1. SISTEMET E EKUACIONEVE LINEARE
11 12 1 1
21 22 2 2
1 2
...
...
Bashkësinë e ekuacioneve të formës ......... 1
.......................................
...
ku R, R 1,2,..., ; 1,2,..., ,ndërs
n
n
m m mn m
ij i
a x a x a x b
a x a x a x b
m
a x a x a x b
a b i m j n
1 2a , ,..., të panjohurat quhen sistem i
ekuacioneve lineare me të panjohura. Numri quhet koeficientë, ndërsa quhet gjymtyrë
e lira të sistemit.
n
ij i
x x x
n a b
Ekzistojnë disa metoda për zgjidhjen e sistemeve tëekuacioneve lineare:
1. Metoda e zëvendësimit
Zgjidhet njëra nga të panjohurat prej cilit do ekuacion të sistemit dhe
zëvendësohet në ekuacionet tjera dhe me atë rast numri i të panjohurave
zvogëlohet për një. Duke vazhduar këtë mënyrë, problemin e kthejmë deri
te zgjidhja e një ekuacioni linear me një të panjohur.
2. Metoda e eliminimit
Duke shfrytëz
uar vetinë se bashkësia e zgjidhjeve e një sistemi nuk ndryshon
nëqoftë se disa apo të gjitha ekuacioneve të tij shumëzohen pjesëtohen
me shprehje të ndryshme nga zeroja dhe u shtohet ndonjë
ekuacioni
tjetër, bëhet reduktimi i numrit të të panjohurave.
3. Metoda e përcaktorëve formulat e Kramerit -
Nëse , dhe atëherë sistemi 1 mundë të zgjidhet me formulat
e Kramerit Cramer , ,...,yx
m n
DD
x y n
D D
nD
D
2. Detyra të zgjidhura :
2 3 7
1
3 2 7
:
3 7 22 3 7 3 7 2 3 7 2 3 7 2
3 2 7 2 73 2 7 3 2 7 3 14 4 7 7 7 14
1
3 7 2 3 7 2 3 3 7 6 3 1
3
7 21 3 3 3
3
x y
x y
Zgjidhje
y xx y y x y x y x
x xx y x y x x x
y x y y y y
x x x x
x
2 3 4
2
5 2 5
:
4 34 3
4 3
22 3 4 2 4 3 2
2
5 4 35 2 5 5 2 5 4 3
2 5 2 20 15 4 105 2 5
22
10
4 3 4
4 3 11
2 2
11 10 10
11
x y
x y
Zgjidhje
yy x yx
x y x y x
yx y x y y
y y yy
y
xx x
y
y
30 14
711 11
2 2 11
10 10
11 11
x
y y
3 2 9
3
2 3
:
3 2 9 3 2 2 3 93 2 9 3 4 6 9 7 9 6
3 2 12 3 2 3 2 32 3
15 15 15
7 15 7 7 7
2 3 15 30 9
2 3 3
7 7 7
x y
x y
Zgjidhje
x y x xx y x x x
y xx y y x y xy x
x x x
x
y x
y y y
3.
2 10
4
3
:
2 3 102 10 2 10 6 2 10 6 10 10 6
3 3 3 3 33
44 1 4
3 4 73
x y
x y
Zgjidhje
y yx y x y y y y y
x y x y x y x y x yx y
yy y
x xx y
3 5
5
2 5 9
:
3 55 3 13 5 3 5 3 5
2 5 3 5 92 5 9 2 15 25 9 17 25 92 5 9
3 5
3 5 3 5 3 2 5 6 5
34
17 9 25 17 34 2
17
x y
x y
Zgjidhje
y xy xx y y x y x
x xx y x x xx y
y x
y x y x y y
x x xx
1
2 2
y
x x
2 4
6
3 6
:
2 4 2
2 4 2 2 4 2 4 2 2 2 1
26
3 6 2 2 2 2
23
x y
y
Zgjidhje
x y
x y x x x xx
y y y y yy
y
3 5 1 8
7
2 3 5 7 10 12 1
:
3 5 1 8 5 3 15 8 8
10 14 15 21 10 10 12 122 3 5 7 10 12 1
3 2 7 3 9 6 21 3
8 6 18 4 3 3 94 3 9 2
x y x y
x y x y
Zgjidhje
x y x y xy x y xy x y
xy x y xy x yx y x y
x y x y x
x y yx y
3 3
3 3 1
x x
y y
4.
