuïtie, dat is mijn grootste
ook vooral de luchthartigheid van Cornald Maas (47). Toch heeft deze kompas. Maar of je nu gelooft in een leven na de dood of niet, het is
journalist ook een andere, meer serieuze kant. Of zoals hij zelf zegt: belangrijk dat er over de doden gesproken blijft worden.’
‘Ik omarm het leven, en de dood hoort daarbij.’
Je houdt van het songfestival en viert ieder jaar uitgebreid carnaval ‘Tussen de graven, met daarop
met je goede vriend Paul de Leeuw. Hoe komt zo’n vrolijk mens op
het idee mensen te interviewen over het verlies van een dierbare?
grote foto’s van de overledenen,
‘In het jaar dat ik veertig werd, overleden in korte tijd ineens heel veel werd door de nabestaanden het
mensen om me heen, onder wie mijn lievelingstante, mijn stiefvader en
mijn oma. Het geplande verjaardagsfeest wilde ik afzeggen. Een goede leven gevierd. Er werd gegeten en
vriendin, wier vader op sterven lag, bracht me op andere gedachten.
Ze zei: “Als iedereen er is, dan mag het verdriet er ook zijn.”Tegen het
gedronken rond het graf.’
decor van de vergankelijkheid kun je best feesten, als je die vergankelijk-
heid maar een plaats geeft. Het feest ging door, en ik had die avond Het gesprek met de moeder van actrice Frédérique Huydts,
heel sterk het gevoel dat ik het leven wilde omarmen, inclusief de dood. die in 2007 op 38-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van
Ik besefte dat ik op de helft van mijn leven was. De tijd begon te dringen. darmkanker, is heel indringend. Was het niet moeilijk met haar
Alles wat ik had meegemaakt in mijn leven kreeg een bedding: de over de dood van haar dochter te praten?
scheiding van mijn ouders, het overlijden van mensen die ik lief had. ‘Heel kwetsbaar was ze. Tijdens het interview viel er geregeld een stilte.
Daardoor ontstond de behoefte over onderwerpen te gaan schrijven Maar dat vind ik helemaal niet erg. Vrouwen zijn interessant om te inter-
die veel dichter bij mezelf lagen. Ik stelde de Volkskrant voor een serie viewen. Ze denken goed na en lopen niet ineens leeg. In tegenstelling
te maken, getiteld Op de helft. Over mensen die, net als ik, op de helft tot sommige mannen, die blij zijn dat ze eindelijk eens over hun emoties
van hun leven zijn en de balans opmaken. Vervolgens maakte ik de serie mogen praten. Het kostte mevrouw Huydts soms moeite haar verhaal
Trotse ouders, waarin ook verlies ter sprake kwam. Logisch gevolg was te vertellen en ze wilde liever niet op de foto. Moet je je voorstellen: ze
dat ik bekende en minder bekende Nederlanders ging interviewen over verloor niet alleen haar dochter. Haar zoon was een paar jaar eerder ook
het verlies van hun partner, ouder, kind of goede vriend.’ al overleden. Ik vind het zo knap dat zo’n vrouw, die haar beide kinderen
verloor, dan toch kan zeggen: “Natuurlijk is het onbegrijpelijk dat allebei
Oud-minister Sybilla Dekker, Irene Moors, Susan Visser; je kinderen overleden zijn, en is het heel jammer dat we geen kleinkinderen
allemaal deelden ze hun allerintiemste gevoelens met jou. hebben. Maar het geeft ook enige rust: we hoeven ze niet langer te
Waarom deden ze dat? beschermen, over de toekomst hoef ik me geen zorgen te maken.”
