điều tốc thủy điện

1. tµi liÖu
híng dÉn vÒ thiÕt bÞ ®iÒu tèc vµ nguyªn lý lµm viÖc
cña ®iÒu tèc pkm - 150

2. môc lôc
I - kh¸i niÖn vµ sù ra ®êi cña ®iÒu tèc
A - Kh¸i niÖm
B - Sù ra ®êi cña ®iÒu tèc vµ nhiÖm vô cña m¸y ®iÒu tèc .
C - Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi ®iÒu tèc
II - nh÷ng ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña ®iÒu tèc .
A - §Æc tÝnh tÜnh
B - §Æc tÝnh ®éng
C - §é nh¹y cña ®iÒu tèc
III - §iÒu phèi c«ng suÊt gi÷a c¸c tæ m¸y víi ®Æc tÝnh tÜnh.
A - §iÒu chØnh c«ng suÊt ®èi víi c¸c tæ m¸y vËn hµnh ®éc lËp
B - §iÒu phèi c«ng suÊt gi÷a 2 hay nhiÒu tæ m¸y
IV - Nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n cña ®iÒu tèc c¬ khÝ thñy lùc pkm -
150
V - nh÷ng thiÕt bÞ chÝnh vµ s¬ lîc cÊu t¹o
VI - nguyªn lý lµm viÖc ®iÒu tèc pkm - 150
A - Khëi ®éng tæ m¸y
B - Ngõng m¸y
C - Tù ®éng ®iÒu chØnh c«ng suÊt
D - Ph¶n håi
E - ChuyÓn ®æi ph¬ng thøc vËn hµnh
G - §iÒu chØnh c«ng suÊt b»ng b¸n tù ®éng
I - C¬ cÊu ®iÒu chØnh theo cét níc
K - H¹n chÕ ®é ®ãng
H - §iÒu chØnh c¸nh tua bin b»ng tay
VII - nh÷ng sù cè chÝnh ®èi víi m¸y ®iÒu tèc
A - MÊt ®iÖn ®éng c¬ con l¾c vµ ®øt d©y v¨ng qu¶ v¨ng
B - KÑt ng¨n kÐo trî lùc
C - KÑt ng¨n kÐo kÝch thÝch
D - KÑt ng¨n kÐo chÝnh
E - §øt d©y ph¶n håi Ha tõ ®iÒu tèc ®Õn KHA
G - §øt d©y ph¶n håi Ha tõ KHA ®Õn vµnh ®iÒu chØnh
H - §øt d©y ph¶n håi c¸nh tua bin
2

3. phÇn b : M¸y ®iÒu tèc
I - kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ sù ra ®êi cña m¸y ®iÒu tèc
A - Kh¸i niÖm c¬ b¶n:
Ta ®· biÕt chÊt lîng ®iÖn n¨ng thÓ hiÖn vµo 2 th«ng sè c¬ b¶n
U : ®iÖn ¸p
f : tÇn sè.
ë ®©y ta chØ ®Ò cÆp ®Õn thiÕt bÞ ®iÒu chØnh tÇn sè - ChÝnh lµ m¸y
®iÒu tèc v×
f = 60
np
-> f ≈ n
n : tèc ®é tæ m¸y (v/p)
p : sè cÆp cùc
60: ®æi tõ phót ra gi©y
v× tÇn sè c«ng nghiÖp yªu cÇu f = 50hz± 0,2 ≈ kh«ng ®æi. muèn vËy
m¸y ®iÒu tèc lµ thiÕt bÞ lµm nhiÖm vô duy tr× tèc ®é kh«ng ®æi.
Gi¶ sö : HÖ thèng ®iÖn kh«ng cã m¸y ®iÒu tèc ?
Nguån ®iÖn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng n¨ng lîng: than, dÇu, níc giã …
th«ng qua thiÕt bÞ chuyÓn biÕn n¨ng lîng ®ã ®Ó biÕn thµnh c¬ n¨ng vµ
tõ c¬ n¨ng biÕn thµnh ®iÖn n¨ng.
V× nhµ m¸y chóng ta lµ nhµ m¸y thñy ®iÖn nªn n¨ng lîng biÕn
thµnh ®iÖn n¨ng lµ n¨ng lîng níc
Qua phÇn "A" vËn hµnh tua bin ta ®· biÕt:
C«ng suÊt thñy n¨ng: NTN = 102
.. HQγ
Trong ®ã : γ = 1000 kg/ m3
( khèi lîng riªng cña níc)
Q: Lu lîng níc ( m3
/s)
H: Cét níc chªnh lÖch gi÷a thîng , h¹ lu
102: §æi ®¬n vÞ tõ kG.m/s ra Kw/giê
C«ng suÊt tua bin : NT = NTN.ηT%
ηT% hiÖu suÊt cña tua bin: ηT%=ηH%.ηQ%
Trong ®ã:
ηQ%= Q- ∆Q/Q*100 ηH% =H- ∆H/H*100
Khi tuabin ®· chuyÓn NT = NC (c«ng suÊt c¬ trªn trôc tæ m¸y ). ChÝnh
NC=M®.ω
M® : Lùc m« men trªn trôc m¸y
ω = 2.π.n :Lµ tèc ®é gãc quay cña tæ m¸y(1 vßng quay th×
ω =2.π)
NÕu cã m¸y ®iÒu tèc th× coi nh NT ,NC lµ kh«ng thay ®æi. VËy
M®.ω còng kh«ng thay ®æi.
M® : thÓ hiÖn lùc m«men cña nguån
Mc¶n: thÓ hiÖn lùc m«men c¶n cña phô t¶i
3

4. Khi m¸y ph¸t cha cÊp ®iÖn cho phô t¶i (NghÜa lµ cha cã dßng
®iÖn- m¸y c¾t vÉn cßn më) . Th× m«men c¶n MC rÊt nhá, v× nã chØ lµ
lùc ma s¸t trªn c¸c æ trôc tæ m¸y vµ lùc c¶n cña kh«ng khÝ mµ c¸c phÇn
quay, khi quay ë gÇn tèc ®é ®Þnh møc.
VËy M® = MCK vµ tèc ®é tæ m¸y lµ ω = 2.π.n còng lµ kh«ng ®æi
Khi ®ãng m¸y c¾t vµ suÊt hiÖn dßng ®iÖn- xuÊt hiÖn m«men c¶n
®iÖn tõ MC∋ -khi ®ãng c¸c phô t¶i vµo th× MC∋ t¨ng
MC = MCK + MC∋ vËy M® < MC mét lîng MC∋
Mµ M® - MC = ∆M = J dt
dω
J: hÖ sè m«men, phô thuéc vµo m«men qu¸n tÝnh vµ h×nh d¸ng
vËt quay
dt
dω
: gia tèc gãc (®¹o hµm cÊp mét cña tèc ®é gãc theo thêi gian)
VËy - J dt
dω
(gia tèc ©m) lµm cho tèc ®é tæ m¸y quay chËm dÇn.
NghÜa lµ khi ®ã ω gi¶m dÇn ®Ó biÕn thµnh M® vµ tíi khi nµo M® = MC
th× ω kh«ng gi¶m n÷a vµ quay ®Òu ë tèc ®é ω1
NÕu ω ban ®Çu lµ ω0 th× ω0 - ω1 = ∆ω1 hay n0 - n1 = ∆n
Vµ ngîc l¹i nÕu gi¶m phô t¶i th× MC∋ gi¶m -> vµ l¹i duy tr× tæ m¸y
quayë mét tèc ®é ω2 lín h¬n tèc ®é ω0 . ω0 - ω2 = ∆ω2
Nh vËy trong hÖ thèng ®iÖn gia nguån ph¸t vµ phô t¶i sÏ cã mét sù
tù ®éng c©n b»ng m«men vµ æn ®Þnh ë mét tèc ®é nµo ®ã, kh«ng
cÇn ®Õn m¸y ®iÒu tèc .
Nhng ta thÊy tèc ®é thay ®æi qu¸ lín phô thuéc vµo sù thay ®æi
cña phô t¶i -> tÇn sè f thay ®æi lín kh«ng ®¸p øng ®îc chÊt lîng ®iÖn
n¨ng nh mong muèn.
VËy muèn ®¶m b¶o ®îc chÊt lîng ®iÖn n¨ng vÒ th«ng sè f = 50 hz
±0,2hz vµ xÊp xØ kh«ng ®æi th× ph¶i cã m¸y ®iÒu tèc . V× vËy m¸y
®iÒu tèc ®îc ra ®êi.
4
∆ω
ω
ω0
ω1
0
MCK
MC
= MCK
+ MC∋
M®
M
Khi NT
kh«ng ®æi
=M®ω

5. (chØ cã gi÷a M® vµ ω biÕn ®æi cho nhau)
B - VËy m¸y ®iÒu tèc ph¶i lµm nhiÖm vô ra sao ®Ó duy tr× tèc ®é
gÇn kh«ng ®æi ®Ó cã f gÇn kh«ng ®æi :
Nh môc trªn ta ®· nªu , phô t¶i ®iÖn thay ®æi thêng xuyªn liªn tôc
lµm MC∋ thay ®æi hay MC thay ®æi, phô t¶i ®iÖn thay ®æi lµ tÊt yÕu, v×
sù sö dông ®iÖn lµ tïy ý lóc ®ãng thªm lóc c¾t bít lµ do nhu cÇu riªng
cña mçi gia ®×nh, cña mçi doanh nghiÖp (phô t¶i mang tÝnh hiÕu=
®éng). MC thay ®æi lµ thêng xuyªn, liªn tôc. NhiÖm vô cña m¸y ®iÒu tèc
lµ lu«n lu«n ph¸t hiÖn sù thay ®æi cña MC ®Ó ®iÒu chØnh M® nhanh
chãng b»ng MC lµm sao triÖt tiªu kÞp thêi gia tèc gãc cña tæ m¸y nghÜa
lµ lu«n lµm cho dt
dω
= 0 vµ còng lµ ®Ó ω gÇn kh«ng ®æi.
ω = 2.π.n ->n ≈ 0 ®æi -> f = p
n.60
≈ 0 ®æi. Thùc
tÕ lµ m¸y ®iÒu tèc ®iÒu chØnh c«ng suÊt nhng thÓ hiÖn lµ duy tr× tèc
®é tæ m¸y æn ®Þnh.
§Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu chØnh tèc m¸y ®iÒu tèc ph¶i cã hai
chøc n¨ng c¬ b¶n:
1. §o lêng kÞp thêi sù thay ®æi cña MC (sù giao ®éng cña tèc
®é tæ m¸y) vµ ph¸t ®i tÝn hiÖu ®iÒu chØnh .
2. Thùc hiÖn ®iÒu chØnh n¨ng lîng níc kÞp thêi ®Ó cã M® =
MC (nghÜa lµ cung lu«n ®¸p øng cÇu).
C - Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi m¸y ®iÒu tèc :
1. Ph¶i khëi ®éng vµ dõng m¸y ë chÕ ®é tù ®éng vµ b»ng tay
b×nh thêng.
2. Ph¶i ®iÒu chØnh æn ®Þnh ë mäi chÕ ®é vËn hµnh.
3. Ph¶i tham gia ®iÒu chØnh tÇn sè hÖ thèng kÞp thêi.
4. ChuyÓn ®æi c«ng suÊt ph¶i lµm viÖc ªm dÞu.
5. Khi sa th¶i phô t¶i hay ngõng sù cè th× tèc ®é kh«ng t¨ng
cao ®Õn møc b¶o vÖ tèc ®é lång lµm viÖc vµ kh«ng xÈy ra
thñy kÝch trong tuyÕn dÉn níc cña tua bin.
6. Ph¶i h¹n chÕ ®îc ®é më nh»m chèng qu¸ t¶i trong khi cét níc
H > Hp.
7. Tua bin c¸nh quay ,®iÒu tèc ph¶i ®¶m b¶o chÕ ®é liªn hîp
khi thay ®æi cét níc thùc dông.
8. Ph¶i ®iÒu chØnh ®îc ®é kh«ng ®ång ®Òu (δ% = 0 ÷ 8%)
khi ®îc phÐp cña c«ng ty ®iÖn lùc.
ii - nh÷ng ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña ®iÒu tèc .
A - §Æc tÝnh tÜnh cña ®iÒu tèc :
Nh phÇn ®Çu ta ®· quan s¸t ®êng ®Æc tÝnh tÜnh cña hÖ thèng
®iÖn khi kh«ng cã m¸y ®iÒu tèc th×.
NTN ≈ 0 ®æi -> NT ≈ 0 ®æi -> P ≈ 0 ®æi nªn ω =f(M) (M lµ m« men
lùc)
Dùa trªn ®Æc tÝnh tÜnh cña hÖ thèng ngêi ta thiÕt lËp ®Æc tÝnh
tÜnh cña m¸y ®iÒu tèc trong täa ®é n = f(NT)
5

