In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 drijvende wegen VERSLAG 03 houtinnovaties 09 over nel NIEUWS 05 productontwikkeling auto-industrie als innovatieprikkel 06 stalen bruggen onder water 13 moooi alternatief 14 renomax 15 waterdaken floriadepaviljoen BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. Een drijvende weg kan goed dienst doen als tijdelijke weg bij het onderhoud van een brug of als
verbinding russen droge hooggelegen gebieden bij overstromingen. De drijvende weg is
onzinkbaar gemaakt door de wegdelen op te vullen met polystyreen. Ze zijn 5,8 meter lang, 3,5
meter breed en wegen 1600 kilogram per sruk. Hierdoor zijn ze eenvoudig met een vrachrwagen
te vervoeren. De delen kunnen makkelijk met een spindel aan elkaar worden gekoppeld. Z o is de
weg is binnen een paar uur aan te voeren. Een opklapbare brug zorgt voor ongehinderde
van de scheepvaart.
L .J

3. r
02
Booosting zou Booosting niet zijn als ze niet ook de vader van de drijvende wegen, het leger, zou
,
uitnodigen verhaal te doen over hun zeer tijdelijke 'waterwegen' in oorlogstijd. Daarnaast wordt de
concurrent van staal en beton de kans te geboden zich in de tegenlezing te presenteren. Een
confrontatie russen de lichte en de zware jongens, russen aluminium en piepschuim, staal en beton
en misschien ook ..... het leger!
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A
15:00 Ontvangst bij Bayards Aluminium Constructies te Nieuw Lekkerland.
15:15 Inleiding door Eduard Böhtlingk, architect en bestuurslid van Booosting
15:20 'De oorsprong van wegverleggen' door !kol Theo van Wijk,
Hoofd Kenniscentrum Genie van de Koninlijke Landmacht
15:40 Jan Brouwer, ontwerper van de drijvende weg 'De Bouwsteencombinatie'
16:00 Dick de Kluyver, commercieel directeur van Bayards Aluminium
over aluminium constructies
16:40 EgonJanssen, TNO Bouw over de constructie van de aluminium drijvende weg
17:00 Bezichtiging werkplaatsen
18:00 Tegenlezing door Jeremy Augustijn van N Consult
over het ontwerp van Via Amfibia, de drijvende weg van staal/beton
18:20 Discussie
18:30 Borrel
19:00 Slot
. . .. . •• • -
-- -- . .
antwoordkaart

4. • ,
Verslag van de bijeenkomst met Centrum Hout op 19 september 2001
Houtinnovaties
Arie Mooiman, technisch secretaris van Centrum Hout de initiatiefnemer van deze middag: 'Hout en
mensen zijn vergelijkbaar: van ver aflijken ze veel op elkaar, van dichtbij zijn ze zeer verschillend en
allen uniek.' Hij valt spontaan in met een overzicht van fraaie houten gebouwen bij afwe-,ûgheid van
Ids H aagsma, Hij blijkr nier de rijd te hebben gehad om de srudentenlezing aan re passen aan her
oudere Booosting-publiek, hij heeft gelijk; mensen en hour hebben wel wat samen: sommige figuren
die op de plaatjes schitteren blijken uit een behoorlijk sruk hour gesneden.
Jan- Wil!.em van de Kuilen, TUD C iviele Techniek en Geoweten-
schappen geeft een overzichr van nieuwe marerialen en nieuwe
producten op basis van hout. Voor her gemak verwijzen wij deze
keer naar Het Houtblad, ed itie april 2002, pagina 12- 17. Een
internation aal overzichr van over onder andere Amerikaanse
I-liggers, Fins Kerto, Du irs Dickholz en Zwitsers Lignarur.
A MERK Dickhol z: gelamineerde Ade Lignatur Kastenträger bestaat A variant Bret ts tapeldec ke
en geperste kleine pl ank en va n vo ll ed i g uit gezaagd vur~n Bresta-hout/betonvloer
(milieuvriendelijk) r esthout
Dirk van de Kooi), een van de Kapla-kozijn - sruurgroepers. Waarom Kapla? Kozijn plaatsen in een
huis, en nier een huis bouwen om een kozijn heen. Kozijn en metselwerk los houden is een fraai
gezicht. Het is rondom vrij. Wat IFD pluspunten: Kapla, een houten kozijn wordt mechanisch
geplaatst in afgelakte en beglaasde vo rm. Her in de fabriek voo rmaken, schilderen en glaszerten
garandeert een hogere kwaliteit. Her mechanisch inhijsen en monteren lijkr heel eenvoudig en kan
ook snel in een manuur: lekker goedkoop. Er hoeft geen geb ruik te worden gemaakr van een stelkozijn.
Kozijnen blijken uitneembaar bij renovatie en re scheiden bij sloop. In een nieuwbouwproj ect in
Nieuw-Lekkerland zijn dit jaar de 1e Kapla's mer succes toegepast. Tezijnert ijd zal Kapla ook haar
toepassing vi nden in bestaande wo ningbo uw. Dirk schat dat er nog zo' n rwee jaar nodi g zijn om de
detaillering van het kozijn te begeleiden. O.a. Kapla wordt ge maakt in de timmerfabriek Adriaan va n
Erk, waar we vandaag zeer gastvrij onthaald zij n.
L .J