2 3 2
8
2 3
:
2 3 2 3 2 6 2 3 2 6 2 3 2 4
2 3 2 3 2 32 3
4 24 2
4 2
33 4 2 3
3
2 4 24 22 3
2 32 3
3 3
x y xy
x y
Zgjidhje
x y xy xy x y xy x y x y
x y x y x yx y
yy xxy
x y x
yyx y
y yx y
3 3
4 2
4 2 4 2 4 2
3
3 3 3
1
8 4 3 9 7 9 8 7 1
7
1
104 2
7
7
3
1
1
7
7
y
y y y x
x x x
y y y y y
x
x
y
y
6 3
9
2 5 13
:
3 3
6 3 6 3 6 6
3 2 32 5 13 2 5 13
2 5 13 5 13
6 6
3
3 3 3
6
6 6
3
5 13 3 3 15 39 14 39 3
3
x y
x y
Zgjidhje
y y
x x
x y x y
y yx y x y
y y
y
x y y
x x x
y
y y y y
3
6
6
42
14 42
14
3 33 6
1
6 66
3
3 33
y
y x
y y
y
xx xx
y
y yy
5.
1
3 6
10
1
6 3
:
1 16 6 6 2 1 2 2 2 12 2 13 6 3 6
1 221 2
6 66
6 36 3
3 3
4 2 2 1 4 1 4 4 4
2 2 3
2
4
x y
x y
Zgjidhje
x y x y
x y y yx y
x y x yx yx y x y
y y
y y y
x y x y
x x
5
4
2 5
11
4
:
2 4 52 5 2 5 8 2 5 3 3 1
4 4 4 4 34
x y
x y
Zgjidhje
y yx y x y y y y y
x y x y x y x y xx y
5 3 2
12
1 3 2
:
5 3 2 3 5 3 5 173 5 15 2 3 5 17
3 3 2 3 51 3 2 3 5
42 7
3 15 25 17 12 42 12 2
3 5 3 5 7
3 5
2
x y xy
x y xy
Zgjidhje
x y xy x xxy x y xy x y
xy x y xy x yx y xy y x
x
x x x
y x y x
y
7
2
11
2
x
y
3 2 2 3
13
2
:
3 2 2 3 3 2 2 2 3 3 2 2 2 3 3
2 2 22
x y x y
y
Zgjidhje
x y x y x y x y x y x y x
y y yy
6.
3 6 10 6 3 12
4
4 7
14
4 5 7 5 4 5
2
2 3
:
3 6 10 6 3 12
4 28
7 3 6 10 4 6 3 12 112 21 42 70 34 12 48 1124 7
12 15 21 103 4 5 7 2 5 4 5 124 5 7 5 4 5
2 6
2 3
x y x y
x y x y
Zgjidhje
x y x y
x y x y x y x y
x y xx y x yx y x y
8 10 12
10 610 6
545 54 90 :9 5 6 10 5 10 6 5
2 6 102 7 19 2 7 19 10 62 7 19 7 19 52 7 19
55
10 6 10 6
5 5
2 6 10 35 95 12 20 35 95
y
yy xx
x y x y x y
yx y x y yx y yy
y y
x x
y y y y
10 6
10 6 10 6
5
5 5
115
23 95 20 23 115
23
10 6 5 40
8
5 5
5
5 5
y
y y x
x x
y y y
xx x
y
y y
3 6 4 3 2 1
6
7 4
15
4 2 4 4 5
8
3 2
:
3 6 4 3 2 1
6 28
4 3 6 4 7 3 2 1 168 12 24 16 21 14 7 1687 4
14 4 8 3 12 15 482 7 2 4 3 4 5 484 2 4 4 5
8 6
3 2
x y x y
x y x y
Zgjidhje
x y x y
x y x y x y x y
x y x yx y x yx y x y
145 10145 10
33 10 145 33 145 10 3333
145 1011 8 71 11 8 71 145 10
8 71 311 8 71
333
145 10 145 10 145 10
33 33 33
10 155 24 213 34 213 155 34 68
yy
xx
x y x y
yx y x y y
yy
y y y
x x x
y y y y
145 10
33
68
34
145 10 2 165
5
33 33
2
2 2
y
x
y
xx x
y
y y
7.