6. Víi n ®¹i diÖn cho ω v× : ω = 2.π.n
Víi NT ®¹i diÖn cho M® v×: NT = ω.M® (víi M® lu«n=Mc)
Víi sù thay ®æi cña tèc ®é (n). Víi ∆n1 hay ∆n2 chØ lµ mét lîng
thay ®æi nhá cã tÝnh chÊt ®Ó ®iÒu tèc thùc hiÖn chøc n¨ng 1 mµ phÇn
tríc ®· nªu. Vµ tõ ®ã ®iÒu tèc thùc hiÖn chøc n¨ng 2 thay ®æi lîng c«ng
suÊt ∆N1 hay ∆N2 ®¸ng kÓ. NghÜa lµ NT↓↑ = 2 .π.n.M®↓↑
n = ↑↓
↑↓
d
T
M
N
π2
GÇn nh kh«ng ®æi.
-> n thay ®æi nhá -> f thay ®æi nhá .Vµ sau mét lÇn ®iÒu chØnh ë
®iÓm (1) tæ m¸y cã c«ng suÊt N0 - ∆N1 = N1 vµ tè ®é n0 + ∆n = n1 lín h¬n
lóc ban ®Çu ®Þnh møc mét chót. Víi ®iÓm 2 còng t¬ng tù- sau khi ®iÒu
chØnh c«ng suÊt tæ m¸y t¨ng lªn mét lîng:
N0 + ∆N2 = N2 > N0
vµ cã tèc ®é nhá h¬n mét chót n2 - n0 = ∆n mµ con ngêi chÊp nhËn ®-
îc.Víi ph©n tÝch trªn ®Æc tÝnh cña ®iÒu tèc ®îc x©y dùng.
VËy ®Æc tÝnh tÜnh cña ®iÒu tèc ®îc thÓ hiÖn ë ®é kh«ng c©n
b»ng hay cßn gäi lµ ®é d phi c©n b»ng:
0
21
n
nn −
=δ
nÕu tÝnh % th×: 100%
0
21
×
−
=
n
nn
δ
M¸y ®iÒu tèc c¬ khi thñy lùc ®îc thiÕt lËp ®Æc tÝnh tÜnh trong
kho¶ng:
δ% = 0 ÷ 8%
NÕu m¸y cã δ% > th× khi cã tÝn hiÖu thay ®æi ∆n nµo ®ã th× m¸y
®iÒu tèc ®iÒu chØnh ®îc lîng c«ng suÊt ∆N nhá. Vµ ngîc l¹i m¸y cã δ%
< th× m¸y còng víi tÝn hiÖu thay ®æi ∆n nh trªn th× ®iÒu tèc ®iÒu
chØnh ®îc lîng ∆N lín h¬n. NghÜa lµ δ% > cã ®é dèc lín h¬n δ% < vµ
ngîc l¹i.
VÝ dô: Cã 2 tæ m¸y,m¸y 1 cã δ1% < δ2% cña m¸y2.
6
n%
n1
n0
n2
NT
N2
N0
N1
1
0
2
∆n1
∆n2
∆N2
∆N1
N
n
n0
n2
0
2
∆N
δ% < n
n0
n2
N
0
2
∆N
δ% >

7. B - §Æc tÝnh ®éng cña ®iÒu tèc
Nh trªn ta ®· biÕt δ% = 0 ÷ 8% vµ
δ% < Ýt nghiªng (Ýt dèc)
δ% > nghiªng nhiÒu (dèc nhiÒu)
VËy δ% = 0 th× ta thÊy víi n0 th× cã v« sè nghiÖm cña NT tõ NT = 0
-> NT=NTmax. VËy sau khi ®iÒu chØnh ë mét c«ng suÊt bÊt kú cèt sao
sau ®ã ΣM® = ΣMc ®Ó n vÉn ë n0 kh«ng ®æi.
NÕu xÐt ®¬n thuÇn nh trªn th× ®ã lµ hoµn toµn lý tëng
n = const -> f = const
Nhng thùc tÕ kh«ng nh mong muèn lý tëng trªn mµ trong hÖ thèng
cã hai tæ m¸y trë lªn sÏ x¶y ra giao ®éng kh«ng ngõng- thùc chÊt mçi
m¸y l¹i cã mét ®é nh¹y kh¸c nhau mµ dÉn tíi ®iÒu ®ã. VËy, ®é nh¹y lµ g×
?(ta sÏ xÐt ë môc sau).
C - §é nh¹y cña m¸y ®iÒu tèc .
Nh môc trªn ta ®· ®a ra vÊn ®Ò ®é nh¹y.§Ó h×nh tîng hãa cho dÔ
hiÓu: Gi¶ sö cã hai ngêi hoÆc nhiÒu ngêi chay thi mét qu·ng ®êng
ng¾n - phÝa tríc lµ mét chíng ng¹i vËt cuéc ch¹y lµ ph¶i ®i tíi chíng ng¹i
vËt, sau ®ã l¹i trë vÒ ®Ých lµ n¬i suÊt ph¸t. Víi kh¶ n¨ng ch¹y kháe vµ
tèc ®é ch¹y lµ nh nhau, nhng ®iÒu mµ ngêi nµo cã kh¶ n¨ng tíi chíng
ng¹i víi dïng ®îc vµ quay ngay l¹i ®îc ®Ó vÒ n¬i suÊt ph¸t. Víi m¸y ®iÒu
tèc còng t¬ng tù lµ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh t¨ng th× ngay sau ®ã l¹i cã tÝn
hiÖu gi¶m nÕu t¸c ®éng kÞp thêi th× gäi lµ ®é nh¹y cao vµ nÕu chËm
h¬n th× ®é nh¹y thÊp.
§Ó biÓu thÞ ®é nh¹y cña ®iÒu tèc vµ ®é kh«ng nh¹y ta xÐt h×nh
vÏ vµ ®Æc tÝnh sau:
7
H­íng ®ãng
H­íng më
X¶
Xuèng
Lªn
P: ¸p lùc dÇu
®iÒu chØnh
1
2
1 - èng tr­ît
2 - kim ®iÒu
chØnh
lmm
l1
0
t(gi©y)t2
t1
1
0
2
∆l1
∆t2
∆t1
∆l2
l0
l2

8. ë vÞ trÝ nh h×nh trªn, th× èng trît ë vÞ trÝ l0. Khi cã tÝn hiÖu èng
trît(1)®i lªn ®Õn l1 nh ngay sau ®ã cã tÝn hiÖu èng trît (1) ®i xuèng. èng
trît ph¶i sau thêi gian ∆t= ∆t1 + ∆t2 th× míi thùc hiÖn t¸c ®éng ngîc l¹i. §ã
lµ thÓ hiÖn sù nh¹y c¶m cña riªng èng vµ kim cña ®iÒu tèc .
100%
0
21
×
−
=
l
ll
θ gäi lµ ®é kh«ng nh¹y
M¸y ®iÒu tèc míi thêng cã ®é nh¹y θ% = 0,03% ÷ 0,05%
M¸y ®iÒu tèc cò thêng cã ®é nh¹y kho¶ng θ% = 0,07% ÷ 0,08%
NghÜa lµ θ% cµng nhá th× cµng nh¹y. Vïng g¹ch chÐo lµ vïng
kh«ng nh¹y cña ®iÒu tèc.
VËy khi ®iÒu tèc cã ®é nh¹y kh¸c nhau th× cïng møc ®é tÝn hiÖu
cïng mét thêi gian ®iÒu chØnh, m¸y nµo cã ®é nh¹y lín sÏ ®iÒu chØnh
®îc lîng ∆NT lín h¬n vµ ®· tranh cíp c«ng suÊt cña m¸y kÐm nh¹y. Khi
nh¶ c«ng suÊt m¸y ®ã l¹i nh¶ nhanh h¬n vµ m¸y ®é nh¹y kÐm kh«ng
nh÷ng kh«ng nh¶ bít c«ng suÊt l¹i nhËn c«ng suÊt cña m¸y kh¸c ®Èy l¹i
qu¸ tr×nh ®ã xÈy ra liªn tôc trong hÖ thèng gi· c¸c tæ m¸y víi nhau cha
nãi ®Õn dao ®éng cña phô t¶i. DÉn ®Õn hÖ thèng dao ®éng liªn tôc,
mÊt æn ®Þnh. Nh vËy ®Æc tÝnh tÜnh: δ% = 0 chÝnh lµ ®Æc tÝnh
®éng.
Nhng ta xÐt nÕu líi ®iÖn chØ cã mét tæ m¸y ®éc lËp th× kh«ng cã
sù tranh cíp, vÊn ®Ò tranh cíp c«ng suÊt kh«ng ®îc ®Æt ra. Nªn ®èi víi
tæ m¸y ®éc lËp nÕu lµm viÖc víi ®Æc tÝnh ®éng δ% = 0 th× l¹i rÊt æn
®Þnh vµ cã f kh«ng ®æi.
§Æc tÝnh nµy lµm viÖc víi ph¶n håi mÒm kh«ng ®Ó l¹i sai sè tèc
®é.
Gi¶ sö cã dao ®éng phô t¶i cÇn ®ãng vµo ∆N khi phô t¶i ®ãng vµo
lµm tèc ®é tæ m¸y gi¶m ®Õn tèc ®é n1 vµ m¸y ®· ®iÒu chØnh ®îc ∆N1.
Nhng khi tèc ®é n»m ë vÞ trÝ n1 th× cöa dÇu vÉn tiÕp tôc më -> ®iÒu
tèc vÉn tiÕp tôc t¨ng c«ng suÊt ®Ó ®a èng trît trë l¹i, vµ t¨ng ®îc ∆N2 th×
kim vµ èng trît míi bÝt kÝn cöa dÇu, nghÜa lµ n1 t¨ng tíi n0.
8
n
n0
n1
NN3
N2
N1
0
1
2
∆n1
∆N2
∆N1