5. r ,
Kapla is onnvikkeld door NVOB, VG-Bo uw en N BvT. Met medewerking van AVM, BNA, SBR en
roeleveranciers U bbink, Bodegraven en Illbruck onder leiding van TNO.
We zijn tevreden: een mooi voorbeeld van indusrrieel bouwen. Arie Mooiman had gelijk; mensen en
hour lijken op elkaar: veel geinreresseerden, waaronder eindelijk ook weer eens wat van de jongere
garde, deerde het noodweer nier.
/
JoLanda Steenhouwel; Secretariaat Booosting I
N .B.
Centrum Hour verzorgt momenteel informatie middagen
over het Kapla kozijn voor architectenbureaus, gemeentes en
woningbouwverenigingen.
dag: donderdag
tijd: 14.45 - 17.30 uur ? info
data: 16 mei, 6 juni, 13 juni en 20 juni Centrum Hout
regio resp.: Dordrecht, N urh, Veldhoven en Bergen op Zoo m. M.J. V riezekolk
De bijeenkomsten zijn kosteloos te bezoeken en worden T 036 532 9821
aangeboden door BouwNed, de Nederlandse Bond van F 036 5329571
Timmerfabrikanten en Centrum Hout. E info@centrum -hour.nl
NAAM
BEDRIJF
ADRES
POSTCOO E WOONP LAA TS
TELEFOON
I I
[-MAIL
Booosting
o komt op donderdag 30 mei Ilaar Bayards Aluminium Constructies te N ieuw Postbus 596
Lekkerland vall 15.00 rot 19.00 uur met ... .personen. (zie pag 01-02)
2600 AN Delft
o wil graag aansluiten op het Internet-netwerk van Booosting (AVA)
(www.OOO.nllbooosting).
o ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
..J

6. ,I•••• .--:::o-::n:-t+:w-;-:;lk;-!;k-::e::-ll
.jll!l I!!! !II•••!I •
••• ••• • !!
• i ""T::;
n-::g~1 @)
De auto-industrie als
innovatieprikkel voor
persoonlijk wonen
R rsoo nlijk wonen, particulier opdrachr-
geverschap of hoe her allemaal mag
heren, vormen een nieuwe rrend in de
woningmarkr. De vraag is hoe we dar in
de bouw gaan organiseren. Gaar de con-
sumem her rradirionele pad via archirecr
naar aannemer bewandelen of zijn indu-
striële producten juist interessant)
Al gedurende decennia wordr de aura-
industrie vergeleken mer de bouw. Even
zovaak wordr bepleir dar deze ver-
gelijking nier rerechr is. De reden van dir
aanvechren is vaak gebaseerd op de
stelling, dat men in de auto-industrie
flexibiliteit ziet als de keuze uit opties betrekking tot klantvrijheid en industrialisatie
(optionele standaardisatie) . Door de
co mbinatiemogelijkheden zijn bijna geen twee aura's identiek. In de bouw is het echter een
verworvenheid dat je een gebouw net als een maatkostuum volledig naar je hand kunt zetten. Dat vergr
een andere aa npak. N iemand vraagt bij het kopen van een aura of de afronding in de morarkap iers
scherper kan worden uitgevoerd, maar in de bouw vinden we dat wel gewoon.
In het kader van persoonlijk wonen (oftewel consumemgericht bouwen) komen thans de prefab
bouwers op. Consumenten juichen dat toe. C irca de helft van de particuliere initiatiefnem ers zou nu
voor een prefabwoning kiezen, zo blijkt uit een marktonderzoek van OTB. Als belangrijkste reden
geldt dat men de traditionele route via architect, aannemer ete. te onzeker vindt. Wat krijg je voor
welk bedrag? Bovendien ben je tenminste anderhalf jaar verder voordat je kum gaan wonen. Optionele
standaardisatie (keuze uit een enorm aanbod) of mengvormen van standaardisatie met klantgerichte
aanpassingen lijken als marketing benadering zeer kansrijk te zijn. Met name architecten verzetten zich
en maken zich zorgen over het raekomstbeeld van de Nederlandse woonwijken (en de eigen
opdrachtenportefeuille) . De co nsumem droomt ondertussen van een grotere (woon-werk) woning
voor minder geld met het comfort van een aura (centrale deurvergrendeling, airco, etc.). Logisch dat
de indusuie daarop zal inspringen. Hij lzij die net als de aura-industrie echr heen begrepen van war
de consument wil zal succesvol zijn. Over prikkels voor innovatie gesproken.
Jos Lichtenbelg, voorzitter Booosting I directeur A + Bureau voor bouwproductontwikkeling