7 7 4 4 5
8
16 3 2
2
:
7 7 4 4 5
8 6 2 7 7 4 3 4 5 48 14 14 8 3 4 15 48
3 2
22
2
11 8 71 11 8 2 71 11 16 71 11 55 5
2 2 2 2 2
x y x y
y
Zgjidhje
x y x y
x y x y x y x y
yy
y
x y x x x x
y y y y y
3 1 5 2 30
17
2 2 3 3 6
:
3 1 5 2 30 3 3 5 10 30 3 3 5 10 30 3 5 37
2 4 3 9 6 2 3 6 13 2 3 72 2 3 3 6
1
3 5 37 193 3 7 5 37
2
1
13 7
3 72
2
x y
x y
Zgjidhje
x y x y x y x y
x y x y x yx y
x y yy y
x y
x y
95 5
5
1 1
43 7 3 5 7
2 2
y
y
xx y x
3
18
3 2 5 3
:
3 3 3 3 3 3
3 2 5 3 3 6 5 3 3 5 3 6 3 5 3 9 3 9 15 8
x
y x
Zgjidhje
x x x x x x
y x y x y x y y y
2 3 1
19
3 2 8
:
1 3
1 3 1 3
2 3 1 2 1 3 2
2 2
3 2 8 3 2 8 1 3
3 9 4 16 13 16 33 2 8
2
1 3
1 3 1
22
2
13 1
1
13
x y
x y
Zgjidhje
y
y yx
x y x y x x
x y x y y
y y yy
y
x
xx
y
y y
8.
3 2
20
2 1
:
3 2 1 23 2 6 3 2 5 5 1 1
2 1 2 1 2 1 4 1 32 1
x y
x y
Zgjidhje
y yx y y y y y y
x y x y x y x xx y
1 3 4
21 2
2
3 2 6
:
1 3 4
1 3 4 3 3 4
2
2 4 3 3 122 6 2 2 3 12
3 2 6
3 4 3 3 7 3 7
2 3 3 12 4 4 8
x y xy
x x y y x
Zgjidhje
x y xy
x y xy xy x y xy
x x y y x
x x y y xx x y y x
x y x y x y
x x x y y y y
3 2 7 3 9 3
2 2 2 2
x x x
y y y
2 3 4 1
3 2 6 1
22
7 5 14 1
3 2 3
:
2 3 4 1
3 2 6 1
2 3 6 1 4 1 3 23 2 6 1
7 5 2 3 14 1 37 5 14 1
3 2 3
3 2 3
12 2 18 3 12 8 3 2
14 21 10 15 14 4
x x
y y
x x
y y
Zgjidhje
x x
y y
x y x yy y
x y x yx x
y y
y y
xy x y xy x y
xy x y xy
10 15 5 :5 2 3 1 2 1 3
2 3 7 3 4 7 3 421 9 12 :3
1 31 3
1 3 1 3
22
2 2
7 3 11 3
7 3 4 3 4 2 21 7 6 8 15 15
2 2
x y x y x y
x y x y x yx y
yy xx y y
x x
yy
y y y y y
1 3 1 2
1
2 2
1
1 1
xx x
y
y y
9.
2
2
3 2
23
1
3 2
2
:
2
2 6
2 2 12 3 4 2 12 3 11 2 0 11 23 2
6 6 4 1 10 6 1 10 6 16 4 11
3 2 2
2
22
1111
10 22
10 6 1
11
x y x
x
x y x
Zgjidhje
x y x
x
x y x x x y x x x y x y
x y x x y x yx y x
x y x
yy xx
yy
y
11
12
2 2 46
23
11 11 11
11
6 1 11 20 66 11 46 11 11
11 46
46
y y x
x x x
y y y y y
y
3 5
24
2 10
:
3 5 3 5 3 5 3 3 5 5 9 4
2 10 5 15 3 3 3 3
2 2
25
4
2 2 2 5 2 5 4 5 1
4 3 6 2 2 2
x y
x y
Zgjidhje
x y x y x y y y y
x y x x x x x
x y
x y
Zgjidhje
x y x y x y y y
x y x x x x
:
4 34 3 1 4 3 4 3 4 3
5 4 3 35 3 0 6 65 3
4 6
4 3
2
3 24 3 3 24 27
6 6
6
3
6 6
5
Zgjidhje
x yx y x y x y x y
x y x yx y x y xx y
y y y y
x x x x
x y
x y
10.
2 2 2
27
5 7 31
2 2 2 5 10 10 10 10 10 10 10 10 10
10 14 62 10 10 10 14 62 10 24 725 7 31 2
10 10 10 10 30 10 10 20 2
3 3
:
3 3
x y
x y
x y x y x y x y
x y x x y y yx y
x y
Zgjidhje
x x x
y y y y
5 0
28 4
31
5 0 5 5 5
4 4 4 4
31 5 31 6 31 6 31 4
5 5 5 5 25
4 4 5 4 4
7
:
35 5 5
x y
y z
x y z
x y x y x y x y
y z y z y z y z
x y z y y z y z y y z z
x y x y x x
y z y z z
Z
z
y y y
gjidhje
25 25
5 1 1
5 5 5
x x
z z
y y y
4 0
29 10 5 0
15
4 0 4 0 4 0
:
4 3 0
10 5 0 10 4 5 0 14 6 0 14 3 6 0
15 4 15 5 15 3
12 0
42 6 0
3
x y z
x y z
x y z
x y z x y z x y z y z
x y z x x
Zgjidhj
y y z z x y y
x y z x x y y z z x x
y z
y
x
e
12 12 7 12
6 42 7 7
3 3 3
12 7 5
7 7
3 3
y z y z z
y y y
x x x
z z
y y
x x
11.