9. V©y ®iÒu tèc ®· ®iÒu chØnh giai ®o¹n 1 ®îc ∆N1 vµ tiÕp tôc ®iÒu
chØnh ®îc ∆N2 vµ tæng ®iÒu chØnh ®îc ∆N. Víi tæng c«ng suÊt :
N3 = N1 + (∆N1 + ∆N2) = N1 + (∆N) mµ tèc ®é vÉn ë n = n0 -> f = f0 (quan
s¸t èng trît vµ kim ®iÒu chØnh trªn h×nh vÏ trªn).
@ - Ph¶n håi mÒm sÏ nghiªn cøu ë phÇn sau.
iii - ®iÒu phèi c«ng suÊt gi· c¸c tæ m¸y víi ®Æc tÝnh tÜnh.
A – XÐt ®iÒu chØnh c«ng suÊt mét m¸y.
Khi vËn hµnh ®éc lËp nh phÇn tríc ta ®· xÐt, tæ m¸y vËn hµnh víi
®Æc tÝnh ®éng. Tæ m¸y tù ®éng ®iÒu chØnh c«ng suÊt hoµn toµn mµ
vÉn duy tr× ®îc tÇn sè ®· ®Æt.
Nhng khi vËn hµnh song song c¸c tæ m¸y th× bÞ mÊt æn ®Þnh.
Do ®ã c¸c tæ m¸y ph¶i vËn hµnh víi ®Æc tÝnh tÜnh δ% ≠ 0. Chóng
kh«ng tù ®éng hoµn toµn ®Ó duy tr× tÇn sè, khi cã biÕn ®éng phô t¶i
lín. Chóng chØ tù ®éng ®îc giai ®o¹n 1, tù chia nhau phÇn c«ng suÊt
theo ®é d kh«ng c©n b»ng, vµ muèn chØnh ®Þnh l¹i ph¶i do con ngêi hç
trî ®Ó kh«i phôc tÇn sè ban ®Çu ë giai ®o¹n 2
XÐt ®Æc tÝnh cña mét tæ m¸y, ban ®Çu tæ m¸y ph¸t c«ng suÊt lµ
N1 víi nH (tèc ®é ®Þnh møc). Khi phô t¶i t¨ng mét lîng ∆N, nghÜa lµ MC
t¨ng lµm n gi¶m tõ
nH -> n1vµ m¸y ®iÒu tèc tù ®éng ®iÒu chØnh ®îc lîng ∆N1 vµ cã N=
N’=N1+ ∆N1’. Vµ khi ®ã M® = Mc t¹i ®iÓm (1) nhng n1 < nH lîng ∆n.
9
n
nH
n1
NN1
’’N1
’N1
0
1
2
∆n
∆N2
∆N1

10. Muèn kh«i phôc n = nH nh©n viªn vËn hµnh ph¶i th«ng qua c¬ cÊu
thay ®æi sè vßng quay di chuyÓn ®êng ®Æc tÝnh song song ®Ó thùc
hiÖn ®iÒu chØnh giai do¹n 2 mét lîng ∆N2 ®Ó t¨ng tèc ®é ®Õn n2 = nH.
Qua hai lÇn ®iÒu chØnh tæng lîng t¨ng c«ng suÊt ∆N = ∆N1 + ∆N2 víi
tæng c«ng suÊt N1” = N1 + ∆N
Trêng hîp gi¶m c«ng suÊt th× ngîc l¹i.
B - §iÒu phèi c«ng suÊt gi÷a 2 hay nhiÒu m¸y:
XÐt 2 tæ m¸y víi
M1 cã δ1% = 4% ®ang mang c«ng suÊt N1
M2 cã δ2% = 6% ®ang mang c«ng suÊt N2
phô t¶i c¾t ®i mét lîng Σ∆N. Víi ∆NI = 15 MW, Σ∆N = (∆NI + ∆NII).
Ta biÕt: δ1 + ∆N1 = δ2 + ∆N2 víi ∆NI = ∆N1 + ∆N2
VËy:
1
2
2
1
∆Ν
∆Ν
=
δ
δ
hay
1
12
2
21
∆Ν
∆Ν+∆Ν
=
+
δ
δδ
->∆N1= 9
10
90
10
15.6
.
21
21
2 ===
+
∆Ν+∆Ν
δδ
δ MW
VËy ∆N2 = ∆NI - ∆N1 = 15 – 9 = 6 MW
®Æc tÝnh cµng nghiªng th× kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ®îc Ýt, vµ ngîc l¹i Ýt
nghiªng th× kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh ®îc nhiÒu.
S au giai ®o¹n tù ®éng ®iÒu chØnh:
M1 cã N1’ = N1 – 9 MW
M2 cã N2’ = N2 – 6 MW
§Ó kh«i phôc tèc ®é vÒ tèc ®é ®Þnh møc th× ta ph¶i ®iÒu chØnh
giai ®o¹n 2, di song song ®Æc tÝnh vÒ ®iÓm 2 ®Ó gi¶m tæng c«ng
suÊt ∆NII mét lÇn n÷a (nh thÓ hiÖn ë h×nh vÏ).
Tæng 2 lÇn ®iÒu chØnh M1 chØ cßn mang c«ng suÊt:
10
N(MW)
nH
1
0
∆N1
δ% = 4%
n(v/p)
nH
1
0
δ% = 6%
2
∆N1
’
2
∆N2
∆N2
’
n(v/p)
N(MW)
N1
’’ N1
’ N1
0 N2
’’ N2
’ N2
0

11. N1” = N1 – (∆N1 + ∆N1’)
M2 cßn N2” = N2 – (∆N2 + ∆N2’)
*.NÕu hÖ thèng cã 3 hay nhiÒu tæ m¸y ta cã thÓ ¸p dông c«ng
thøc tù ®iÒu phèi c«ng suÊt giai ®o¹n I.
ΗΤ
ΗΤΙ
−
−Σ∆Ν
=∆Ν
δ
δδ
).1(
).(
n
i
i
∆Ni: lµ lîng c«ng suÊt m¸y thø i ®iÒu chØnh ®îc
Σ∆NI: tæng c«ng suÊt ®iÒu chØnh ë giai ®o¹n I cña hÖ thèng
δHT: tæng ®é d phi c©n b»ng cña hÖ thèng δHT = (δ1 + δ2 + δ3 +
…+δn)
n: tæng sè m¸y trong hÖ thèng.
Gi¶ sö cã dao ®éng t¨ng Σ∆NI = 24 MW. cã 3 tæ m¸y trong hÖ
thèng -> n=3.
M1 cã δ1 = 3; δ2 = 4; δ3 = 6. (V× δ% tÝnh b»ng phÇn tr¨m, ®a vµo phÐp
tÝnh chóng nh nhau ta cã thÓ nh ë phÇn trªn ®iÒu phèi gi÷a 2 tæ m¸y lµ
δ% ®îc tÝnh lµ δ).
δHT = 3 + 4 + 6 = 13
VËy: 23,9
13
120
26
240
13).13(
10.24
1 ≈==
−
=∆Ν MW
33,8
26
216
26
9.24
2 ≈==∆Ν MW
44,6
26
168
26
7.24
3 ≈==∆Ν MW
Thùc tÕ: Σ∆N = Σ∆NI + Σ∆NII mµ Σ∆NI = Σ∆NII nªn
Σ∆N = 2Σ∆NI = 2Σ∆NII
Nhng ta còng biÕt ë giai ®o¹n II khi di chuyÓn song song ®Æc
tÝnh cña c¸c m¸y lµ kh«ng ®Òu nhau.Do ®ã á giai ®o¹n II mçi m¸y còng
kh«ng nhËn ®îc phÇn c«ng suÊt nh ®é d phi c©n b»ng ph©n phèi nh
trªn.
Ta cã thÓ cã mÊy vÊn ®Ò rót ra nh sau:
1. Do δ% nhá ®iÒu chØnh ®îc nhiÒu, δ% lín ®iÒu chØnh ®îc Ýt,
chóng tù chia nhau c«ng suÊt tøc thêi. Nªn trong nhµ m¸y tæ m¸y
nµo tèt ®Ó ®é d nhá, tæ m¸y nµo xÊu cã ®é rung trong ®iÒu
chØnh th× ®Ó ®é d lín.
2. ë giai ®o¹n I lµ giai ®o¹n ®iÒu tÇn cÊp I c¸c tæ m¸y ph¶i ®Òu,
®ång nhÊt tham gia ®iÒu chØnh ®Ó khèng chÕ qu¸ tr×nh gi¶m
tÇn sè.
3. Dï tæ m¸y nµo cã ®é nh¹y cao hay kÐm sau khi æn ®Þnh vÉn ®îc
nhËn phÇn ®iÒu chØnh c«ng suÊt ®óng nh ®Æc tÝnh ®Æt cho
tæ m¸y ®ã.
4. ë giai ®o¹n II thêng ®îc dµnh cho nh÷ng tæ m¸y ®iÒu tÇn cÊp II
®¶m nhiÖm. Nã nhËn c«ng suÊt ë tÊt c¶ c¸c tæ m¸y ë c¸c nhµ m¸y
kh¸c vÒ. §Ó c¸c tæ m¸y cña c¸c nhµ m¸y nhá s½n sµng chê ®iÒu
tÇn khi cã mét sù biÕn ®æi c«ng suÊt míi.
11