7. •--------------~--------~,------------------------.~--
Drie st
Voor de gemeente Lelystad
heeft Verburg Hoogendijk
architecten (V&H) drie
dynamisch vormgegeven stalen
bruggen gerealiseerd.
Onder wa ter
V ier gekantelde en gebogen vierendeel
spanten vormen de hoofddragers van het
al uminium voetgangersdek. Bijzonder is dat de
spanten onder water zijn gefundeerd. H et
doorlopen van de spanten tot in het water
geeft de b ruggen een rank karakter. De
onderkant van de spanten heefi: een zeer sterke
coating. Onder de waterlijn zijn voo rzieningen
aangetro ffen voo r gem akkelijk onderhoud
onder de waterlijn.
Dun b es t e k
H et door VI)I:H ontwikkelde ontwerp IS 111
sam enwerking m et ABT Delft grondig
getoetst op maakbaarh eid. Na de positieve
presentatie bij de opdrachtgever, is er de
nodige tijd geclaimd om het ontwerp in de
besteksfase te krij gen. Hierbij is erg veel zo rg
besteed aan tekenwerk en detaillering.
Co nstructieve detailberekeningen die gewoon-
lijk pas na de aa nbestedin g worden gemaakt,
zijn verwerkt in de detailtekeningen. D at wil
zeggen dat al het rekenwerk naar voren is
gehaald, hetgeen heefi: geresulteerd in een dun
bestek met algemene voorwaarden en een
verwij zing naa r de tekenin gen. Dus gee n
discuss ies meer over 'o. g.' (= of gelijkwaardig)
en dergel ijke. Tekeninge n als de basis va n de
aa nbes tedin g en vierwekel ijkse hw aliteits-
,'
controles op het bouwp roces.
L ______
---------------------~

8. Van 26 mei tlm 21 juli 2002 is in het T echniekmuseum van Delft de tentoonstelling ' Future
MateriaIs for Architecture and design' te bezichtigen. D e tentoonstelling toont circa zestig bijzondere
materialen van materi aalontwerpers, internationale fabrikanten en branchevreemde industrie.
Levagel, aluminium schuim , thermochrom e tegels, stereolithografie, bijzonder glas, noem maar op.
T evens zijn er enkele bijzo ndere mock-ups te zien van gerealiseerde projecten, zoals een Exploform-
gevel , een ETFE-kussen en de schuimwandobjecten van OMA voor Prada. Kortom : een waardevolle
inspiratiebron voor architecten, ontwerpers en industrie.
Alle materialen zijn gepubliceerd in een prachtige catalogus, welke voor €16 (exclusief administratie-
en verzendkosten) is te bestellen bij Materia. Z ie voor adres, openingstijden
e.d. van het T echniek-museu m: www.museum .rudelfr.nl.
? Info en bestellen catalogus
M ateria
Els Zijlstra
T OIO 2 132333
E info@materia.nl
I www.materia. nl
L

