1. Terugkeer & Reïntegratie
NUMMER 04-juli 2008
Inhoud Terugkeer in het eerste semester van 2008
Terugkeer in het eerste semester
van 2008
De gevoelige toename in het laatste Sinds januari, waarbij we ook de dossiers
Ronde Tafel met Minister Arena trimester van 2007 werd, zoals verwacht, meetellen die nog in december 2007 zijn
Vrouwen ondervinden specifieke bevestigd vanaf het begin van het jaar ingediend, zijn 185 personen teruggekeerd
problemen bij hun terugkeer 2008. Alhoewel de geruchten over naar hun thuisland die van het
regularisatie in Nederland een directe halt reïntegratieprogramma konden genieten.
Vraag en antwoord: Armenië aan de vrijwillige terugkeer veroorzaakten April (43 personen), mei (36 personen) en
in 2007, was dat niet het geval in België. juni (35 personen) voorspellen een aantal
De inspanningen naar communicatie en van meer dan 400 geholpen personen tegen
popularisatie van het programma van eind 2008. Enkele “sterke” landen
vrijwillige terugkeer, evenals de snelle onderscheiden zich sinds begin dit jaar:
overdracht van informatie onder de Nepal (16 personen) Oekraïne (37),
migrantenorganisaties, lieten Caritas Mongolië (15), Brazilië (26). In mindere
International België toe om op 30 juni mate worden Kirghizistan en Kosovo, maar
2008 meer mensen te hebben geholpen ook Guinee en Togo vaker bevraagd.
dan over het hele jaar 2007.
De feedback van zowel de partners als de
cliënten is zeer positief, ondanks het feit dat
sommige cases ons doen denken dat een
Onze cel werkt momenteel in 43 landen, beter psychologische voorbereiding vóór de
waarvan een groeiend aandeel Afrikaanse terugkeer heel wat lijden in de eerste weken
landen zijn. Als de vrijwillige terugkeer in na aankomst zou besparen. In enkele
deze landen moeilijk is om verschillende landen, zoals in Afrika, wordt een terugkeer
redenen, kan Caritas België toch steeds gezien als een schande, een falen voor de
rekenen op solide en ervaren partners, vaak families die ter plaatse bleven met de
gespecialiseerd in de steun aan personen utopische visie van Europa waar men « geld
die een micro-onderneming willen beginnen. raapt »…
Dat is het geval in Guinee, Kameroen et
vooral in Togo, een land waarheen Caritas
onlangs op missie ging. We kregen
recentelijk ook aanvragen voor Niger, Thomas Jézéquel
Mauritanië, Liberia, Tanzania, Burundi,
Marokko, Congo-Brazzaville en Angola.
Caritas International
Cel Vrijwillige Terugkeer
Liefdadigheidstraat 43
1210 Brussel
Anne Dussart: +32 2 2293604
Bart Cosyns: +32 2 2293602
Annelieke Carlier: +32 2 2293586
Thomas Jezequel: +32 2 2111052
reintegration@caritasint.be
www.caritas-int.be/reintegratie/
2. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 04-juli 2008 2
Ronde Tafel met Minister Arena
Op 26 juni organiseerde Marie Arena, Minister van
Maatschappelijke Integratie, Pensioenen en Grote
Steden, een Ronde Tafel gesprek met over
vrijwillige terugkeer en reïntegratie. Caritas
International werd gevraagd te interveniëren vanuit
haar expertise.
In de voormiddag belichtte Caritas International haar
aanbevelingen aan de Minister. Uit de ervaringen van
2006-2008 blijkt dat de zorg voor kwaliteit, de goede
samenwerking met Fedasil, het sterke internationale
netwerk en de aandacht voor kwetsbare groepen hun
vruchten hebben afgeworpen. Het is weliswaar van
groot belang om ruimere budgetten te kunnen
hanteren en een soepelheid te behouden die op maat
is van de noden van de terugkeerder. Verder hebben
langetermijn-programma’s meer kans op resultaat.
De gezegde flexibiliteit nu, is in elk geval budgettair
Ook tijdelijke thematische initiatieven (bv. De ‘roma’ of
een noodzaak. Er moet een marge zijn om budgetten
geografisch afgebakend) moeten worden overwogen.
aan te passen en indien nodig te vergroten: de
mogelijkheden met €700 zijn de facto niet dezelfde in
elk land. Er is nu ook geen enkele mogelijkheid om
In de namiddag werden de aanwezigen in twee mensen met beloftevolle businessplannen een
werkgroepen onderverdeeld; thema’s in dit debat degelijke ondersteuning te geven, al was het in de
waren enerzijds hoe men vrijwillige terugkeer beter vorm van een lening. De flexibiliteit qua sociale
kan integreren in de sociale begeleiding. Anderzijds begeleiding is een tweede pijler; hierop heeft Caritas
werd in vraag gesteld wat van belang is in de wel invloed en we werken dagelijks aan een
voorbereiding en opvolging van de terugkeerder in het kwaliteitsvollere begeleiding, zowel in België als na
hele proces. aankomst in het land van terugkeer. De sociale dienst
ter plaatse moet de terugkeerder kunnen
doorverwijzen binnen een netwerk van
hulporganisaties qua onderwijs, gezondheid maar ook
In deze laatste werkgroep profileerde Caritas zijn visie naar microkredietorganisaties. Het veelbesproken
op de behoeften van de doelgroep. Uit haar thema ‘migratie en ontwikkeling’ krijgt zo misschien
praktijkkennis blijkt dat de grote vereiste met name een concrete invulling.
flexibiliteit is, zowel qua budget als in de vorm van de
sociale begeleiding.