12. iv - th«ng sè cña m¸y ®iÒu tèc c¬ khÝ thñy lùc pkm-150 (m1+m3)
th¸c bµ.
• PKM-150: m¸y ®iÒu tèc c¬ khÝ thñy lùc dÇu.
• 150 : ®êng kÝnh ng¨n kÐo chÝnh (mm)
• ThiÕt bÞ ®o lêng tèc ®é: M¸y ph¸t ®iÒu chØnh cùc tõ nam
ch©m vÜnh cöu, tÇn sè 18 12
11
Hz
• ThiÕt bÞ gi¸m s¸t tèc ®é vµ truyÒn tÝn hiÖu ®iÒu chØnh:
§éng c¬ qu¶ v¨ng, con l¾c ly t©m vµ èng trît.
• Tèc ®é ®éng c¬ qu¶ v¨ng: n = 1092 v/p
• Thêi gian phôc håi cña b×nh ho·n xung ph¶n håi mÒm: Ti = 0
÷ 6 s
• Thêi gian gi¶m t¶i tõ ®Çy t¶i ®Õn kh«ng t¶i: Ts = 8 s
• Thêi gian ®ãng më c¸nh Ha b»ng ®éng c¬: THa më: 25s ; THa
®ãng: 25s
• Thêi gian ®ãng c¸nh tuabin: T0
= 25s±1
• Thêi gian më c¸nh tuabin: T = 45s
• Ph¹m vi thay ®æi tèc ®é: -10% ÷ +10%
v - s¬ lîc cÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña nh÷ng bé phËn chÝnh cña
®iÒu tèc pkm-150.
1. ThiÕt bÞ gi¸m s¸t tèc ®é vµ tÝn hiÖu ®iÒu chØnh ®éng c¬ con
l¾c, qu¶ v¨ng, èng trît vµ b×nh ho·n xung ph¶n håi mÒm.
2. Ng¨n kÐo trî lùc (23) vµ thiÕt bÞ h¹n chÕ ®é ®ãng kim (22).
3. ThiÕt bÞ h¹n chÕ ®é më vµ c¬ cÊu h¹n chÕ ®é më.
4. Trôc ph¶n håi: ph¶n håi cøng; ph¶n håi mÒm; ph¶m håi cøng ϕ0
5. C¸c ng¨n kÐo kÝch thÝch vµ ng¨n kÐo chÝnh cña c¸nh Ha vµ ϕ0
(64,61,62 - 70,67,68)
6. Qu¶ ®µo liªn hîp vµ h¹n chÕ ®é më theo Ha (51).
7. C¬ cÊu thay ®æi sè vßng quay v« l¨ng sè 4.
8. C¬ cÊu thay ®æi c¸nh tuabin v« l¨ng sè 19.
9. C¬ cÊu ®Æt ®é d phi c©n b»ng v« l¨ng sè 5.
10. C¬ cÊu thay ®æi thêi gian Ti vµ cuén ∋K c¾t ph¶n håi
mÒm.
11. Bé phËn líi läc vµ thay ®æi ph¬ng thøc vËn hµnh tù ®éng -
b»ng tay.
12. C¸c thiÕt bÞ ®o lêng: ϕ0
, a0 , n , ¸p lùc dÇu.
vi - nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y ®iÒu tèc pkm-150.
A - Khëi ®éng:
1 - Khëi ®éng tõ xa (tõ trung t©m)1KY1 hoÆc tõ 1KY2 (gian m¸y)
a) Tr¹ng th¸i ban ®Çu cña mét sè c¬ cÊu chÝnh:
• Kim 77 ë vÞ trÝ cao nhÊt vµ èng trît ë vÞ trÝ thÊp nhÊt.
12

13. • Ng¨n kÐo 23 ë vÞ trÝ cao nhÊt.
• CÇn 58 Ðp cÇn 60 xuèng vÞ trÝ thÊp (dÇu ¸p lùc th«ng ®êng
®i ®ãng Ha qua ng¨n kÐo chÝnh 62).
• CÇn 72 Ðp cÇn 69 xu«ng vÞ trÝ thÊp (dÇu ¸p lùc th«ng ®êng
®i më ϕ0
qua ng¨n kÐo chÝnh 67).
• B¸nh xe 40 t¸ch khái qu¶ ®µo liªn hîp 51
• Qu¶ t¹ 54 ë vÞ trÝ cao nhÊt, qu¶ t¹ 50 ë vÞ trÝ thÊp nhÊt.
• C¸nh tuabin ϕ0
= +180
, c¸nh Ha trªn ®ång hå kim ®en, kim ®á ë
vÞ trÝ 0%(phÝa mÆt tríc tñ ®iÒu tèc).
• Khãa 79 ë vÞ trÝ (nh h×nh vÏ) tù ®éng.
• §ång hå ¸p lùc 2 : P = 23 ÷ 25 KG/cm2
b)Khëi ®éng tæ m¸y tõ xa:
Xoay khãa 1ky1 (t¹i phßng trung t©m) hoÆc 1ky2 (t¹i gian m¸y). §éng
c¬ h¹n chÕ ®é më Ha lµm viÖc, v« l¨ng 6 quay thuËn chiÒu kim ®ång
hå. §ång hå kim ®á (Ha) quay lªn 35%(§é më khëi ®éng). Trôc h¹n chÕ
30 quay thuËn do lùc lß xo co l¹i, cÇn 58 t¸ch khái cÇn 60.
Khèi ng¨n kÐo 61, 62 ®i lªn (do 64 ®i lªn x¶ dÇu ng¨n trªn ng¨n kÐo
61). DÇu ¸p lùc tõ b×nh chøa qua ng¨n kÐo chÝnh 61, 62 ®i më c¸nh Ha.
Kim ®en ®uæi theo kim ®á, do d©y ph¶n håi tõ vµnh ®iÒu chØnh kÐo
c¨ng n©ng t¹ bé chØ huy ®i lªn lµm t¹ 54 ®i xuèng truyÒn tÝn hiÖu ngîc
qua tay quay 55 nh»m dËp t¾t qu¸ tr×nh më m¸y,nhng qu¸ tr×nh khëi
®éng vÉn cø tiÕp diÔn trong khi èng trît vÉn cßn ë vÞ trÝ thÊp nªn cöa
dÇu vÉn th«ng n©ng ng¨n kÐo23 ®i lªn gi¶i phãng cÇn 59.
Còng ®ång thêi ngay khi ®éng c¬ h¹n chÕ ®é më ngõng quay th×
®éng c¬ ®iÒu chØnh c¸nh tuabin lµm viÖc, v« l¨ng 19 quay ngîc kim
®ång hå, cÇn 47, 72 ®îc gi¶i phãng c¸c ng¨n kÐo 67,68 ®i lªn (do 71 ®i
lªn x¶ dÇu ng¨n trªn ng¨n kÐo 68).
DÇu ¸p lùc tõ b×nh chøa qua ng¨n kÐo chÝnh 67,68 th«ng ®êng ®i
®ãng c¸nh tuabin. B¸nh xe 40 h¹ dÇn xuèng bÒ mÆt ®µo liªn hîp 51 (®a
chÕ ®é liªn hîp vµo lµm viÖc). Khi ®ã xÐc v« m« t¬ b¸nh xe c«ng t¸c ®i
lªn kÐo c¨ng d©y ph¶n håi c¸nh Tuabine kÐot ¹ 50 ®i lªn, kim ®ång hå
c¸nh tuabin vÒ -100
.
Trong qu¸ tr×nh c¸c c¬ cÊu lµm viÖc th× tèc ®é tæ m¸y t¨ng dÇn
th«ng qua m¸y ph¸t ®iÒu chØnh, ®éng c¬ vµ con l¾c ly t©m 20 lµm
viÖc vµ n©ng dÇn èng trît ®i lªn. Tay quay 55 liªn tôc ph¶n håi, t¸c ®éng
ph¶n håi cøng kÐo kim 77 ®i xuèng. DÇu ng¨n díi ng¨n kÐo trî lùc 23 ®i
x¶, vµ cÇn 59 ®îc h¹ dÇn xuèng. Khi tèc ®é n > 100%, cÇn 59 Ðp cÇn
60 vµ hÖ thèng c¬ cÊu (ng¨n kÐo K.T.64, ng¨n kÐo 61,62 còng cïng bÞ
Ðp xuèng do dÇu ¸p lùc th«ng vµo ng¨n trªn 61).
C©n 59 thay thÕ 58. §i ®ãng bít Ha bëi dÇu ¸p lùc th«ng qua ng¨n díi
ng¨n kÐo 62 ®i vµo ®êng ®ãng. Qu¸ tr×nh cø lËp l¹i cho tíi khi n = 100%
vµ còng khi ®ã kim 17 còng ®i bÞt bít c¸c cöa dÇu cña èng trît th× tæ
13