‘Bekende mensen en hun familie worden overstelpt door media als ze Voor zo’n vrouw heb ik bewondering.’ u
iemand verliezen. Dat maakt ze kwetsbaar. Ze durven, net als anderen
die een dierbare kwijtraken, soms een tijdlang de deur niet uit. Ik wil
graag weten hoe het met mensen gaat ná die eerste periode, als de
aandacht van anderen is verslapt en het leven weer z’n normale gang
lijkt te gaan. De mensen die ik interviewde namen me in vertrouwen
omdat ze mijn stukken kenden en omdat ik ze de garantie gaf dat ze
correcties mochten aanbrengen in de tekst - ik vind dat nodig bij zo’n
precair onderwerp als de dood. Vaak was ik de eerste en enige journalist Verlies
aan wie zij het hele verhaal vertelden. Velen ervoeren dat als een op- In oktober 2009 is het boek
luchting. Actrice Susan Visser, de vrouw van acteur Roef Ragas, sms-te Verlies, gesprekken met na­
me later dat ze het troostrijk vond dat haar verhaal nu zwart op wit bestaanden over hun dierbare
stond. “Het heeft iets geruststellends, alsof iedereen het nu snapt.”’ overledenen van Cornald Maas
verschenen. Hierin spreken
Waarom interviewde je alleen bekende Nederlanders? bekende en minder bekende
‘Voor mij hadden het ook onbekende Nederlanders mogen zijn, maar Nederlanders zich openhartig
de interviews verschenen in Linda en de redactie gaf de voorkeur aan uit over het overlijden van een
mensen die het grote publiek kent. Ik merkte dat de verhalen lezers dierbare. De meeste interviews
echt inspireerden - de ervaringen waarover ik schreef zijn universeel stonden eerder in het magazine Linda. Verlies is uitgegeven bij
en herkenbaar. Als je leest dat een bekende Nederlander met dezelfde Prometheus en kost € 17,95
zorgen en gevoelens zit als jij, dan geeft dat herkenning en houvast.’
Gratis
Wat opvalt in je boek is dat veel mensen denken dat er meer is Leef! geeft in samenwerking met uitgeverij Prometheus vijf
na de dood. Geloof je daar zelf ook in? exemplaren weg van Verlies van Cornald Maas. Wilt u kans
‘Irene Moors heeft het gevoel dat ze haar moeder na de dood op een of maken op dit boek, schrijf of mail dan voor 1 december 2009
andere manier terug zal zien, en Hans Klok ziet in sommige onverklaarbare naar Leef!, Postbus 13093, 3507 LB Utrecht,
gebeurtenissen de aanwezigheid van zijn overleden vader. Een leven na leef@serviceapotheek.nl o.v.v. Verlies.
de dood is een mooie gedachte, en ook troostrijk voor sommigen.
Tekst: Daan Westerink 15

3. leef! INTERVIEW
Cornald Maas wordt op
22 juli 1962 geboren in
Bergen op Zoom. Hij studeert
Er is steeds meer aandacht voor de dood. Is het taboe om erover Nederlands in Leiden en werkt
te praten voorgoed voorbij? sindsdien als journalist,
‘Nee, integendeel. We rouwen massaal in een stadion als er een zanger schrijver, commentator, tv-
overlijdt. Maar aan je buurman vragen hoe het gaat, drie maanden na de criticus en presentator.
Foto: AVRO
dood van zijn vrouw, dat doen we niet. We lopen weg voor onze eigen Sinds 2003 is hij betrokken
dood en voor de dood van mensen die dicht bij ons staan. In onze eigen bij het Eurovisie Songfestival.
omgeving na anderhalf jaar nog eens stilstaan bij de dood van een dier- Daarnaast schrijft hij voor
bare? We durven het niet. Gek vind ik dat. We stoppen de dood weg. Volkskrant Magazine en
Terwijl het zo simpel kan zijn. Stuur eens een kaartje na drie maanden of Linda en presenteert hij het kunstprogramma Opium voor de
vraag na een half jaar eens hoe het met iemand gaat. Houd nabestaanden AVRO. Hij is bovendien een succesvol auteur met meerdere best-
dicht bij je. En zorg ervoor dat je de dood een plek geeft in dit leven; sellers op zijn naam, waaronder Op de helft en Trotse ouders.
niet pas aan de randen van de dood. Tijdens de afscheidsbijeenkomst Cornald Maas woont samen met zijn vriend Martijn, in Amsterdam
van André Hazes in de Arena hoorde ik iemand zeggen dat de dood van
Hazes haar meer deed dan de dood van haar eigen kind. Ik was verbijsterd.
Onbegrijpelijk. Zet die energie om in je eigen omgeving, denk ik dan. even een bezoekje brachten aan hun overleden familieleden. Tussen de
Keer terug naar je vrienden en familie. Er zijn genoeg mensen die je nu graven, met daarop grote foto’s van de overledenen, werd door de
nodig hebben. Je rouwt om iemand die je niet eens kende.’ nabestaanden het leven gevierd. Er werd gegeten en gedronken rond
het graf. De doden zijn daar niet weg, ze staan nog midden in het leven.