De doelgroep is immers zeer divers: Caritas helpt Annelieke Carlier
zowel asielzoekers, uitgeprocedeerde asielzoekers als
mensen zonder papieren, de kwetsbaarste groep, die
nooit een asielprocedure hadden. De scholingsgraad
gaat van analfabetisme tot hoog opgeleiden. Een
ander voorbeeld is het sociale netwerk: familie en
vrienden kunnen een grote steun betekenen voor de
vertrekkers, zeker na aankomst in hun land, en ook
hierin ondervinden we grote verschillen.
Voor meer info, zie de website van Fedasil: http://www.fedasil.be/home/nieuws_detail/i/15861/
3. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 04-juli 2008 3
Vrouwen ondervinden specifieke problemen bij hun terugkeer
Het profieltype van de gemiddelde persoon die vrijwillig De mannen zijn vaak in staat om snel weer hun leven in hun
terugkeert naar zijn land van herkomst is een man van 31,2 land van herkomst te hervatten maar vrouwen zijn veel
jaar. Dat mag ons echter de specifieke problemen niet kwetsbaarder. Ze worden ander bekeken, vaak vijandig
doen vergeten die alleenstaande vrouwen ondervinden als bejegend door de familie als ze alleen en zwanger terugkeren.
ze terugkeren naar hun land na jaren in België te hebben
Het gebrek aan vorming en opleiding zijn ook obstakels die het
gewoond. Ook al gaat het op de 136 vertrekkers om een
reïntegratieproces bemoeilijken. Zij hebben daarom nood aan
minderheid.
een specifieke begeleiding en opvang. Het team van Caritas
International waakt er samen met zijn partners in de landen
van herkomst over dat dat ook gebeurt.
In het jaar 2007 heeft de cel vrijwillige terugkeer en reïntegratie
van Caritas International 56 alleenstaande vrouwen of vrouwen Bemiddelaar
met kinderen begeleid. 35 onder hen zijn effectief naar hun
De hulp van de lokale partner kan niet enkel bestaan uit
land teruggekeerd met een reïntegratieproject en sociale
professionele hulp. Er moet ook sociale opvolging zijn. En er
begeleiding.
moet altijd iemand zijn met wie de mensen kunnen praten om
Vaak gaat het om zwangere vrouwen zonder een inkomen die de schok van de terugkeer op te vangen.
willen terugkeren om te bevallen in het bijzijn van hun familie.
Daarbij is ook de functie van bemiddelaar tussen de
Maar er zijn ook andere schrijnende redenen voor de vrouwen
terugkeerder en het sociale milieu waarin hij of zij terecht komt
om terug te keren. Een Roemeense vrouw keerde terug naar
erg belangrijk omdat de omgeving de terugkeerder vaak niet
Tirgu Mures nadat haar valse beloftes op werk in België
zomaar aanvaardt en er zelfs van beschuldigt met lege handen
werden gedaan en ze hier in de prostitutie dreigde terecht te
terug te keren. Of het tegenovergestelde is ook mogelijk. Dat
komen. Met de hulp van Caritas vond ze werk in Roemenië.
de terugkeerder net rijker dan de achterblijvers aankomt en
Een Togolese vrouw keerde terug nadat ze door haar man in ervan beschuldigd wordt niets te willen delen.
de steek was gelaten. De vrouw vertrok weer naar Togo met
Verschillende sociale werkers van de lokale Caritas-
haar kinderen en vond er een woning. Ze begon een opleiding
organisaties zijn vrouwen.Dat helpt om een goede
en werd geholpen bij het opstarten van een kleine
vertrouwensrelatie op te bouwen en de kans op succes op
onderneming.
reïntegratie te vergroten.
In een ander West-Afrikaans land gaat de lokale Caritas een
Het gebeurt regelmatig dat vrouwen zich in België in moeilijke
seropositieve vrouw op een erg vertrouwelijke en discrete
omstandigheden bevinden maar twijfelen om terug te keren
manier begeleiden. Caritas moet voorzichtig zijn omdat er nog
onder druk van hun familie druk (vaak zijn dat de broers). Zij
een groot taboe heerst tegenover seropositieve mensen. Ze
rekenen op de inkomsten van de vrouwen in België en willen
worden er nog altijd gestigmatiseerd.
dat zij regelmatig geld sturen naar de familie in de landen van
herkomst.