14. m¸y æn ®Þnh tèc ®é ë ®ã. Vµ kim ®en trë vÒ ®é më kh«ng t¶i 12 ÷
14% a0max.
Ng¨n kÐo trî lùc 23, c¸c ng¨n kÐo 64,61,62 vµ t¬ng øng bªn c¸c ng¨n
kÐo 71,67,68 ®Òu ë vÞ trÝ trung b×nh bÞt kÝn c¸c cöa dÇu ®ãng më
cña chóng. C¸nh tuabin ë -100
. Qu¸ tr×nh khëi ®éng m¸y tõ xa kÕt thóc.
2) Khëi ®éng tæ m¸y ë tr¹ng th¸i b¸n tù ®éng :
• Khãa 79 ë vÞ trÝ tù ®éng.
• Khëi ®éng tæ m¸y t¹i ®iÒu tèc b»ng tay.
+ Xoay v« l¨ng 6 ®a kim ®á Ha lªn 35% ®Õn ®é më khëi ®éng Trôc
h¹n chÕ 30 quay thuËn do lùc lß xo co l¹i, cÇn 58 t¸ch khái cÇn 60.
Khèi ng¨n kÐo 61, 62 ®i lªn (do 64 ®i lªn x¶ dÇu ng¨n trªn ng¨n kÐo
61). DÇu ¸p lùc tõ b×nh chøa qua ng¨n kÐo chÝnh 61, 62 ®i më c¸nh Ha.
Kim ®en ®uæi theo kim .®á, do d©y ph¶n håi tõ vµnh ®iÒu chØnh kÐo
c¨ng n©ng t¹ bé chØ huy ®i lªn lµm t¹ 54 ®i xuèng.TruyÒn tÝn hiÖu ngîc
qua tay quay 55 nh»m dËp t¾t qu¸ tr×nh më m¸y,nhng qu¸ tr×nh khëi
®éng vÉn cø tiÕp diÔn trong khi èng trît vÉn cßn ë vÞ trÝ thÊp nªn cöa
dÇu vÉn th«ng n©ng ng¨n kÐo23 ®i lªn gi¶i phãng cÇn 59.
+ Dïng v« l¨ng 19 quay ngîc kim ®ång hå, cÇn 47, 72 ®îc gi¶i phãng
c¸c ng¨n kÐo 67,68 ®i lªn (do 71 ®i lªn x¶ dÇu ng¨n trªn ng¨n kÐo 68).
DÇu ¸p lùc tõ b×nh chøa qua ng¨n kÐo chÝnh 67,68 th«ng ®êng ®i
®ãng c¸nh tuabin. B¸nh xe 40 h¹ dÇn xuèng bÒ mÆt ®µo liªn hîp 51 (®a
chÕ ®é liªn hîp vµo lµm viÖc). Khi ®ã xÐc v« m« t¬ b¸nh xe c«ng t¸c ®i
lªn kÐo c¨ng d©y ph¶n håi c¸nh Tuabine kÐot ¹ 50 ®i lªn, kim ®ång hå
c¸nh tuabin vÒ -100
.
Trong qu¸ tr×nh c¸c c¬ cÊu lµm viÖc th× tèc ®é tæ m¸y t¨ng dÇn
th«ng qua m¸y ph¸t ®iÒu chØnh, ®éng c¬ vµ con l¾c ly t©m 20 lµm
viÖc vµ n©ng dÇn èng trît ®i lªn. Tay quay 55 liªn tôc ph¶n håi, t¸c ®éng
ph¶n håi cøng kÐo kim 77 ®i xuèng. DÇu ng¨n díi ng¨n kÐo trî lùc 23 ®i
x¶, vµ cÇn 59 ®îc h¹ dÇn xuèng. Khi tèc ®é n > 100%, cÇn 59 Ðp cÇn
60 vµ hÖ thèng c¬ cÊu (ng¨n kÐo kÝch thÝch.64, ng¨n kÐo 61,62 còng
cïng bÞ Ðp xuèng do dÇu ¸p lùc th«ng vµo ng¨n trªn 61).
C©n 59 thay thÕ 58. §i ®ãng bít Ha bëi dÇu ¸p lùc th«ng qua ng¨n díi
ng¨n kÐo 62 ®i vµo ®êng ®ãng. Qu¸ tr×nh cø lËp l¹i cho tíi khi n = 100%
vµ còng khi ®ã kim 17 còng ®i bÞt bít c¸c cöa dÇu cña èng trît th× tæ
m¸y æn ®Þnh tèc ®é ë ®ã. Vµ kim ®en trë vÒ ®é më kh«ng t¶i 12 ÷
14% a0max.
Vµ c¶ qu¸ tr×nh æn ®Þnh tèc ®é l¹i tù ®éng nh khëi ®éng tõ xa
(¸p dông khi phÇn m¹ch khëi ®éng tù ®éng kh«ng b×nh thêng)
3) Khëi ®éng tæ m¸y b»ng tay:
• Khãa 79 ë vÞ trÝ b»ng tay (c¾t ®øt quan hÖ dÇu ¸p lùc tõ con
l¾c ®Õn ng¨n kÐo 23).
• Khëi ®éng tæ m¸y t¹i ®iÒu tèc b»ng tay.
+ Xoay v« l¨ng 6 lªn 35% khi m¸y b¾t ®Çu quay th× :
+ Xoay v« l¨ng 19 ®a c¸nh tuabin vÒ -100
.
14

15. + Khi tèc ®é ®¹t 85 ÷ 95% .Dïng v« l¨ng 6 Ðp kim ®á vµ kim ®en
®ãng vÒ sao cho n = 100% nH th× kim ®en, kim ®á Ha ë ®é më kh«ng
t¶i. Duy tr× tèc ®é æn ®Þnh b»ng v« l¨ng 6. NghÜa lµ khi tèc ®é t¨ng th×
cÇn 59 kh«ng thÓ tù ®éng ®ãng c¸nh híng nh tù ®éng. Mµ th«ng qua v«
l¨ng 6 ®Ó Ðp cÇn 58 trë lai ®Ó ®ãng bít c¸nh híng Ha ®Ó Ha cã ®é më
duy tr× tèc ®é tæ m¸y æn ®Þnh. Khi ®ã ph¶n håi cøng thùc hiÖn qua
cÇn 58 vµ ®êng trßn lÖch t©m 66.
(¸p dông khi khëi ®éng thö nghiÖm, sau söa ch÷a…)
B - Ngõng m¸y (m¸y c¾t ®Çu cùc ®· c¾t):
1) Ngõng tõ xa b»ng khãa 1KY1 (trung t©m) hoÆc 1KY2 (gian
m¸y):
Xoay khãa 1KY vÒ vÞ trÝ ngõng m¸y. §éng c¬ h¹n chÕ ®é më
xoay v« l¨ng 6 ngîc kim ®ång hå. Th«ng qua trôc h¹n chÕ 30, cÇn 58 c-
ìng bøc ng¨n kÐo kÝch thÝch 64 vµ lµm ng¨n kÐo 61, 62 ®i xuèng, th«ng
dÇu ¸p lùc ®i ®ãng c¸nh híng níc tíi khi Ha ®ãng hoµn toµn (kim ®en, kim
®á vÒ 0%).
Ngay sau ®ã ®éng c¬ c¸nh tuabin ®îc khëi ®éng, më c¸nh tuabin
vÒ +180
. Do cÇn 45 cìng bøc 47, 72 tíi ng¨n kÐo kÝch thÝch 71 vµ 67,
68 ®i xuèng th«ng dÇu ¸p lùc ®i më c¸nh tuabin (môc ®Ých t¨ng lùc c¶n
®Ó m¸y nhanh ngõng).
Tèc ®é tæ m¸y gi¶m dÇn, èng trît h¹ xuèng dÇn th«ng dÇu vµo
ng¨n díi ng¨n kÐo trî lùc 23 n©ng nã lªn cao nhÊt vµ cÇn 59 còng lªn cao
nhÊt. CÇn 58 Ðp cÇn 60 kh«ng cho ng¨n kÐo 64, 61, 62 phôc håi.
Khi cÇn 45 cìng bøc 47 ®i xuèng, th«ng qua ®iÓm tùa b¸nh xe 40
n©ng lªn cao t¸ch khái chÕ ®é liªn hîp.
2) Ngõng m¸y b»ng tay:
Dïng v« l¨ng 6 xoay ngîc kim ®á ®a kim ®á Ðp kim ®en vÒ 0% (c-
ìng bøc cÇn 58 lªn cÇn 60). Qu¸ tr×nh ®ãng c¸nh Ha nh trªn.
Sau ®ã dïng v« l¨ng 19 xoay thuËn kim ®ång hå, cÇn 45 cìng bøc
cÇn 72 lªn cÇn 69 vµ qu¸ tr×nh më c¸nh tuabin vÒ +180
.
((¸p dông khi m¹ch ngõng kh«ng b×nh thêng hoÆc tæ m¸y ®ang ë
chÕ ®é lµm viÖc b»ng tay).
3) Ngõng m¸y tù ®éng.
Ngõng m¸y tù ®éng lµ ngõngm¸y th«ng qua phÇn m¹ch b¶o vÖ t¸c
®éng ,nh khi cã c¸c b¶o vÖ : NhiÖt ®é c¸c æ trôc, ¸p lùc MHYgi¶m
thÊp,b¶o vÖ ®iÖn...Khi mét h©y trong c¸c b¶o vÖ ®ã t¸c ®éng sÏ ®a
®iÖn tíi r¬ le ngõng m¸y PO (trong m¹ch khëi ®éng ngõng m¸y) th× r¬ le
ngõng m¸y ®a ®iÖn tíi ®éng c¬ Moo (®éng c¬ h¹n chÕ ®é më trong m¸y
®iÒu tèc) ®· nªu ë trªn nh khi l¾c khãa khëi ®éng.
Vµ qu¸ trinh nh ngõng m¸y tõ xa.
C - Tù ®éng ®iÒu chØnh c«ng suÊt :
Khi m¸y ®· hßa vµo líi, nh phÇn ®Çu ta ®· nªu. NÕu cã dao ®éng
cña phô t¶i th× m¸y ®iÒu tèc ph¶i kÞp thêi ®iÒu chØnh ®Ó c©n b»ng
m«men.
15

16. Gi¶ sö, phô t¶i thªm vµo hÖ thèng, nghÜa lµ Mc t¨ng lµm tèc ®é hÖ
thèng gi¶m c¸c m¸y ph¸t ®iÒu chØnh (bé gi¸m s¸t tèc ®é), truyÒn vÒ m¸y
®iÒu tèc . §èi víi ®iÒu tèc PKM-150, ®éng c¬ qu¶ v¨ng gi¶m tèc ®é, qu¶
v¨ng 20 gi¶m ly t©m ®Èy èng trît xuèng -> DÇu ¸p lùc th«ng qua khãa 79
®i vµo ng¨n díi ng¨n kÐo 23 ®Èy ng¨n kÐo 23 ®i lªn. Mét mÆt h¹ kim 77
®i xuèng ®Ó dËp t¾t tÝn hiÖu (nghÜa lµ bÞt kÝn cöa dÇu èng trît) mét
m¨t kÐo cÇn 59 ®i lªn gi¶i phãng cÇn 60 vµ ng¨n kÐo kÝch thÝch 64 ®i
lªn. DÇu ng¨n trªn 61 ®i x¶ khèi ng¨n kÐo chÝnh 61, 62 ®i lªn. Th«ng qua
vÝt 63 ng¨n kÐo 64 ®i xuèng bÞt ®êng dÇu x¶, còng ®ång thêi th«ng
dÇu ¸p lùc ®i më c¸nh híng níc, t¨ng c«ng suÊt tæ m¸y. Th«ng qua vµnh
®iÒu chØnh d©y ph¶n håi h¹ t¹ 54 xuèng vµ trôc ph¶n håi quay ngîc. Tay
quay 74 kÐo cÇn 88 ®i xuèng lµm ®µo liªn hîp 51 quay ngîc. NghÜa lµ
b¸nh xe 40 l¨n t¬ng ®èi ®Õn vµnh cao cña mÆt qu¶ ®µo, cÇn 47, 72 bÞ
Ðp xuèng th«ng qua vÝt 70 cÇn 69 vµ ng¨n kÐo kÝch thÝch 71 ®i xuèng
®a dÇu ¸p lùc vµo ng¨n trªn ng¨n kÐo 68 võa kÐo 71 ®i lªn lÊp cöa dÇu
võa th«ng cöa dÇu ¸p lùc ®i më c¸nh tuabin liªn hîp víi c¸nh híng níc (víi
cét níc hiÖn hµnh kh«ng ®æi) ϕ0
=f(a0). Trong qu¸ tr×nh më c¸nh tuabin,
d©y ph¶n håi c¸nh tuabin kÐo t¹ 50 lªn cao h¬n gi¶i phãng cÇn 61 vµ
ng¨n kÐo kÝch thÝch 71 ®i lªn x¶ dÇu ng¨n trªn ng¨n kÐo 68. Khèi ng¨n
kÐo chÝnh 67, 68 ®i lªn bÞt ®êng dÇu më c¸nh tuabin (ngõng më ϕ0
) vµ
còng ®ång thêi ®Èy 71 ®i xuèng bÞt cöa dÇu x¶. KÕt thóc mét qu¸ tr×nh
®iÒu chØnh më c¸nh tuabin.
Khi trôc ph¶n håi quay ngîc th× cÇn 55 kÐo cÇn 24 ®i lªn (®ång
thêi víi kÐo cÇn 88 ®i xuèng). Kim 71 ®i xuèng th«ng ®êng x¶ dÇu ng¨n
díi ng¨n kÐo 23, cÇn 59 ®i xuèng vµ nhÝch kim 77 ®i lªn ng¾t ®êng dÇu
x¶. CÇn 59 ®i xuèng Ðp cÇn 60 vµ 64 ®i xuèng th«ng dÇu ¸p lùc vµo
ng¨n trªn ng¨n kÐo 61 ®Èy khèi ng¨n kÐo 61, 62 ®i xuèng bÞt dÇu ®i më
c¸nh Ha. Vµ còng ®ång thêi 64 l¹i ®îc kÐo lªn bÞt dÇu ¸p lùc vµo ng¨n
trªn ng¨n kÐo 61. KÕt thóc mét qu¸ tr×nh më c¸nh híng níc.
Nh vËy m¸y ®iÒu tèc ®· më c¸nh Ha vµ ϕ0
liªn hîp theo vµ t¨ng
c«ng suÊt tæ m¸y, ®¸p øng nhu cÇu phô t¶i. Song ta h·y nhËn xÐt sau
mét qu¸ tr×nh t¨ng nh sau:
1. C¸c ng¨n kÐo trî lùc 23, ng¨n kÐo kÝch thÝch 64, 71, c¸c ng¨n kÐo
chÝnh 61, 62, vµ 67, 68 ®· æn ®Þnh trë l¹i vÒ vÞ trÝ ban ®Çu.
2. CÇn 58 xuèng 1 chót do trôc ph¶n håi ®· quay ngîc lµm ®êng trßn
lÖch t©m xoay ®i mét chót (nÕu qu¸ tr×nh t¨ng c«ng suÊt cø tiÕp
diÔn vµ 58 cø ®i xuèng. Tíi khi 58 tú vµo vÝt 63 th× cÇn 59 cã
thay ®æi th× c¸nh híng còng kh«ng thao t¸c ®îc. nghÜa lµ khi ®ã
kim ®en trïng kim ®á h¹n chÕ ®é më.
3. Còng v× trôc ph¶n håi quay ngîc 1 chót nªn cÇn 24 còng lªn cao
mét chót. Th«ng qua ®iÓm tùa 78 kim 77 bÞ kÐo xuèng 1 chót vµ
èng trît ®¹i diÖn cña tèc ®é tæ m¸y còng ®ang n»m ë vÞ trÝ bÝt
c¸c cöa dÇu ¸p lùc vµ dÇu x¶. VËy tèc ®é tæ m¸y còng bÞ gi¶m
mét chót. ChÝnh lµ sù sai sè tèc ®é cña tæ m¸y ®Ó l¹i sau mét lÇn
16