9. 11----------------------, ,
en onder budget
Onder budget
De in het voortraject geïnvesteerde tijd werd
ruimschoots goedgemaakt in de uitvoering.
Helaas is de honorering in het voortraject relatief
het kl einst, terwijl h ier wel de eindbesli ssingen
wo rden genomen . H et honoreri ngssysteem is
co ntra productief om tot duu rzame en moo ie
vormgeving te kunn en komen. In de uitvoering
zijn er nauwelijks mogel ijkh eden om gefun-
deerde en overwogen beslissingen te nemen.
Voorbereidin g is de beste manier om de
productie beter en efficiënter te maken. Voor
hetzelfde gel d meer kwali teit. D e bruggen zijn
dan ook binn en budget én binnen de ges telde
opleveringsterm ijn gemaakt.
OPDRACHTGEVER
gemeente Lelystad
ONTWERP
Verb urg Hoogendi j k
architecten A ste rda m
m
CO NSTRUCTEUR
ABT Delft
AANNEMER
Hi llebrand Middelbu r g
ALUMINIUM VLOER
'Lightdeck' van BRS Spec i al
Product s Moerkape ll e
? info
Verburg Hoogend ijk archi tecten
Rob Hoogendijk
T 020 627 9605
E vharch@xs4all.nl
L __________________________ ~
.J

10. • ,
Verslag van het bezoek aan de Van Nelle Ontwerpfabriek
op 6 se ptember 2001
Over Nel
H et gebouw is bekend. Uit de trein naar
Schiedam is het bij het kruisen vande Schie te
zien. Links het kasteel van Sparta, rechts Nel. Er
is bijna geen boek over Nederlandse architectuur
of je komt het tegen. H et aroma komt je pas
echter tegemoet bij het melden bij de portier. De
gebogen hoofdbouwmassa, de transparantie, het
th eehuis en de transportcorridors prikkelen
onmiddellijk het hele arsenaal zintuigen.
Waar eens door duizenden arbeiders met hulp van machines, koffie, thee en tabak werd verpakt,
wordt nu de ontwerpfabriek gerealiseerd. Remco Overtlam, projectman ager bij 'Kondor Wessels
Ontwerpfabriek' ontvangt zo'n dertig Booosters gastvrij in het tegenover de hoofdmassa gelegen
Schiegebouw. Nadat hij ons de histo rie achter de plannen, de financi ering, het werkschema en de wijze
van verhuren heeft toegelicht, toont hij oude filmbeelden van de totstandkoming van het gebouw en
de opdrachtverstrekking aan Brinkman en zijn opvolger Van der Vlugt, een jonge architect di e op basis
van vertrouwen gel ijk een zo grote opdracht voor zijn kiezen krij gt, het bezoek van Le Corbusier, di e
zich onder de indruk toont en zich zeer lovend uitlaat over het gebo uw, over hoe Wi eb in ga het
constructieve concept doordrukte op basis van dunne vloeren, over Mart Stam di e bij het bureau
werkte maar opstapte omdat hij het niet kon verkroppen dat het in zijn ogen verfoeilijke ronde
theehuis op het dak, dat nu zo kenmerkend is, werd doorgedreven.
Wessel de Jonge toont zich enthousiast ontwerper.
Hij legt uit hoe hij zich heeft verdiept in de
historie. Hij praat over de overdaad aa n
historisch materiaal dat heel goed bewaard is
gebleven, over de bedrijfsfilosofie van Van NeI Ie,
waarbij men elitaire producten als koffie, thee en
tabak naar een bredere markt wilde brengen,
maar vooral over de vele slimmigheden ten
aanzien van bevestigingssleuven , leidin ggoten,
ophangpunten voor hangplanten in de fabriek
enzovoort. Dat laatste had samen met de
programmatische keuze voor li cht en lucht te
maken met de aandacht die het bed rijf voor haar
medewerkers had. En natuurlijk li cht hij zijn
L