Wat me daar ook opviel, was dat mensen hun eigen rituelen hadden.
‘Na anderhalf jaar nog eens stilstaan Ik houd niet van de onpersoonlijke rituelen tijdens een afscheid.
Ik gun mensen hun eigen verdriet, en hun eigen manier om afscheid te
bij de dood van een dierbare? nemen. Ik voelde dat al tijdens de begrafenis van mijn opa. Ik heb sinds-
We durven het niet. Gek vind ik dat.’ dien geregeld gesproken tijdens uitvaarten. Het zat er al vroeg in dat ik
aan afscheid nemen een eigen draai wil geven.’
Hoe was jouw eerste kennismaking met de dood?
‘Als kind was ik al gefascineerd door de dood. Dat kwam vast doordat
de vader van een vriendje begrafenisondernemer was. Alles wilde ik
erover weten. Toen mijn opa overleed, werd ik voor het eerst echt
geconfronteerd met een dood iemand. Ik was tien. Ik heb hem nog
gezien toen hij in het ziekenhuis lag opgebaard en voelde daar niets
bij. Het was mijn opa niet meer. Mijn oma kuste opa’s dode gezicht,
dat beeld vergeet ik nooit meer. Heel bijzonder. Het was namelijk de
enige keer dat zij in mijn bijzijn genegenheid toonde voor hem.
Ik realiseerde me toen al: ik zie liever geen dode mensen, nog steeds Unieke
niet.’ rouwkalender
Afgelopen zomer ver-
Hoe kan het dat iemand die zo gefascineerd is door de dood, scheen de allereerste
geen dode mensen wil zien? Waar ben je bang voor? rouwkalender.
‘Als iemand van wie ik houd ernstig ziek wordt, dan ben ik er. Ik loop Omdat een rouwproces
heus niet weg. Ik omarm het leven, en daar hoort ook het sterven bij. niet aan tijd is gebonden,
Maar ik wil niet dat het beeld van iemand opgebaard in een kist het bevat deze scheurkalender
levende beeld verstoort. Ik heb bij mijn oma gezeten toen ze stervende geen datums. Op de 420
was. Zag de tranen in haar ogen komen toen het leven uit haar gleed, velletjes staan uitsluitend
heb haar handen vastgehouden. Ze veranderde, was zichzelf niet meer, teksten, spreuken, muziek- en boektitels, tips en websiteadressen.
zo leek het. Ik was bij haar vlak voor ze stierf, maar wilde ook haar niet De kalender is bedoeld als steuntje in de rug voor rouwenden en
meer zien toen ze in de kist lag. Ik hou de doden liever levend. biedt naast informatie ook inspiratie en motivatie om het leven
Daarom schrijf ik er ook zo graag over.’ weer op te pakken na de dood van een dierbare. Door het ont-
breken van datums is de rouwkalender niet aan een (start)datum
De verhalen in je boek zijn een hommage aan de doden, evenals gebonden. U kunt de rouwkalender voor € 17.95 bestellen via
het concert dat Sybilla Dekker, oud-minster, gaf, ter nagedachtenis www.rouwkalender.nl.
aan haar man. Zo’n eerbetoon is heel ongewoon in ons land.
‘Praten en schrijven over de doden of na een jaar samen met intimi Gratis
nog stilstaan bij de dood van een dierbare - het is hier allemaal niet Leef! geeft in samenwerking met makers Leoniek van der Maarel
gebruikelijk. Dat is echt een cultuurverschil tussen ons en andere en Hans Breekveldt vijf exemplaren weg van de rouwkalender.
landen. In sommige culturen staat de dood midden in het leven terwijl Wilt u kans maken op deze kalender, schrijf of mail dan voor
in Nederland het leven zelf heilig is. Ik verbaas me daarover. Ik was 1 december 2009 naar Leef!, Postbus 13093, 3507 LB Utrecht,
voor een tv-programma op een Caribisch eiland, Guadeloupe. leef@serviceapotheek.nl o.v.v. rouwkalender
Midden in een dorp lag een grote begraafplaats, vol met mensen die
16