17. ®iÒu chØnh. VËy ta quan s¸t b¸nh xe (trªn ®iÓm tùa cña v« l¨ng sè
5) nÕu nã ®i ra xa cÇn 24 th× kim 77 sÏ n»m ë vÞ trÝ thÊp h¬n,
nÕu nã gÇn l¹i th× kim 77 sÏ ë vi trÝ cao h¬n. NghÜa lµ nã kh¼ng
®Þnh vÒ sai sè tèc ®é tæ m¸y. Cho nªn v« l¨ng sè 5 lµ v« l¨ng ®Æt
®é d phi c©n b»ng cña tæ m¸y, nã thay ®æi δ% tõ 0% cho ®Õn
8% nh phÇn ®Çu ta ®· nªu.
Quan s¸t h×nh vÏ trªn. V« l¨ng sè 5 thay ®æi ®é nghiªng cña ®Æc
tÝnh (thay ®æi ®é d phi c©n b»ng). Nã quyÕt ®Þnh vÒ sai sè tèc ®é.
Cïng mét sai sè th× ®Æc tÝnh (2) ®iÒu chØnh ®îc ∆N2 < ∆N1 theo ®Æc
tÝnh (1). δ1% <δ2%.
Ngîc l¹i, nÕu cïng ®iÒu chØnh ®îc ∆N th× δ1% ®Ó l¹i sai sè tèc ®é ∆n
< δ2%. (®Æc tÝnh 1 cho tæ m¸y ®iÒu chØnh c«ng suÊt nhiÒu h¬n, réng
h¬n & ®Ó l¹i sai sè tèc ®é ∆n nhá -> ∆f nhá -> f ≈ fH tèt h¬n.
D – Ph¶n håi:
Trong bÊt cø mét hÖ thèng ®iÒu chØnh nµo ®Òu ph¶i cã ph¶n
håi. Ph¶n håi lµ mét bé phËn gi¸m s¸t qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh vµ dËp t¾t
qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh vµ phôc håi sù æn ®Þnh.
Gi¶ sö ng¨n kÐo kÝch thÝch 64 bÞ Ðp ®i xuèng ®Ó x¶ dÇu ng¨n
trªn ng¨n kÐo 61 lµm khèi 61 , 62 ®i lªn. NÕu kh«ng bÞt l¹i sau ®ã th×
61, 62 ®i lªn m·i vµ hÕt cì. Nhng khi 61, 62 ®i lªn th× ®ßn g¸nh 60 th«ng
qua vÝt 63 ®· ph¶n håi trë l¹i ®Ó ®ãng l¹i cöa dÇu x¶ ®Ó ngõng qu¸
tr×nh ®ã.
Nh trªn ta ®· thuyÕt minh, khi secvomoto Ha ®i më Ha th× d©y
ph¶n håi lµm trôc ph¶n håi quay ngîc vµ ngay tøc kh¾c kim 77 ®· ®îc
kÐo xuèng ngay vµ ®Ó l¹i sai sè tèc ®é ∆n. C¬ cÊu ph¶n håi t¸c ®éng
kh«ng cã thêi gian . Ngêi ta gäi lo¹i ph¶n håi nµy lµ ph¶n håi cøng.
17
2
1
nH
n
∆n
n (v/p)
N (MW)
∆N2
∆1
1 2
24
5

18. VËy ph¶n håi cøng lµ ph¶n håi t¸c ®éng qua c¸c tay ®ßn, tay gi»ng
(cøng ) kh«ng cã ®µn hå (khi t¸c ®éng tõ ®iÓm ®Çu th× ®iÓm cuèi còng t¸c
®éng kh«ng cã thêi gian) vµ sau khi t¸c ®éng ®Ó l¹i mét ®é sai sè ∆n..
NghÜa lµ nã lu«n lµm viÖc ®i ®«i víi ®Æc tÝnh nghiªng δ% ≠ 0 (®Æc tÝnh
tÜnh).
Ta quan s¸t nÕu v« l¨ng 5 ®a con trît s¸t vµo cÇn 24 th× dï trôc ph¶n
håi ®iÒu chØnh bao nhiªu ®i ch¨ng na th× kim 77 còng kh«ng chuyÓn
dÞch. NghÜa lµ ph¶n håi bÞ v« hiÖu ho¸ vµ khi ®ã δ% = 0%. Nh phÇn trªn
ta ®· ®Ò cÆp δ% = 0 chÝnh lµ ®Æc tÝnh ®éng. VËy ®Æc tÝnh ®éng th×
ph¶n håi cña ®iÒu tèc lµ g×? Vµ lµm viÖc ë ®Æc tÝnh nµo ®i ch¨ng n÷a
vÉn ph¶i cã ph¶n håi. V× nÕu kh«ng cã th× ng¨n kÐo 61, 62 ®i lªn më liªn
tôc vµ má hoµn toµn c¸nh híng níc vµ c«ng suÊt vät lªn cùc ®¹i.
VËy nã ph¶i cã ph¶n håi, quan s¸t trong h×nh vÏ cuén d©y ∋K (75) vµ
nªm 76 nh hiÖn t¹i
Ng¨n kÐo 61, 62 ®ang lªn ®i më Ha vµ trôc ph¶n håi quay ngîc. Tay
quay 65 n©ng lªn lµm ng¨n kÐo 84 ®i xuèng, nÐn dÇu ng¨n kÐo 80, cìng
bøc èng trît ®i lªn vµ thùc hiÖn x¶ dÇu ng¨n díi ng¨n kÐo 23 vµ thùc hiÖn
®Èy 61, 62 vÒ vÞ trÝ c©n b»ng bÝt c¸c ®êng dÇu më Ha vµ ®êng x¶. (khi
23 ®i xuèng kim 77 ®· ®i lªn bÞt ®êng dÇu)
Ta thÊy sau mét thêi gian lß xo vµ èng trît l¹i ®Èy 80 xuèng do dÇu
theo khe tiÕt lu t¹i vÝt 81 ®Ó c©n b»ng trªn vµ díi. Vµ èng trît l¹i th«ng dÇu
vµo ng¨n díi ng¨n kÐo 23 vµ ®i më c¸nh híng mét lÇn n÷a. Sau khi æn ®Þnh
ta thÊy ng¨n kÐo 23 vÉn ph¶i trë vÒ vÞ trÝ c©n b»ng, c¸c ng¨n kÐo 64, 61,
62 c©n b»ng. Nh vËy 77, èng trît vÉn trë vÒ chç cò -> tèc ®é n = nH kh«ng
®Ó l¹i sai sè tèc ®é ∆n.
C¸c bé phËn cuén d©y 75, nªm 76, vÝt 81, c¸c ng¨n kÐo 80 vµ 84
thïng dÇu chøa chóng lµ phÇn mÒm cña ph¶n håi. Tay quay 65 vµ c¸c
thanh truyÒn lµ phÇn cøng. C¶ khèi ®ã lµ ph¶n håi mÒm cña ®iÒu tèc.
Chóng t¸c ®éng cã thêi gian th«ng qua c¸c b×nh dÇu ho·n xung, qua lß xo.
VËy ph¶n håi mÒm lµ ph¶n håi t¸c ®éng qua c¸c bé phËn cã ®µn håi,
cã thêi gian, vµ sau khi t¸c ®éng kh«ng ®Ó l¹i mét sai lÖch vÒ c¬ cÊu còng
nh tèc ®é cña tæ m¸y ∆n=0. Nã lu«n lµm viÖc ®i ®«i víi ®Æc tÝnh n»m
ngang δ% = 0 (gäi lµ ®Æc tÝnh ®éng).
NÕu ta xoay vÝt 81 ®Ó 2 ng¨n th«ng nhau hoµn toµn th× 84 lªn
xuèng, dÇu 2 phÝa sÏ nhanh chãng c©n b»ng sÏ kh«ng g©y t¸c ®éng ®Õn
ng¨n kÐo 80, cµng khÐp kÝn vÝt 81 th× kh¶ n¨ng phôc håi cña èng trît vµ
ng¨n kÐo 80 cµng l©u. VËy vÝt 81 chØnh thêi gian Ti trong ph¹m vi 0s ÷ 6s.
Nªm 76 th«ng qua cuén d©y 75 thùc hiÖn th«ng 2 ng¨n víi nhau khi ®ã Ti =
0s. NÕu ®ãng l¹i th× thêi gian phô thuéc vµo vÝt 81. VËy Ti chÝnh lµ thêi
gian phôc håi b×nh ho·n xung ph¶n håi mÒm.
Ti <, ph¶n håi mÒm Ýt ; Ti > , ph¶n håi mÒm nhiÒu
E - ChuyÓn ®æi ph¬ng thøc vËn hµnh tæ m¸y:
18