11. r ..,
ontwerp toe, waarbij hij veel respect toont voor het behoud van
de sfeer, waarb ij natuurlijk de raam profiel en maar bijvoo rbeeld
ook de glaskeuze cru ciaal was. Ploatglas is ui t den boze. De
refl ecties concurreren met de transparantheid van het gebo uwen
zouden bijvoorbeel d de paddestoel kolommen aan het zicht
on tnom en hebben. Er blijkt ook ui tgebreid gestudeerd te
hebben op het treffen van de goede sfeer bij nacht.
KidasJan Nobelvan CDC, slui t aan door een toelichting te geven
op de bouwfYsica strategie, waarbij de binnengevel van groot
belang was. In het tussengebi ed is aan één zi jde de ontsluiting
van de kantoorunits ondergebracht. Door de dubbele gevel
wordt niet all een het comfort verbeterd , zon der dat de zo
gevelbepalende raamprofIelen hoefden te wo rden gewij zigd,
maar wordt ook energie bespaard en wordt en passant een
akoestisch probleem (vlieg-, verkeer-, trein lawaai) opgelost.
Leon van Osch laat zien hoe ver Oskomera heeft meegedacht om
de gewenste sfeer te kunnen treffen. Stad en lan d is afgezocht
naar staalprofielen die in de buurt kwamen en met resultaat. Hij
roemt de staat van o nderhoud van de oude puien. Van Nell e toonde zich altijd zu inig op haar
industrieel erfgoed, maar de dikke verflagen hebben ook het funct ioneren van de scharni eren
beïnvloed . Daar moest veel hui svlij t aan te pas komen. Zo vertelt hij over een aantal in de kelder van
Nel gevo nden oude pu ien waaruit nog o nderdelen zijn gezaagd en hergebruikt. Ook de binnenpu ien
met industriële schuifdeuren, de zichtlijn en enz. worden uitgespeld. Tot slot laat hij nog een plaatje
zien van het glaspaleis in Heerlen dat mooi aanslui t bij het verhaal van Wessel de Jonge. Ook daar
is de transparanti e d ie in de vo ri ge renovatie verloren is gegaan, in vo ll e glorie hersteld. En ook daar
pronken de paddestoel kolomm en nu weer zichtbaar achter het glas.
Pierre Leijendeckers, hoogleraar install atietech niek aan de TU Eindh oven houdt een geïmproviseerde
lezing. Hij vraagt zich af of je een oldtimer wel een nieuwe functie kunt geven. Hij geeft direct toe
dat architecton isch ontwerpen zijn vak niet is. Hij toont zich voo rstander van het min imaliseren van
de in stall atie, maar een tegenstander van een install atieloos gebouw. Hij laat zich kritisch uit naar
ontwerpers d ie vaak moo ie pijlrij ke schetsjes maken van natuurli jke luchtstromen, die in de praktijk
nooit zo uitpakken . Hij maakt een parallel met Jomanda; je kunt de natu ur niet herontwerpen, je moet
d ie respecteren en aanvaarden zoals di e is en binnen die kaders slim ontwerpen. Zijn indruk over de
ontwerpfabriek is dat er nog steeds een overkill aan installaties is en dat de extra gevel vanuit
com fortoverwegi ngen niet nodig is. In dat geval zou natuurlijk wel een andere oplossi ng voor het
tegenhouden van verkeerslawaai gevonden moeten worden.
De d iscuss ie start met een vraag over de bouwhistorie en op dat onderwerp wordt voortgeborduurd .
We kaarten en borrelen nog even na en waaieren vervolgens weer uit over het land .
Jos Lichtenberg, voorzitter Booosting I di recteur A + Bureau voor bouwprod uctontwikkeli ng
L .J

12. Activiteiten 2002
donderdag 30 mei 'Drijvende wegen' bij Bayards Aluminium Constructies
te Nieuw Lekkerland (zie pagina 01-02)
dinsdag 24 september Architectenpresentatie te Den Haag
...................'...............................
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgeri cht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste. doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, ondenoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
: ... Booosting colofon
Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152702770 telefax 0152702771 E-mail booosting@ooo.nl
homepage www.booosting.nl
Contactpersoon: Jo/.anda Steenhouwer
bereikbaar ma en di van 9.00 tot 17. 00 uur en op wo van 9.00 tot 13 .00 uur
Redactie: Jo/.anda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer Design
Druk: Drukkerij Hans Truijen
Met dank aan: Jan Brouwer, Mick Eekhout, Rob Hoogendijk, Paul Jas,
Dick de Kluyver, Frido van Nieuwamerongen, Sander Prinsen, Tijs Verburg
.. en Majoor Jo Verhoeve
Voorzitter
Vice Voorzitter
Jos Lichtenberg
Els Zijlstra
A+
Materia
Secretaris Maarten Willems TU Eindhoven
Penningmeester André Roelofien Neonis Designers
Lid Eduard Böhtlingk Architectenbureau Böhtlingk
Lid Harm Boomsma Boomsma Innovations
Lid NicoNoort Corus Colors
.J