3
0
2 3
3 3
30 2
3 4
3 13
5 4 10 20
3
0 6
2 3 3 2 3 0 3 3 6 2 0
3 3
2 12 4 3 3 2 24 4 12 6 3 24
3 4
4 5 6 134 5 6 13
3 13
20
5 4 1
:
0 20
x y z x
x y x z
x y z
x y z x
x y z x x y z z
x y x z
x y y z x y y z
x y zx y z
x
Zgjidhje
y z
3 6 0 43 6 0 4 12 24 04 12 24 0
4 18 3 24 4 18 3 24 6 27 244 18 3 24
4 5 6 13 4 5 6 13 4 5 6 134 5 6 13
4 12 24 0
6 27 24 7
7
x y zx y z x y zx y z
x y z x y z y zx y z
x y z x y z x y zx y z
x y z
y z
4 12 24 0 4 12 24 0
42 189 16842 189 168
369 24642 180 7830 13 6
2
4 12 24 0
3 4 12 16 0 4 12 16
2
42 189 168 42 126 168 42 168 126
3
2 2
2
3
3
x y z x y z
y zy z
zy zy z
x y
x y x y
y y y
z z
z
4 16 12
42 42
2
3 3
4 16 12 4 4 1
1 1 1
2 2 2
3 3 3
x y
y
z
x x x
y y y
z z z
14.
33 Të zgjidhet sistemi:
3 1 5
2 2 2
2 - 6
1 5
1
3 3
:
3 1 5
2
3 2 52 2 2
2 - 6 2 - 6
5 31 5
1 3
3 3
3 2 1
1 1 2 1 2 1
2 1 1 3 2 1 3 0 5 2 0 1 1 10 1
5 0 1 0 1 5
1 5 0
15 2 11
x y z
x y z
x y
Zgjidhje
x y z
x y z
x y z x y z
x y
x y
D
15 13 2
5 2 1
1 1 6 1 6 1
6 1 1 5 2 1 25 6 27 4
5 0 3 0 3 5
3 5 0
3 5 1
6 1 2 1 2 6
2 6 1 3 5 1 5 6 6 9 2
3 0 1 0 1 3
1 3 0
3 1 2
2 5 2 5 2 2
2 2 5 3 1 2 9 12 5 0 5-90 12 2
1 0 1 0 1 1
1 -1 0
4
2
2
2
1
2
2
1
2
x
y
z
x
y
z
D
D
D
D
x
D
D
y
D
D
z
D
15.
2 2 2
2 2
2 2 2 2 2
2 2
34
2 2
:
2
2 2 4 3
2
2
2 2 2 2 2 2 2
2 2
4 2 2 4 4 2 2
x
a b x a b y a b
a b x a b y a b
Zgjidhje
a b a b
D a b a b a b a b a b a b a b
a b a b
a b a b
D a b a b a b a b a b a b a ab ba b
a b a b
a b a b a ab b a ab ab b a ab
2
2 2 2 2 2
2 2
2 2 2 2 2 2 2 2 2
2
2
4 2 2 2 3 3 3
2 2
2 2 2 2 2 2 2 2
2
2 4 2 4 2 2 2 2 4 2 3 3 3
3
3
3
y
x
y
b
a ab b a ab b a ab a a b
a b a b
D a b a b a b a b a b a b a ab ba b
a b a b
a ab ba b a ab ba b a ab b a ab b b ab b a b
a a bD a
x
D a ba b
D b
y
D
2
3
a b b
a ba b
2 2 2
2 2 2
2 2
1 2 1 2
35
3 3 1 1
:
1 2 1
1 3 1 3 2 1
3 3 1
3 2 1 2 5 3 3 1 1 2
2 2 1
2 3 1 1 2 1
1 3 1
6 2 3 2 2 1 6 5 1
5 6 1 5 5 1 5
x
m x m y m
m x m y m
Zgjidhej
m m
D m m m m
m m
m m m m m m m m
m m
D m m m m
m m
m m m m m m m m
m m m m m m m
2 2 2
1 1 1 5 1
1 2
1 1 3 2
3 1
2 1 2 6 3 2 3 5 1 2 5
1 5 1 5 1
1 2 2
1 2 5 2 5
1 2 2
y
x
y
m m m
m m
D m m m m
m m
m m m m m m m m m
m mD m
x
D m m m
D m m m
y
D m m m