19. Nh phÇn trªn, ta vËn hµnh ë chÕ ®é tù ®éng tæ m¸y. M¸y tù ®éng
®iÒu chØnh c«ng suÊt. Díi ®©y lµ nh÷ng bíc chuyÓn ®æi ph¬ng thøc trong
vËn hµnh.
1. ChuyÓn ®iÒu tèc tõ tù ®éng sang b»ng tay:
¸p dông khi m¸y ®iÒu tèc lµm viÖc ë chÕ ®é tù ®éng dao ®éng lín,
mÊt ®iÖn tíi ®éng c¬ con l¾c, ®t d©y g¨ng qu¶ v¨ng 20, kÑt ng¨n kÐo trî
lùc. Th× ph¶i chuyÓn m¸y sang chÕ ®é b»ng tay (ë chÕ ®é nµy chØ lµ
t¹m thêi).
• Dïng v« l¨ng 6 ®a kim ®á trªn ®ång hå H vÒ trïng kim ®en,
nghÜa lµ ®a cÇn 58 vÒ tú vµo vÝt 63. Khi 58 ch¹m vµo 63
th× thÊy kim ®en nhÝch gi¶m bëi ®· cã sù t¸c ®éng nhá
vµo hÖ ng¨n kÐo 64, 61, 62 ®i ®ãng c¸nh Ha. CÇn 58 ®·
thay thÕ cÇn 59.
• Dïng v« l¨ng 4 ®a kim ®ång hå thay ®æi sè vßng quay lªn
+10. NghÜa lµ ta Ðp cÇn 24 ®i xuèng vµ kim 77 ®i lªn. DÇu
¸p lùc ®i qua èng trît ®i vµo ng¨n díi ng¨n kÐo 23, vµ cø nh
thÕ 23 lªn cao nhÊt kÐo kim 59 lªn cao nhÊt.
• Xoay khãa 79 vÒ vÞ trÝ b»ng tay c¸t ®øt ®êng quan hÖ vÒ
dÇu gi÷a èng trît tíi ng¨n kÐo 23 vµ ®ång thêi ®a th¼ng
dÇu ¸p lùc tíi ng¨n kÐo 23, gi÷ ng¨n kÐo 23 kh«ng thÓ ho¹t
®éng.
NÕu ta bá qua môc 2 còng cã thÓ ®îc, nhng xÈy ra khi xoay khãa
79 vÒ b»ng tay dÇu ¸p lùc sÏ g©y xung tíi 23, g©y ¶nh hëng kh«ng tèt
cho ng¨n kÐo.
• Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c«ng suÊt tæ m¸y qua v« l¨ng 6 trùc
tiÕp lµ tay ®ßn 58 t¸c ®éng vµo ng¨n kÐo kÝch thÝch 64 vµ
ng¨n kÐo chÝnh 61, 62 ®ãng më c¸nh híng níc. Vµ trôc
ph¶n håi vÉn thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¸nh tuabin liªn hîp
theo c¸nh h¬ng qua cÇn 58. Ph¶n håi cønh ®èi víi Ha th«ng
qua ®êng trßn lÖch t©m 66 vµ cÇn 58.
2. ChuyÓn ®æi tõ chÕ ®é b»ng tay sang chÕ ®é tù ®éng
Qu¸ tr×nh thao t¸c lµ hßan toµn ngîc l¹i
• Xoay khãa 79 vÒ vÞ trÝ tù ®éng. NghÜa lµ th«ng mèi quan
hÖ vÒ dÇu gi÷a èng trît tíi ng¨n kÐo trî lùc 23.
• Dïng v« l¨ng 4 xoay ngîc kim ®ång hå, ®ång hå thay ®æi sè
vßng quay gi¶m tõ +10 vÒ 0. NghÜa lµ kÐo cÇn 24 ®i lªn,
kim 77 ®i xuèng, x¶ dÇu ng¨n kÐo 23. Ng¨n kÐo 23 tõ tõ ®i
xuèng vµ ®Èy cÇn 59 ®i xu«ng ®Õn khi ch¹m vµo ®ßn g¸nh
60.
ThÊy kim ®en trªn ®ång hå (®é më Ha) 14 nhÝch gi¶m th× dõng
l¹i. NghÜa lµ 59 t¸c ®éng ®i ®ãng Ha mét chót vµ 59 ®· cã thÓ thay thÕ
58.
• Dïng v« l¨ng 6 ®a kim ®á ®ång hå (14) ®Õn ®é më giíi h¹n
cÇn 58 t¸ch khái vÝt 63.
19

20. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ph¬ng thøc tõ b»ng tay sang tù ®éng kÕt
thóc. M¸y tù ®éng ®iÒu chØnh c«ng suÊt tù ®éng nh môc (C) ®· thuyÕt
minh. Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh c«ng suÊt theo ®Æc tÝnh nghiªng (a).
Míi chØ thùc hiÖn ®îc lîng ∆N1 vµ ®Ó l¹i sai sè ∆n. NÕu sai sè ∆n
vît qu¸ cho phÐp, nh©n viªn vËn hµnh ph¶i hç trî b»ng tay ®Ó di chuyÓn
®êng ®Æc tÝnh tõ (a) sang (b) ®Ó n©ng thªm lîng ∆N2 vµ triÖt tiªu ∆n.
G - ®iÒu chØnh c«ng suÊt b»ng b¸n tù ®éng:
(Di ®Æc tÝnh tõ (a) lªn vÞ trÝ (b).
Dïng v« l¨ng 4 xoay theo chiÒu t¨ng (c¬ cÊu thay ®æi sè vßng
quay), cÇn24 ®i xuèng ®a kim 77 ®i lªn. DÇu th«ng qua èng trît tíi ng¨n
díi ng¨n kÐo 23 vµ ®i thùc hiÖn t¨ng c«ng suÊt nh môc (C) ®· thuyÕt
minh. NghÜa lµ ta ®· t¨ng M® nhng Mc kh«ng ®æi lµm tèc ®é t¨ng lªn
triÖt tiªu sai sè tèc ®é ∆n -> n = nH. Sau giai ®o¹n ®iÒu chØnh èng trît
vµ kim 77 l¹i ®îc d©ng cao h¬n t¬ng øng víi lîng ∆nH > n lîng ∆n.
H - §iÒu chØnh c¸nh tuabin b»ng tay:
Khi hiÖu chØnh ϕ0
hoÆc ®Æt c¸nh tuabin ®óng víi chÕ ®é liªn hîp
(khi bé phËn liªn hîp kh«ng b×nh thêng). Xoay v« l¨ng 19 ®Èy cÇn 45
xuèng t¸c ®éng vµo thanh truyÒn 47,72 ®Ó Ðp xuèng ®ßn g¸nh 69
th«ng qua c¸c ng¨n kÐo71, 67, 68 thùc hiÖn më ϕ0
. Ngîc l¹i rót 45 lªn lµ
gi¶i phãng 71, 67, 68 thùc hiÖn ®ãng ϕ0
(cÇn thiÕt th¸o b¸nh xe 40 vµ
®o¹n tay ®ßn tíi ®iÓm tùa ®Ó thao t¸c).
I - C¬ cÊu ®iÒu chØnh theo cét níc:
NÕu cã bé xensin lµm viÖc sÏ ®îc ®a tÝn hiÖu tíi ®éng c¬ 28 lµm
di chuyÓn ng¨n kÐo kÝch thÝch 32 (hoÆc th«ng qua v« l¨ng 31 ®Ó
®Æt cét níc b»ng tay). Khi 32 di chuyÓn sÏ kÐo qu¶ ®µo 51 di chuyÓn
däc ng¨n kÐo 36. B¸nh xe 40 sÏ n»m tíi cét níc cÇn ®Æt.CÇn ph¶n håi
®îc cµi vµo qu¶ ®µo sÏ ph¶n håi ®Ó t¸c ®éng 32 trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu,
ngõng qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh . Khi ®µo di chuyÓn vÒ bªn ph¶i H gi¶m,
20
∆N1
∆N2
N(MW)
0
n (v/p)
a
b
0
1
2
∆n