13. 11
• _~"m'W,i'(._ pa rt i ei panten I
ï
Ni euwe participanten
SAB-profiel contactpersoon : Sander Prinsen
functie: product - , marktontwikkelaar
SAB-profiel is sinds 1973 actief in het profileren va n stalen
Produktieweg 2 platen. T hans bezit SAB-profi el een zeer uitgebreid producten-
Postbus 97 pakket van metalen profielplaten, sandwichpanelen (met kern van
3400 AB Ijsselstein PUR of steenwol) , gordingen en zetwerk voor toepassing in
T 030 6879700 gevels, daken en vloeren. SAB-profiel is marktleider in Nederland
F 030 6887634 en is onderdeel van Co rus Building Systems.
E info@sab - profiel.nl
www . sab-profiel . nl De reden om ons aan te sluiten bij Booosting: SAB-profiel zal zich
door de veranderende marktbehoefte steeds meer gaan richten op
nieuwe toepassingen en werkwijzen in de bouw. Hierdoor is
communicatie en sam enwerking met de gehele bouwkolom van steeds groter belang. Booosting zien
wij als een innovatieve club met een open houding, met wie wij graag onze visie, ervaringen en ideeën
willen delen. Dit zou moeten leiden tot nog meer nieuwe en succesvolle bouwproducten :
'1 : ' •
A + Bureau voor , Leneo Zonwering Arconiko Architecten
Bouwproduktontwikkeling Limburg Kozijnen Bullhorst Architecten en Stedenbouwers
ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek Limburgia Deuren CEPEZED
Aldus bouwinnovatie Limelight EGM Architecten
BDA Groep MBI Homan/Osorio Lobato Architecten
Boomsma Innovations De Meeuw Oirschot Hubert-jan Henket Architecten
Corsmit Rmuigevend Ingenieursbureau Octatube Space Structures j MDS
D3BNC I. Optifoor MUA, Maurer UnitedArchitects
dgmr raadgevende ingenieurs Oskomera RPHS architecten
ing. Karel H. Dekker Plastica Plaat Snelder . Vola . Petit Architecten
iWmerblesgraaf Polyblock Jan Timmers
Façade Consulting 6- Engineering Polynorm Bruynzeel Tuns + Horsting Architecten
GeNie Consult en Partners RC System Verburg Hoogendijk Architecten
Kettlitz Adviezen Reynolds Architectuursystemen Van Waes, Buro voor Architektuur
Leylandi Consultancy Rockwool XX architecten
Materia SAB-Profiel Atelier Zeinstra, van der Pol
RGD, Directie Ontwerp 6- Techniek Saint-Gobain Glass I l!lliom_ _1I!l
Schoonderbeek 6- Partners Advies SBM Nederland Koning Industrial Desig>1
H. de Wit Consultancy Slavenburgs ' Bouwbedrijven Neonis bul. Design 6- Corporate Graphics
In enieursbureau Zonneveld SomfY Nederland Robin Hood Produkties
:t I' Trespa Internatiol/al TNO Industrie
Ubbink Nederland Weil Desj,!!r!lllllmm
i~l
Unicom Nederland
VEBO Beton 6- Staal
: .. "
'
Aedes, vereniging van woningcorporaties
Wagen bouw Accommotlaties Bouwen met Stlllli
Wenezei Centrum Hout
Ytong Nederland tI
Zoontjens Beton
: . Hogeschool Enschede
Hogeschool Brabant
~
Archipel Ontwerpers TU De/fr, vakgroep Bouwtechnologie
.
'ë
Architectenbureau Boesten-van Vliet
Architectenbureau Böhtlingk
Het Architecten Consort
TU Delft, Faculteit Lucht- en
ruimtevllllrttechniek
TU Eindhoven, facu lteit Bouwkunde .J
L