De mythe van het Europese eldorado bestaat nog steeds. De
realiteit van de migranten in Europa botst met dat beeld en
veroorzaakt menselijke drama’s.
Daarom richt Caritas zich met verschillende projecten
rechtstreeks tot vrouwen. Het zorgt daarbij voor vorming,
professionele hulp, toevluchtsoorden voor slachtoffers van
huishoudelijk geweld en hulp bij reïntegratie.
Mannen
Alleenstaande vrouwen met kinderen of zwangere vrouwen
worden als extra kwetsbaar beschouwd. Daarom is er voor hen
een reïntegratiefonds om de extra kosten en noden te dekken
(huisvesting, gezondheid, school).
Toch mogen we ook niet vergeten dat ook mannen soms
gediscrimineerd worden. Zo zijn de microkredieten, bestemd
In Mongolië werd een zwangere vrouw van nabij gevolgd door
om een eigen klein bedrijfje op te starten, vaak niet
de lokale Caritas. De vrouw had gezondheidsproblemen en
toegankelijk voor mannen. Dat is omdat de vrouwen vaak als
was eerder ook al het slachtoffer van agressie. Dankzij de
betrouwbaarder en betere terugbetalers beschouwd worden.
goede medische opvolging en een operatie werd de baby
prematuur geboren.
Thomas Jézéquel
4. TERUGKEER & REÏNTEGRATIE-NUMMER 04-juli 2008 4
Vraag & antwoord
In elke nieuwsbrief publiceren we een vraag, die we 4. Zijn er organisaties in Armenië die de aanvrager kunnen
ontvingen, in verband met terugkeer en reïntegratie en helpen bij het opstellen van een degelijk “business plan”?
geven we er een antwoord op.
De specialisten van de betrokken banken en andere
kredietinstellingen bieden consultaties aan om de mensen te
informeren. Er zijn ook andere organisaties die helpen bij het
“Een Armeense man, die samen met zijn familie al sinds 1998
opstellen van een business plan maar hun diensten zijn niet
in België verblijft, wil terugkeren naar zijn thuisland. Hij is
gratis. Een waardevol plan kan opgesteld worden in
ge¨nteresseerd in het reïntegratieproject want hij wil bij zijn
samenwerking met het “National Center for Small and Medium
eventuele terugkeer een eigen onderneming opstarten. Maar
Entrepreneurship Development (SME) en enkele andere
de premie die wordt toegekend aan een familie, 1.750 euro, is
organisaties zoals “Chamber of Commerce and Industry of the
volgens hem te weinig om dit te realiseren. Hij vraagt zich dan
Republic of Armenia”.
ook af wat de mogelijkheden zijn om een lening aan te gaan in
Armenië.
Meer informatie is te vinden op www.banks.am/ en in de
1. Een eerste vraag die hij zich stelt, is of er naast banken Country Sheet, die te vinden is op de website van het CRI-
nog andere organisaties zijn bij wie hij eventueel een project (Country of Return information—www.cri-project.eu).
lening zou kunnen krijgen.
De eerste informatie konden we vinden in de “Country Sheet”.
Dit document werd samen met de Armeense partners, Mission
Armenia en Caritas Armenia, opgesteld. Daarin wordt
algemene en praktische informatie over Armenië verzameld.
Er wordt onder meer een overzicht gegeven van de stappen
die gezet moeten worden om een onderneming op te starten
en aan welke voorwaarden er moet voldaan worden. Ook
vinden we er een hele lijst banken en andere
kredietinstellingen in terug. Samen met de lokale partners
hebben we er twee uitgelicht opgezocht welke verschillende
voorwaarden er zijn om er een lening aan te gaan. Het gaat om
FINCA Armenia, een instelling die microkredieten verleent, en
de kredietorganisatie NORVIK.
2. Aan welke financiële en administratieve voorwaarden
moet de aanvrager voldoen om een lening te krijgen bij
FINCA en bij NORVIK?
Om in Armenië een lening te kunnen aangaan, moet men een
Armeense staatsburger zijn en daarvoor beschikken over alle
nodige documenten. De meeste banken vragen geen
startkapitaal maar wel een zakelijk onderpand (bijvoorbeeld
een woning). Er moet ook altijd een bepaalde som voorzien
worden voor de registratie van de onderneming.
3. Hoeveel kan er maximaal geleend worden, wat is de
terugbetalingstermijn en hoeveel bedragen de interesten?
Afhankelijk van het onderpand leent FINCA een bedrag van
225.000 Armeense dollar (AMD) tot 10 miljoen AMD (tussen
473 en 210.000 euro). De terugbetalingstermijn bedraagt twee
jaar.
NORVIK geeft geen leningen aan startende ondernemingen.
Ook weer afhankelijk van het zakelijk onderpand leent NORVIK
een bedrag vanaf 6.169.291 Armeense dollar (???). De
terugbetalingstermijn is vijf jaar. De interesten op de leningen
zijn aafhankelijk van de soort van lening en liggen tussen 10 en
30 procent.