21. vµ ngîc l¹i di chuyÓn vÒ bªn tr¸i H t¨ng. SÏ kÐo 44, 46 c¾t ®iÖn ®éng c¬
28 ngõng quay vµ mét mÆt kÐo nªm 43 th«ng qua 42, 29 t¸c ®éng ®Õn
trôc h¹n chÕ 30 vµ t¬ng øng lµ cÇn 58 ®Ó h¹n chÕ ®é më Ha hoÆc t¨ng
h¹n chÕ khi Ha gi¶m (h¹n chÕ theo m¸y ph¸t ®iÖn).
K - H¹n chÕ ®é ®ãng:
Nh ë phÇn tuabin ta ®· biÕt viÖc ®ãng c¸nh híng nhanh vµ ®ãng
hoµn toµn sÏ dÉn ®Õn thñy kÝch. Tuy r»ng ®· cã van ph¸ ch©n kh«ng
®Ó chèng thñy kÝch, nhng viÖc h¹n chÕ xÈy ra vÉn lµ cÇn thiÕt. Do
vËy ®iÒu tèc ®îc bè trÝ thiÕt bÞ h¹n chÕ ®é ®ãng khi m¸y sa th¶i phô
t¶i.
Khi tæ m¸y ®ang mang c«ng suÊt cã thÓ ë møc bÊt kú nµo th× bÞ
nh¶y m¸y c¾t ®Çu cùc do sù cè -> Mc ≈ 0, tèc ®é t¨ng lªn rÊt nhanh.
M®(lín) - Mc ≈ 0 -> ↑↑
dt
dω
τ -> qu¶ v¨ng 20 xße réng kÐo èng trît lªn
nhanh, x¶ cÊp tèc dÇu ng¨n díi ng¨n kÐo 23 -> cÇn 59 Ðp ®ßn g¸nh 60,
ng¨n kÐo kÝch thÝch 64, ng¨n kÐo chÝnh 61,62 xuèng s©u më toµn lu l-
îng ¸p lùc dÇu vµo sesvomoto Ha ®ãng nhanh Ha .NÕu kh«ng ®îc ng¨n
chÆn th× ph¶n håi còng kh«ng kÞp khèng chÕ viÖc ®ãng Ha vÒ 0% ->
thñy kÝch. Khi ®ã ta thÊy tay quay 57 vµ thanh truyÒn 37 n©ng nhanh
-> kim 22 n©ng nhanh vµ dÇu ¸p lùc kÞp thêi ®a dÇu vµo ng¨n díi ng¨n
kÐo 23, kÐo khÈn c©p 61, 62 trë l¹i ®ãng cöa dÇu ®Ó ngõng ngay viÖc
®ãng hÕt c¸nh híng. Sau ®ã m¸y tù ®éng æn ®Þnh ngay ë chÕ ®é
khong t¶i. Tèc ®é ®ãng nhanh cña ®iÒu tèc khi mÊt t¶i thÓ hiÖn ë thêi
gian Ts = 8s ®· ®îc tÝnh to¸n cïng môc ®Ýnh ®Ó gi¶m kh¶ n¨ng s¶n sinh
thñy kÝch.
HÖ thèng tay quay 57, thanh truyÒn 37, vµ kim 22 lµ thiÕt bÞ (hay
bé phËn) h¹n chÕ ®é ®ãng cña ®iÒu tèc.
vii - nhng sù cè ®èi víi m¸y ®iÒu tèc vµ c¸ch sö lý.
A - MÊt ®iÖn m¸y ph¸t ®iÒu chØnh vµ ®øt d©y qu¶ v¨ng ly t©m
20:
Trêng hîp nµy ta ®Òu thÊy èng trît ®i xuèng kh«ng thÓ phôc håi.
Theo nguyªn lý th× dÇu ¸p lùc th«ng vµo ng¨n díi ng¨n kÐo 23 th«ng qua
cÇn 59 ®i më c¸nh híng níc. Nã më m·i mµ tèc ®é kh«ng ®îc n©ng lªn
(v× èng trît tôt thÊp kh«ng thÓ phôc håi). NÕu nh vËy m¸y më hoµn
toµn. Nhng thùc ra cÇn 58 Ðp dÇn do ph¶n håi vµ ngõng qu¸ tr×nh më.
Khi ®ã kim ®en trïng kim ®á trªn ®ång hå 14, h¹n chÕ ®é më kh«ng vît
qua.
BiÖn ph¸p sö lý: ChuyÓn ®iÒu tèc sang lµm viÖc b»ng tay vµ chØ
cÇn xoay khãa 79 sang b»ng tay lµ ®ñ. Qu¸ tr×nh t¨ng gi¶m c«ng suÊt
vµ dõng m¸y th«ng qua v« l¨ng 6. Khi m¸y ®ang vËn hµnh cã thÓ kiÓm
tra sö lý, nÕu kh«ng ®îc ph¶i dõng m¸y ®Ó sö lý.
B - KÑt ng¨n kÐo trî lùc 23:
- KÑt ë vÞ trÝ cao, Ha sÏ më ®Õn ®é më h¹n chÕ (theo nguyªn lý).
- KÑt ë vÞ trÝ thÊp, Ha sÏ ®ãng hÕt c¸nh Ha (theo nguyªn lý).
21

22. Lóc ®ã dïng v« l¨ng 6 Ðp cÇn 58, hoÆc n©ng cÇn 58 ®Õn ®é më
kho¶ng 20 ÷ 30%.
Xoay khãa 79 vÒ b»ng tay råi quay trë l¹i tù ®éng 2 ÷ 3 lÇn nÕu ®-
îc th× kim ®en ë 0 sÏ ch¹y lªn trïng kim ®á. NÕu kim ®en ®ang trïng kim
®á, më kim ®á mét chót kim ®en ®uæi theo. NghÜa lµ khi ®ã cÇn 59 ®·
thay thÕ cÇn 58 do ng¨n kÐo 23 hÕt kÑt.
Trêng hîp kh«ng ®îc t¹m thêi duy tr× vËn hµnh khi 23 kÑt ë vÞ trÝ
më, hoÆc ngõng m¸y khi 23 kÑt ë vÞ trÝ ®ãng. C¶ 2 trêng hîp cã thÓ
ngõng m¸y b»ng tay hoÆc b»ng khãa ky.
C - KÑt c¸c ng¨n kÐo kÝch thÝch:
Cã thÓ lµm c¸nh Ha vµ c¸nh tuabin ®ãng hÕt hoÆc më hÕt. Thêng
cã thÓ xÈy ra trêng hîp ng¨n kÐo ®i xuèng. V× khi ®ã c¸c ng¨n kÐo
chÝnh ®Òu ®i xuèng kh«ng cã lùc cìng bøc ph¶n håi. NÕu kÑt ë trêng
hîp lªn th× ng¨n kÐo chÝnh ®i lªn, lùc ®Èy lªn rÊt lín trong khi c¸c cÇn 58,
59 lµ ®iÓm tùa nªn chóng bÞ cìng bøc ®i xuèng vµ hÕt kÑt.
VËy khi kÑt ë vÞ trÝ thÊp, §èi víi phÝa ng¨n kÐo 64, dïng tay gi
cÇn 59 ®Èy tay kim vµo ng¨n kÐo 64 th«ng qua tay ®ßn 60 vµi 3 lÇn. §èi
víi phÝa ng¨n kÐo 71, dïng v« l¨ng 19 xoay më ®ét ngét l¹i quay trë l¹i vµi
3 lÇn.
NÕu ®îc c¸c ng¨n kÐo vµ tr¹ng th¸i tæ m¸y b×nh thêng. NÕu kh«ng
®îc ph¶i ngõng m¸y ®Ó sö lý.
D - KÑt ng¨n kÐo chÝnh:
Còng xÈy ra t¬ng tù, vµ c¸ch lµm t¬ng tù. Riªng 61, 62 kÑt vÒ
chiÒu më. NÕu H > HP th× ph¶i dõng m¸y ngay b»ng ng¨n kÐo sù cè (v×
khi ®ã N > NH ), xÈy ra qu¸ t¶i m¸y ph¸t ®iÖn.
E - §øt d©y ph¶n håi tõ ®iÒu tèc tíi bé chØ huy KHA:
Ta thÊy t¹ 54 r¬i xuèng thÊp nh©t -> ph¶n håi truyÒn vÒ kim 77
(th«ng qua c¸c c¬ cÊu tõ tay ®ßn 55) kÐo kim 77 xuèng thÊp nhÊt. Vµ
x¶ dÇu ng¨n díi ng¨n kÐo 23, ng¨n kÐo 23 ®i xuèng ®Ó ®ãng Ha .LÏ ra
kim 22 ng¨n c¶n 23 ®i xuèng, nhng ta thÊy kim 22 còng ®i xuèng nªn
kh«ng ng¨n c¶n ®îc. MÆt kh¸c cÇn 58 còng bÞ ®êng trßn lÖch t©m 66
kÐo Ðp xuèng hÕt cì -> Ha ®ãng hoµn toµn.
§ång thêi cÇn 88 còng kÐo b¸nh xe dÎ qu¹t 41 quay thuËn vµ lµm
®µo liªn hîp 51 quay ngîc, b¸nh xe 40 l¨n t¬ng ®èi ®Õn vÞ trÝ cao,
cÇn47, 72 Ðp khèi ng¨n keo 71, 67, 68 ®i xuèng më c¸nh tuabin, c¸nh
tuabin ϕ0
=16 ÷ 180
. Nh vËy viÖc ngõng m¸y lµ b×nh thêng.
Nhng ta xÐt khi t¹ r¬i lµm trôc ph¶n håi quay ngîc, chÝnh lµ tÝn
hiÖu vÒ ®ång hå 14 lµ më. Do ®ã kim ®en l¹i chØ vît qu¸ kim ®á ( tõ
chç m¸y hÕt c«ng suÊt , mµ ®é më l¹i më hÕt -> ta cã thÓ ph¸t hiÖn ®-
îc).
Ta l¹i xÐt nÕu m¸y ®ang vËn hµnh ®éc lËp th× m¸y ngõng h¼n.
Nhng nÕu ®ang hßa líi th× m¸y c¾t kh«ng c¾t -> m¸y bÞ kÐo do ®iÖn
®a vµo duy tr× tèc ®é líi ®iÖn nh mét ®éng c¬ ®ång bé ph¸t v« c«ng.
Ngõng m¸y b»ng c¸ch c¾t m¸y c¾t ®Çu cùc.
22

23. G - §øt d©y ph¶n håi Ha tõ vµnh ®iÒu chØnh ®Õn bé chØ huy
KHA:
Ta biÕt qu¶ t¹ bé chØ huy nÆng h¬n qu¶ t¹ 54. Khi ®øt day ph¶n
håi ®o¹n nµy, t¹ bé chØ huy r¬i xuèng thÊp nhÊt -> t¹ 54 bÞ treo lªn cao
nhÊt -> kim ®en vÒ díi 0 vµ ph¶n håi ngîc -> c¸nh híng ®i më hÕt cì ->
a0max(somax) lÏ ra cÇn 58 h¹n chÕ ®é më, nhng v× 54 treo cao nhÊt do ®ã
®êng trßn lÖch t©m 66 kÐo cÇn 58 ®i lªn cao kh«ng h¹n chÕ ®îc ®é
më. Còng khi ®ã cÇn 88 t¸c ®éng lµm b¸nh xe 40 l¨n t¬ng ®èi ®Õn vÞ
trÝ thÊp nhÊt cña ®µo liªn hîp 51. Do vËy c¸nh tuabin ϕ0
=-7 ÷ -100
Tæ
m¸y rung ®éng rÊt m¹nh do mÊt liªn hîp.
Khi ph¸t hiÖn cã 2 c¸ch sö lý:
• NÕu H ≤ HP th× dïng v« l¨ng 19 më c¸nh tuabin vÒ híng
+180
phï hîp víi chÕ ®é liªn hîp vµ dõng m¸y b»ng ng¨n kÐo
sù cè hoÆc c¸nh phai r¬i nhanh.
• NÕu H > HP th× ph¶i ngõng m¸y ngay b»ng c¸ch trªn (v× khi
®ã c«ng suÊt kh«ng thÓ duy tr× do N > HH ). Tríc khi ®ã cã
thÓ n©ng c¸nh tuabin lªn 10 ÷ 150
®Ó h¹n chÕ rung ®éng vµ
c«ng suÊt cha t¨ng cao h¬n NH ®Ó phanh m¸y (ta biÕt khi ®ã
c«ng suÊt tæ m¸y chØ kho¶ng 20 ®Õn 22MW, do mÊt liªn
hîp)
H - §øt d©y ph¶n håi c¸nh tuabin:
Qu¶ t¹ 50 r¬i xuèng vµ t¸c ®éng ®i më c¸nh tuabin -> +180
.Cã thÓ
thay t¹m d©y ph¶n håi. NÕu cã thÓ t¨ng ®é më Ha ®Ó duy tr× liªn hîp
hoÆc gi¶m Ha ®Ó gi¶m c«ng suÊt khi kªnh t¹ 50 lªn vËn hµnh víi ϕ =
-100
. HoÆc ngõng m¸y ®Ó söa ch÷a.
23