14. • ,
mOOOi mijns inziens
Maaai
alternatief
Op een lome zo mermiddag in Helsinki loop ik door het Westend Housing proj ect van architect
Kairamo. (Gu ll ichsen, Kairamo en Vormala) : twintig woningen in twee rijen, witte doosj es met
uitstekende serres, terrassen en balkons. H et is m isschien vijftien jaa r geleden dat ik er voor het laatst
was. Nog maar net opgeleverd, zagen de simpel gepref.'lbriceerde kubussen met aangebouwde staal-
skeletten er onberispelijk uit. Met zijn vingelw ijzing naar het modernisme en het industriële bouwen
stal<en ze schril af tegen het gangbare woningaanbod, niet alleen in Finland, maar ook in de rest van
Europa.
Nu, vijftien jaar later, is van deze 'andersheid' weinig te merken. Omgeven door groen en badend in
de zo n, hebben de woningen met de vele terrassen en serres iets vanzelfsprekends. Bij elk huis liggen,
zitten of staan mensen te genieten van de zon, zonder van elkaar last te hebben. De won ingen zij n dan
ook populair. In het hedendaagse arch itecruurkJi maat is traditie met zijn geliefde bal($(eenarchitecruur
(oh heerl ijke jaren dertig!) synon iem voo r emotie en mensel ijkheid. Industrie en vooru itgang worden
dan al snel vereenzelvigd met ratio en afstandelijkheid, zeker in de woningbouw. Deze simplificatie
is te begrijpen gezien de matige en krappe nieuwbouw die de laatste decennia zijn gerealiseerd. Maar
het kopiëren van vervlogen tijden is een doodlopende weg. Beter is het om de energie en het geld dat
in het kopiëren wordt gestop t, te ben utten voor extra leefruimte. Zoals de serres en terrassen in het
Westend Housing project.
Natuurlijk tonen deze Finse wo ningen een zekere nostalgie naar het Modern e Bouwen. M aar de
ontwerpers gebruikten de Finse bouwtechnieken, met zijn voorkeur voo r prefabricage, slim en efficiënt
en real iseerden er ruime en aansprekende won ingen mee. Het is precies deze houding die voor
Booosting aanlokkel ijk is: ni et de techniek centraal stellen maar deze slim in zetten om ruimte te
. creëren voor extra mogel ijkheden. Mogelijkheden waar mensen wat aan hebben. Misschien wordt
techniek dan nog eens synoniem met emotie en worden we verlost van de retto-arch itectuur die thans
overal opduikt.
FridJJ van N;~wameron -en, ARCONIKO architecten
L
m

15. 14
,
Innovatieve
renovatiemethode Renoffl@x
Hol onite heeft ee n nieuwe buitendeurdorpel geïntroduceerd:
Remomax. D eze i s speciaal be stemd voor een duurzame renovatie van
eengezinswoningen en galerij- en portiekflats. Omdat N ederland
zo' n vier miljo en van dergelijke woningen te lt die voornamelijk
door ouderen bewoond (gaan) worden , zijn op deze doelgroep
toegespitste aanpassingen nood zake li jk.
Het ben'eft hier een wi nd- en waterdichte co nstructie, gemaakt van gegoten composietsteen. Het
geheel bestaat uit een gegroefde basisdorpel die enerzijds hemelwater opvangt en irrigeerr en anderzijds
de bas is vormt voo r de aa nslagdorpel. Deze laatste is eenvo udig te verwijderen zodat het
gleuvenpatroo n van de onderdorpel makkelijk gereinigd kan worden. Twee neuropsta nden over de
volledige breedte van de basisdorpel zorgen voo r aanslui ting aa n bestaande kozijn.
De dorpel is multi-inzetbaar omdat hij is aa n te
passen aan iedere deurmaat. Desgewenst kan men
de constructie doorkoppelen naar bijvoorbeeld
dubbele stolpdeuren. De do rpel is zowel voor
binnen- als buitendraa iende deuren bruikbaar,
omdat het rotale product in spiegelbeeld toegepast
kan worden. O m de toegankel ijkheid van de
woning te bevorderen, is de opstap slechts twintig
mill imeter. Het verkregen Politiekeurmerk
gara ndeerr de inbraakweren dheid va n Renomax.
? info
Holonite
PaulJas
T 0164 684545
E info@ho lonite.nl
L. ..J

16. • ,
_.Nn'hi'''·. nieuws
~--------------~
Na een beperkte onrwerpwedstrijd verkoos de
gemeenre Haarlemmermeer het onrwerp van
Asymptote Architects uit New York (RilShid &
Couture) voor realisatie. De Nederlandse archi-
tect was Bromvoort, de hoofdaannemer Nijhuis
en de constructeur Westerman. Hoog werd
aanvankelijk opgegeven van het 'virtual office'
van de architect, waar vandaan de meest actuele
tekeningen konden worden geplukt door deel-
nemers met een toegangscode. Maar vanwege
communicatiegebreken in de uirwisselbaarheid
van de vier betrokken computerprogramma's
werkte dat niet. De architect werkte met
Microstation/Bendey, de constructeur met X-
Steel, Octatube en Van Dam met AutoCAD en
er was bovendien geen partij in het proces die
tekeningen conrroleerde op maatvoering.
Uniformering van de engineeringsprogramma's
is een absolute noodzaak om rot werkbare
'collaborative engineering' te komen. Nu
gebeurde dat alleen mondeling en met de
vulpen.
Het onrwerp bestaat uit rwee schuin lopende daken, waarvan er één het gebouwvolumen doorsnijdt
en het andere een glazen vijver bevat. Over beide daken wordt voortdurend water gespoeld, dat er bij
de doorgang af vloeit om het idee van 'Nederland Waterland' uit te drukken. Het onrwerp is een
'Blob' in volle glorie. Het volume van het gebouw is niet wiskundig maar geometrisch bepaald, evenzo
de vorm van de glazen vijver. De co-makers hebben, parallel werkend en gegevens uirwisselend in
DXF-format, de geometrie van de Microstation tekeningen zo getrouw mogelijk getracht te
benaderen, maar er ontsronden tussen de glazen panelen van Octatube en de beplating van Van Dam
roch afstanden van meer dan 125mm! Een absolute aanrader om de volgende keer de architect in 3D
.J

17. r
AutoCADlinventor te laten tekenen, om alle co-
makers in dat model te laten werken en door de
architect te laten certificeren en te laten
bewaken. Design procesmanagement dus. Catia
schijnt meer veelomvattend te zijn, maar duur
(U$ 100.000,- per station, hetgeen niemand in
NL investeert!). (red: behalve de auto-industrie,
bijvoorbeeld Duvedec International dan).
Octatube heeft zich ontfermd over het
aluminium dak, de glazen vijver en de
beglazingen in de gevels. Als 1e experiment en
innovatie gelden de beide 3D hoeken van het
dak. Deze zijn onder de hoofdengineering van
Octatube verder werden ontwikkeld, onder
leiding van Karel Vollers va n de leerstoel
productontwikkeling van de TU Delft. Het
tekenwerk is van Ernst Jamsen Groesbeek, met
Heiko Drachtstrasschuimmallen. D e aluminium-
plaat is vervormd door van Exploform en het
passen, lassen, plamuren, spuiten en installeren
werd wederom door Octatube uitgevoerd. Een
kleine task force derhalve voor een klein maar
experimenteel onderdeel van het gebouw, dat een vernieuwing in de stand van de productietechniek
voor gebouwen tot gevolg had. Dezelfde techniek gaat nu ingezet worden voor bouw van een
aluminium jacht bij Bayards. We blijven branchevreemd heen en weer flitsen. De glazen vijver is
berekend op het eigengewicht van 1,2 m water: 1200 kg/m' . Met behulp van 2x 12 mm volledig
voorgespannen glas, zonder gaten, maar kozijnloos gehouden door elliptische schotels door de naden
verbonden. Dat was de 2e innovatie. De 3 e innovatie is uitgevoerd in de Z uidgevel waar in totaal
twaalf glaspanelen koud gebogen zijn vanuit de vier hoekpunten. Dit is geschied door in het midden
van de horizontale zijden twee punten naar buiten te drukken met een toog van 80 mmo De
glaspanelen (2 x 2 m') zijn gelam ineerd (2 x 6 mm) en volledig voorgespannen. De buigspann ing is
berekend als maximaal 20% van de totale gebruikspanning van 50 N/mm' . De rest (80%) is VQIi>tl'ilil'~~
opnemen van de windbelasting. Gelamineerd vanwege het breukgevaar tijdens het mrm., ,,·ct,n
hoekpanelen zijn thermisch vervormd en volledig voorgespannen. Deze panelen »l~~9:~(l.-';~!'Fl